Kompetenca e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut përcaktohet vetëm nga Kushtetuta.
Në shumë ligje hasen dispozita që e përcaktojnë detyrimin e organeve të caktuara në situata të caktuara për të paraqitur iniciativë para Gjykatës për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë ose ligjshmërisë së akteve të caktuara, por ato nuk përbëjnë burim të kompetencës së Gjykatës. Në këtë kuptim, nëse, për shembull, akti që kontestohet nuk e ka karakterin e një rregulloreje, Gjykata Kushtetuese nuk do ta pranojë iniciativën e organit, edhe pse paraqitja e saj ka qenë rezultat i një detyrimi ligjor.
Sipas Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese i ka llojet e mëposhtme të kompetencës:
Kontrolli i kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë
Brenda kuadrit të kësaj kompetence, Gjykata Kushtetuese vendos për përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën, për përputhshmërinë e marrëveshjeve kolektive dhe rregullave të tjera me Kushtetutën dhe ligjet, si dhe për kushtetutshmërinë e programeve dhe statuteve të partive politike dhe shoqatave të qytetarëve.
Kontrolli i kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së akteve normative ushtrohet si abstrakt dhe a posteriori, përkatësisht është i mundur vetëm mbi aktet e vlefshme. Kontrolli parandalues nuk parashikohet si mundësi në Kushtetutë, madje as për marrëveshjet ndërkombëtare. Statusi i marrëveshjeve ndërkombëtare në sistemin juridik, nga aspekti i juridiksionit të Gjykatës Kushtetuese, është në vetvete jo mjaftueshëm i qartë dhe në praktikën e Gjykatës për momentin, kuptimi mbizotërues është se ato nuk mund t’i nënshtrohen kontrollit kushtetues. Si përjashtim nga rregulli që Gjykata shqyrton vetëm aktet e vlefshme, Akti parashikon mundësinë që Gjykata të vendosë për kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e një akti normativ që ka pushuar së qeni i vlefshëm pasi është filluar procedura për shqyrtimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së tij.
Përveç ligjeve, marrëveshjeve kolektive dhe programeve e statuteve të partive politike, të cilat janë të lehta për t’u identifikuar, lloje të ndryshme të akteve të tjera normative që rregullojnë çështje të caktuara në mënyrë të përgjithshme (rregullore, dekrete, vendime etj. të organeve shtetërore dhe të vetëqeverisjes lokale ose organizatave që ushtrojnë autorizime publike) mund të kontestohen para Gjykatës. Duke vepruar kështu, Gjykata e pranon juridiksionin edhe kur është një akt që nuk e përmbush formën e një rregulloreje, por rregullon qartë çështje të caktuara në mënyrë të përgjithshme. Brenda kuadrit të këtij juridiksioni, Gjykata mund të vendosë për kushtetutshmërinë ose ligjshmërinë e aktit në tërësi ose në pjesë dhe nene të veçanta, varësisht nga pretendimet në iniciativë dhe vlerësimin e saj.
Mbrojtja e lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit
Sipas Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese i mbron liritë dhe të drejtat e njeriut dhe qytetarit që lidhen me lirinë e besimit, ndërgjegjes, mendimit dhe shprehjes publike të mendimit, shoqërimit dhe veprimit politik dhe ndalimin e diskriminimit të qytetarëve në bazë të gjinisë, racës, përkatësisë fetare, kombëtare, sociale dhe politike.
Për dallim nga kontrolli normativ abstrakt, objekt vlerësimi brenda kornizës së kompetencave janë aktet dhe veprimet individuale të autoriteteve publike që qytetari beson se e shkelin ndonjë nga të drejtat kushtetuese të lartpërmendura. Përveç urgjencës së kërkesës (ankimimit kushtetues) për mbrojtjen e të drejtave të shkelura nga një akt ose veprim individual, një karakteristikë e dytë e këtyre kompetencave është se objekt i kontestimit mund të jetë jo vetëm një akt administrativ, por edhe një vendim gjyqësor i çdo instance.
Pavarësisht faktit se futja e kësaj kompetence me Kushtetutën e vitit 1991 përfaqëson një risi të rëndësishme në traditën e gjyqësisë kushtetuese në Republikën e Maqedonisë, kufizimi i saj vetëm në tre grupet e lirive dhe të drejtave të përmendura më sipër rezulton të jetë një pengesë serioze për përfshirjen më të rëndësishme të Gjykatës në mbrojtjen e drejtpërdrejtë të lirive dhe të drejtave të tjera kushtetuese të njeriut dhe qytetarit.
Zgjidhja e konflikteve të kompetencës
Në ushtrimin e kësaj kompetence klasike të gjyqësisë kushtetuese, Gjykata Kushtetuese vendos për konfliktin e kompetencave midis bartësve të pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor, si dhe për konfliktin e kompetencave midis organeve të Republikës dhe njësive të vetëqeverisjes lokale. Me qëllim të mbrojtjes së parimit të ndarjes së pushteteve dhe mbrojtjes së vetëqeverisjes lokale, si vlera themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, kjo kompetencë mund të vendoset në mënyrë të barabartë në rastin e një konflikti pozitiv dhe në rastin e një konflikti negativ të kompetencës midis organeve. Megjithatë, në praktikë, konteste të tilla rrallë ngrihen por Gjykata shumë shpesh në thelb i zgjidh konfliktet e tilla duke e shqyrtuar kushtetutshmërinë e akteve normative që u caktojnë organeve të caktuara kompetenca që nuk u përkasin atyre sipas Kushtetutës.
Vendimi për përgjegjësinë e Presidentit të Republikës
Gjykata Kushtetuese vendos për përgjegjësinë e Presidentit të Republikës për shkelje të Kushtetutës dhe ligjeve në ushtrimin e të drejtave dhe detyrave të tij, me propozim të Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Kuvendi vendos për propozimin për të filluar procedurën me shumicë votash prej dy të tretash nga numri i përgjithshëm i deputetëve. Nëse Gjykata Kushtetuese përcakton përgjegjësi me shumicë të gjykatësve prej dy të tretash, funksioni i Presidentit pushon sipas fuqisë të Kushtetutës.
Kompetenca të tjera
Gjykata Kushtetuese sipas detyrës zyrtare e përcakton ekzistimin e kushteve për pushimin e funksionit të Presidentit të Republikës. Këto kushte janë vdekja, dorëheqja, pamundësia e përhershme për të ushtruar funksionin dhe përfundimi i mandatit të Presidentit sipas fuqisë së Kushtetutës (për shembull, për shkak të përfundimit të mandatit për të cilin është zgjedhur). Kjo kompetencë është e rëndësishme jo vetëm sepse krijon kushtet për zgjedhjen e një Presidenti të ri, por edhe sepse përfundimi i funksionit të Presidentit e aktivizon dispozitën sipas së cilës, deri në zgjedhjen e një Presidenti të ri, funksionin Presidentit të Republikës e kryen kryetari i Kuvendit.
Gjykata Kushtetuese vendos gjithashtu për imunitetin e Presidentit të Republikës, si dhe për imunitetin e gjykatësve të Gjykatës.