Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.179/2023, У.бр.183/2023,
У.бр.187/2023, У.бр.190/2023
и У.бр.197/2023
Скопје, 20.11.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 25, член 73 алинeja 1 и член 79 алинеја 2 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” број 115/2024), на седницата одржана на 20 ноември 2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Законот за данок на солидарност („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2023).
2. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
До Уставниот суд на Република Северна Македонија од страна на Финмак ДОО Скопје, Стопанската комора на Северна Македонија, Друштвото за трговија и услуги ЕТМТ ЕНЕРЏИ ДООЕЛ Скопје, Стопанската комора на северозападна Македонија и Друштвото за консалтинг ЛАНСКИ, ГАНЗЕР, ЗЕКИРИ + ПАРТНЕР ДОО Скопје беа поднесени пет одделни иницијативи за поведување постапка за оценување на уставноста на Законот за данок на солидарност („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2023) во целина.
По повод поднесените иницијативи, Судот спроведе единствена постапка, согласно со член 25 од Актот на Уставниот суд.
Според подносителот на иницијативата Финмак ДОО Скопје, Законот е спротивен на член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот. Оваа одредба како и член 51 од Уставот барале, меѓу другото, оние чии права и обврски се утврдени со нормите соодветно да бидат запознати со нивната содржина со цел да го прилагодат своето однесување. Ова од причина што законодавецот има должност да конципира прецизни, недвосмислени и јасни норми коишто ќе ја гарантираат правната сигурност на граѓаните што не е случај со оспорениот закон.
Во иницијативата, се укажува на „инстантното“ и неповолно дејство на Законот и обврската за плаќање на значителен износ за краток временски период.
Законодавецот им претставил на граѓаните и компаниите дека Законот се носи со цел усогласување со Регулативата од 2022 година што е несоодветно од причина што таа регулатива е донесена во време на „енергетска криза“, заради итна интервенција за ублажување на ефектите од високите цени на енергијата, со цел да се воведе горна граница на пазарните приходи од производството на електрична енергија. Воведен е задолжителен, привремен придонес за солидарност на компаниите и постојните деловни единици на Унијата коишто вршат дејност со сурова нафта, природен гас, јаглен и за рафинериски сектори за да се овозможи достапност на електричната енергија до домаќинствата и компаниите. Неусогласеноста произлегува и од опсегот на лицата кон кои се применува давачката, бидејќи Законот ги таргетира сите компании од сите сектори, а не само од енергетскиот, под услов да оствариле приход повисок од 615.000.000 денари и со прибраните средства ќе се финансираат мерките за справување со последиците од КОВИД-19 кризата и други кризни состојби.
Нестабилноста на цената на електричната енергија и порастот на цените на енергијата ги „ефектуира“ сите потрошувачи, при што Регулативата се однесува само на одредени компании од енергетскиот сектор и профитот којшто го оствариле директно како резултат на енергетската криза предизвикана од руската воена агресија. Оттаму, целта на Регулативата не е оданочување на разумно очекувани резултати во работењето, туку резултат од флуктуацијата во енергетскиот сектор, предизвикан од војната на товар на крајните корисници.
Од друга страна, во Законот се предвидува средствата да се користат за финансирање на мерки за справување со кризата со КОВИД-19 (член 3) што во целост ја прави нормативата на Законот во спротивност со она што го предвидува Регулативата.
Исто така, во официјалниот допис од Владата на Република Северна Македонија со кој е поднесен Предлог-законот се потенцира дека социјално ранливите категории граѓани трпат поради енергетските кризи, а од друга страна одреден број компании, како резултат на таквите кризи, остваруваат значително зголемен приход. Ваквото објаснување, според подносителот на иницијативата, јасно покажува дека Законот, исто како и Регулативата треба да ги задолжува само компаниите коишто имаат корист од енергетските кризи, односно само енергетските компании. Според содржината, членовите 2 и 3 од Законот се контрадикторни меѓу себе и создаваат конфузија и неизвесност, односно не е јасно што е вистинската цел на Законот, неповолни и непредвидливи економски околности или здравствени и други кризни состојби? Се поставува прашање како овие одредби се одразуваат во образложението на Предлог-законот, а имајќи предвид дека тој се однесува на компаниите коишто имаат корист од енергетската криза.
Ако, пак, целта на Законот е справување со кризни состојби, конфузијата е уште поголема кога ќе се земе предвид дека кризни услови и мерки не постојат во моментот на донесување на Законот. Ова имајќи предвид дека кризата предизвикана со КОВИД-19 пандемијата заврши на 30 јуни 2022, а кризната состојба поради недостиг на електрична енергија и состојбата на пазарите со електрична енергија заврши на 30 април 2023 година со цитираните одлуки на Собранието на Република Северна Македонија. Оттаму, во моментот на носење на Законот не постои кризна состојба во Република Северна Македонија предизвикана од непред-видливи и неповолни економски околности.
Целта на Законот и намената на средствата кои треба да се приберат се нејасни и контрадикторни на причините наведени во самиот закон, што создава правна несигурност и „поткопување“ на начелото на владеење на правото и другите уставно гарантирани права.
Понатаму во иницијативата се наведува дека се доведува во прашање правната сигурност, бидејќи Законот предвидува поднесување на даночна пријава најдоцна на 25 септември 2023 година, на образец кој ќе го пропише министерот за финансии најдоцна 30 дена по влегување во сила на Законот, којшто е објавен на 25 септември 2023 година, со што објавувањето и стапувањето на сила се „преклопуваат” со рокот за поднесување на даночна пријава и не се остава доволен период на засегнатите компании да се запознаат со текстот на Законот, што е нивно уставно право.
Имајќи предвид дека Законот е во спротивност со Регулативата и со сосема различни цели, донесувањето на оспорениот закон не може да се оправда со усогласување на македонското законодавство со правната рамка на Европската Унија. Скратената постапка за носење на Законот е неразумно применета. Јавноста не можела да го следи донесувањето на Законот и навремено да се подготви за евентуално значително, неповолно даночно оптоварување. Законот не се темели на споменатата регулатива од каде и не може да се донесе закон во скратена постапка.
По однос на повредата на членовите 33 и 55 од Уставот во иницијативата се наведува дека Законот треба да ги опфати сите компании од енергетскиот сектор, без исклучок, и особено оние кои почнале со дејност во 2022 година и во текот на енергетската криза оствариле натпросечни приходи. Компаниите надвор од енергетскиот сектор, пак, имаат зголемени трошоци заради високата цена на електричната енергија, вложуваат екстра напори да остварат приход, од каде во никој случај не се во еднаква положба со компаниите од енергетскиот сектор. Солидарноста и еднаквата положба на сите субјекти подразбира ограничување и зафаќање на приходите на енергетските компании, што е интенција и на самата регулатива.
Исклучувањето од опсегот на Законот на компаниите коишто во 2022 година започнале со дејност, а профитирале на сметка на останатиот дел од бизнисот којшто се најде во непредвидлива, неповолна положба укажува на нивен повластен и заштитен третман.
Со примена на данокот на солидарност на сите индустриски сектори и исклучување на одредени компании (член 5 од Законот), се прави директна контадикторност со членовите 33 и 55 од Уставот.
При носењето на Законот, законодавецот немал предвид дека веќе со многубројните уредби со законска сила за време на КОВИД-19 кризата веќе ја беше ограничила слободата на пазарот и претприем-ништвото, како и сопственоста на одредени сектори, а посебно на финансиските друштва. Оттаму, евидентно е дека со Законот директно се повредува сопственоста и правото на еднаква положба во едно демократско општество на еднакви права и слободи, со гарантирана соственост и слобода на пазарот и претприемништвото.
Во продолжението на иницијативата се појаснува на кој начин друштвото дошло до профит во периодот 2018-2022 година и како станало профитабилно, па се констатира дека данокот за солидарност е неправда, со оглед на тоа што подносителот немал придобивки од ковид кризата и енергетската криза. Исто така, се наведува дека Регулативата ги опфаќа финансиските резултати на енергетските компании за последните четири години, а Законот ги исклучува резултатите за 2020 година, без никакво оправдување. Според тоа, данокот на солидарност „служи“ како своевиден „тип на казна“ за растот на профитабилноста во 2022 година. Со плаќање на данокот на солидарност друштвото ќе мора да обезбеди нов капитал бидејќи нема толкав износ на располагање на редовна основа.
Според подносителот, со Законот се повредува и член 52 став 4 од Уставот, пред сè, затоа што со воведена давачка во 2023 година се опфаќа добивката од 2022 година што е ретроактивно оданочување кое се коси со постоечката даночна регулатива и обврската за изготвување на финансиски извештаи од цитираните одредби од Законот за трговските друштва.
Во иницијативата се нагласува дека сите мерки за ублажување на кризите се усвојуваат за време на кризна состојба, а не откако истата ќе заврши. Се појаснува дека содружниците веќе ја распределиле добивката за финансиската 2022 година, но доколку Законот немал предвидена ретроактивна примена или пак бил предмет на јавна и транспарентна законодавна постапка, со оставено време за подготовка за такво плаќање, компаниите не би се довеле до состојба да ги менуваат спроведените деловни планови и инвестиции. Во овој случај им била одземена можноста разумно да одлучуваат за распределбата на добивката и се поткопува стабилноста на Друштвото и неговото управување.
Притоа оспорениот закон стапи на сила на 25 септември 2023 година и произведува ретроактивно дејство кое во никој случај не е поповолно за граѓаните, односно во овој случај компаниите. Напротив Законот ја нарушува правната сигурност, деловната политика, планирањето на буџетот на компаниите, нивната ликвидност, планираните и идни инвестиции, се доведува во прашање нивното опстојување, со што директно се засегаат граѓаните и нивните работни места во компаниите опфатени со Законот.
Начелото non bis in idem (два пати за иста работа) е основа на владеењето на правото како темелна вредност утврдена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, за кое начело во иницијативата се наведува дека е повредено. Ова од причина што основицата за данок за солидарност е повторно делот од веќе еднаш оданочена добивка за 2022 година.
Со цитирање на одредби од Законот за данок на добивка и Законот за трговски друштва се појаснува дека данокот на добивка за 2022 година веќе е платен, но Законот за солидарност повторно наметнува обврска за плаќање на данок на веќе оданочен приход, од каде обврзниците ќе бидат два пати оданочени, што е спротивно на член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.
Според подносителот има повреда и на член 52 став 3 од Уставот или начелото за објавување на законите, бидејќи член 16 од Законот предвидува истиот да влезе во сила со денот на објавувањето со што директно се задира во интересите на голем број лица, а vacatio legis треба да изнесува најмалку 8 дена, како рок кој е најсоодветен на природата на Законот, односно рокот треба да биде подолг, а не пократок.
На овој начин засегнатите лица не само што немаат можност да се запознаат со содржината на Законот, што е уставно загарантирано право, туку и не се во можност да поднесат даночна пријава на 25 септември 2023 година (обврска од член 8 од Законот, доспеана со денот на објавување) и да ги обезбедат потребните парични средства. Даночната реформа која стапува на сила веднаш, според подносителот, не може да биде практика на демократско општество со загарантирана правна сигурност и основни принципи на владеење на правото.
Подносителот на иницијативата појаснува дека со извршу-вањето на Законот настануваат тешки последици за даночните обврзници коишто подоцна тешко би се отстраниле, поради што предлага Судот, согласно со член 27 од Деловникот, да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземаат врз основа на оспорениот закон.
Според подносителот, пропишаниот рок од 30 дена за обезбедување на потребните средства за овој вид данок не е разумен, а постои и пропишана казна за непостапување. Доколку Судот не ја суспендира примената на Законот, засегнатите субјекти нема да имаат доволно време да ги обезбедат потребните средства. Од друга страна, меѓународните инвеститори бараат стабилност и транспарентност во регулаторната рамка за да можат соодветно да се подготват за промените кои настануваат, што овде не е случај. Оспорениот закон неповратно ќе ѝ наштети на државата и ќе има негативен ефект врз идните инвестиции на долг рок. Примената на Законот веројатно ќе претставува кршење на обврските за правичен и еднаков третман преземена во низа билатерални договори склучени со други земји.
Во продолжение се елаборира какви економски ефекти и штета би предизвикало поништувањето на Законот, ако Судот не се определи за носење на решение, согласно со член 27 од Деловникот.
Имајќи го предвид сето наведено, подносителот на иниција-тивата смета дека Законот во целина и посебно членовите 2, 3, 4, 5, 8, 14, 15 и 16 ги повредуваат член 8 став 1 алинеја 1, член 33, член 52 ставови 3 и 4 и член 55 од Уставот поради што предлага истиот да се поништи.
Во иницијативата на Стопанската комора на Северна Македонија, поднесена преку Игор Спировски, адвокат од Скопје се наведува дека Законот не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 30, член 33, член 52 став 4 и член 55 од Уставот.
Според подносителот на иницијативата, доколку се анализира содржината на членовите од 2 до 7 од Законот, произлегува дека со нив се дефинира данокот на солидарност, се определуваат обврзниците, основата за пресметка на данокот, периодот кога е создадена обврската, како и стапката на данокот. Сублимирано, од гледиште на правно прашање, со Законот, сметано од 25 септември 2023 година се пропишува дополнително оданочување на добивка остварена во 2022 година за компаниите коишто оствариле вкупен приход поголем од 615.000.000 денари според разработени параметри во означените одредби. По однос на причините и целите за воведување на овој данок во членовите 2 и 3 од Законот е утврдено дека овој данок се утврдува и плаќа во услови на непредвидливи и неповолни економски околности во Републиката и се заснова на принципите на правичност, еднаквост и пропорционалност, според кои секој е должен да учествува во намирување на јавните расходи во согласност со економските можности. Притоа важна одредница на Законот е дека со него се врши усогласување со Регулативата (ЕУ) 2022/1854 на Советот од 6 октомври 2022 година за итна интервенција за решавање на проблемите со високите цени на енергијата (CELEX бр.32022R1854).
Во натамошниот текст на иницијативата се изнесуваат причините за несогласност со член 52 став 4 и член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот. Имено, централното уставно прашање, според подносителот на иницијативата е неуставноста на Законот поради неговото повратно дејство. Притоа се посочува на воспоставени стандарди за интерпретација на член 52 од Уставот за повратно дејство на законите од предметите на Судот У.бр.189/2003 и У.бр.51/2008 според која интерпретација законите дејствуваат само врз нови правни ситуации и односи што настануваат по нивното влегување во сила, а исклучок постои само ако повратното дејство е поповолно за граѓаните.
Забраната за повратно дејство е генерална и важи за секој закон, па и оној од сферата на даноците, а ретроактивност дефинитивно постои кога Законот се применува на оданочен настан што се случил пред донесување на Законот, односно се однесува на приход што е остварен пред стапување на сила на Законот.
Од содржината на членовите 4 и 6 од Законот произлегува дека се работи за повратно дејство, бидејќи ја опфаќа добивката од 2022 година, пред влегување во сила на Законот од 2023 година. Притоа, системски, данокот на добивка на компаниите за 2022 година, според редовната стапка од 10% е веќе искажан во билансите за таа година и платен, така што 2022 година книговодствено е завршена, што е далечен настан пред стапување на сила на Законот.
Според Уставот, единствениот исклучок од забраната за повратно дејство е можен ако таквото дејство е поповолно за граѓаните, од каде повратното дејство не може да се оправда со целите на Законот, со наводно усогласување со споменатата Регулатива, ниту со компаративното законодавство што дозволило ретроактивно дејство на сличен начин. Единствено оправдување би постоело само ако Законот е поповолен за граѓаните, но во случајот оспорениот закон не се однесува на граѓаните, така што нема повикување на тој исклучок. Освен тоа поволноста „за граѓаните“ не може да се „етаблира“ ако потекнува од неповолноста, односно штетата што ја прави Законот за одредена група на субјекти.
Во наведениот контекст се укажува на тоа дека Европската комисија уште во март 2022 година упатува комуникација, СОМ (2022) 108 final до Европскиот парламент, Европскиот совет и други тела со наслов REPowerEU, односно заедничка европска акција за подостапна, безбедна и одржлива енергија. Во комуникацијата се препорачуваат одделни мерки за справување со ценовните шокови во енергетскиот сектор предизвикани од руската инвазија во Украина и можностите за помош на претприемачите што се во голем степен зависни од користење на енергија. Заради финансирање на мерките во оваа вонредна состојба, во документот се сугерира земјите членки да ја „разгледаат“ можноста за воведување на привремени даночни мерки врз неочекувано високите профити, при што се нагласува дека мерките не треба да бидат ретроактивни. Регулативата на која се повикува Законот е само заокружување на тој процес во ЕУ, а придонесот за солидарност што земјите го вовеле како „данок на неочекувано висок профит“ е привремен данок со дејство во иднина во повеќето случаи.
Во натамошниот текст на иницијативата се елаборираат ставовите на Уставниот суд заземени во предметите У.бр.189/2003 и У.бр.51/2008, по однос на прашањето за ретроактивна примена на тогаш оспорените закони.
Според подносителот, со оспорената одредба се предвидува повратно дејство на Законот кое не е поволно за граѓаните, имајќи предвид дека истите го одредиле своето однесување и влегле во соодветни правни односи во рамки на нивната дејност следејќи го важењето на законите од тоа време, вклучително и на Законот за данок на добивка. Оттаму, предвидливоста на даноците е важен елемент за носење на деловни одлуки и тие имале легитимно очекување нивните даночни обврски да завршат во законската рамка од нивното настанување. Дополнителното оданочување на добивката од 2022 година , покрај повредата на забрана на повратно дејство на законите, претставува груба и очигледна повреда на правната сигурност и легитимните очекувања, како и повреда на владе-ењето на правото. Ова се одразува и на правната сигурност и легитимни очекувања и за 2023 година, бидејќи на обврзниците не само што им се одземаат парични средства туку им се одземаат средства што веќе ги планирале или пласирале за своите деловни потфати и тоа пред влегување во сила на Законот.
Врз основа на изнесеното подносителот смета дека има сериозна основа за сомнение за повреда на член 54 став 4 и член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.
Во продолжение на наводите од иницијативата се образложени причините за несогласност на Законот со член 33 в.в. со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот. Имено, владеењето на правото, покрај другото, подразбира одредба која не внесува ниту најмала доза на несигурност, бидејќи само сигурни норми се солидна основа за постапување и ја гарантираат правната сигурност на граѓаните како што се произнел Судот во Одлуката У.бр.201/2020 од 23 септември 2020 година.
Според подносителот, не е спорно дека законодавецот има право и одредена слобода да воведува даноци и јавни давачки за намирување на јавните расходи, но од посочените уставни одредби и одлуки на Уставниот суд произлегува дека тој нема апсолутна слобода и право на арбитрарност, туку мора да ги почитува уставните принципи. Јавните давачки мора да бидат определени според јасен критериум, а кога се работи за исклучителни наменски јавни давачки што таргетираат ограничен број на обврзници, нивното воведување мора да биде согласно со целите кои треба да се постигнат.
Во иницијативата се нагласува дека согласно член 2 став 2 од Законот, овој данок се плаќа во услови на непредвидливи и неповолни економски околности, а Законот се заснова на принципите на правичност, еднаквост и пропорционалност според кои „секој е должен да учествува во намирување на јавните расходи во согласност со своите економски можности“, а од друга страна членот 4 предвидува дека обврзници на овој данок се само оние кои во 2022 година оствариле вкупен приход над 615.000.000 денари.
Понатаму се наведува дека со Регулативата на која се повикува Законот се утврдени неколку мерки за ублажување на високите цени на енергијата и ризикот од снабдување, како што се: мерки за намалување на потрошувачката, можно минимизирање на цените на енергијата за домаќинствата и малите и средни претпријатија или ограничување на приходите од енергија кои ги остваруваат енергетските компании и слично. Од гледиште на оданочување, Регулативата воведува максимизирање на приходите на производителите на електрична енергија со други извори (соларна, ветерна, нуклеарна и сл.), а кои не се засегнати со цените на фосилните горива и „привремен придонес за солидарност“ на национално ниво (во суштина данок на неочекувана екстра добивка или windfall profit tax) во висина од 33% за добивка на компаниите со дејност во секторот со сурова нафта, природен гас, јаглен и рафинерии со производство на деривати, кој не мора да се воведе ако државата спроведува еквивалентни мерки (членови 14 и 15 од Регулативата).
Според воведот на членот 14 од Регулативата, солидарниот придонес е соодветно средство за справување со вишокот профит, во случај на непредвидени околности. Тие профити не соодветствуваат на ниту една редовна добивка што компаниите на Унијата или оние што се постојано етаблирани со дејност во секторите со сурова нафта, природен гас, јаглен и рафинерии што ја очекувале или можеле да ја остварат во нормални околности, доколку не се случија непредвидливите настани на енергетските пазари. Затоа, воведувањето на солидарниот придонес претставува заедничка и координирана мерка која овозможува, во духот на солидарноста, да се генерираат дополнителни приходи на националните власти заради финансиска поддршка на домаќинствата и компаниите силно погодени од зголемената цена на енергијата, истовремено обезбедувајќи еднакво поле за игра во Унијата. Тој треба да се применува паралелно со редовните корпоративни даноци што ги наплаќа секоја членка за засегнатите компании.
Оттаму, овој „придонес за солидарност“ во Регулативата е цврсто врзан за енормните профити од руската инвазија на Украина остварен во 2022 година во наведените сектори, а овој профит не е дел од нивното редовно работење, како што се профитите на неколку светски компании. Според тоа, само тој екстра профит стекнат на таков непредвидлив начин, може да претставува легитимна основа да се бара со Регулативата посебно учество на вакви компании во покривањето на субвенциите за ублажување на положбата на силно погодените субјекти. Меѓутоа, Законот се повикува на Регулативата, но не се однесува на компаниите од секторите опфатени со истата, туку поставува воопштена формулација дека овој данок се плаќа во услови на неповолни и непредвидливи економски околности, а обврзници се сите субјекти со вкупен приход поголем од 615.000.000 денари. Според овој критериум не е можно да се идентификува и разграничи дали една компанија остварила приход заради неочекувани исклучителни околности или пак тоа е резултат на успешно работење и планирање. Со опфаќањето на сите комапнии со остварен приход поголем од наведениот се наметнува дополнителен данок на добивка, иако тој приход не е резултат на екстра профит во смисла на Регулативата. Според тоа, повикувањето на Регулативата во ситуација кога член 2 од Законот поставува друг основ на воведување на данок за солидарност и арбитрарниот критериум (615.000.000 денари) за определување на данокот, е крајно противречно од гледиште на целите на Законот.
Имено, без посебна идентификација на енормните профити во секторите на енергетика, како основ за посебно дополнително оданочување, Законот останал без легитимна основа и се покажува како „обичен“ закон за дополнително (двојно) и ретроактивно оданочување на добивката за 2022 година. Ако се работи за економска криза, или непредвидени и неповолни економски околности, како основ за данокот, како што дефинира член 2 од Законот и како што оваа одредба се повикува на еднаквост и пропорционалност тогаш произлегува дека оваа цел во Законот може да се „задоволи“ ако согласно член 33 од Уставот, секој, а не само некои, учествуваат во даночните обврски сразмерно на своите можности. Сето ова е во противречност со принципите на самиот закон од член 2 во врска со член 33 од Уставот. За да биде Законот во духот на Регулативата на која се повикува треба да ги таргетира неоправданите, идентификувани екстра профити во енергетскиот сектор, а не добивката од редовното работење на профитабилните компании. Како и да се нарече ова оданочување двојно или ad hoc, секако и ретроактивно, неговата противречност во поглед на легитимниот основ и целите за воведување, не е во согласност со барањата што ги налага принципот на владеење на правото при донесување на законите со кои се воведуваат даноци во рамки на член 33 од Уставот. Тоа покажува дека на државата ѝ биле потребни дополнителни средства во Буџетот, макар и за благородни цели и намени, па одлучила да ги прибере само од успешните компании, кои и онака се најредовните „плаќачи“ на данок на добивка. Кога Законот би се однесувал само на екстра профитите на енергетските компании, тоа не би можело да го „конвалидира“ неговото противуставно повратно дејство.
Подносителот наведува дека се разбира дека означената Регулатива сама по себе не е критериум на уставноста на оспорениот закон, но тоа покажува дека законодавецот противречно се повикува на тоа дека овој закон се донесува заради усогласување, а законските решенија немаат „врска“ со суштинските норми на Регулативата. Законот не само што не се однесува на профитот во енергетскиот сектор, туку и не се вклопува во временската рамка на Регулативата за целите за итно справување со високите цени на енергијата и снабдувањето со енергија, па дури и се повикува на справување со последиците со КОВИД-19 кризата, иако пандемијата е одамна завршена. Имено, активностите на Европската комисија за справување со овие прашања се започнати во март 2022 година, а оспорениот закон е донесен една година подоцна иако има за цел итно справување со високите цени на енергијата.
Состојбата на енергетските пазари е драстично променета во правец на нормализација, а Европската комисија во јуни 2023 година го објави својот извештај во кој не се предлага продолжување на мерките. Притоа извештајот за ефектите од придонесот за солидарност треба да бидат објавени на 15.10.2023 година или набрзо по поднесување на иницијативата.
Според тоа, Законот е временски „депласиран“, односно донесен во време кога примената на мерките завршува, што значи ни функционално не може да се поврзе со усогласување со таа регулатива и покажува дека има повратно дејство.
Иницијативата продолжува со цитирање на членовите 30 и 55 од Уставот, како и на член 1 од Протоколот 1 од Конвенцијата, па се наведува дека наметнувањето на даночни обврски со оспорениот закон неспорно претставува одземање на сопственоста. Со оглед на тоа што Законот има повратно дејство кое е забрането во член 52 став 4 од Уставот беспредметно е да се аргументира дали одземањето може да се оправда со член 30 од Уставот. Ова затоа што ова одземање никако не може да се третира како одземање во јавен интерес. Јавниот интерес треба да се заштити кога се работи за закон со повратно дејство насочен кон одземање на сопственоста, со што се штитат владеењето на правото и правната сигурност како темелни вредности на уставниот поредок.
Дури и да се апстрахира ретроактивноста, одземањето на сопственоста не може да се оцени како пропорционално со оглед на тоа што Законот товарот го става на „солидарноста“ само врз компании со највисоки приходи, иако членот 2 од Законот како негова основа ги има предвид непредвидливите и неповолни економски околности. Со исклучу-вање на сите компании кои оствариле добивка, но со понизок приход, за засегнатите компании се наметнува прекумерен и несразмерен товар што го нарушува фер балансот и не може да се оправда со одземање на сопственоста.
Во праксата на Европскиот суд за човекови права наметнувањето на даноци претставува мешање во правото на мирно уживање во сопственоста, гарантирано со член 1 од Протоколот 1 од Конвенцијата. Судот го применува стандардниот тростепен процес при оцена на мешањето во правото на сопственост или дали е согласно со закон, дали има легитимна цел во јавен интерес и дали имало пропорционалност дури и кога се во прашање ретроактивни закони, а во смисла дека ретроактивниот закон не мора автоматски да го повредува правото на сопственост (за разлика од нашиот Устав според кој повратното дејство исклучува постоење на јавен интерес за одземање на сопственоста). Судот наоѓа оправдување и пропорционалност кога со „ретроактивен“ закон се поправаат технички слабости на претходниот закон кои овозможиле изигрување на новиот режим и стекнување екстра приходи, но не и кога ретроактивно се наметнуваат и зголемуваат даноци наметнати од активности пред стапување на сила на законот. Така во случајот N.K.M. v.Hungary, судот утврдил дека на апликантката ѝ бил наметнат прекумерен товар, бидејќи мнозинството граѓани не биле обврзани да придонесат на соодветно ниво во јавниот товар, иако мерката служела на интересите на државниот буџет во време на економски тешкотии. Уште повеќе, Судот утврдил дека данокот бил наметнат врз приход што се однесува на активности пред предметната даночна година и е реализиран во таа година при отпуштањето на апликантот од работа. Судот „повторува“ дека оданочувањето на значително повисока стапка од онаа што важела во време кога тој приход бил остварен може основано да се смета како неразумно мешање во очекувањата, заштитени со член 1 од Протоколот 1.
Оспорениот закон со своите ефекти ги повредува и гаранциите за слобода на пазарот и претприемништвото и еднаквата положба на субјектите на пазарот од член 55 од Уставот. Исклучувањето од „ударот“ на овој закон на компаниите што оствариле помал приход од 615.000.000 денари ги става обврзниците на данокот во нееднаква, неповолна положба на пазарот, без релевантен критериум и основ. Оспорениот закон создава правна несигурност и нееднаков третман во остварувањето на нивните стопански активности во 2023 година, а плаќањето на овој данок излегува надвор од деловните планови за оваа година, со што битно се отежнува реализацијата на започнати активности или планирање на нови, а се отежнува и исплатата на дивидендата. Во исто време оние компании што не се обврзници на овој данок стекнуваат предност и привилегирана положба на пазарот. Оттаму, не е можно Законот да се оправда со разумен и на Устав заснован аргумент. Притоа, подносителот укажува дека последиците од ваков непредвидлив закон со повратно дејство, ако остане во правниот поредок е погубен за економијата на државата, за активностите на инвестирање, за водење бизнис, за инвестирање во државата од странски инвеститори.
На крај се укажува на содржината на член 8 став 3 од Законот, според кој даночните обврзници образецот за даночна пријава го поднесуваат најдоцна до 25 септември 2023 година, па ако се има предвид дека законот е влезен во сила на истиот датум, без vacatio legis, тогаш е јасно дека законодавецот поставил рок кој не може да се исполни, а предвидел и глоба во член 11 од Законот.
Врз основа на наведеното, подносителот на иницијативата предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на Законот, да донесе решение согласно член 27 од Деловникот за запирање на извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземаат врз негова основа и потоа истиот да го поништи.
Според Друштвото за трговија и услуги ЕТМТ ЕНЕРЏИ ДООЕЛ Скопје, со оспорениот закон се повредени: делот I-Основни одредби; делот II-Основни слободи и права на човекот и граѓанинот, оддел 2 „Екононски, социјални и културни права“ и оддел 4 „Основи на економските односи“, односно член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 7, член 30 став 3, член 54 ставови 3 и член 55 од Уставот.
Поради означените повреди подносителот на иницијативата предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста, а потоа оспорениот закон да го поништи.
Во продолжение на иницијативата се цитираат член 2 став 2, како и членовите 4, 5 и 6 од Законот па се наведува дека плаќањето на јавната давачка, според овие одредби, не ги опфаќа сите даночни обврзници, дека Законот има селективен пристап и е спротивен на целите за кои е донесен или членот 2, бидејќи според оваа одредба секој е должен да учествува во намирувањето на јавните расходи во согласност со своите економски можности. Но, од критериумите определени во член 6 не произлегува плаќање според економските можности, бидејќи за утврдување на даночната основа се зема добивката во периодот 2018-2022, но не и 2023 година во која можеби нема да се оствари приход како претходните години. Воедно, во Законот не е предвидено испитување на моменталните економски можности на даночниот обврзник.
Притоа, критериумот „вкупен приход“ не е реален показател за тоа колку нето имот е достапен за оданочување, бидејќи некои обврзници оствариле поголем приход, а прикажале помала добивка со што избегнале плаќање на данок и обратно. Исто така, не било земено предвид дали остварената добивка е резултат на зголемени инвестиции, подобрена продуктивност, освојување на нови пазари и слично или пак е резултат на добивка заради движењата на пазарот на енергенси.
Ваквиот селективен пристап на Законот влијае дестимулирачки на успешните компании, особено на инвестициски ориентираните, односно доведени се во понеповолна положба компаниите кои инвестирале во претходните години. Со ваков пристап се нарушува еднаквоста на пазарот бидејќи одредени субјекти се ставени во поповолна положба од своите конкуренти, па се доведува во прашање и ликвидноста на компаниите и нивниот инвестициски потенцијал.
Со дефинирање на критериумите и даночната основа за пресметка на данокот во член 2 став 2 од Законот се повредува член 55 и член 8 став 1 алинеја 7 од Уставот.
Дополнително, повреда на начелото на правичност, еднаквост и пропорционалност се отсликува и во самиот закон, односно во член 6 став 14 каде е наведено дека во случај кога даночниот обврзник започнал со вршење на дејност во текот на 2020 или 2021 година, освен во случај кога започнувањето со вршење на дејност е резултат на статусна промена, како и во случај кога даночната основа по намалување само за 2021 година е износ повисок од нула, даночната основа се пресметува согласно со ставот 1 на овој член. Имено, од вака предвиденото произлегува дека даночниот обврзник основан 2021 година е ставен во понеповолна положба од другите даночни обврзници, бидејќи ставот 1 од членот 6 од Законот предвидува да се одземе просекот на даночната основа за 2018, 2019 и 2021 година, од каде даночните обврзници коишто не биле тогаш основани им се пресметува остварена добивка само за 2022 година.
Со оспорениот закон повредено е и начелото на законитост кое се применува согласно член 52 од Уставот. Ова од причина што е предвидено Законот да влезе во сила веднаш со датумот на негово донесување, а ваков начин на стапување на сила треба да се применува по исклучок само за оправдани причини што ги утврдува Собранието. Во овој случај нема оправдување за ваквото стапување на сила, ниту пак постои особено важна причина.
Инаку, vacatio legis е заради потребата на граѓаните да бидат запознаени со содржината на законот пред негово влегување во сила, како и создавање на технички услови од страна на надлежните органи за примена на законот. Во ова време правните лица треба соодветно да се подготват за да можат да постапат по наметнатата даночна обврска во дадените рокови. Ова дотолку повеќе што рокот определен во член 8 став 1 од Законот определен за пополнување и поднесување на образец паѓа во истиот ден кога е објавен Законот, а Управата за јавни приходи со писмено соопштение го продолжува овој рок до 4 октомври 2023 година, но рокот за плаќање на данокот останал ист, 25 октомври 2023 година, со што рокот за постапување е скратен на 20 дена, наместо 30 како што предвидел член 8 став 2 од Законот.
Понатаму, во член 52 став 4 од Уставот е забрането повратното дејство на законите. Според подносителот, треба да се земе предвид дека се налага нов данок од остварена добивка од 2022 година, за која веќе се намирени даноците кон државата, од каде Законот не може да важи на веќе извршени даночни обврски, туку данок може да важи исклучиво за неизвршени даночни обврски или односи. Даночните обврзници во своите фискални планови за 2023 година не предвиделе дополнителен данок и повеќето од нив не располагаат со сумата која се налага со овој данок, а тоа е стапка од 30% според членот 7 од Законот.
Забраната за ретроактивен ефект како демократски принцип е основен темел на начелото на правна сигурност, па иако Уставот предвидува да може да има исклучок од ова начело, само кога е поповолно за граѓаните, според уставната пракса и меѓународното право ваквиот исклучок се однесува исклучиво на законите во областа на казненото право, а никако и на даноците. Ова од причина што би било спротивно на начелото на правна сигурност, даночна стабилност и легитимни очекувања на правните субјекти. Со оглед на тоа што деловната 2022 година е завршена за правните лица, оспорениот закон никако не е поповолен за нив, а имајќи предвид дека планирале вложувања во човечки труд или нови инвестиции, па вака се доведуваат во стечај или намален инестициски и деловен потенцијал.
Исто така, со член 30 од Уставот е загарантирано дека никому не може да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон. Со донесувањето на оспорениот закон, правните лица кои се утврдени како даночни обврзници не предвиделе, ниту планирале дека од веќе распределениот профит за претходната година ќе треба повторно да платат данок и со тоа да се доведат во состојба на стечај, а добивката за тековната 2023 година не е земена предвид за пресметка на данокот на солидарност. Со тоа Законот директно задира во уживањето на правото на сопственост, бидејќи до донесување на Законот даночниот обврзник имал легитимни очекувања дека ќе располага со стекнатата добивка како своја сопственост.
Наметнувањето данок со ретроактивно дејство никако не е поповолно за граѓаните, ниту граѓаните можат да почувствуваат бенефит од него, за да може законодавецот да има легитимна причина да се повика на исклучокот од член 30 од Уставот.
Според подносителот, во член 3 од Законот е наведено дека собраните средства ќе се користат за справување со последиците од КОВИД-19, како и дека со Законот се прави усогласување со Регулативата ЕУ 2022/1985, но со оспорениот закон не се остварува целта за која е донесен. Ова особено што не се врши никакво усогласување ниту со Регулативата, ни со ковид кризата. Дополнително, Регулативата важи само за определен индустриски сектор, а во член 17 став 1 од овој акт изречно се наведени намените на прибраните средства. Во ставот 2, пак, е определено дека мерките мораат јасно да бидат дефинирани, транспарентни, пропорционални, недискриминирачки и проверливи, што овде не е случај.
Подносителот на иницијативата посочува на извештај од Државниот завод за ревизија од 30.05.2022 година по однос на Потпрограмата посочена во Законот, па изведува заклучок дека заклучоците од извештајот упатуваат на тоа дека нема јасно дефинирани, транспарентни, пропорционални, недискриминирачки податоци за начинот на користење на прибраните средства по овој основ.
Оттаму, повратното дејство на Законот не може да се оправда со некоја социјална причина поповолна за граѓаните, ниту да се утврди за која категорија граѓани се однесуваат овие мерки, ниту да се утврдат непредвидливи и неповолни економски околности, како што е определено во член 2 став 2 од Законот.
Според подносителот на иницијативата, со овој закон се „подрива“ концептот на даночна стабилност и даночна предвидливост во една држава, а се поттикнува даночна евазија и сива економија, при што нема никаква даночна солидарност во наметнување на дополнителна даночна обврска која важи ретроактивно за добивка остварена претходните години во кои сите финансиски и даночни обврски се извршени.
Поради сето наведено, се предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на Законот и потоа истиот да го поништи.
Во дополнувањето на иницијативата, поднесено на 26.10.2023 година, се истакнува посебно барање за донесување решение, согласно со член 27 од Деловникот на Судот, за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземаат врз основа на оспорениот закон, поради опасноста од настанување на тешко отстранливи последици и можноста подносителот, со исполнување на обврската, да биде доведен во стечај и приморан да ја затвори својата деловна активност.
Во дополнувањето се наведуваат податоци за периодот на основање, остварена добивка за одредени години, реализирана трговија со електрична енергија според количини, пресметани вообичаени даноци и данокот на солидарност за подносителот, па се заклучува дека даночната пресметка на подносителот се заснова на 106,5% од нето добивката за 2022 година или 95,71 од добивката пред оданочувањето. Исто така, се појаснува дека вкупната добивка на подносителот во 2023 година значително е помала од данокот што мора да го плати, па определбата од член 2 став 2 од Законот, секој да плати според своите економски можности има целосно спротивен ефект. Подносителот смета дека оваа деловна година за него ќе заврши со загуба или пак со минимална добивка. Се појаснува дека планираниот приход од овој данок е околу 50 милиони евра, па ако се земе предвид колкав данок треба да плати подносителот произлегува дека тоа е 10% од овие средства, што е повреда на начелото на еднаквост и пропорционалност.
Со поднесок примен до Судот, подносителот ЕТМТ Енерџи ДООЕЛ Скопје достави допис од Адвокатската фирма Janson од Брисел во својство на советник на друштвото во кој се изнесени причините поради кои оспорениот закон е спротивен на Уставот. До Судот не е доставено уредно полномошно за застапување на интересите на подносителот на иницијативата.
Во иницијативата на Стопанската комора на северозападна Македонија, Скопје, застапувана од претседателот Менди Ќура, Законот се оспорува како спротивен на делот I-Основни одредби; делот II-Основни слободи и права на човекот и граѓанинот, оддел 2 „Екононски, социјални и културни права“ и оддел 4 „Основи на економските односи“, односно член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 7, член 30 став 3, член 54 ставови 3 и член 55 од Уставот.
Оваа иницијатива по однос на наводите е сосема идентична со претходно поднесената со тоа што деловите што се однесуваат на деловното работење на ЕТМТ Енерџи ДООЕЛ, како подносител и неговото даночно задолжување не се преземени во иницијативата на Стопанската комора на северозападна Македонија.
Во иницијативата на Друштвото за консалтинг ЛАНСКИ, ГАНЗЕР, ЗЕКИРИ + ПАРТНЕР ДОО Скопје се оспорува уставноста на делот „или 2021 година“ од член 6 став 14 (погрешно означен како точка 14) од Законот како спротивен на член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 7 и членот 55 од Уставот поради што се предлага Судот да поведе постапка, а потоа истиот да го укине или поништи.
Иницијативата започнува со цитирање на член 2 став 2, член 4 став 1, член 5, член 6 ставови 1, 2 и 3 и оспорениот став 14 од Законот, па се заклучува дека од цитираните одредби произлегува дека плаќањето на данокот за солидарност не ги опфаќа сите даночни обврзници, туку само одредени или оние кои прикажале вкупен приход поголем од 615.000.000 денари во 2022 година.
Според ставовите 1 и 2 од член 6 од Законот на компаниите им е дадена можност да одберат дали ќе плаќаат данок според добивка од 2022 година или одземениот просек од 2017, 2018 и 2019 година како поповолен или според добивка од 2021 година и 2022 година, односно одземениот просек (2017, 2018 и 2019 година).
За компаниите основани во 2021 година предвидена е пресметка според добивката од 2021 и 2022 година, без право на избор, а дополнително им се наметнува нов данок на крајот на 2023 година со што е наметнато двојно оданочување.
Според подносителот на иницијативата, од член 5 точка а (погрешно означен како член 5 став 1 точка а) од Законот произлегува дека компаниите основани во 2022 година се изземани од плаќање на овој данок, па не е јасно зошто и компаниите основани во 2021 година не се третирани како овие или да имаат ист третман како компаниите основани во 2020 година, или пак со оние одамна основани, а покажале поголеми добивки во претходниот период пред кризната 2020 година.
Дискриминаторскиот пристап за компаниите основани во 2021 година се согледува од тоа што се ставени во иста одредба и добиваат ист статус со компаниите основани со кризната 2020 година, а кои оствариле големи добивки токму во екот на ковид пандемијата. Додека целото стопанство и економијата стагнирале, компаниите основани во 2020 година профитирале токму во ковид кризата.
Оттука, не може, а да не се забележи дека постои селективен и дискриминаторски пристап во Законот по однос на компаниите основани 2021 година, како компании кои не оствариле поголеми добивки пред кризната 2020 година, ниту пак профитирале во кризната 2020 година, бидејќи тогаш и не постоеле. На компаниите основани 2021 година им се наметнува солидарен данок без поповолна алтернатива која им е дадена на другите даночни обврзници.
Исто така, оспорениот дел од законската одредба е спротивен на член 2 став 2 од Законот каде е наведено дека секој е должен да учествува во намирување на јавните расходи во согласност со своите економски можности, бидејќи даночната основа не се пресметува според добивката од тековната 2023 година, во која даночниот обврзник можеби и не остварил добивка.
Компаниите основани во 2021 година и оние основани кон крајот на оваа година се дискриминирани по секој основ и се ставени во понеповолна и дискриминаторска позиција од своите конкуренти со што директно се нарушува пазарната конкуренција и се доведува во прашање ликвидноста на новооснованите компании. Дополнително, компаниите основани во 2021 година добиле ист статус со компаниите основани во 2020 година коишто оствариле добивка токму поради кризата. Со ваквата уреденост, на овие компании им се ограничува конкурентноста, им се отежнува учеството на пазарот и им се скратува можноста од проширување на деловната активност.
Врз основа на наведеното со оспорениот дел директно се повредува принципот на правичност, еднаквост и пропорционалност од член 2 став 2 од Законот со што се подрива и една од темелните вредности на уставниот поредок, односно слободата на пазарот и претприемништвото од член 8 став 1 алинеја 7 и член 55 од Уставот.
Оттаму, од поставените критериуми за плаќање на данокот на солидарност компаниите основани 2021 година треба да бидат изземени исто како и компаниите основани 2022 година, односно да се „избришат“ од член 6 став 14 од Законот и да се вметнат во член 5 точка а од Законот.
Во наведениот контекст треба да се има предвид дека целта на Регулативата е данок за солидарност да платат даночните обврзници коишто оствариле поголема добивка, а не компаниите основани 2021 година коишто не профитирале во 2021 во кризниот период.
Поради сето наведено се предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот дел од законската одредба, а потоа истиот да го укине или поништи, а со поднесок за прецизирање на иницијативата, примен во Судот на 11.12.2023 година, се предлага поништување на оспорениот закон.
II
На седницата Судот утврди дека Собранието на Република Северна Македонија, на седницата одржана на 19 септември 2021 година, го донел Законот за данок на солидарност („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2023).
Насловот на Законот за данок за солидарност содржи појаснување дека со овој закон се врши усогласување со Регулативата (ЕУ) 2022/1854 на Советот од 6 октомври 2022 година за итна интервенција за решавање на проблемот со високите цени на енергијата (CELEX бр. 32022R1854).
Судот утврди дека оспорениот закон содржи 16 (шеснаесет) члена.
Во член 1 од Законот за данок на солидарност е определено дека со овој закон се уредува оданочувањето со данокот за солидарност, обврзникот за плаќање на данокот за солидарност, даночната основа за пресметување на данокот за солидарност, стапката по која се пресметува данокот за солидарност, роковите за плаќање на данокот за солидарност, како и други прашања кои се од значење за утврдување и плаќање на данокот за солидарност.
Според член 2 став 1 од Законот, данокот за солидарност е еднократна јавна давачка за 2023 година и е приход на Буџетот на Република Северна Македонија. Во ставот 2 од истата законска одредба е определено дека данокот за солидарност се утврдува и плаќа во услови на непредвидливи и неповолни економски околности во Република Северна Македонија согласно со одредбите од овој закон и се заснова на принципите на правичност, еднаквост и пропорционалност, според кои секој е должен да учествува во намирувањето на јавните расходи во согласност со своите економски можности.
Со данокот за солидарност, согласно член 3 став 1 од Законот, се обезбедуваат финансиски средства кои ќе се користат за финансирање на Потпрограмата П 1 – Мерки за справување со КОВИД-19 кризата и други антикризни мерки, во раздел 040.01 – Влада на Република Северна Македонија. Средствата од ставот 1 на овој член ќе се користат согласно со член 22 од Законот за извршување на Буџетот на Република Северна Македонија за 2023 година, како што определува член 3 став 2 од Законот.
Во член 4 став 1 од Законот е определено дека обврзник на данокот за солидарност е обврзникот на данокот на добивка согласно со Законот за данокот на добивка, кој во 2022 година остварил вкупен приход поголем од 615.000.000 денари. При утврдување на висината на приходот од ставот 1 на овој член, согласно член 4 став 2 од Законот, се исклучуваат приходите во стечајна постапка остварени од продажба на имот за намирување на доверителите.
Во член 5 од Законот се определува кој не е обврзник за данокот за солидарност или тоа е обврзникот кој:
а) започнал со вршење на дејност во текот на 2022 година, освен во случај кога започнувањето со вршење на дејност е резултат на статусна промена;
б) има искажано нула износ на даночна основа по намалување во даночниот биланс за оданочување на добивка во сите периоди во кои вршел дејност од членот 6 ставови 3 и 4 од овој закон;
в) престанал со вршење на дејност согласно со Законот за трговските друштва, без да изврши статусна промена и поднесува последен даночен биланс за оданочување на добивка за даночниот период од 2022 година.
Членот 6 од Законот определува на кој начин се пресметува даночната основа за овој вид на данок.
Така во став 1 од оваа одредба е определено дека даночната основа за данокот за солидарност се пресметува на начин што од износот на даночната основа по намалување утврдена во даночниот биланс за оданочување на добивката за 2022 година (АОП 49), се одзема просечниот износ на даночна основа по намалување утврдена во даночните биланси за оданочување на добивка за претходните периоди од ставот 3 на овој член зголемен за 20%.
Според ставот 2 од член 6 од Законот, доколку е поповолно за даночниот обврзник, даночната основа за данокот за солидарност може да се пресметува на начин што од просечниот износ на даночната основа по намалување утврдена во даночниот биланс за оданочување на добивката за 2021 и за 2022 година, се одзема просечниот износ на даночна основа по намалување утврден во даночните биланси за оданочување на добивка за претходните периоди од ставот (4) на овој член зголемен за 20%.
Во член 6 став 3 од Законот е определено дека претходни периоди од ставот 1 на овој член се периодите од 2018, 2019 и 2021 година, а според ставот 4, претходни периоди од ставот 2 на овој член се периодите од 2017, 2018 и 2019 година.
Во случај на статусна промена, според член 6 став 5 од Законот, при утврдување на даночната основа за пресметување на данокот за солидарност од ставот 1, односно ставот 2 на овој член, просечниот износ на даночна основа по намалување утврден во даночните биланси за оданочување на добивка за претходните периоди од ставот 3, односно ставот 4 на овој член се зголемува за 30%.
Во случај даночниот обврзник да вршел дејност во претходен период од ставот 3, односно ставот 4 на овој член пократко од 12 месеци, пресметката на даночната основа по намалување за тој период ќе се врши на годишно ниво, на начин што износот на даночната основа по намалување се дели со бројот на месеците во кои даночниот обврзник вршел дејност и се множи со бројот 12, како што определува ставот 6 од членот 6 од Законот.
Ставот 7 од членот 6 од Законот определува дека даночната основа од ставот 1, односно ставот 2 на овој член се утврдува без оглед дали даночниот обврзник има даночна обврска за данок на добивка во даночниот биланс за оданочување на добивка за 2022 година или во претходните периоди од ставот 3, односно ставот 4 на овој член.
Член 6 став 8 од Законот определува кога обврзникот не е должен да пресметува данок на солидарност или тоа е случај кога износот на даночната основа по намалување утврдена во даночниот биланс за оданочување на добивката за 2022 година е еднаков на нула.
Според член 6 став 9 од Законот, просечниот износ на даночна основа по намалување за претходните периоди од ставот 1, односно ставот 2 на овој член се пресметува како збир од износот на даночните основи по намалување за претходните периоди од ставот 3, односно ставот 4 на овој член, поделен со бројот на периоди во кои даночниот обврзник вршел дејност.
Според член 6 став 10 од Законот, по исклучок на ставот 9 на овој член, кога износот на даночната основа по намалување утврден во некој од даночните биланси за оданочување на добивката во претходните периоди од ставот 3, односно ставот 4 на овој член е еднаков на нула, како и бројот на периоди за кои е утврден таков износ, нема да се земат во предвид при пресметувањето на просечниот износ на даночна основа по намалување за претходните периоди од ставот 1, односно ставот 2 на овој член.
Во случај на статусна промена – присоединување, согласно член 6 став 11 од Законот, кога даночниот обврзник (друштво што се присоединува) се присоединува кон друг даночен обврзник (друштво што презема), при утврдувањето на даночна основа од ставот 1, односно ставот 2 на овој член за друштвото што презема, при пресметка на просечниот износ на даночна основа по намалување за претходните периоди од ставот 3, односно ставот 4 на овој член се зема во предвид и даночната основа по намалување од друштвото што се присоединува.
Според став 12 од член 6 од Законот, во случај на статусна промена – спојување, кога два или повеќе даночни обврзници се спојуваат и основаат ново друштво, при утврдувањето на даночната основа од ставот 1, односно ставот 2 на овој член за новото друштво, при пресметка на просечниот износ на даночна основа по намалување за претходните периоди од ставот 3, односно ставот 4 на овој член се зема предвид и даночната основа по намалување од друштвата што се спојуваат.
Во случај на статусна промена – поделба, при утврдувањето на даночната основа од ставот 1, односно ставот 2 на овој член, при пресметка на просечниот износ на даночна основа по намалување за претходните периоди од ставот 3, односно ставот 4 на овој член се зема во предвид и даночната основа по намалување на друштвата кај кои е настаната статусната промена – поделба, сразмерно на пренесениот имот и обврски, како што определува став 13 од член 6 од Законот.
Во случај кога даночниот обврзник започнал со вршење на дејност во текот на 2020 или 2021 година, освен во случај кога започнувањето со вршење на дејност е резултат на статусна промена, како и во случај кога даночната основа по намалување само за 2021 година е износ повисок од нула, даночната основа се пресметува согласно со ставот 1 на овој член, според став 14 од член 6 од Законот.
Во член 7 од Законот е определено дека стапката на данокот за солидарност изнесува 30%.
Според член 8 став 1 од Законот, даночниот обврзник е должен да ја утврди даночната основа согласно со член 6 став 1, односно став 2 од овој закон, a во случај на статусни промени согласно со член 6 став 5 од овој закон врз основа на образецот „ДБ-ДС – Даночен биланс за оданочување со данок за солидарност“.
Образецот од ставот 1 на овој член го поднесуваат сите даночни обврзници од член 4 став 1 од овој закон до Управата за јавни приходи најдоцна до 25 септември 2023 година, според став 2 од член 8 од Законот.
Формата и содржината на образецот од ставот 1 на овој член ги пропишува министерот за финансии, како што определува став 3 на член 8 од Законот.
Управата за јавни приходи врши контрола на начинот на пресметувањето и уплатувањето на данокот за солидарност, согласно член 9 од Законот.
Член 10 од Законот определува дека на постапките за утврдувањето и наплатата на данокот за солидарност, жалбената постапка и застарување на даночниот долг ќе се применуваат одредбите од Законот за даночна постапка, доколку со овој закон поинаку не е уредено.
Во членовите 11 и 12 од Законот се определени глобите за сторен прекршок.
Така, според член 11 став 1 од Законот, глоба во износ од 1.800 до 6.000 евра во денарска противвредност на даночен обврзник правно лице (среден трговец) и од 3.000 до 10.000 евра во денарска противвредност ќе му се изрече на даночен обврзник – правно лице (голем трговец) за прекршок, ако не поднесе до Управата за јавни приходи соодветен образец за пресметување на данокот на солидарност во рокот утврден во членот 8 став (2) од овој закон и/или не го плати данокот за солидарност во рокот утврден во членот 14 од овој закон.
Глоба во износ од 150 до 500 евра во денарска противвредност на одговорно лице во правно лице (среден трговец) и од 200 до 500 евра во денарска противвредност на одговорно лице во правно лице (голем трговец) ќе му се изрече за прекршокот од ставот 1 на овој член, според став 2 од истата одредба од Законот.
Во член 12 став 1 од Законот е определена глоба во износ од 3.600 до 12.000 евра во денарска противвредност за даночен обврзник правно лице (среден трговец) и од 6.000 до 20.000 евра во денарска противвредност на даночен обврзник правно лице (голем трговец) ќе му се изрече за прекршок доколку при утврдување на висината на приходот од член 4 став 1 од овој закон, даночната основа по намалување за 2022 година, односно просечниот износ на даночната основа по намалување за периодот од 2021 и 2022 година или даночната основа по намалување од претходните периоди од членот 6 став 3, односно став 4 од овој закон, наведе неточни податоци поради кои дошло до утврдување на помал износ на данок за солидарност.
Глоба во износ од 300 до 1.000 евра во денарска против-вредност на одговорно лице во правно лице (среден трговец) и од 400 до 1.000 евра во денарска противвредност на одговорно лице во правно лице (голем трговец) ќе му се изрече за прекршокот од ставот 1 на овој член, согласно став 2 од член 12 од Законот.
Според член 13 од Законот, за прекршоците од членовите 11 и 12 од овој закон прекршочна постапка води и прекршочни санкции изрекува надлежен суд.
Во член 14 од Законот е определено дека даночниот обврзник е должен да го плати данокот за солидарност најдоцна во рок од 30 дена од истекот на рокот утврден во членот 8 став 2 од овој закон.
Согласно со член 15 од Законот, подзаконскиот акт чие донесување е утврдено во овој закон ќе се донесе најдоцна во рок од 30 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон.
Овој закон влегува во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“ или согласно член 16 од Законот на 25 септември 2023 година.
III
Основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, владеењето на правото, правната заштита на сопственоста, слободата на пазарот и претприемништвото се едни од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија, според член 8 став 1 алинеи 1, 3, 6 и 7 од Уставот.
Согласно со член 30 ставови 1, 2 и 3 од Уставот, се гарантира правото на сопственост и правото на наследување. Сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата. Никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.
Во член 33 од Уставот е определено дека секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.
Според член 51 став 1 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон.
Согласно со член 52 ставови 3 и 4 од Уставот, законите влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок, што го утврдува Собранието со денот на објавувањето. Законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаи кога тоа е поповолно за граѓаните.
Во член 55 од Уставот е определено дека се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото. Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот и презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот. Слободата на пазарот и претприемништвото можат да се ограничат со закон единствено заради одбраната на Републиката, зачувувањето на природата, животната средина или здравјето на луѓето.
Член 1 став 1 од Протоколот 1 кон Конвенцијата за заштита на човековите права и основни слободи уредува дека секое физичко или правно лице има право на мирно уживање на својот имот. Никој не може да биде лишен од својот имот, освен во јавен интерес и под услови предвидени со закон и со општите принципи на меѓународното право. Според ставот 2 од истата одредба од Протоколот претходните одредби не навлегуваат во правото на државите да донесуваат закони кои ги сметаат за неопходни за регулирање на користењето на имотот согласно општиот интерес или заради сигурно плаќање на данокот, другите придонеси и парични казни.
Oд изнесените уставни одредби произлегува дека владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Републиката, во која смисла законодавецот има должност да конципира прецизни и јасни норми коишто ќе ја гарантираат правната сигурност на субјектите во нивната правна положба и правната предвидливост во нивните легитимни очекувања.
Со уставниот основ за регулирање на даноците и другите јавни давачки содржан во член 33 од Уставот се уредува обврската на секој да плаќа данок и јавни давачки и да учествува во намирување на јавните расходи на начин утврден со закон.
Oд анализата на одредбите од Законот за данок за солидарност произлегува дека ваков по вид данок, за прв пат е воведен до Република Северна Македонија. Данокот за солидарност е еднократна јавна давачка за 2023 година, а прибраните средства по овој основ се приход на Буџетот на државата.
По однос на причините за воведување на овој данок, од член 2 од Законот произлегува дека данокот се плаќа во услови на непредвидливи и неповолни економски околности во Републиката и се заснова на принципите на правичност, еднаквост и пропорционалност, според кои „секој е должен да учествува во намирување на јавните расходи во согласност со своите економски можности“.
Со оспорениот закон се определува даночниот обврзник, се утврдува даночната основа за пресметка на данокот, периодот кога е создадена обврската, стапката на данокот, рокот за исполнување на даночната обврска. Притоа законодавецот определил данокот на солидарност да го платат само одредени субјекти, според критериумите наведени во Законот. Така, согласно член 4 став 1 од Законот, обврзници на данокот за солидарност се обврзниците на данокот на добивка и тоа само оние обврзници кои во 2022 година оствариле вкупен приход поголем од 615.000.000 денари, без оглед на дејноста. Законот предвидува исклучок дека одредени субјекти не се обврзници за плаќање на данокот на солидарност, според разработени критеруми во член 5 од Законот, а еден од исклучоците во смисла на оваа одредба е обврзникот кој започнал со вршење на дејност во текот на 2022 година.
Начинот на пресметка на даночната основа за воведената јавна давачка се врши според приходот остварен заклучно со 2022 година, со детално разработени параметри во член 6 од Законот, а во случај на неисполнување на даночната обврска во предвидениот рок, Законот предвидува износи на глоба за сторен прекршок. Стапката на данокот за солидарност изнесува 30%.
Законот е донесен на 19 септември 2023 година, објавен е во „Службен весник на Република Северна Македонија“ на 25 септември 2023 година и стапува на сила со денот на објавувањето, што значи дека ќе се применува по неговото стапување на сила и ќе уредува идни односи.
Законодавецот, согласно со неговите уставни овластувања има право да донесува закони, да ги менува и дополнува, да го утврдува почетокот на нивната примена, а во таа насока и да утврдува рокови според кои субјектите треба да се раководат во остварувањето на своите права, меѓутоа, според Судот, законодавецот има и обврска да уреди преоден режим на начин што ќе им овозможи на субјектите за одреден период да го прилагодат своето однесување кон новиот режим со цел да не биде доведено во прашање остварувањето на нивните права и нивните легитимни очекувања коишто ги имале, што во конкретнот случај, не е сторено.
Од одредбите од Законот произлегува дека даночните обврзници се должни да ја утврдат даночната основа според критериумите во член 6 од Законот, а образецот за оданочување до Управата за јавни приходи да го поднесат најдоцна до 25 септември 2023 година, кој воедно е датум на објавување и влегување во сила на Законот. Примената на Законот започнува веднаш со неговото објавување, без vacatio legis, чијашто смисла се состои од потребата на засегнатите субјекти да бидат запознати со содржината на Законот пред неговото влегување во сила, во функција да го прилагодат своето однесување на новиот правен режим, што е нивно уставно право.
Уставот во член 52 став 3 пропишува „Законите влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок, што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето.“ Од анализата на оваа уставна одредба произлегува дека законодавецот може да го користи исклучокот, но секако, за тоа е потребно објаснување и излагање на причините за таквата итност со коишто ќе ја аргументира потребата да се користи исклучокот наместо општото правило. Во конкретниот случај, Собранието во образложението на Предлог-законот и потребата од неговото донесување, пропуштил да даде аргументи за причините за скратување на уставно утврдениот vacatio legis, со што, според Судот, се доведува во прашање почитувањето на член 52 став 3 од Уставот, на што основано се укажува во иницијативите.
Досега воспоставената уставно-судска практика укажува на тоа дека законите дејствуваат врз новите правни ситуации и односи што настануваат по нивното стапување на сила. Во поголем број случаи, Судот не поведувал постапка за оцена на уставноста на законите од даночната област кога доаѓало до промена на даночната политика, но само доколку не била предвидена ретроактивна понеповолна примена на законите. Воведувањето и плаќањето данок е прифатливо и дозволиво само по стапување на сила на законот со кој е воведен данокот и не може да се однесува на претходни односи помеѓу субјектите во правото. Притоа, предвидливоста на даноците е важен елемент за носење на деловни одлуки врз основа на која субјектите имале легитимно очекување нивните даночни обврски да завршат во законската рамка од нивното настанување.
Од содржината на Законот произлегува дека со воведената јавна давачка, законодавецот на 25.09.2023 година наметнува нова обврска за плаќање на данок на солидарност, и тоа на приходот според даночната основа утврдена во даночниот биланс за оданочување на добивката за 2022 година, која книговодствено е веќе завршена. Тоа значи дека даночните обврзници, кои до 2022 година работеле според прописите кои ги задолжувале со плаќање данок на добивка за остварениот приход за кој ги исполниле даночните обврски за таа година, се доведени во ситуација да подлежат на обврска на плаќање на нов, поинаков данок – данок на солидарност.
Имајќи го предвид уредувањето со членовите 4 и 6, произлегува дека Законот не регулира односи коишто се во тек, туку односи кои веќе завршиле, од каде произлегува дека законодавецот не го почитувал тоа што прeтходно го гарантирал и утврдил нови услови и рокови под кои ќе се одвиваат претходно воспоставени правни односи.
Од сето наведено, произлегува дека законодавецот користејќи го своето право со закон да ги уредува односите во правото, со воведена јавна давачка на 25.09.2023 година со која опфаќа дополнително оданочување на приходот од 2022 година, се впушта во уредување на претходно уредени односи на начин со кој на субјектите им се гарантирала една воспоставена состојба и кои имале легитимни законски засновани очекувања дека правниот однос и последиците од него во поглед на даночните обврски ќе се заврши така како што тоа било третирано со важечкото законодавство во време на настанување и исполнување на даночните обврски заклучно со 2022 година. Истите, влегле во соодветни правни односи во рамки на нивната дејност следејќи го важењето на законите од тоа време, вклучувајќи го и Законот за данок на добивка, што претставува предвидлива рамка врз основа на која субјектите во правото можеле да ги донесуваат своите одлуки за располагање со правото на сопственост.
Од причина што Законот обврзува само по неговото донесување, што значи неговото важење е за во иднина, односно по влегување во сила на Законот, Судот изразува сомнеж за постоење на повратно дејство на Законот, спротивно на уставната забрана од член 52 став 4 од Уставот дека законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаи кога тоа е поповолно за граѓаните, што во овој случај не може да се примени бидејќи не се однесува директно на граѓаните. Со Законот, не се засегнати нивните права, туку даночните обврски на определени правни субјекти.
Анализирајќи го Законот во целина, пред Судот основано се постави прашањето дали истиот е во функција на обезбедување на правната сигурност на субјектите кои се опфатени со него. Со впуштање во уредување односи коишто претходно веќе биле уредени и завршени, според Судот, се создава правна несигурност за даночните обврзници и нивните легитимни очекувања, а со тоа и повреда на владеењето на правото како една од темелните вредности на уставниот поредок. Правната неизвесност има за последица одземање на уставно загарантираното право на сопственост кое е неприкосновено. Правата што произлегуваат од него никој никому не може да ги одземе или ограничи. Од тој аспект законодавецот има право и обврска со закон да го заштити правото на сопственост и начинот на неговото остварување, како едно од основните економски права.
Предвидувањето нови даноци и други јавни давачки е право на државата, во кое Уставниот суд може да се впушти во уставно-судска анализа дали интервенциите во даночниот систем се направени поради постоење на општ интерес, дали нормирањето е јасно, како и дали оптоварувањето е пропорционално. Плаќањето на даноците како и на другите јавни давачки и учествувањето во намирувањето на јавните расходи е уредено со закон и истото е уставна обврска, но и материјален товар за даночните обврзници.
Содржината на член 2 од Законот кој предвидува непредвидливи и неповолни економски околности во државата како причина за воведување на данокот, според Судот е нејасен критериум. Во истата одредба, како „оправдување” на солидарноста, се појаснува дека Законот се заснова на принципите на правичност, еднаквост и пропорционалност според кои секој е должен да учествува во намирувањето на јавните расходи во согласност со своите економски можности.
Од изнесената содржина на Законот произлегува дека засегнатите даночни обврзници имаат обврска да платат значително висока даночна стапка на солидарен данок и тоа само оние правни лица кои оствариле вкупен приход поголем од 615.000.000 денари во 2022 година (член 4). Член 5 од Законот во кои се утврдени критериумите за исклучувањето од опсегот на Законот, меѓу другото и на компаниите коишто во 2022 година започнале со вршење на дејност, укажува на нивен повластен и заштитен третман, од нејасни причини и без доволно објаснети аргументи.
Од Предлог-законот и образложението, како и од одговорот на Владата на Република Северна Македонија, не може да се утврдат причините и целите поради кои овие субјекти се изземени од Законот, односно од кои причини и тие не се даночни обврзници на предвидената јавна давачка.
Со оглед на тоа што со Законот товарот на „солидарноста“ е ставен само врз компании со највисоки приходи, се доведуваат во прашање правната сигурност и легитимните очекувања, како правни принципи. Со исклучување на сите компании кои оствариле добивка, но со понизок приход, за засегнатите компании се наметнува прекумерен и несразмерен товар, од каде одземањето на сопственоста не може да се оцени како пропорционално.
Според Судот, ваквата правна состојба, доведува до нееднаков третман на субјектите кои се во иста правна положба, бидејќи и едните и другите уредно ги исполнувале обврските и имале исти легитимни очекувања, но поради новоутврдената давачка, само одредени субјекти ќе ја платат ретроактивно наметната давачка, што не е во согласност со член 55 став 2 кој гарантира еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот.
Поради тоа што суштина на солидарноста е да се подели товарот на сите, правично и пропорционално, а не селективно само на одредени субјекти, што може да води кон дискриминација, Судот изразува сомнеж за повреда на начелото на правичност, еднаквост и пропорционалност. Со примена на данокот на солидарност, без оглед на дејноста, предвидените даночни обврзници се ставени во нееднаква, неповолна положба, наспроти целосно изземање на обврзниците што оствариле помал приход од 615.000.000 денари, како и одредени компании (член 5) од Законот, кои стекнуваат предност и привилегирана положба на пазарот, а на што основано укажуваат и наводите на иницијативите.
Од предвидените законски критериуми и даночната основа за пресметка на данокот, за Судот произлегува сомнеж дека оспорениот закон ги доведува во прашање гаранциите за слобода на пазарот и претприемништвото и еднаквата положба на субјектите на пазарот, од член 55 од Уставот.
Принципот на еднаквост на пазарните субјекти претпоставува еднаква правна положба на субјектите во вршењето на својата дејност. Уставниот суд во својата уставно-судска практика во однос на слободата на пазарот и претприемништвото, повеќе пати укажувал дека еднаквоста треба да постои меѓу оние субјекти кои вршат идентична или комплементарна дејност.
Предвидените услови во Законот создават нормативна основа за нееднаква правна положба на субјектите на пазарот во вршењето на една дејност. Од анализата на содржината на одредбите, според Судот, произлегува дека по донесување на Законот, со различниот третман одредени субјекти се целосно изземени од плаќањето на јавната давачка, со што не е обезбедена еднаква правна положба на субјектите на пазарот.
Неспорно е дека државата има право да воведува јавни давачки но не и со целосно изземање на одделни субјекти од обврската да ја платат давачката, што е надвор од смислата на солидарноста и уставната обврска за должноста на секој да плаќа јавни давачки. Законодавецот при опфатот на правните лица кои подлежат на данокот за солидарност, во рамки на своите уставни овластувања од член 33 од Уставот ги немал предвид овие околности.
Врз основа на наведеното, Судот смета дека со тоа е нарушена слободата на пазарот и претприемништвото и не е обезбедена еднаква правна положба на субјектите на пазарот, поради што Судот оцени дека основано може да се постави прашањето за согласноста на оспорениот закон со член 8 став 1 алинеја 7 и член 55 од Уставот на Република Македонија.
Насловот на Законот за данок за солидарност содржи појаснување дека со овој закон се врши усогласување со Регулативата (ЕУ) бр.2022/1854 на Советот од 6 октомври 2022 за итна интервенција за решавање на проблемот со високите цени на енергијата (CELEX бр. 32022R1854).
Во врска со усогласувањето на оспорениот закон со наведената Регулатива според која солидарноста подразбира ограничување и зафаќање на приходите на енергетските компании, Судот, по однос на воведување на данокот за солидарност имаше предвид дека Законот не предвидел оданочување само на енергетските компании, на што укажуваат заедничките наводи во иницијативите.
Судот ја имаше предвид точката 14 од Регулативата во која е определено дека солидарниот придонес ги опфаќа профитите од дејности во секторите на сурова нафта, природен гас, јаглен и рафинерија. Исто така, според точката 50 од Регулативата „без значајна промена на структурата на трошоците и зголемување на сопствените инвестиции, компаниите и постојаните претпријатија од Унијата, што остваруваат најмалку 75% од сопствениот промет од дејности во секторите на сурова нафта, природен гас, јаглен и рафинерија, забележаа нагло зголемување на профитот поради ненадејните и непредвидливи околности од воената агресија на Русија во Украина, намалената понуда на енергија и зголемената побарувачка поради рекордно високите температури”.
Иако во текстот на Законот се наведува дека Законот се усогласува со наведената Регулатива која се однесува на вонредно оданочување на компании од енергетскиот сектор, не може да се спореди со субјектите кои се опфатени во Законот за данок на солидарност во Република Северна Македонија, како и законскиот критериум од остварен приход над 615.000.000 денари, без оглед на тоа со каква дејност тој бил остварен.
Врз основа на изнесената уставно-судска анализа пред Судот основано се постави прашањето за согласноста на оспорениот закон со член 8 став 1 алинеи 1,3,6 и 7, член 30, член 33, член 52 ставовите 3 и 4 и член 55 од Уставот.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
V
Ова решение произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски