Вовед
Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992) на седницата одржана на 29 април 2009 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
Текст
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 5 од Законот за приватизација и закуп на градежно земјиште во државна сопственост („Службен весник на Република Македонија“ бр. 4/2005, 13/2007 и 165/2008).
2. Дарко Гоцевски, адвокат од Струмица, на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на одредбата од Законот означен во точка 1 од ова решение.
Според подносителот на иницијативата, оспорената одредба го ограничувала правото на располагање со сопственоста и била спротивна на член 30 од Уставот. Имено, со оспорениот член се ограничувало правото на располагање со сопственоста од причина што се барало од корисникот на правото на сопственост пред време да се откаже од дел од имотот кој е предмет на приватизација според овој закон од причина што градежното земјиште требало да се користи во согласност со намената дефинирана со урбанистички планови, без за тоа да му се исплати надоместок за земјиштето. Со овој член му се ограничувало правото на сопственост на земјиштето кое треба да се приватизира и се барало од учесниците во постапката за приватизација да се откажат од правото на приватизација на земјиште кое во иднина требало да биде реализирано согласно урбанистичките планови.
Оспорениот член бил во спротивност со член 30 од Уставот, и тоа во однос на став 1 од овој член, каде се гарантира правото на сопственост, во однос на став 3 од истиот член, според кој никому не може да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен ако се работи за јавен интерес утврден со закон и во однос на став 4 од овој член, од причина што во Уставот било јасно наведено дека во случај на експропријација на сопственоста или во случај на ограничување на сопственоста, се гарантирал праведен надомест кој не можел да биде понизок од пазарната вредност. Меѓутоа, со оспорениот член од сопствениците кои бараат да се изврши приватизација на градежното земјиште, се барало без никаков надомест да се откажат од правото на сопственост на земјиштето заради тоа што намената на земјиштето била дефинирана со урбанистичките планови и општите акти кои ги заменуваат урбанистичките планови.
Поради наведеното, се предлага Уставниот суд на Република Македонија да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорената одредба и истата да ја поништи.
3. Судот на седницата утврди дека според член 5 став 1 од Законот за приватизација и закуп на градежно земјиште во државна сопственост, носителот на правото на долготраен закуп на градежно земјиште во државна сопственост има право градежното земјиште да го држи и да го користи во согласност со намената дефинирана со урбанистичките планови и со договорот, односно со решението за стекнување на правото на долготраен закуп. Според став 2 на истиот член, градежното изградено земјиште во државна сопственост на кое постои право на долготраен закуп може да биде во правен промет само со преносот на правото на сопственост на објектот, а според став 3 на овој член, правото на долготраен закуп на градежното земјиште може да се наследува.
4. Согласно член 8 став 1 алинеја 6 од Уставот, правната заштита на сопственоста е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија.
Според член 30 ставовите 1, 2 и 3 од Уставот, се гарантира правото на сопственост и правото на наследување. Сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата. Никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.
Од наведеното произлегува дека Уставот го гарантира правото на сопственост, при што не допушта да бидат одземени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.
Членот 1 од Законот за приватизација и закуп на градежно земјиште во државна сопственост, утврдува дека со овој закон се уредува приватизацијата, долготрајниот закуп, времениот закуп, одземањето и престанувањето на правото на користење на градежното земјиште во државна сопственост, на кое право на користење имаат физички лица и правни лица.
Во членот 2 од овој закон е определено значењето на одделни изрази употребени во Законот. Имено, градежно земјиште е градежното изградено и градежното неизградено земјиште, определено како такво со Законот за градежното земјиште (точка 1).
Градежно земјиште во државна сопственост е земјиште на кое право на сопственост има Република Македонија (точка 2 од член 2). Во точката 3 на членот 2 од овој закон се наведува дека под приватизација на градежно земјиште во државна сопственост се подразбира стекнување на право на приватна сопственост на градежното земјиште во државна сопственост на кое право на користење имаат физички и правни лица. Корисници на градежно земјиште, согласно точката 4 на истиот член, се физички и правни лица кои правото на користење на градежно земјиште во државна сопственост го стекнале со правна основа. Согласно точка 5 на овој член, долготраен закуп е стварно право кое се установува меѓу Република Македонија како закуподавец и корисникот на градежното земјиште како закупец, на начин определен со овој закон. Според точка 6 на истиот член, времен закуп е закупен однос кој се установува меѓу Република Македонија како закуподавец и корисникот во чие фактичко владение е градежното земјиште, како закупец, на начин определен со овој закон.
Во членот 3 од овој закон, се предвидува дека корисниците на градежното земјиште во државна сопственост, за стекнување на право на сопственост, долготраен закуп и времен закуп се должни да поднесат барање под услови, на начин и во постапка утврдени со овој закон (став 1). Ако корисниците на градежното земјиште во државна сопственост за стекнување на правата од ставот 1 на овој член во роковите определени со овој закон не поднесат барање, правото се установува под услови и на начин утврдени со овој закон (став 2). Со стекнувањето на правата од ставот 1 на овој член, врз основа на овој закон престанува правото на користење на градежното земјиште во државна сопственост на досегашните корисници на градежнето земјиште.
Според член 4 став 1 од овој закон, сопственикот на градежното земјиште кое се приватизирало има право градежното земјиште да го држи, целосно да го користи и да располага со него по своја волја ако со овој или друг закон поинаку не е определено.
Согласно оспорениот член 5 од истиот закон, носителот на правото на долготраен закуп на градежно земјиште во државна сопственост има право градежното земјиште да го држи и да го користи во согласност со намената дефинирана со урбанистичките планови и со договорот, односно со решението за стекнување на правото на долготраен закуп. Градежното изградено земјиште во државна сопственост на кое постои право на долготраен закуп може да биде во правен промет само со преносот на правото на сопственост на објектот. Правото на долготраен закуп на градежното земјиште може да се наследува.
Со членовите 6, 6-а и 7 од Законот се утврдуваат случаите кога градежното земјиште не може да биде предмет на приватизација: градежно земјиште што е во општа употреба, градежното изградено земјиште на кое се изградени станови, деловни простории, визби, гаражи и други посебни делови од станбени и деловни згради што имаат два или повеќе станови, односно деловни простории и други посебни делови кои се во сопственост на различни физички или правни лица (етажна сопственост) и градежното неизградено земјиште во државна сопственост кое физички или правни лица го користат, врз основа на закуп, заради поставување – изградба на времени објекти или други намени.
Од анализата на наведените одредби, според Судот, неспорно произлегува дека со овој закон се уредува приватизацијата и закупот на градежно земјиште во државна сопственост и дека не постои уставно ограничување Република Македонија, како сопственик на градежно земјиште, да го уреди начинот, условите и постапката на приватизирање и закуп на тоа земјиште.
Со иницијативата се оспорува законското решение според кое носителот на правото на долготраен закуп на градежно земјиште во државна сопственост има право градежното земјиште да го држи и да го користи во согласност со намената дефинирана со урбанистичките планови и со договорот, односно со решението за стекнување на правото на долготраен закуп, затоа што на тој начин се барало од корисникот на правото на сопственост пред време да се откаже од дел од имотот кој бил предмет на приватизација според овој закон од причина што градежното земјиште требало да се користи во согласност со намената дефинирана со урбанистички планови, без за тоа да му се исплати надоместок за земјиштето.
Во однос на ваквите наводи во иницијативата, Судот имаше предвид дека Законот за градежно земјиште („Службен весник на Република Македонија“ бр. 82/2008), градежното земјиште го утврдува како добро од општ интерес за Републиката, кое ужива посебна заштита на начин и под услови утврдени со овој закон. Уредувањето на градежното земјиште е дејност од јавен интерес (член 2). Градежното земјиште, во смисла на член 3 став 1 од овој закон, е изградено и неизградено земјиште планирано за градење со просторните и урбанистичките планови и/или со урбанистичките проекти согласно Законот за просторно и урбанистичко планирање. Изградено градежно земјиште, во смисла на став 2 на овој член, е градежното земјиште на кое е изграден објект од траен карактер, согласно со закон и земјиштето што служи за редовна употреба на објектот.
Во оваа смисла, законодавецот во Законот за приватизација и закуп на градежно земјиште во државна сопственост, определил дека, покрај да се приватизира, врз градежното земјиште во државна сопственост може да се стекне и право на долготраен закуп, но само доколку носителот на правото на долготраен закуп градежното земјиште го држи и го користи во согласност со намената дефинирана со урбанистичките планови. Тоа значи дека законодавецот, имајќи предвид дека уредувањето на градежното земјиште е дејност од јавен интерес, пропишал јасен режим дека градежното земјиште во државна сопственост може да се користи под долготраен закуп само во согласност со урбанистичките планови, односно дека држење и користење на вакво земјиште спротивно на урбанистичките планови, не е дозволено. Станува збор за држење и користење на градежно земјиште во сопственост на државата, од каде произлегува и правниот основ дека државата е таа која ќе го уреди режимот на користење на сопственото земјиште. Притоа, оспорената одредба, како ни другите одредби од Законот, не се занимава со прашањето за сопственоста и правната судбина на објектите кои се изградени на земјиштето, а кои не се вклопуваат во урбанистичките планови (односно, нелегални градби), од каде произлегува дека ова прашање ќе се уредува во согласност со важечката регулатива која ја уредува оваа област (градењето).
Имајќи го предвид наведеното, неспорно е дека Законот за приватизација и закуп на градежно земјиште во државна сопственост го уредува режимот на приватизација и закуп на градежното земјиште во државна сопственост, при што носителите на правото на долготраен закуп на градежно земјиште во државна сопственост не се носители на правото на сопственост на земјиштето, од каде произлегува дека истите немаат права кои произлегуваат од сопственоста, односно на истите не може да им се исплаќа надомест за користење на земјиштето за намена дефинирана со урбанистичките планови, како што се наведува во иницијативата, туку напротив, тие плаќаат закупнина за користење на земјиштето (член 34 став 2 од Законот). Освен тоа, во член 40 од Законот се утврдува дека градежното земјиште на кое е стекнато право на долготраен закуп, може да се приватизира со надомест во согласност со одредбите на овој закон, што значи дека законодавецот предвидел можност и за приватизирање на градежното земјиште кое се користи во форма на долготраен закуп.
Тргнувајќи од наведеното, Судот оцени дека со оспорениот член 5 од Законот, не се ограничува правото на сопственост на корисникот на земјиштето кое треба да се приватизира, поради што не го постави прашањето за согласноста на оваа одредба со член 30 од Уставот.
5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.
6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Трендафил Ивановски и судиите: д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Бранко Наумоски, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова и д-р Зоран Сулејманов.
У.бр.230/2008
29 април 2009 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Трендафил Ивановски