У.бр.138/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.138/2023
Скопје, 05.02.2025 година

 

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 73 алинеја 1 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 5 февруари 2025 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Законот за изменување и дополнување на Законот за урбанистичко планирање („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.111/2023).

Образложение

I

Хелсиншкиот комитет за човекови права од Скопје, преку неговата извршна директорка Уранија Пировска до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на Законот означен во диспозитивот на ова решение.

Со иницијативата се оспорува во целина Законот за изменување и дополнување на Законот за урбанистичко планирање („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.111/2023) и се наведува дека и покрај постојната законска регулатива за планирање на просторот и точно утврдената постапка за одобрување и изработка на урбанистички проекти, со оваа измена се вметнува нова категорија – урбанистички проект за градби од стратешки интерес. За овој вид на урбанистички проект со оспорените одредби се предвидуваат нови правила за негова изработка и донесување кои се различни од постоечките, а со цел тие да се заобиколат така што ќе се прескокнат фазите во процесот на одобрување на урбанистичките проекти предвидени во член 62 од Законот за урбанистичко планирање. Според подносителот, оспорените одредби се спротивни на темелните вредности на уставниот поредок – начелото на владеењето на правото и уредувањето и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и природата од член 8 став 1 алинеи 3 и 10 – како и член 9, член 43, член 50 став 1 и член 51 од Уставот.

Подносителот наведува дека законодавецот го користи терминот „градби од стратешки интерес“ без притоа да утврди јасни рамки за тоа какви сѐ видови градби може да се сметаат за градби од стрaтешки интерес, што е непотребно, бидејќи јавниот интерес и градбите од јавен интерес се веќе утврдени со закон. Единствена причина за оваа формулација е да се воведат олеснети правила за овој вид градби и да се елиминираат заштитните механизми во сферата на урбанистичкото планирање. Се наведува дека урбанистичките проекти за градби од стратешки интерес нема да се изработуваат за нивната законски утврдена цел (разработка и спроведување на урбанистичките планови), туку за градби од стратешки интерес со што се напуштаат правилата за хиерархијата на урбанистичките планови бидејќи урбанистичкиот проект се издигнува над урбанистичките планови кои се документи од повисоко хиерархиско ниво.

Со член 4 од оспорениот закон, спротивно на темелната вредност на уставниот поредок – уредувањето и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и природата, се предвидуваат сосема поинакви правила за изработка и одобрување на урбанистички проект за градби од стратешки интерес при што во постапката во целост е изоставена стручната ревизија на урбанистички проект предвидена со член 62 од Законот за урбанистичко планирање. Со тоа се елиминира механизмот за проверка на усогласеноста на проектот со Законот и со урбанистичкиот план за чијашто разработка служи и се создава правна несигурност бидејќи се заобиколува целиот систем на правила кои постојат за остварување на оваа темелна вредност на уставниот поредок. Новите правила не ги заменуваат старите, туку опстојуваат паралелно со нив што создава можност за злоупотреба, а со забрзаните и скратени постапки за проектите од стратешко значење на граѓаните им се ускратени сите можности за јавен увид и јавна расправа и за користење на механизмите заради обезбедување на уставно загарантираното право на здрава животна средина и хуманизација на урбаниот простор.

За подносителот на иницијативата исто така е спорна надлежноста на Владата за одобрување на проектите од стратешки интерес, бидејќи со тоа индиректно се одземаат ингеренциите на локалната самоуправа без соодветно утврдена постапка и потреба за тоа.

Понатаму во иницијативата се укажува на принципите на правда и правичност кои државните и локалните органи се должни да ги вградат во механизмите на владеење и сите алатки за реализација на владејачките политики, вклучувајќи го тука и планирањето и уредувањето на просторот на начин кој дава еднакви можности за негово користење и еднаква можност за сите чинители под еднакви услови да функционираат во системот вклучувајќи ги изготвувачите и инвеститорите при изготвување на урбанистичките проекти.

На крајот од иницијативата се нагласува дека поимот „градби од стратешко значење“ како заеднички именител на оспорените законски одредби, всушност е недефинирана категорија бидејќи во ниту еден закон не се утврдени рамките, параметрите и условите што треба да се исполнат за да една градба се смета за градба од стратешки интерес. Со тоа се создава правна несигурност и нееднаков третман, а принципот на правна сигурност е имплицитно содржан во Европската конвенција за човекови права и претставува еден од фундаменталните аспекти на владеењето на правото.

Подносителот предлага Уставниот суд да донесе решение за поведување постапка за оценување на уставноста на оспорениот Закон за изменување и дополнување на Законот за урбанистичко планирање („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.111/2023) и истиот да го поништи или укине.

II

Оспорениот Закон за изменување и дополнување на Законот за урбанистичко планирање („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.111/2023) содржи 7 члена со кои се дефинирани градбите од стратешки интерес, воведен е нов вид на урбанистички проект – урбанистички проект за градби од стратешки интерес и е уредена постапката за неговото донесување.

Член 1 од оспорениот закон предвидува дека во Законот за урбанистичко планирање („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 32/20) во членот 2 по точката 7 се додава нова точка 7-а, која гласи: 7-а. Градби од стратешки интерес се државни патишта, железнички пруги, магистрални гасоводи како и други градби од јавен интерес кои се реализират како стратешки инвестициони проекти или проекти од стратешко национално значење утврдени со закон.

Во член 3  од оспорениот закон е предвидено дека во член 58 по ставот 7 се додава нов став 8, кој гласи „(8) По исклучок од ставот 1 на овој член, урбанистички проект може да се изработува и за градби од стратешки интерес.“ Урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес е предвиден во новододадениот член 63-а, со истоимен наслов, чијашто содржина е дадена во дел III од образложението.

III

Според член 8 став 1 алинеи 1, 3 и 10 од Уставот, темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија се: основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот; владеењето на правото и уредувањето и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата.

Во согласност со член 30 од Уставот, се гарантира правото на сопственост и правото на наследување (став 1). Никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон (став 3).

Според член 43 од Уставот, секој човек има право на здрава животна средина (став 1). Републиката обезбедува услови за остварување на правото на граѓаните на здрава животна средина (став 3).

Член 51 од Уставот предвидува дека во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно член 1 од Законот за урбанистичко планирање („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.32/2020, 111/2023 и 171/2024) со овој закон се уредува системската и хиерархиската уреденост на урбанистичкото планирање во системот на просторното и урбанистичкото планирање, целите и начелата на урбанистичкото планирање и уредувањето на просторот, видовите и содржината на урбанистичките планови, условите за вршење на работите од областа на урбанистичкото планирање, постапките за изработување, донесување и спроведување на урбанистичките планови, надзорот над спроведувањето на одредбите на овој закон, како и други работи од областа на урбанистичкото планирање.

Дефинициите на законските поими и изрази се дадени во член 2 од Законот, при што релевантни за овој предмет се оспорената точка 7-а, според која градби од стратешки интерес се државни патишта, железнички пруги, магистрални гасоводи, градби за потребите на одбраната и безбедноста, како и други градби од јавен интерес кои се реализираат како стратешки инвестициони проекти или проекти од стратешко национално значење утврдени со закон; точка 53 според која урбанистички план е јавен документ со кој се уредува организацијата, намената, формата и начинот на употребата на просторот и земјиштето, како и просторните и функционалните услови за изградба и употреба на планираните градби; како и точка 54 која дефинира дека урбанистички проект е планско-проектна документација што се изработува за разработка и спроведување на урбанистички план.

Во член 5 од Законот е предвидено дека во просторот опфатен со урбанистичките планови, јавен интерес е уредувањето и хуманизацијата на просторот, заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата, како и зачувувањето на природните и културните вредности на просторот. За јавниот интерес од ставот 1 на овој член се води грижа во сите фази од урбанистичкото планирање, односно во постапките на изработување, донесување, спроведување и следење на спроведувањето на урбанистичките планови. Со урбанистичкото планирање задолжително се штити јавниот интерес кој е приоритетен, додека приватниот интерес се обезбедува согласно со закон.

Член 9 од Законот ги утврдува целите на урбанистичкото планирање (рамномерен просторен развој; рационално уредување и користење на просторот; создавање и унапредување на условите за хумано живеење и работа на граѓаните; надминување на урбаните бариери на лицата со инвалидитет; одржлив просторен развој; сочувување на квалитетот и унапредување на животната средина и природата; справување со климатските промени; сочувување и заштита на недвижното културно наследство и безбедност од природни и технолошки катастрофи и хаварии) и начелата на урбанистичкото планирање (интегрален пристап во планирањето; грижа и развој на регионалните особености; остварување на јавниот интерес и заштита на приватниот интерес; јавност во постапката за изработување, донесување и спроведување на плановите; инклузивност и партиципативност во постапката за изработување, донесување и спроведување на плановите; хоризонтална и вертикална усогласеност и координација во планирањето и уважување на научно и стручно утврдените факти и стандарди).

Одредбите за урбанистичките проекти се поместени во глава V од Законот со наслов – Спроведување на урбанистичките планови, каде во член 56 став 1 е определено дека акти со кои се спроведуваат урбанистичките планови согласно овој закон се: 1. Урбанистички проект и 2. Урбанистички план за парцелација. Со натамошните одредби од оваа глава се утврдени видовите на урбанистички проекти и е пропишана нивната содржина како и постапката за нивно изготвување и одобрување. Сите видови на урбанистички проекти утврдени со член 58 став 2 се изработуваат заради разработка и спроведување на некој од урбанистичките планови од член 10 став 1 точки 2,3,4 и 5 од Законот, согласно член 58 став 1. Отстапување од ова правило е утврдено со оспорената одредба од член 3 од Законот за изменување и дополнување на Законот за урбанистичко планирање со која во член 58 по став 7 се додава нов став 8 кој предвидува дека по исклучок од ставот 1 на овој член, урбанистички проект може да се изработува и за градби од стратешки интерес.

Урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес е уреден со натамошните одредби од оспорениот закон, со додавање на нов член 63-а со наслов 4-а. Урбанистички прокт за градби од стратешки интерес кој гласи:

4-а. Урбанистички проект за градби од стратешки интерес

Член 63-а

(1) Со Урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес се уредува проектниот опфат за изградба на државни патишта, железнички пруги, магистрални гасоводи како и за други градби од јавен интерес, како и за нивните пропратни содржини (поставување привремени локации, градби за вршење подготвителни работи со кои се организира градилиштето за изградба на градбата од стратешки интерес, јами, наоѓалишта и отпадни области имајќи ги предвид достапните проектни, геотехнички, археолошки информации, информациите за животната средина, социјалните и комуналните информации и стандардите за проектирање), а проектниот опфат за изградба на државните патишта е и патен коридор со првични проценети граници за експропријација во кој ќе се врши изградбата на државните патишта со пропратните содржини.
(2) Границите на проектниот опфат на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член, може да бидат утврдени со еден урбанистички проект за градби од стратешки интерес или во фази со повеќе урбанистички проекти за градби од стратешки интерес.
(3) Урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член се содржи од следнава документација:
– решение за услови за планирање на просторот согласно со ставот (6) на овој член,
– геодетски елаборат за ажурирана геодетска подлога, заверен од надлежен орган согласно со закон,
– податоци и информации прибавени согласно со ставот (5) на овој член,
– збирен графички прилог со нанесен проектен опфат и постојна инфраструктура од доставените податоци и информации од алинејата 3 од овој став,
– геодетски елаборат за геодетски работи за посебни намени-нумерички податоци, со кој се определени катастарските податоци со точни мери и граници на земјиштето во границите на проектниот опфат во кој ќе се врши изградбата на градбите од ставот (1) на овој член и
– мислење од Агенцијата за катастар на недвижности по однос на извршено
споредување на податоците од урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес со податоците од катастарскиот план.
(4) Постапката за донесување на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член се спроведува во писмена форма, согласно со одредбите на овој член, а примерок од урбанистичкиот проект се доставува и во дигитална форма (.dwg и .pdf) до органот на државна управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот.
(5) Изработувачот на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член доставува барање со проектниот опфат за добивање податоци и информации до субјектите од членот 47 став (1) од овој закон. Субјектите до кои е доставено барање со проектниот опфат се должни да ги достават сите податоци и информации со кои располагаат до изработувачот на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член во рок од седум работни дена од денот на приемот на барањето, во електронска форма преку информациски систем е-урбанизам или во печатена форма.
(6) За издавање услови за планирање на просторот, органот на државна управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот, во име и за сметка на изработувачот на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член, по претходно доставено барање со проектен опфат од истиот, во рок од три работни дена од денот на приемот на барањето до Агенцијата за планирање на просторот, доставува барање во електронска форма преку информацискиот систем е-урбанизам. Агенцијата за планирање на просторот е должна во рок од три работни дена од денот на приемот на барањето за издавање на услови за планирање на просторот, по службена должност, без надоместок, да изработи елаборат за услови за планирање на просторот и да достави барање за издавање решение за услови за планирање на просторот до органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа на просторното планирање.
Органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа на просторното планирање е должен во рок од два работни дена од денот на приемот на барањето да донесe решение за услови за планирање на просторот.
(7) Доколку субјектите од членот 47 став (1) од овој закон не ги достават податоците и информациите со кои располагаат во рокот од ставот (5) на овој член, ќе се смета дека не располагаат со бараните податоци и информации, при што евентуалните идни штети настанати поради недоставувањето на податоците и информациите ќе бидат на товар на субјектите коишто не ги доставиле потребните податоци и информации, односно не одговориле на барањето.
(8) Изработувачот на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член, преку информацискиот систем е-урбанизам го доставува урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес до Агенцијата за катастар на недвижности и истата е должна да даде мислење по однос на извршено споредување на податоците од урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес со податоците од катастарскиот план во рок од пет работни дена од денот на приемот на проектот.
(9) Изработувачот на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член, по добиените информации и податоци со приложен записник од доставени и недоставени податоци и информации и мислење од Агенцијата за катастар на недвижности по однос на извршено споредување на податоците од урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес со податоците од катастарскиот план, проектот го доставува до органот на државна управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот.
(10) Органот на државна управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот во рок од десет работни дена од денот на приемот на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член утврдува дали проектот е комплетен и доколку истиот не е комплетен, доставува известување до изработувачот на проектот за комплетирање на истиот најдоцна во рок од 30 дена.
(11) Доколку по истекот на рокот од ставот (10) на овој член изработувачот на проектот не достави комплетиран урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член, органот на државна управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот го известува дека постапката за донесување на урбанистичкиот проект од ставот (1) на овој член не може да продолжи согласно со одредбите од овој закон.
(12) Комплетниот урбанистички проект за градби од стратешки интерес органот на државна управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот го доставува до Владата на Република Северна Македонија, најдоцна во рок од пет работни дена од денот на приемот на комплетниот урбанистички проект за градби од стратешки интерес.
(13) Владата на Република Северна Македонија по доставената документација и комплетниот урбанистички проект за градби од стратешки интерес од ставот (12) на овој член, донесува одлука со која го одобрува или не го одобрува урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес, во зависност од прибавените податоци и информации од субјектите од членот 47 став (1) од овој закон и мислењето од Агенцијата за катастар на
недвижности по однос на извршено споредување на податоците од урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес со податоците од катастарскиот план.
(14) Во рок од три работни дена по донесувањето на одлуката со која се одобрува урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес од ставот (13) на овој член, органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот го доставува одобрениот урбанистички проект за градби од стратешки интерес до Агенцијата за катастар на недвижности, за да изврши дигитално преклопување на проектот во рок од пет работни дена од денот на приемот на проектот.
(15) Агенцијата за катастар на недвижности по службена должност врши прибележување во катастарот на недвижности дека е во тек градба од стратешки интерес, врз основа на одлуката со која се одобрува урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес од ставот (13) на овој член, одобрениот урбанистички проект за градби од стратешки интерес и Геодетски елаборат за геодетски работи за посебни намени – нумерички податоци.
(16) Изменувањето и дополнувањето на урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес се спроведува во истата постапка како и постапката за донесување урбанистички проект за градби од стратешки интерес предвидена во овој член.

Oд наведените одредби од Уставот произлегува дека уредувањето и хуманизацијата на просторот како темелна вредност на уставниот поредок се операционализира преку просторното и урбанистичкото планирање којашто дејност поради своето значење, во Законот за урбанистичко планирање е утврдена како дејност од јавен интерес. Јавниот интерес е приоритетен и за него се води грижа во сите фази од урбанистичкото планирање што ги опфаќа постапките за изработување, донесување, спроведување и следење на урбанистичките планови.

Од Предлог-законот што беше доставен од Собранието на Република Северна Македонија произлегува дека оспорената измена на Законот за просторно и урбанистичко планирање е направена како дел од пакетот на законски измени во неколку закони (Закон за градење, Закон за експропријација, Закон за минерални суровини, Закон за работните односи и др.) со цел усогласување на регулативата поврзана со изградбата на патишта со Законот за утврдување на јавен интерес и номинирање на стратешки партнер за имплементација на проектот за изградба на инфраструктурниот Коридор 8 (делница: Тетово – Гостивар – Букојчани и проектот за автопатот Требеништа – Струга – Ќафасан) и Коридорот 10 д (делница на автопатот Прилеп – Битола) во Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 163/2021). Со овој закон изградбата на Коридорот 8 и Коридорот 10 беа утврдени како проекти од јавен интерес и стратешко значење за државата, заради остварување на одржлив и безбеден развој на регионалното поврзување на Република Северна Македонија преку комплетирањето на паневропските коридори 8 и 10 што претставува капитална инвестиција од стратешка национална важност и има за цел подобрување и развој на патната инфраструктура. Потребата од доизградба и модернизација на патната мрежа низ државата е суштинска потреба заради брз економски развој, интеграција на транспортниот сектор со ЕУ, односно поврзување на регионот со ЕУ што е стратешка определба усвоена во Националната транспортна стратегија 2018-2030. Од образложението на Законот произлегува дека измените на Законот за урбанистичко планирање се неопходни да се овозможи забрзана реализација на градби од стратешки интерес за изградба на државни патишта, железнички пруги, магистрални гасоводи и други градби од стратешки интерес, преку поедноставување на одредени чекори во постапката и да се овозможи повисок степен на флексибилност во однос на содржината на урбанистичките проекти.

При градењето на правното мислење по овој предмет Судот го имаше предвид фактот што со Решението У.бр.85/2021 од 9 декември 2021 година, Уставниот суд не поведе постапка за оценување на уставноста на горенаведениот закон со кој беше утврден јавниот интерес за изградбата на коридорите 8 и 10. Со неповедувањето постапка Уставниот суд изрази став дека законодавецот има право со посебен закон да ги уреди деталите во врска со планирањето, проектирањето и употребата на дел од Коридорот 8 и Коридорот 10 имајќи ја предвид спецификата на материјата која се уредува и притоа да ја исклучи примената на други закони во целост или делумно во врска со сите прашања уредени со овој закон, односно од уставноправен аспект го оправда донесувањето на овој посебен закон со повикување на принципот lex specialis derogat legi generali.

За Судот не е спорно дека државните патишта, железничките пруги, магистралните гасоводи и други градби претставуваат добра во општа употреба и јавен интерес и дека државата има право да одлучува за нивната изградба заради остварување на стратешката цел за сообраќајно поврзување на Република Северна Македонија на инфраструктурните коридори 8 и 10. Од тие причини законодавецот со споменатиот закон го определил јавниот интерес за планирање и изградба на овие инфраструктурни објекти и со посебни одредби во одделните закони утврдил посебни процедури за урбанистичко планирање и градење на овие објекти кои се карактеризираат со пократки рокови на постапување и скратување на определени фази од редовната постапка за урбанистичко планирање. Ова, според мислењето на Судот, влегува во рамките на правото на законодавецот од член 68 од Уставот да ги уредува областите во општествениот живот, за кои ќе оцени дека е потребно и оправдано да ги уреди со посебни закони. Оттука, законодавецот оценувајќи дека изградбата на овие коридори претставува капитална инвестиција од стратешка национална важност заради подобрување и развој на патната инфраструктура со оспорените одредби од Законот за изменување и дополнување на Законот за урбанистичко планирање предвидел патните коридори да се планираат врз основа на т.н. урбанистички проект за градби од стратешки интерес. За Судот се неосновани наводите во иницијативата дека ваквото законско уредување е направено заради заобиколување на постапките и процедурите за урбанистичко планирање и елиминирање на заштитните механизми во сферата на урбанистичкото планирање од причина што прашањето дали законодавецот морал да ги донесе овие нови правила за урбанистичко планирање на градбите од стратешки интерес, наместо да ги применува постојните правила во Законот за урбанистичко планирање, на што упатува подносителот на иницијативата, излегува од надлежноста на Уставниот суд бидејќи за целисходноста на законските решенија одлучува законодавецот.

Од уставно-правен аспект суштинско е дека оспорената категорија – урбанистичи проект за градби од стратешки интерес е детално уредена со оспорените законски одредби во кои е пропишана постапката за донесување на овој вид на урбанистички проект. Имено, со новододадениот член 63-а во целост е разработено прашањето на изработката и одобрувањето на урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес кој исто така треба да ги содржи сите потребни документи и како комплетен предлог се доставува до Владата на Република Северна Македонија на одобрување. Владата на Република Северна Македонија во однос на истиот донесува одлука со која го одобрува или не го одобрува урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес во зависност од прибавените податоци и информации од субјектите од член 47 став 1 од Законот за урбанистичко планирање и мислењето од Агенцијата за катастар на недвижности по однос на извршеното споредување на податоците од урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес со податоците од катастарскиот план, по што Агенцијата за катастар на недвижности по службена должност врши прибележување во катастарот на недвижности дека во тек е градба од стратешки интерес врз основа на одлуката со која се одобрува урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес. Од наведеното јасно произлегува дека иако во процесот на планирање и проектирање на градбите од стратешки интерес врз основа на урбанистички проект определени фази се скратени со тоа што се предвидени пократки рокови, сепак постои законски утврдена процедура која мора да се почитува.

Неосновани се наводите од иницијативата дека терминот „проекти и градби од стратешки интерес“ е нејасен бидејќи не било точно утврдено какви се видови на градби може да се сметаат за градби од стратешки интерес, особено поради тоа што законодавецот ја употребил формулацијата „и други градби од јавен интерес“. Имено, Судот смета дека тоа е направено од причина што не е можно однапред таксативно да се предвидат сите градби од јавен интерес, особено поради тоа што тој јавен интерес мора да се определи во секој случај посебно, со посебен закон. Впрочем, тоа произлегува и од Законот за градење, кој во член 2 став 1 предвидува дека покрај државни патишта, железнички пруги, магистрални гасоводи, како градба од стратешки интерес се смета градба од јавен интерес која со посебен закон е утврдена како стратешки инвестиционен проект или проект од стратешко национално значење и за изградба на истата треба да се спроведе постапка за урбанистички проект за градби од стратешки интерес кој го одобрува или не го одобрува Владата на Република Северна Македонија, согласно со одредбите од оспорениот Закон за урбанистичко планирање. Наведената одредба од Законот за градење, веќе била предмет на оценка пред Уставниот суд кој со Решението У.бр.140/2023 од 20 декември 2023 година одлучил да не поведе постапка за оценување на уставноста, бидејќи оценил дека како градби од стратешки интерес не се подразбираат по автоматизам градби од јавен интерес, бидејќи за да може една градба од јавен интерес да се третира како градба од стратешки интерес потребно е да бидат исполнети три кумулативни услови: донесување на посебен закон за прогласување на градба од јавен интерес како стратешки проект, изготвување на  урбанистички проект за градба од стратешки интерес и добивање на одобрение од Владата на Република Северна Македонија.

Од наведеното произлегува дека оспорениот Закон за изменување и дополнување на Законот за урбанистичко планирање е донесен заради имплементација на проекти од стратешки интерес утврден со посебен закон кој го поминал тестот на уставноста, поради што Судот одлучи дека не може основано да се постави прашањето за неговата согласност со уставните одредби од член 8 алинеи 3 и 10, член 43, член 50 и член 51 од Уставот на Република Северна Македонија.

IV

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

 

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

Издвоено мислење по предметот У.бр.138/2023

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.138/2023
Shkup, 05.02.2025

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska,  dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 73 alineja 1 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 5 shkurt 2025, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICOHET  procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për planifikim urbanistik (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.111/2023).

Arsyetim

I

Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut nga Shkupi, përmes Drejtores Ekzekutive Uranija Pirovska, ka dërguar iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit të shënuar në pjesën dispozitive të këtij aktvendimi.

Me Iniciativën kontestohet në tërësi Ligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për planifikim urbanistik (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 111/2023) në tërësi dhe thotë se përkundër rregullores ekzistuese ligjore për planifikimin hapësinor dhe procedurës së përcaktuar saktësisht për miratimin dhe përgatitjen e projekteve urbanistike, me këtë ndryshim futet një kategori të re – projekt urbanistik për objektet me interes strategjik. Për këtë lloj projekti urbanistik, dispozitat e kontestuara parashikojnë rregulla të reja për përgatitjen dhe miratimin e tij, të ndryshme nga ato ekzistuese, me qëllim anashkalimin e tyre duke anashkaluar fazat në procesin e miratimit të projekteve urbanistike të parashikuara në nenin 62 të Ligjit për planifikim urbanistik. Sipas parashtruesit, dispozitat e kontestuara janë në kundërshtim me vlerat themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës dhe rregullimit dhe humanizimit të hapësirës dhe mbrojtjes dhe promovimit të mjedisit jetësor dhe natyrës nga neni 8, paragrafi 1, alinetë 3 dhe 10 – si dhe neni 9, neni 43, neni 50, paragrafi 1 dhe neni 51 i Kushtetutës.

Parashtruesi thekson se ligjvënësi përdor termin “ndërtime me interes strategjik” pa vendosur korniza të qarta se cilat lloje ndërtimesh mund të konsiderohen objekte me interes strategjik, gjë që është e panevojshme, pasi interesi publik dhe ndërtimet me interes publik janë krijuar tashmë me ligj. Arsyeja e vetme për këtë formulim është futja e rregullave të lehtësuara për këtë lloj ndërtimi dhe eliminimi i mekanizmave mbrojtës në sferën e planifikimit urbanistik. Thuhet se projektet urbanistike për objektet me interes strategjik nuk do të përgatiten për qëllimin e tyre të përcaktuar me ligj (zhvillimin dhe zbatimin e planeve urbanistike), por për ndërtimet me interes strategjik, duke braktisur kështu rregullat për hierarkinë e planeve urbanistike, sepse projekti urbanistik ngrihet mbi planet urbanistike, të cilat janë dokumente të një niveli më të lartë hierarkik.

Me nenin 4 të ligjit të kontestuar, në kundërshtim me vlerën themelore të rendit kushtetues – rregullimin dhe humanizimin e hapësirës dhe mbrojtjen dhe përmirësimin e mjedisit jetësor dhe natyrës, parashikon rregulla krejtësisht të ndryshme për përgatitjen dhe miratimin e një projekti urbanistik për ndërtimet me interes strategjik, ku shqyrtimi ekspert i një projekti urbanistik të parashikuar në nenin 62 të Ligjit për planifikim urbanistik është përjashtuar plotësisht nga procedura. Kjo eliminon mekanizmin e verifikimit të përputhshmërisë së projektit me Ligjin dhe planin urbanistik për të cilin është hartuar dhe krijon pasiguri juridike sepse anashkalon të gjithë sistemin e rregullave që ekzistojnë për të arritur këtë vlerë themelore të rendit kushtetues. Rregullat e reja nuk zëvendësojnë të vjetrat, por ekzistojnë paralelisht me to, gjë që krijon mundësinë e abuzimit, dhe me procedurat e përshpejtuara dhe të shkurtuara për projektet me rëndësi strategjike, qytetarëve u mohohen të gjitha mundësitë për njohuri publike dhe debat publik dhe për përdorimin e mekanizmave për të garantuar të drejtën e garantuar me Kushtetutë për një mjedis jetësor të shëndetshëm dhe humanizim të hapësirës urbane.

Parashtruesi i iniciativës konteston edhe kompetencën e Qeverisë për miratimin e projekteve me interes strategjik, pasi kjo në mënyrë të tërthortë i heq kompetencat e vetëqeverisjes lokale pa procedurë dhe nevojë të përcaktuar siç duhet.

Iniciativa thekson më tej parimet e së drejtës dhe drejtësisë që organet shtetërore dhe vendore janë të detyruara të përfshijnë në mekanizmat e qeverisjes dhe të gjitha mjetet për zbatimin e politikave qeverisëse, duke përfshirë planifikimin dhe rregullimin e hapësirës në një mënyrë që ofron mundësi të barabarta për përdorimin e saj dhe mundësi të barabarta për të gjithë palët e interesuara për të funksionuar në sistem në kushte të barabarta, përfshirë përpiluesit dhe investitorët në përgatitjen e projekteve urbanistike.

Në fund të iniciativës theksohet se termi “ndërtime me rëndësi strategjike” si emërues i përbashkët i dispozitave ligjore të kontestuara është në fakt një kategori e padefinuar sepse asnjë ligj nuk përcakton kuadrin, parametrat dhe kushtet që duhet të plotësohen që një objekt të konsiderohet objekt me interes strategjik. Kjo krijon pasiguri juridike dhe trajtim të pabarabartë, dhe parimi i sigurisë juridike është i përfshirë në mënyrë implicite në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe përfaqëson një nga aspektet themelore të sundimit të së drejtës.

Parashtruesi i kërkesës propozon që Gjykata Kushtetuese të marrë vendim për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit të kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për planifikim urbanistik (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 111/2023) dhe ta anulojë ose shfuqizojë atë.

II

Ligji i kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për planifikim urbanistik (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 111/2023) përmban 7 nene që përcaktojnë ndërtimet me interes strategjik, prezanton një lloj të ri të projektit urbanistik – projekt urbanistik për objektet me interes strategjik dhe rregullon procedurën për miratimin e tij.

Neni 1 i ligjit kontestues parasheh se në Ligjin për planifikim urbanistik (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 32/20) në nenin 2 pas pikës 7, shtohet pika e re 7-a, si vijon: 7-a. Ndërtimet me interes strategjik janë rrugët shtetërore, hekurudhat, tubacionet kryesore të gazit, si dhe ndërtime të tjera me interes publik që realizohen si projekte investimi strategjike ose projekte me rëndësi strategjike kombëtare të përcaktuara me ligj.

Neni 3 i ligjit kontestues parashikon se në nenin 58, pas paragrafit 7, shtohet paragrafi i ri 8, i cili thotë: “(8) Me përjashtim të paragrafit 1 të këtij neni, projekti urbanistik mund të përgatitet edhe për objektet me interes strategjik”. Projekti urbanistik për ndërtesat me interes strategjik parashikohet në nenin 63-a të sapo shtuar, me të njëjtin titull, përmbajtja e të cilit jepet në pjesën III të arsyetimit.

III

Sipas nenit 8, paragrafi 1, alinetë 1, 3 dhe 10 të Kushtetutës, vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut janë: liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të njohura në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë; sundimi i së drejtës dhe rregullimi e humanizimi i hapësirës dhe mbrojtja dhe avancimi i mjedisit jetësor dhe natyrës.

Në përputhje me nenin 30 të Kushtetutës, garantohet e drejta e pronës dhe e drejta e trashëgimisë (paragrafi 1). Askujt nuk mund t’i hiqet ose të kufizohet pronësia dhe të drejtat që rrjedhin prej saj, përveç në interesin publik të përcaktuar me ligj (paragrafi 3).

Sipas nenit 43 të Kushtetutës, çdo person ka të drejtë për një mjedis jetësor të shëndetshëm (paragrafi 1). Republika siguron kushte për ushtrimin e të drejtës së qytetarëve për mjedis jetësor të shëndetshëm (paragrafi 3).

Neni 51 i Kushtetutës parasheh se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregulloret tjera me Kushtetutë dhe ligj. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Në përputhje me nenin 1 të Ligjit për planifikim urbanistik (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 32/2020, 111/2023 dhe 171/2024), ky ligj rregullon organizimin sistematik dhe hierarkik të planifikimit urbanistik në sistemin e planifikimit urbanistik, qëllimet dhe parimet e planifikimit urbanistik dhe rregullimin e hapësirës, llojet dhe përmbajtjen e planeve urbanistike, kushtet për kryerjen e punëve nga sfera e planifikimit urbanistik, procedurat për përgatitjen, miratimin dhe zbatimin e planeve urbanistike, mbikëqyrjen e zbatimit të dispozitave të këtij ligji, si dhe çështje të tjera nga fusha e planifikimit urbanistikës.

Përkufizimet e termave dhe shprehjeve ligjore jepen në nenin 2 të ligjit, ku për këtë rast është pika kontestuese 7-a, sipas së cilës ndërtime me interes strategjik janë rrugët shtetërore, hekurudhat, tubacionet kryesore të gazit, ndërtimet për nevojat e mbrojtjes dhe sigurisë, si dhe ndërtime të tjera me interes publik që zbatohen si projekte investimi strategjike ose projekte me rëndësi strategjike kombëtare të përcaktuara me ligj; pika 53 sipas së cilës plani urbanistik është dokument publik që rregullon organizimin, qëllimin, formën dhe mënyrën e përdorimit të hapësirës dhe tokës, si dhe kushtet hapësinore dhe funksionale për ndërtimin dhe përdorimin e objekteve të planifikuara; si dhe pikën 54 që përcakton se projekt urbanistik është një dokument plani dhe projektimi i përgatitur për zhvillimin dhe zbatimin e një plani urbanistik.

Në nenin 5 të ligjit parashikohet se në hapësirën e përfshirë me plane urbanistike, interes publik është rregullimi dhe humanizimi i hapësirës, mbrojtja dhe përmirësimi i mjedisit jetësor dhe natyrës, si dhe ruajtja e vlerave natyrore dhe kulturore të hapësirës. Interesi publik nga paragrafi 1 i këtij neni merret parasysh në të gjitha fazat e planifikimit urbanistik, përkatësisht në procedurat e hartimit, miratimit, zbatimit dhe monitorimit të zbatimit të planeve urbanistike. Me planifikimin urbanistik mbrohet detyrimisht interesi publik, i cili është prioritet, ndërsa interesi privat sigurohet në përputhje me ligjin.

Neni 9 i ligjit përcakton qëllimet e planifikimit urbanistik (zhvillimi i balancuar hapësinor; rregullimi dhe shfrytëzimi racional i hapësirës; krijimi dhe përmirësimi i kushteve për jetë dhe punë humane të qytetarëve; tejkalimi i barrierave urbane për personat me aftësi të kufizuara; zhvillimi i qëndrueshëm hapësinor; ruajtja e cilësisë dhe përmirësimi i mjedisit jetësor dhe natyrës; ballafaqimi me ndryshimet klimatike; përballja dhe mbrojtja trashigimisë kulturore dhe siguria nga katastrofat dhe havariet natyrore dhe teknologjike) dhe parimet e planifikimit urbanistik (qasja e integruar ndaj planifikimit; kujdesi dhe zhvillimi i karakteristikave rajonale; realizimi i interesit publik dhe mbrojtja e interesit privat; publiciteti në procedurën e përgatitjes, miratimit dhe zbatimit të planeve; gjithëpërfshirja dhe pjesëmarrja në procedurën e përgatitjes, miratimit dhe zbatimit të planeve; përputhshmëria dhe koordinimi horizontal dhe vertikal në planifikim dhe respektim të fakteve dhe standardeve të përcaktuara shkencërisht dhe ekspertizë).

Dispozitat për projektet urbanistike janë zhvendosur në kreun V të ligjit me titull – Zbatimi i planeve urbanistike, ku neni 56, paragrafi 1, përcakton se aktet për zbatimin e planeve urbanistike në përputhje me këtë ligj janë: 1. Projekti urbanistik dhe 2. Plani urbanistik për parcelim. Dispozitat e mëtejshme të këtij kreu përcaktojnë llojet e projekteve urbanistike dhe parashikojnë përmbajtjen e tyre si dhe procedurën e përgatitjes dhe miratimit të tyre. Të gjitha llojet e projekteve urbanistike të përcaktuara me nenin 58 paragrafi 2 përgatiten me qëllim të zhvillimit dhe zbatimit të njërit prej planeve urbanistike nga neni 10 paragrafi 1 pikat 2,3,4 dhe 5 të Ligjit, në pajtim me nenin 58 paragrafi 1. Devijimi nga kjo rregull konstatohet me dispozitën kontestuese të nenit 3 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e nenit 8 të Ligjit për planifikim urbanistik me çka në nenin 58 pas paragrafit 7 shtohet paragraf i ri 8 i cili parasheh se, me përjashtim të paragrafit 1 të këtij neni, projekti urbanistik mund të përgatitet edhe për ndërtime me interes strategjik.

Projekti urbanistik për ndërtimet me interes strategjik rregullohet me dispozita të mëtejshme të ligjit kontestues, me shtimin e një neni të ri 63-a me titullin 4-a. Projekt urbanistik për ndërtime me interes strategjik si vijon:

4-а. Projekti urbanistik për ndërtime me interes strategjik

Neni 63-а

(1) Me Projektin Urbanistik për Ndërtimet me Interes Strategjik rregullohet përfshirja e projektit për ndërtimin e rrugëve shtetërore, hekurudhave, tubacioneve kryesore të gazit, si dhe ndërtimeve të tjera me interes publik, si dhe përmbajtjen e tyre shoqëruese (vendosjen e lokacioneve të përkohshme, ndërtimet për kryerjen e punëve përgatitore që organizojnë vendndërtimin për ndërtimin e ndërtimit me interes strategjik, gropave, depozitat dhe zonave të hedhurinave, duke i pasur parasysh projektet e qasshme, gjeoteknike, arkeologjike, informacionet e mjedisit jetësor, informacion social dhe komunal dhe standarde projektimi), ndërsa objekti i projektit për ndërtimin e rrugëve shtetërore është gjithashtu një korridor rrugor me kufijtë fillestarë të vlerësuar për shpronësim brenda të cilit do të kryhet ndërtimi i rrugëve shtetërore me përmbajtje shoqëruese.

(2) Kufijtë e shtrirjes së projektit të projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni mund të përcaktohen me projekt të vetëm urbanistik për ndërtime me interes strategjik ose në faza me projekte të shumta urbanistike për ndërtime me interes strategjik.

(3) Projekti urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni përbëhet nga dokumentacioni në vijim:
– Vendimi për kushtet e planifikimit hapësinor në pajtim me paragrafin (6) të këtij neni;
– raport gjeodezik për bazën gjeodezike të përditësuar, të vërtetuar nga organi kompetent në përputhje me ligjin,
– të dhënat dhe informacionet e marra në pajtim me paragrafin (5) të këtij neni,
– një përmbledhje, shtojcë me qëllimin e projektit dhe infrastrukturën ekzistuese nga të dhënat dhe informacionet e paraqitura nga alineja 3 të këtij paragrafi,
– raport gjeodezik për punë gjeodezike për qëllime të veçanta – të dhëna numerike, me të cilat përcaktohen të dhënat kadastrale me matje të sakta dhe kufijtë e tokës brenda objektit të projektit në të cilin do të kryhet ndërtimi i objekteve nga paragrafi (1) i këtij neni dhe
– mendim nga Agjencia e Kadastrës së Paluajtshmërive lidhur me punën e kryer
krahasimi i të dhënave nga projekti urbanistik për ndërtimet me interes strategjik me të dhënat nga plani kadastral.

(4) Procedura për miratimin e projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni kryhet me shkrim, në pajtim me dispozitat e këtij neni, ndërsa një kopje e projektit urbanistik në formë digjitale (.dwg dhe .pdf) i dërgohet organit të administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga sfera e rregullimit hapësinor.

(5) Hartuesi i projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni do të paraqesë kërkesë me fushëveprimin e projektit për marrjen e të dhënave dhe informatave te subjektet nga neni 47 paragrafi (1) i këtij ligji. Subjektet, të cilave u është dërguar kërkesa me fushëveprimin e projektit, janë të detyruara t’i dërgojnë të gjitha të dhënat dhe informacionet që disponojnë te hartuesi i projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni, brenda shtatë ditë pune nga dita e pranimit të kërkesës, në formë elektronike përmes sistemit informativ e-urbanizam ose në formë të shtypur.

(6) Për dhënien e kushteve të planifikimit hapësinor, organi i administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga sfera e planifikimit hapësinor, në emër dhe për llogari të hartuesit të projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni, në bazë të kërkesës së parashtruar më parë me shtrirjen e projektit, në afat prej tri ditësh pune nga dita e pranimit të kërkesës në formë elektronike te Agjencia për Planifikim Hapësinor, do të paraqesë kërkesë në formë elektronike përmes sistemit informativ e-urbanizam. Agjencia e Planifikimit Hapësinor është e obliguar që në afat prej tri ditësh pune nga dita e pranimit të kërkesës për dhënien e kushteve të planifikimit hapësinor, sipas detyrës zyrtare, pa pagesë, të përgatisë raport për kushtet e planifikimit hapësinor dhe të paraqesë kërkesë për miratimin e vendimit për kushtet e planifikimit hapësinor te organi i administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve në fushën e planifikimit hapësinor.
Organi i administratës shtetërore përgjegjës për kryerjen e punëve në fushën e planifikimit hapësinor është i obliguar që në afat prej dy ditësh pune nga dita e pranimit të kërkesës të miratojë vendim për kushtet e planifikimit hapësinor.

(7) Nëse subjektet nga neni 47 paragrafi (1) të këtij ligji nuk i dërgojnë të dhënat dhe informacionet me të cilat disponojnë në afatin nga paragrafi (5) i këtij neni, do të konsiderohet se nuk i kanë të dhënat dhe informacionet e kërkuara, me çka dëmet në të ardhmen, të shkaktuara nga mosdorëzimi i të dhënave dhe informatave, i takojnë atij që nuk i ka dërguar të dhënat dhe infomacionet e nevojshme, ose nuk i janë përgjigjur kërkesës.

(8) Hartuesi i projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni, përmes sistemit informativ e-urbanizëm, projektin urbanistik për ndërtimet me interes strategjik ia dërgon Agjencisë së Kadastrës së Patundshmërive, e cila është e obliguar të japë mendim për krahasimin e të dhënave nga projekti urbanistik për objektet me interes strategjik me të dhënat nga plani kadastral në afat prej pesë ditë pune nga dita e pranimit të projektit.

(9) Hartuesi i projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni, pas marrjes së informatave dhe të dhënave, me procesverbal të bashkangjitur për të dhënat dhe informatat e dërguara dhe të padërguara dhe me mendim nga Agjencia e Kadastrës së Patundshmërive lidhur me zbatimin e kryer të të dhënave nga projekti urbanistik për ndërtimet me interes strategjik me të dhënat nga plani kadastral, projektin ia dërgojnë organit të administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga sfera e rregullimit të hapësirës.

(10) Organi i administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga sfera e planifikimit hapësinor, në afat prej dhjetë ditësh pune nga data e pranimit të projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni, konstaton nëse projekti është i përfunduar dhe nëse nuk është i përfunduar, do t’i dërgojë njoftim hartuesit të projektit për kompletimin e tij jo më vonë se 30 ditë.

(11) Nëse pas skadimit të afatit nga paragrafi (10) të këtij neni, hartuesi i projektit nuk e dërgon projektin urbanistik të përfunduar nga paragrafi (1) i këtij neni, organi i administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga sfera e planifikimit hapësinor do ta njoftojë se procedura për miratimin e projektit urbanistik nga paragrafi (1) i këtij neni nuk mund të vazhdojë në pajtim me dispozitat e këtij ligji.

(12) Organi i administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga sfera e planifikimit hapësinor, projektin e plotë urbanistik për objektet me interes strategjik ia dërgon Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, më së voni pesë ditë pune nga dita e pranimit të projektit të plotë urbanistik për ndërtimet me interes strategjik.

(13) Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me dokumentacionin e dërguar dhe projektin e plotë urbanistik për objektet me interes strategjik nga paragrafi (12) të këtij neni, do të marrë vendim me të cilin miratohet ose refuzohet projekti urbanistik për objektet me interes strategjik, varësisht nga të dhënat dhe informatat e marra nga subjektet nga neni 47 paragrafi (1) i këtij ligji dhe nga mendimi i Agjencisë së Kadastrës së Paluajtshmërive në drejtim të krahasimit të të dhënave nga projekti urbanistik për objektet me interes strategjik me të dhënat nga plani kadastral.

(14) Organi i administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga sfera e planifikimit hapësinor në afat prej tri ditësh pune pas miratimit të vendimit për miratimin e projektit urbanistik për objektet me interes strategjik nga paragrafi (13) i këtij neni, projektin e aprovuar urbanistik për objektet me interes strategjik, do ta dërgojnë në Agjencinë e Kadastrës së Paluajtshmërive, që të kryej përmbyllje digjitale të projektit në afat prej pesë ditësh nga dita e pranimit të projektit.

(15) Agjencia e kadastrës së patundshmërive me detyrë zyrtare bën shënimin në kadastrën e patundshmërive se është në proces ndërtimi me interes strategjik, në bazë të vendimit me të cilin miratohet projekti urbanistik për ndërtimet me interes strategjik nga paragrafi (13) i këtij neni, projekti urbanistik i miratuar për ndërtimet me interes strategjik dhe Elaborati gjeodezik për punë gjeodezike për dedikime të veçanta – të dhëna numerike.

(16) Ndryshimi dhe plotësimi i projektit urbanistik për objektet me interes strategjik do të bëhet në të njëjtën procedurë si procedura për miratimin e projektit urbanistik për objektet me interes strategjik nga ky nen.

Nga dispozitat e mësipërme të Kushtetutës, rezulton se rregullimi dhe humanizimi i hapësirës si vlerë themelore e rendit kushtetues funksionalizohet përmes planifikimit hapësinor dhe urbanistik, e cila veprimtari, për nga rëndësia e saj, është përcaktuar në Ligjin për planifikim urbanistik si veprimtari me interes publik. Interesi publik është prioritar dhe për këtë mbahet llogari në të gjitha fazat e planifikimit urbanistik, ku përfshihen procedurat për hartimin, miratimin, zbatimin dhe monitorimin e planeve urbanistike.

Nga Propozim ligji i dërguar nga Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut rezulton se ndryshimi i kontestuar i Ligjit për planifikim hapësinor dhe urbanistik është bërë si pjesë e pakos së ndryshimeve ligjore në disa ligje (Ligji për ndërtim, Ligji për shpronësim, Ligji për lëndët e para minerale, Ligji për marrëdhëniet e punës, etj.) me qëllim të harmonizimit të rregullativës lidhur me ndërtimin e rrugëve me Ligjin për përcaktimin e interesit publik dhe nominimin e partnerit strategjik për Implementimin e Projektit për Ndërtimin e Korridorit 8 të Infrastrukturës (aksi rrugorë: Tetovë – Gostivar – Bukojçan dhe projekti i autostradës Trebenishtë – Strugë – Qafë Thanë) dhe Korridorit 10 d (aksi rrugori i Autostradës Prilep – Manastir) në Republikën e Maqedonisë së Veriut “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.163/2021). Me këtë ligj, ndërtimi i Korridorit 8 dhe Korridorit 10 u përcaktuan si projekte me interes publik dhe rëndësi strategjike për shtetin, me qëllim të arritjes së zhvillimit të qëndrueshëm dhe të sigurt të ndërlidhjes rajonale të Republikës së Maqedonisë së Veriut përmes përfundimit të korridoreve 8 dhe 10 pan-evropiane, që paraqet investim kapital me rëndësi strategjike kombëtare dhe synon përmirësimin dhe zhvillimin e infrastrukturës rrugore. Nevoja për të kompletuar dhe modernizuar rrjetin rrugor në të gjithë vendin është një nevojë thelbësore për zhvillim të shpejtë ekonomik, integrimin e sektorit të transportit me BE-në, apo lidhjen e rajonit me BE-në, që është një angazhim strategjik i miratuar në Strategjinë Kombëtare të Transportit 2018-2030. Në arsyetimin e Ligjit thuhet se ndryshimet në Ligjin për planifikim urbanistik janë të nevojshme për të mundësuar zbatimin e përshpejtuar të ndërtimeve me interes strategjik për ndërtimin e rrugëve shtetërore, hekurudhave, gazsjellësve dhe ndërtimeve të tjera me interes strategjik, duke thjeshtuar disa hapa në procedurë dhe për të mundësuar një shkallë më të lartë fleksibiliteti për sa i përket përmbajtjes së projekteve urbanistike.

Gjykata në zhvillimin e opinionit juridik për këtë çështje ka marrë parasysh faktin se me Aktvendimin U.nr.85/2021 të datës 9 dhjetor 2021, Gjykata Kushtetuese nuk ka inicuar procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së ligjit të lartpërmendur që përcaktoi interesin publik në ndërtimin e korridoreve 8 dhe 10. Me mosinicimin e procedurës, Gjykata Kushtetuese shprehu qëndrimin se ligjvënësi ka të drejtë të rregullojë detajet në lidhje me planifikimin, projektimin dhe përdorimin e një pjese të Korrdorit 8 dhe Korridorit 10 duke pasur parasysh specifikat e materies që rregullohet dhe në këtë mënyrë përjashton zbatimin e ligjeve të tjera në tërësi ose pjesërisht në lidhje me të gjitha çështjet e rregulluara me këtë ligj, pra nga pikëpamja kushtetuese gjyqësore, e ka justifikuar miratimin e këtij ligji të veçantë duke iu referuar parimit lex specialis derogat legi generali.

Nga Gjykata nuk kontestohet se rrugët shtetërore, hekurudhat, tubacionet kryesore të gazit dhe strukturat e tjera përfaqësojnë të mira në përdorim të përgjithshëm dhe interes publik dhe se shteti ka të drejtë të vendosë për ndërtimin e tyre me qëllim për lidhje të komunikacionit të Republikës së Maqedonisë së Veriut në korridoret infrastrukturore 8 dhe 10. Për këto arsye, ligjvënësi, me ligjin e lartpërmendur në interesin e sipërpërmendur në interesin e veçantë të infrastrukturës dhe në planifikimin e objekteve të veçanta publike, ka përcaktuar procedura të veçanta për planifikimin urbanistik dhe ndërtimin e këtyre objekteve, të cilat karakterizohen me afate më të shkurtra për veprim dhe shkurtim të fazave të caktuara të procedurës së rregullt të planifikimit urbanistik. Kjo, sipas mendimit të Gjykatës, hyn në kuadrin e të drejtës së ligjvënësit, sipas nenit 68 të Kushtetutës, për të rregulluar fushat e jetës shoqërore që i sheh të nevojshme dhe të justifikuara për t’i rregulluar me ligje të veçanta. Prandaj, ligjvënësi, duke vlerësuar se ndërtimi i këtyre korridoreve paraqet një investim kapital me rëndësi strategjike kombëtare për përmirësimin dhe zhvillimin e infrastrukturës rrugore, me dispozitat e kontestuara të Ligjit për ndryshimin e Ligjit për planifikim urbanistik, parashikon që korridoret rrugore të planifikohen në bazë të të ashtuquajturit projekt urbanistik për objektet me interes strategjik. Gjykata i vlerëson të pabazuara pretendimet në iniciativë, duke deklaruar se një rregullim i tillë ligjor është bërë me qëllim anashkalimin e procedurave për planifikim urbanistik dhe eliminimin e mekanizmave mbrojtës në fushën e planifikimit urbanistikës, për shkak se çështja nëse ligjvënësi duhej të miratonte këto rregulla të reja për planifikim urbanistik të objekteve me interes strategjik, në vend që të zbatonte rregullat ekzistuese në Ligjin për planifikim urbanistik, siç thuhet nga parashtruesi i iniciativës, del nga kompetenca e Gjykatës Kushtetuese për shkak se për vijueshmërinë e zgjidhjeve ligjore vendos ligjvënësi.

Në aspektin kushtetues dhe ligjor, është thelbësore që kategoria e kontestuar – projekti urbanistik për objektet me interes strategjik – të rregullohet në mënyrë të detajuar me dispozitat ligjore të kontestuara që parashikojnë procedurën për miratimin e këtij lloji të projektit urbanistik. Konkretisht, neni 63-a i ri i shtuar në tërësi trajton çështjen e përgatitjes dhe miratimit të projektit urbanistik për objektet me interes strategjik, i cili gjithashtu duhet të përmbajë të gjitha dokumentet e nevojshme dhe si propozim i plotë t’i dërgohet për miratim Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut. Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut do të miratojë ose refuzojë projektin urbanistik për objektet me interes strategjik, varësisht nga të dhënat dhe informacionet e marra nga subjektet nga neni 47, paragrafi 1 i Ligjit për planifikim urbanistik dhe nga mendimi i Agjencisë për Kadastrën e Paluajtshmërive në lidhje me krahasimin e të dhënave nga projekti urbanistik për objektet me interes strategjik, me të dhënat e planit të kadastrës, me çka Agjencisë së Kastrës së Paluajtshmërive me detyrë zyrtare bën shënimin në kadastrën e paluajtshmërive se është duke u zhvilluar ndërtimi me interes strategjik, bazuar në vendimin për miratimin e projektit urbanistik për objektet me interes strategjik. Nga sa më sipër, rezulton qartë se edhe pse në procesin e planifikimit dhe projektimit të objekteve me interes strategjik bazuar në një projekt urbanistik, disa faza janë shkurtuar duke parashikuar afate më të shkurtra, ka ende një procedurë të përcaktuar ligjërisht që duhet respektuar.

Pretendimet e iniciativës se termi “projekte dhe ndërtesa me interes strategjik” është i paqartë, janë të pabazuara, sepse nuk është përcaktuar saktësisht se cilat lloje të ndërtimeve mund të konsiderohen ndërtime me interes strategjik, veçanërisht sepse ligjvënësi ka përdorur formulimin “dhe ndërtime të tjera me interes publik”. Gjegjësisht, Gjykata konsideron se kjo është bërë për shkak se nuk është e mundur të parashikohen paraprakisht të gjitha objektet me interes publik, veçanërisht sepse ai interes publik duhet të përcaktohet në secilin rast veç e veç, me ligj të veçantë. Në fakt, kjo buron edhe nga Ligji për ndërtim, i cili në nenin 2, paragrafi 1, parashikon se përveç rrugëve shtetërore, hekurudhave dhe tubacioneve kryesore të gazit, ndërtim me interes strategjik konsiderohet ndërtim me interes publik që është përcaktuar me ligj të veçantë si projekt strategjik investues ose projekt me rëndësi strategjike kombëtare dhe për ndërtimin e tij, duhet të zbatohet procedurë për një projekt urbanistik për ndërtime të interesit strategjik që e miraton ose nuk e miraton Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në pajtim me dispozitat e Ligjit të kontestuar për planifikim urbanistik. Dispozita e theksuar e Ligjit për ndërtim tashmë i është nënshtruar vlerësimit në Gjykatën Kushtetuese, e cila me Vendimin U.nr.140/2023 të datës 20 dhjetor 2023, vendosi të mos inicojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë, për shkak se ka vlerësuar se si objekte me interes strategjik nuk nënkuptohen automatikisht objekte me interes publik, për shkak se që të mundet një ndërtim me interes publik të trajtohen si objekt me interes strategjik duhet të plotësohen trekushtet kumulative: miratimi i ligjit të posaçëm për shpalljen e një objekti me interes publik si projekt strategjik, përgatitja e një projekti urbanistik për objektin me interes strategjik dhe marrja e miratimit nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Nga sa më sipër rezulton se Ligji i kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për planifikim urbanistik është miratuar me qëllim të implementimit të projekteve me interes strategjik të përcaktuara me ligj të veçantë i cili e ka kaluar testin e kushtetutshmërisë, prandaj Gjykata vendosi se nuk mundet me bazë të shtrohet çështja e pajtueshmërisë së tij me dispozitat kushtetuese të nenit 8, alinetë 3 dhe 10, nenit 43, nenit 50 dhe nenit 51 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

IV

Nisur nga sa më sipër, Gjykata me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski