71/2008-0-0

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на членовите 1 став 2, 26 точка 2, 34, 36 точки 9 и 10, 40 став 3, 44 ставови 3, 4 и 5, 48, 49 ставовите 2 и 4 , 50 , 51 од Правилникот за заштита на авторските права и распределба на авторските надоместоци бр. 526-1-03 од 12 октомври 2005 година. (“Службен весник на Република Македонија” бр. 31/2007), донесен од Собранието на Здружението на авторските музички права.

2. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на членовите 40 ставови 1 и 2, 41, 46 ставови 4 и 5, 58 во делот : “аранжерот”, 64 став 3 во делот: “аранжер” и 95 став 4 во делот: “и аранжерот” од Правилникот означен во точка 1 од ова решение.

3. СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на членовите 38 и 39 од Правилникот означен во точка 1 од ова решение.

4. Славе Димитров од Скопје, на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на одредбите од Правилникот означен во точката 1 од ова решение.

Според подносителот на иницијативата, членот 1 став 2 од оспорениот правилник ги содржел „и начините на вреднување на авторските дела“ врз чија основа натаму во членовите 26 точка 2, 34, 36 точки 9 и 10, 48, 49 став 2, 50 и 51 од оспорениот правилник биле пропишани начините на вреднување на авторските дела, од кои авторот во целост бил исклучен кога било во прашање донесувањето одлука за вредноста на неговото авторско дело. Таа улога му била дадена на Одборот за заштита на авторски музички права, односно Управниот одбор на Здружението на авторките музички права определено во член 25 од оспорениот правилник. Поради тоа оспорените одредби од Правилникот не биле во согласност со членовите 14 и 147 од Законот за авторските права и сродните права, бидејќи во нив немало пропишано одредби за вреднување на видовите на делата односно нивно поентирање, ниту пак имало пропишано одредби со кои на Управниот одбор му се давало право да го врши тоа вреднување и тоа без лично овластување дадено од авторот.

Во иницијативата понатаму се наведува дека правата на категоризирање на видот на жанрот или формата на делото било лично право на авторот така што секој композитор при создавањето на своето дело слободно избирал и се определувал за конкретен жанр.

Во членот 40 од оспорениот Правилник било предвидено дека дел од вонредните приходи остварени во рамките на остварување на дејноста да се користеле за зголемување на фондот, односно класата 200 – Концерти на сериозна музика, а останатите за стимулирање на македонското музичко творештво, а според членот 41 став 3 од оспорениот Правилник била предвидена можност класата 200 – сериозна музика да не се товарела со трошоците на заштитата. На овој начин делата и носителите на сериозната музика се стимулирале, односно фаворизирале и биле издвоени како посебна група и во членовите 27, 38, 39, 40, 41, 41,44, 51, 53, 54, 61 и 64 од оспорениот Правилник што било спротивна на членот 147 од Законот.

Оспорените ставови 3, 4 и 5 на член 44 од Правилникот не биле во согласност со членот 182 став 5 од Законот од причина што со нив се предвидувало дека рапсределбата на надоместоците прибрани од комерцијалните радио и телевизиски станици да се вршел според програми кои претставувале статистички примерок, наместо според доставените прегледи согласно членот 152 став 5 од Законот.

Членот 46 ставови 4 и 5 од оспорениот Правилник не бил во согласност со членовите 171-178 од Законот. Имено, во членовите 171-178 од Законот било предвидено дека правата на македонските автори во странство и обратно се уредувале врз основа на реципрочни договори склучени со странски организации, што значело дека трошоците за застапувањето (заштитата) во странство ги утврдувало здружението односно субјектот на чија територија било користено делото, односно што го извршило застапувањето, односно остварувањето на правата на таа територија, додека пак трошоците на трансакцијата на исплата на прибраните надоместоци во странство до авторот на користеното дело биле минимални за разлика од трошоците направени при прибирањето и распределба на надоместоците од странско здружение, па оттука и не било во согласност со законот ЗАМП да одбива трошоци на заштитата за остварување на права што ги остварил странски субјект за колективно остварување.

Подносителот на иницијативата ги оспорува и членовите 48 во делот “и аранжерот”, 58,64 во делот: “аранжер” и 95 став 4 во делот и “аранжерот” од оспорениот Правилник, бидејќи тие не биле во согласност со членот 6 од Законот од причина што преработувачот (аранжерот) според законот не се сметал за автор, така што аранжерот не можел да има исти права со авторот на изворното дело.

Со иницијативата, понатаму, се оспоруваат членовите 38, 39, 44 ставови 3,4 и 5 од оспорениот Правилник поради тоа што тие утврдувале класи, фондови и начини спротивно на членовите 139 и 140 од Законот, така што видно од нив Здружението испуштило да утврди посебна класа и фонд за авторските средства што Здружението ги прибирало од кабелските оператори како надоместок за користење, односно кабелско реемитување на делата. Понатаму. членот 49 став 4 од оспорениот Правилник според иницијативата не бил во согласност со Законот за облигационите односи кој гарантирал дека побарувањата на надоместоците застарувале за 5 години, а не за 1 година како што утврдувала оваа оспорена одредба од Правилникот.

Врз основа на изнесеното се предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорените членови од наведениот Правилник.

5. Судот на седницата утврди дека според оспорениот член 1 став 2 од Правилникот, Правилникот исто така ги содржи и начините на вреднување на авторските дела и постапките за правилна распределба на авторските надоместоци.

Според оспорениот член 26 точка 2 од Правилникот, Одборот за заштита на авторските права особено, меѓу другото, врши и категоризација на музичките дела (оспорен дел).

Според оспорениот член 34 од Правилникот музичко дело (оригинално или обработка) се категоризира во одреден вид согласно својот карактер, обликот и изведувачкиот состав со кој е изведен.

Доколку е потребно или на барање на авторот на музика (композитор), односно носителот на неговите права, одборот за заштита на авторските права ја утврдува, врз основа на поднесените докази (партитура, снимка и т.н.), видот во кој се категоризира делото и според тоа донесува одлука.

Според оспорениот член 36 точки 9 и 10 од Правилникот, пријавата на дела содржи податоци за здружението, лични податоци за подносителот на пријавата и особено :
…,
9) Предлог на авторот за бројот на поените со кој делото треба да се поентира;
10) Одлука на оборот за заштита на авторските права.

Според оспорениот член 38 од Правилникот со овој Правилник се утврдуваат следните репартициски класи:
100) Радио
(Јавно радиодифузно претпријатије на територија на Република Македонија)
200) Концерти на сериозна музика
300) Телевизија
(Јавно радиодифузно претпријатије на територија на Република Македонија)
400) Приредби
500) Угостителски објекти со жива музика
600) Концерти на популарна музика
700) Комерцијани радио и телевизиски станици (Трговски радиодифузни друштва)
800) Локални радио и телевизиски станици
(јавни радиодифузни претпријатија на локално ниво).

Според член 39 од Правилникот, паричните фондови на репартиционите класи се составени ид следниве видови приходи:
100) Радио (приходите од националните радио станици, дел од приходите од апаратите за механичка репродукција на музика во локалите, како и приходите од радијските кабелски мрежи);
200) Концерти на серозна музика (приходите од концерти на сериозна музика, дел од износот на авторските надоместоци за кои не се собрани програми како и дел од вонредните приходи);
300) Телевизија (приходите од националните телевизиски станици, дел од приходите од апаратите за механичка репродукција во локалите и дел од телевизиските кабелски мрежи);
400) Приредби (приходите од игранки, забави, модни ревии, артистички и спортски приредби и сл.);
500) Угостителски објекти со жива музика – приходи остварени врз оваа основа.
600) Концерти на популарна музика 9 приходите од концертите на популарна музика и музичко-литературните приредби);
700) Комерцијални радио и телевизиски станици (приходите од комерцијалните радио и телевизиски станици, дел од приходите од апаратите за механичка репродукција и приходите од телевизиските и радијските кабелски мрежи);
800) локални радио и телевизиски станици (приходите се врз оваа основа).

Според член 40 од Правилникот, вонредните приходи остварени во рамките на извршувањето на дејноста за една календарска година се вклучуваат во распределбата на авторските надоместоци.

Дел од овие приходи искажани во проценти се користи за зголемување на фондот на класата 200-Концерти на сериозна музика. Висината на процентот го утврдува Собранието за секоја календарска година.

Останатите приходи врз оваа основа се користат за стимулирање на македонското музичко творештво и распределуваат на живите композитори кои ги штити ЗАМП сразмерно на нивното учество во пресметката за репартициските класи 100 и 300, во една календарска година.

Според член 41 од Правилникот нето-фондот на секоја репартициска класа се добива после одбивањето на вкупните трошоци на заштитата кои не можат да бидат поголеми од 30% од прибраните авторски надоместоци. Вкупните трошоци на заштитата се состојат од:
а) трошоци на наплатата
б) трошоци на распределбата и други трошоци на заштитата.

Трошоците на заштитата ги теретат сите репартициски фондови во единствен процент.

Собранието на ЗАМП може да одлучи фондот на класата 200-Сериозна музика да не се товари со трошоците на заштитата.

Според оспорениот член 44 став 3 од Правилникот, програмите кои се доставени по определениот рок ќе се земаат предвид за распределба во наредната репартициска година.

Според ставот 4 на овој член од оспорениот Правилник за распределба на авторките надоместоци во репартициската класа 700-Комерцијлни радио и телевизиски станици, се земаат предвид програми кои претставуваат статистички примерок.

Според ставот 5 на овој член од оспорениот Правилник статистичкиот примерок го утврдува Управниот одбор на предлог на Стручната служба за секоја репартициска година, врз основа на увидот во содржината на добиените програми од страна на комерцијалните радио и телевизиски станици.

Според оспорениот член 46 ставови 4 и 5 од Правилникот авторските надоместоци остварени во странство им се исплатуваат на домашните автори и носители на авторските права после одбивањето на трошоците на заштитата без оглед на висината на нето-износот.

Висината на трошоците на заштитата ја утврдува Собранието. Откако надоместокот, примен од одделно авторско друштво, не го поминува минималниот износ што ќе го утврди Собранието на авторот не му се доставува пресметката на тоа друштво.

Според член 48 од Правилникот, авторот, односно носителот на авторски права има право да поднесе барање за дополнителна пресметка или за исправка на пресметката, доколку авторскиот надоместок не му е пресметан или му е неправилно пресметан.

Дополнителната пресметка или исправката на пресметката од претходниот став, ако се во прашање грешки настанати поради непотполни податоци или поради пропуст на администрацијата, ја решава стручната служба во рок од три месеци од денот на поднесувањето на доказниот материјал.
За барањето за измена на категоризацијата одлучува Одборот за заштита во рок од три месеци од денот на доставувањето на потполната документација.

Без оглед на формата во која се јавува изведбата на музичкото дело (со или без зборови, со кореографија и сл.), барање за измена на категоризацијата може да поднесе само авторот на музика (композиторот и аранжерот).

Според член 49 од Правилникот барањата од претходниот член се поднесуваат во ЗАМП, најдоцна во рок од еден месец од приемот на поединечната пресметка.

Наводите во барањето мораат да се поткрепат со докази (партитура, снимка, званична потврда и сл.), најдоцна еден месец после доставувањето на барањето.

Авторот може да достави барање за дополнителна пресметка или исправка на пресметката под услов делото да е благовремено пријавено во ЗАМП. Доколку делото не е наведено во образецот за изведени творби, а е пријавено по извршената пресметка, ЗАМП нема да го прифати барањето.

Поправката на пресметката се применува на последната пресметана репартициска година.

Според оспорениот член 50 од Правилникот против одлуката на одборот за заштита на авторски права, донесена согласно член 48 став 3 од овој правилник, авторот, односно носителот на авторски права, може да изјави жалба до Управниот одбор на ЗАМП во рок од 15 дена од денот на приемот на одлуката.

По жалбата од претходниот став Управниот одбор на ЗАМП решава на следната седница и неговата одлука е конечна.

Во оспорениот член 51 од Правилникот е утврдено дека јавно изведените дела со текст или без текст, изведени во репартиционата класа 100-радио се поентираат и тоа: за авизо музика, кулисна музика, сериозна музика и популарна музика.

Според оспорениот член 58 од Правилникот, ако делото не е изведено во оригинал, а во програмата не е означено името на аранжерот, целиот авторски надоместок му се пресметува на авторот на оригиналното дело.

Ако од други податоци може да се утврди дека делото е изведено во пријавениот аранжман, на аранжерот ќе му се пресметува соодветниот дел на надоместокот.

Ако за едно дело се пријавени повеќе аранжмани, а од податоците од програмите не може да се утврди во чиј аранжман е изведено делото, целиот авторски надоместок му се пресметува на композиторот.

Според оспорениот член 64 од Правилникот, основа за распределба на авторските надоместоци за музички дела создадени во соработка на повеќе лица (коавтори), е пријавата на делото, на која мора да бидат потпишани сите коавтори и во која треба да биде точно утврдено секое поединечно учество искажано во проценти.

Ако не е поднесена пријава или ако од пријавата не може да се утврди учеството на секој коавтор поединечно, распределбата се извршува согласно одредбите на овој правилник и тоа:

За дела од сериозната музика:

композитор аранжер автор на текст
75% 25%
75% 25%
50% 25% 25%

За дела од популарната музика:

композитор аранжер автор на текст
66,67% 33,33%
50% 50%
33,34% 33,33% 33,33%

За изведените дела, на издавачот му се пресметува договорениот дел на авторски надоместок, а останатиот дел се дели помеѓу коавторите во односи кои се предвидени со овој член.

6. Според член 8 став 1 алинеи 3 и 4 од Уставот, владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска се темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Согласно член 20 став 2 од Уставот, граѓаните можат слободно да основаат здруженија на граѓани и политички партии, да пристапуваат кон нив и од нив да истапуваат.

Според член 30 став 3 од Уставот, никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.

Според член 47 став 2 од Уставот се гарантираат правата што произлегуваат од научното, уметничкото или друг вид интелектуално творештво.

Со Законот за авторското право и сродните права (“Службен весник на Република Македонија” бр. 47/1996, 3/1998, 98/2002 и 4/2005) се уредува правото на авторите над нивните дела во областа на книжевноста, науката и уметноста и правата на изведувачите на фонограмските, филмските и сценските продуценти, на радио и телевизиските организации и на изведувачите над нивните изведби и предмети на сродните права, како и остварувањето и заштитата на авторското право и сродните права.

Според член 14 од наведениот закон авторско право е единствено право и неразделно од авторско дело што содржи лично правни овластувања (морални права) исклучиви имотно правни овластувања (материјално право) и други овластувања на авторот.

Според член 18 од Законот, материјалните права ги штитат имотните интереси на авторот. Користењето на авторското дело е дозволено кога авторот го пренел материјалното авторско право согласно со овој закон и согласно со условите што ги определил, доколку со овој закон не е поинаку определено.

Според член 19 став 1 од Законот, авторот има исклучиво материјално право да го користи своето дело и да дозволува или забранува користење на делото за: издавање, репродукција, дистрибуција, вклучувајќи и изнајмување и позајмување, јавно изложување, јавно соопштување и преработување.

Во Глава VI од Законот посебно е уредено прашање на остварување на авторските права. Имено, во член 135 и член 136 е предвидено дека авторот своите морални, материјални или други права може да ги остварува лично или преку застапник, при што авторското право се остварува одделно за секое авторско дело (индивидуално остварување) или доколку со овој закон е определено заедно со повеќе авторски дела од повеќе автори (колективно остварување).

Според член 141 од Законот, колективно остварување вршат здруженија на автори, односно здрженија на носители на сродни права, основани за таа цел, како здруженија на граѓани во согласност со Законот за здруженијата на граѓани и фондациите, односно стопански интересни заедници во согласност со Законот за трговските друштва .
Здружението работи со непрофитна цел и може да врши само колективно остварување на авторското право. Со здружението управуваат членовите, во согласност со овој и друг закон.

Согласно член 143 од Законот, здружението се регистрира во надлежен орган, а почнува со работа по издадена дозвола од Министерството за култура. Дозволата се издава на здружение кое ги исполнува законски пропишаните услови.

Според член 144 став 1 од Законот, Министерството за култура издава дозвола на здружението врз основа на јавен конкурс што се објавува во „Службен весник на Република Македонија“. Согласно став 2 на истиот член, за колективно остварување на утврдените права од членовите 139 и 140 на овој закон, за ист вид авторски дела, по правило се издава дозвола само на едно здружение.

Согласно член 145 став 1 од истиот закон, Министерството за култура ќа ја одземе издадената дозвола, доколку здружението не ги остварува обврските утврдени со статутот и овој закон.

Од анализата на наведените уставни и законски одредби произлегува дека законодавецот се определил во сферата на остварување на авторските права, авторите и носителите на сродни права да можат да основаат здруженија на граѓани кои ќе вршат колективно остварување на авторското право. Во оваа смисла, дозволата која Министерството за култура ја издава на здружението согласно член 144 од Законот за авторското право и сродните права претставува доверување на вршење на јавно овластување, кое поблиску се уредува со овој закон. Притоа, државата го задржала правото на надзор над остварувањето на пренесеното јавно овластување, така што согласно член 155 од Законот, се утврдува дека надзор над колективното остварување на авторското право и на сродните права врши Министерството за култура, согласно со овој и со друг закон.

Во рамките на пренесеното јавно овластување, законодавецот го овластил Здружението кое има дозвола, да учествува во определувањето на надоместоците за користење на делата. Така, со ставот 1 на член 146 од Законот, се утврдува дека надоместоците за користење на делата првенствено се утврдуваат со договор меѓу здружението за колективно остварување и националниот радиодифузен сервис, како и со договор меѓу здружението за колективно остварување и соодветно здружение на корисниците, односно нивна комора. Во таа смисла, со ставот 4 на истиот член се утврдува обврска за двете страни да преговараат за висината на надоместокот, при што одбивањето на овие преговори од страна на здружението за колективно остварување претставува основа за одземање на дозволата, а одбивањето на преговорите од страна на корисниците, ќе подразбира основ за примена на правилникот со тарифата на здружението, донесен во согласност со ставот 2 на истиот член.

Според став 2 на овој член од Законот, доколку надоместокот не е определен согласно со ставот 1 на овој член, тој се плаќа согласно со правилникот за користење на авторските дела со тарифата за висината на надоместоците на здружението за колективно остварување, на кој согласност дава Министерството за култура.

Со член 146-б од Законот се пропишува основот и начинот на определувањето на висината на надоместокот за користење на авторско дело, во зависност од начинот и условите на користење на делото. Така, се утврдува дека доколку користењето на авторското дело е нужно за вршење на дејноста на корисникот на начин што дејноста на корисникот зависи од користењето на делата, како во случај на радиодифузното користење, концертните, танчерските и другите користења, висината на надоместот во правилникот со тарифата се определува, по правило, во процент од приходот, односно добивката којашто корисникот ја остварува со користењето на авторското дело. Доколку со користењето на авторското дело не се остварува приход, односно добивка, висината на надоместот во правилникот со тарифата може да се определи во процент од трошоците потребни за користење на делото, како што се: надоместоците или платите на уметниците, трошоците за користење на просторот при користење на делата или други соодветни трошоци. Доколку користењето на авторското дело не е нужно за вршење на дејноста на корисникот, меѓутоа е корисно или пријатно за корисниците на нивните услуги, како во случај на: хотелските објекти или другите објекти за сместување, изложбените простори, угостителските објекти, превозните средства и другите јавни објекти, висината на надоместокот во правилникот со тарифата се определува во паушален износ, и тоа како за постојаните така и за повремените користења на делата. При определувањето на висината на паушалниот надоместок во правилникот со тарифата, како и во случај на надоместокот од став 3 на овој член се земаат предвид околностите на користењето, како што се: видовите на користење, подрачјето на користење (бројноста на потенцијалните корисници), категоријата и големината на просторот, траењето и бројот, како и разликата во висината на цените во работењето на корисникот.

Според членот 147 од Законот, Здружението донесува правилник за распределба на авторските надоместоци во рок од три месеца од издавањето на дозволата за колективно сотварување, усогласен со статут и со овој закон.

Правилникот од ставот 1 на овој член содржи одредби, особено за:
– видови дела и видови права, како и нивна категоризација и видови на носители на права;
– утврдување на удели на одделни носители на правата во наплатените надоместоци;
– утврдување на износите за исплата на надоместоците по одбивањето на трошоците за остварување на правата;
– издвојување на износите и нивно распределување по класи и фондови;
– издвојување на определени износи во резервни фондови утврдени со статутот или произлегуваат од меѓународните договори за заемно застапување на здруженијата за колективно остварување на правата и
– рокови во кои се вршат пресметките и исплатите на распределените надоместоци.

Здружението го доставува правилникот од ставот 1 на овој член до Министерството за култура за согласност. Правилникот, за кој е дадена согласност, здружението го објавува во “Службен весник на Република Македонија”.

Средствата од наплатените надоместоци можат да се користат само во согласност со одредбите од правилникот од ставот 1 на овој член.

За покривање на трошоците на здружението можат да се користат најмногу 30% од прибраните авторски надоместоци.

Поединечните пресметки и исплатите на надоместоците мораат да се вршат намалку еднаш годишно.

Финансискиот план за прибраните средства за распределба и исплата на надоместоците ја утврдува собранието на здружението. Здружението е должно да го достави на увид финансискиот план до Министерството за култура во рок од 15 дена од нејзиното утврдување.

Непочитување на одредбите од ставовите 1 и 3 до 7 на овој член се основа за одземање на дозволата на здружението за колективно остварување на авторските права.

Тргнувајќи од анализата на членот 14 и 147, како и другите наведени одредби од Законот за авторското право и сродните права произлегува дека тие содржат лично-правни и имотно правни овластувања и други овластувања на авторот, односно дека Правилникот за распределба на авторските надоместоци донесен од Здружението за заштита на авторски музички права мора да е усогласен со Законот и со Статутот на Здружението.

Со оглед на тоа што оспорениот Правилник во оспорените одредби од членовите 1 став 2, 26 точка 2, членовите 34, 36 точки 9 и 10, 48, 49 став 2, 50 и 51 се пропишани начините на вреднување на авторските дела од кои авторот во целост е исклучен кога е во прашање вредноста на неговото авторско дело и таа улога му е доделена на Одборот за заштита на авторски права на ЗАМП утврдено во членот 25 од оспорениот Правилник, Судот утврди дека основано може да се постави прашањето за согласноста на наведените оспорени одредби од Правилникот со членовите 14 и 147 од Законот. Според Законот органите на ЗАМП треба да бидат воспоставени со Статутот на ЗАМП, а не со Правилник како што е случајот со Одборот за заштита на авторските права кој инаку има одлучувачка функција.

Оттука, според мислењето на Судот одредбите од Правилникот со кои се уредува прашањето на надлежноста на одборот за заштита на авторски права и од овој аспект не се во согласност со Законот.

Оспорените членови 40 и 41 од Правилникот Уставниот суд на Република Македонија со Решение У.бр.112/2001 од 20 февруари 2002 година не повел постапка за оценување на уставноста и законитоста на членовите 27, 30, 31, 40 и 50 од Правилникот за заштита на авторските права и распределба на авторски надоместоци бр. 03-08 од 15 септември 1998 година („Службен весник на Република Македонија“ бр. 1/2000). Притоа Судот изразил став дека: “оспорените одредби од Правилникот и причините поради кои се оспорува нивната уставност, а чија генеза се состои во тоа што со оспорените одредби авторите на музичките дела се делеле на автори на популарна и на сериозна музика и зависно од тоа се вршело и различно поентирање, односно вреднување и на нивните дела, за што според подносителот немало уставна оправданост, Судот сметал дека со оспорените одредби не се повредува уставниот принцип на владеењето на правото, уставното начело на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законот, ниту другите уставни одредби во однос на кои се оспоруваат овие одредби. Имено, според мислењето на Судот во конкретниот случај не станува збор за нееднаквост на авторите, на што се повикува подносителот на иницијативата, туку за нееднаквост на авторските дела, односно за различни производи на авторите кои сосема нормално имаат и различна цена на пазарот, а која всушност ја определиле самите автори, со оглед дека овој Правилник е донесен од Собранието на Здружението на автори за заштита на авторски музички права.

Поделбата, пак, на делата во два основни жанра (сериозен и популарен) и нивната различна цена утврдена во Правилникот, според мислењето на Судот се заснова врз разликите во нивните уметничко функционални задачи и цели, во степенот на сложеноста на изразните средства и степенот на сложеноста на композиторската техника. При тоа, различноста на музичките дела и нивното различно вреднување, според сознанијата на Судот е практика, која во една или друга нијанса, се применува и во нормативата на повеќе европски држави, а од друга страна музичките дела со слични избори и комбинации на изразни музички средства и во теоријата на музиката се издвојуваат во посебни групи кои со едно име се нарекуваат жанр, така што секој композитор при создавањето на своето дело слободно избира и се определува за конкретен жанр.

Споредувајќи ги оспорените одредби од членовите 30 и 31 од наведниот Правилник со сега оспорените одредби од членовите 40 ставови 1 и 2 и 41 произлегува дека содржински истите се идентични со една разлика која се состoи во тоа дека во претходниот Правилник од 1998 година за вонредните приходи, останатите приходи и нето фондот на секоја репартициска класа одлучувал Управниот одбор на ЗАМП, додека во предметниот Правилник таа улога ја врши Собранието на ЗАМП.
Поради изнесените причини, Судот не го постави прашањето за согласноста на членот 40 ставови 1 и 2 и членот 41 од оспорениот Правилник со Уставот и со Законот.

По оснос на наводот во иницијативата дека со измените на Законот за авторските права и сродните права ставот 2 од членот 147 од основниот текст на Законот веќе не постои а кој се однесувал на тоа дека со распределбата се остварува принципот за потикнување и помагање на творештвото а кое е предвидено во оспорениот член 40 став 2 од Правилникот, Судот оцени дека за ова одредба може да се постави прашањето за нејзината согласност со членот 147 од Законот, од причина што Законот веќе со новите измени од 2008 година не предвидува можност со распределбата на авторските надоместоци да се остварува принципот за потикнување и помагање на творештвото.

Оспорувајќи ги членовите 40 и 41 од Правилникот, подносителот на иницијативата само попатно ги споменува и членовите 27, 38, 39, 44, 51, 53, 54, 61 и 64, но со оглед на тоа што нема посебни наводи за наведените членови од Правилникот, Судот одлучи да не се впушта во нивна уставна и законска оцена.

Подносителот на иницијативата членот 44 ставовите 3, 4 и 5 од оспорениот Правилник ги оспорува од причини што во нив било предвидено дека распределбата на надоместоците прибрани од комерцијалните радио и телевизиски станици се вршело според програми кои претставувале статистички примерок, наместо според доставените прегледи согласно членот 152 став 5 од Законот.

Согласно членот 152 став 5 од Законот, радио телевизиски организации се должни еднаш месечно да му доставаат на надлежното Здружение прегледи на емитуваните авторски дела.

Тргнувајќи од содржината на оспорените ставови на членот 44 од Правилникот, а имајќи ја предвид содржината на одредбата од членот 52 став 2 од Законот во однос на кој се оспорува оваа одредба од Правилникот, Судот оцени дека спротивно на принципите за правна распределба, Здружението во оспорените ставови на членот 44 од Правилникот утврдило посебен режим (статистички примерок) за рапределба на прибраните надоместоци од корисниците на авторски дела, со тоа што наместо средствата собрани преку статистичкиот примерок да се распределуваат на авторите сразмерно на нивното учество во приходите од истата класа, тие сразмерно се распределуваат во други две постојни репартициски класи 100-Радио и 300 Телевизии, во една календарска година.

Од горенаведените причини Судот оцени дека во однос на членот 44 ставови 3, 4 и 5 од оспорениот Правилник основано може да се постави прашањето за негова согласност со членот 152 став 5 од Законот.

Членот 46 ставови 4 и 5 од оспорениот Правилник според подносителот на иницијативата не биле во согласност со одредбите од членовите 171-178 од Законот.

Од анализата на одредбите од членовите 171-178 од Законот произлегува дека тие во суштина го регулираат прашањето на важењето на Законот. Имено, со овие одредби е уредено прашањето на заштитата која ја уживаат авторите и носителите на сродните и авторските права кои се државјани на Република Македонија, како и странските автори и странските носители на сродни права по одредени услови. Членот 46 ставови 4 и 5 од оспорениот Правилник регулира прашања во врска со начинот и висината на распределбата авторскиот надоместок остварен во странство, односно регулира прашања не од суштинска, туку од техничка природа, поради што не може да се постави прашањето за нејзината согласност со членовите 171-178 од Законот.

Подносителот на иницијативата ги оспорува и членовите 48 во делот „и аранжерот“, 58, 64 во делот „аранжер“ и 95 став 4 во делот „и аранжерот“ од оспорениот Правилник од причини што тој смета дека преработувачот (аранжерот) според членот 6 од Законот не се смета за автор, така што тој не можел да ужива исти права со авторот на изворното дело.

Членот 6 од Законот утврдува дека преработка на авторско дело, на друго дело и на дело од индивидуална и интелектуална творба, е самостојно авторско дело.

Во ставот 2 на овој член од Законот е утврдено дека со преработка на авторко дело не е дозволено да бидат засегнати правата на авторот ни изворното дело.

Од содржината на оваа законска одредба произлегува дека преработката на авторското дело, на друго дело и на дело од народното творештво, што претставува индивидуална и интелектуална творба, претставува авторско дело. Според тоа и преработувачот (аранжерот) на авторското дело е автор, поради што наводите на иницијативата дека аранжерот не е автор не се основени, поради што Судот утврди дека не може да се постави прашањето за согласноста на наведените членови од Правилникот во делот кај се однесува на „аранжерот“ со членот 6 од Законот.

Подносителот на иницијативата, членовите 38, 39 и 44 ставовите 3, 4 и 5 од оспорениот Правилник ги оспорува поради тоа што Здружението за заштита на авторски музички права испуштило да утврди посебна класа и фонд за авторските средства што Здружението ги прибирало од кабелските оператори како надоместок за користење, односно кабелско реемитување на делата и истите биле во несогласност со членовите 139 и 140 од Законот.

По однос на овие наводи Судот оцени дека согласно надлежностите на Уставниот суд на Република Македонија утврдени во член 110 од Уставот, Судот е надлежен да одлучува за тоа што една одредба содржи, а не каква содржина таа треба да има, како што смета подносителот на иницијативата, поради што согласно членот 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија заради процесни пречки иницијативата во овој дел Судот ја отфрли.

Покрај наведеното, Судот утврди дека во членот 39 од оспорениот Правилник е утврдено дека паричните фондови на репартициските класи се составени, меѓу другото, и од приходите од радиските, односно телевизиските кабелски оператори, според тоа наводите во иницијативата не се основани.

Членот 49 став 4 од оспорениот Правилник се оспорува затоа што иститот не бил во согласност со Законот, бидејќи побарувањето на надоместоците било уредено согласно прописите за облигационите односи кое застарувало за 5 години.

Согласно членот 360 од Законот за облигационите односи (“Службен весник на Република Македониа” бр. 18/2001, 4/2002, 5/2003 и 84/2008, побарувањата застаруваат зa 5 години, ако со закон не е определен некој друг рок на застареност.

Според тоа, Судот оцени дека при поединечното вреднување на делата, односно при вршењето на корекции на пресметката, мора да се определи механизам според кој наведената исправка на пресметката да се однесува за 5 години наназад, во согласност со застарувањето на паричните побарувања утврдено согласно Законот за облигационите односи. Поради наведените причини пред Судот се постави прашањето за согласноста на член 49 став 4 од оспорениот Правилник, со членот 360 од Законот за облигационите односи.

7. Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во точките 1, 2 и 3 од ова решение.

8. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Трендафил Ивановски и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Бранко Наумоски, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова и д-р Зоран Сулејманов, а по однос на точката 1, решението Судот го донесе со мнозинство гласови.

У.бр.71/2008
24 декември 2008 година
С к о п ј е
лк /сд

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Трендафил Ивановски