У.бр.227/2006

О Д Л У К А

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Македонија“.

3. Беќири Уљуси од с. Черкез, Куманово; Арифи Мугни од с. Ливада, Струга; Хусеини Јетон од Тетово и Мухареми Таџедин од Тетово, на Уставниот суд на Република Македонија му поднесоа барање за заштита на слободите и правата од член 110 алинеја 3 од Уставот што се однесуваат на забрана на дискриминација на граѓаните по основ на национална и политичка припадност, повредени со Одлука за измена и дополнување на Правилникот за внатрешна организација и систематизација на работните места на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, донесена од Управниот одбор на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, број 02-917/6 од 16.10.2006 година

Според наводите во барањето, подносителите биле вработени во Јавното претпријатие за аеродромски услуги „Македонија“ Скопје ( во натамошниот текст: ЈПАУ „Македонија“ Скопје). Истите биле членови на политичката партија ДУИ, а по националност биле Албанци. Наведените лица биле во работен однос на неопределено време, а нивниот прием на работа бил извршен согласно постапката предвидена со Законот за работните односи и со претходно објавен конкурс, со запазување на целокупната постапка предвидена со позитивните прописи на Република Македонија. Меѓутоа, ЈПАУ „Македонија“ Скопје, по промената на правните акти, со донесување на оспорената одлука, укинало повеќе работни места во актот за систематизација на работните места, меѓу кои и работните места на подносителите на барањето, поради што подносителите имаат добиено отказ од работа. Со оспорената одлука подносителите сметаат дека биле дискриминирани по основ на национална и политичка припадност, а оспорената одлука била спротивна на член 62 и член 76 од Законот за работните односи, бидејќи одредбите од Законот за работните односи ги набројувале причините кога може на работникот да му престане работниот однос, а во никој случај работниот однос не престанувал по воља на некоја политичка партија или некое физичко лице како претставник на работодавачот. Оспорената одлука била спротивна и на членот 110 од Уставот на Република Македонија, бидејќи не била во согласност со законските прописи, колективните договори и со Уставот. Оспорената одлука не ги штитела слободите и правата на човекот и граѓанинот што се однесуваат на слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата, политичкото здружување и дејствување и забраната на дискриминација на граѓаните по основ на пол, раса, верска, национална, социјална и политичка припадност.

4. Врз основа на консултативниот разговор со подносителите на барањето одржан на 9 февруари 2007 година, одржаната јавна расправа на 3 мај 2007 година, како и доставената документација по предметот, Судот на седницата утврди дека врз основа на јавен оглас објавен во дневниот весник „Нова Македонија“ на 07.06.2006 година, ЈПАУ „Македонија“ Скопје има извршено прием на работа на 18 лица, од кои 9 се припадници на заедницата на Албанците и 9 се Македонци. Подносителите на барањето се дел од лицата кои се примени на овој оглас и кои се припадници на заедницата на Албанците во Република Македонија.

Владата на Република Македонија, на Петтата затворена седница одржана на 26.09.2006 година, разгледувајќи ја Информацијата за редовните вработувања и вработувања на лица ангажирани со договор за дело во периодот од 01.08.2005 до 10.09.2006 година, помеѓу другото, заклучила министерствата, стручните служби, управните организации, фондовите, агенциите, самостојните и другите државни органи, јавните претпријатија, јавните установи и Генералштабот на Армијата на Република Македонија да ја утврдат реалната потреба од редовните вработувања во последната година и за лицата ангажирани со договор за дело/времени вработувања, со цел, помеѓу другото, прстанување на работното место на вработени лица на определено и на неопределено време, во случаи во кои ќе се оцени дека карактерот на работите што тие ги вршат не се неопходни за успешно функционирање на органот, при што да се води сметка за доследна примена на Законот за државните службеници, Законот за работните односи и други закони и подзаконски акти од областа на работните односи.

Имајќи го предвид наведениот заклучок на Владата на Република Македонија, Управниот одбор на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, на седницата одржана на ден 16 октомври 2006 година, донел Одлука за измена и дополнување на Правилникот за внтрешна организација и систематизација на работните места на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, заведена под број, 02-907/6, со која се укинуваат 11 работни места, и тоа: во Дирекцијата на ЈПАУ „Македонија“ Скопје осум работни места ( заменик директор на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, советник, самостоен референт за пресметка на даноци, менаџер за квалитет и контрола воздушен сообраќај, менаџер за квалитет и контрола технички работи, менаџер за квалитет и контрола правни работи и безбедност, менаџер за квалитет и контрола информатика и електро и менаџер за квалитет и контрола економски работи); во Подружницата „Аеродром“ Скопје – две работни места ( заменик директор на Подружницата „Аеродром“ Скопје и самостоен референт за ОНО) и во Подружницата Аеродром „Охрид“ – едно работно место ( заменик директор на Подружницата Аеродром „Охрид“) .

Исто така, на истата седница, Управниот одбор на ЈПАУ „Македонија“ Скопје донел и Одлука за измена и дополнување на Правилникот за внтрешна организација и систематизација на работните места на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, заведена под број, број 02-907/5, со која се одобрува воведување две работни места (помошник директор за организација и помошник директор за оперативно-технички работи) во Дирекцијата на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, како и се одобрува организациона промена во Подружницата Аеродром Скопје и се врши утврдување (нивелација-усогласување) на работните места во оваа подружница.

Синдикалниот одбор при ЈПАУ „Македонија“ Скопје, доставил мислење до директорот на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, број 02-903/5 од 30.10.2006 година, со кое го известува дека на седницата одржана на 16 октомври 2006 година, дава поддршка на измените и дополнувањата на Правилникот за внтрешна организација и систематизација на работните места и на писменото известување од директорот за идеите и целите на истото, со напомена дека за севкупното решавање на економската состојба во претпријатието, потребно е да се изготви нов акт за систематизација, во кој на прво место ќе бидат застапени потребниот број работни места и професионализмот на вработените.

Директорот на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, врз основа на член 62 став 1 точка 5, член 63, член 76 став 1 точка 3, член 86, член 88 став 2, член 92, член 97 и член 255 став 3 од Законот за работните односи („Службен весник на Република Маккедонија“ бр. 62/2005), член 33 став 1 точка 4, член 34, член 36, член 37, член 38 став 1 точка 3, член 55, член 59 и член 132 став 3 од Колективниот договор на ЈПАУ „Македонија“ Скопје ( од 14.април 2006 година) и врз основа на Одлуката за измена и дополнување на Правилникот за внатрешна организација и систематизација на работните места на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, број 02-907/6 од 16 октомври 2006 година, на 1 ноември 2006 година донел одлуки за откажување на договорот за вработување поради деловни причини на работниците: Беќири Уљуси, Арифи Мугни, Хусеини Јетон, Мухареми Таџедин, Блаже Филиповски, Јани Кардула, Крсте Вељановски, Магдалена Владимирова, Милорад Климовски и Александар Чепељугин. Во образложението на одлуките е наведено дека поради настанатите промени од деловни причини, а врз основа на измените и дополнувањата на систематизацијата на ЈПАУ „Македонија“ Скопје, дојдено е до укинување на работните места на кои именуваните работници ги извршувале работните обврски, така што престанала потребата за работа на работниците на неопределено време на тие работни места, при што се имало предвид дека немало можност да бидат распоредени на други работни места, односно да им се понуди нов променет договор за вработување, од причина што немало оправдана потреба за тоа бидејќи имало превработеност во претпријатието и би се загрозило деловното работење согледано од аспект на економичност, профитабилност и успешност во работењето.

Работниците Беќири Уљуси, Арифи Мугни, Хусеини Јетон, Мухареми Таџедин, Марија Владимирова, Милорад Климовски, Крсте Велјаноски и Александар Чепељугин до Управниот одбор на претпријатието вложиле благовремени приговори на одлуките за откажување на договорот за вработување поради деловни причини. На седниците одржани на ден 14 ноември 2006 година и 5 декември 2006 година, Управниот одбор ги одбил како неосновани поднесените приговори.

Лицата Беќири Уљуси, Арифи Мугни, Хусеини Јетон и Мухареми Таџедин имаат заведено работни спорови по основ на одлуките за откажување на договорот за вработување поради деловни причини, по кои постапките се во тек.

Според Известувањето од Народниот правобранител, доставено до Уставниот суд во фаза на претходна постапка, лицата Беќири Уљуси, Арифи Мугни, Хусеини Јетон и Мухареми Таџедин доставиле поединечни претставки до Народниот правобранител заради заштита на нивните права по основ на работен однос, во кои навеле дека во одлуката на директорот за престанок на нивниот работен однос се содржани и елементи на дискриминација по национално потекло. По разгледување на претставките и приложената документација, Народниот правобранител покренал постапка во текот на која извршил непосреден увид во документацијата на ЈПАУ „Македонија“ Скопје и разговарал со директорот на претпријатието. При вака спроведената постапка, Народниот правобранител констатирал дека Управниот одбор на претпријатието ги одбил приговорите на подносителите на претставките против оспорените одлуки на директорот на претпријатието, со што одлуките станале конечни и извршни, па со оглед на тоа што Народниот правобранител нема никакви овлстувања да ги менува или укинува ваквите одлуки, подносителите биле советувани дека натамошна заштита на правата од работен однос можат да остварат во постапка пред надлежен суд со поднесување тужба во законски определен рок, а доколку со правосилна и извршна одлука на надлежниот суд им биде признато правото, а работодавецот ЈПАУ „Македонија“ Скопје доброволно не ги спроведе, можат со претставка повторно да се обратат до Народниот правобранител, кој во рамките на овластувањата ќе ги преземе сите мерки и дејствија заради остварување на нивните права од работен однос. Истовремено, на подносителите на претставките, Народниот правобранител им укажал дека во функција на заштита на нивните права по основ на заштита од дискриминација, можат да се обратат и до Уставниот суд на Република Македонија, кој согласно одредбата на член 110 од Уставот на Република Македонија, ги штити слободите и правата на човекот и граѓанинот и во однос на забрана на дискриминација по основ на пол, раса, верска, национална, социјална и политичка припадност.

5. Според член 110 алинеја 1 и 2 од Уставот на Република Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите, а според алинеја 3, Уставниот суд ги штити слободите и правата на човекот и граѓанинот што се однесуваат на слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата, политичкото здружување и дејствување и забраната на дискриминација на граѓаните по основ на пол, раса, верска, национална, социјална и политичка припадност.

Според член 51 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија, секој граѓанин што смета дека со поединечен акт или дејство му е повредено право или слобода утврдени со член 110 алинеја 3 од Уставот на Република Македонија, може да бара заштита од Уставниот суд во рок од 2 месеци од денот на доставувањето на конечен или правосилен поединечен акт, односно од денот на дознавањето за преземање дејство со кое е сторена повредата, но не подоцна од 5 години од денот на неговото преземање. Во барањето, според член 52 од Деловникот, потребно е да се наведат причините поради кои се бара заштита, актите или дејствата со кои тие се повредени, фактите и доказите на кои се заснова барањето, како и други податоци потребни за одлучувањето на Уставниот суд.

Имајќи ја предвид надлежноста на Уставниот суд утврдена со член 110 алинеја 3 од Уставот, Уставниот суд оцени дека во конкретниов случај, прашањето за тоа дали подносителите на барањето биле дискриминирани поради нивната национална или партиска припадност, треба да се утврди преку утврдување на околностите за тоа дали националната и партиската припадност на лицата била основ за изменување на правилникот за систематизација на работните места во јавното претпријатие, односно за укинување на работните места на кои биле распоредени и за престанок на нивниот работен однос, како што се наведува во барањето

Во однос на наводите за дискриминација на подносителите на барањето по основ на национална припадност, Судот го ценеше податокот дека отказ на договорите за вработување по истиот основ (од деловни причини), покрај подносителите на барањето, кои се припадници на заедницата на Албанци во Република Македонија, добиле уште шест други вработени во претпријатието, од кои петмина Македонци и еден припадник на заедницата на Власи во Република Македонија. Овој податок, според Судот, доволно говори за тоа дека не може да се прифати тврдењето дека националната припадност на подносителите на барањето била критериум при изменувањето на актот за систематизација на работните места во претпријатието во смисла на укинувањето на одредени работни места, односно дека националната припадност била причина за дискриминација на подносителите на барањето.

Вo oднос на наводите за политичка дискриминација на подносителите на барањето, пред Судот како клучно се постави прашањето за тоа дали надлежните органи на ЈПАУ „Македонија“ Скопје во време на донесување на оспорената одлука знаеле или можеле да знаат за политичката и партиска припадност на подносителите на барањето и дали се раководеле од тие сознанија при донесување на таа одлука. Во одговор на ова прашање подносителите на барањето не презентираа пред Судот никакви докази дека во претпријатието јавно била манифестирана или презентирана нивната политичка и партиска припадност, од каде би можело да се изведе заклучок дека таквите податоци им биле познати на директорот и членовите на Управниот одбор на претпријатието. Напротив, тие само искажаа претпоставки дека според нив, постоеле неформални информации или некаква претстава за нивната политичка и партиска припадност која можела да му биде позната на директорот, при што изјавија дека не оствариле лична средба или друг контакт со него за да го запознаат за овие околности. Во оваа смисла, Судот го имаше предвид исказот на претставникот на Јавното претпретпријатие, даден на јавната расправа пред Судот, според кој во Јавното претпријатие се води евиденција на вработените по старосна структура, по образовна структура и по стручна спрема, а од 2002 година, се води евиденција и по национална структура. Меѓутоа, евиденција на вработените по партиска или политичка припадност во претпријатието ниту се водела ниту сега се води.

Оттука, според Судот, постоењето на неформални информации или некаква претстава во таа смисла која можеле да ја имаат директорот и членовите на Управниот одбор на претпријатието за политичката и партиската припадност на подносителите на барањето, не се доволно цврсти аргументи за тоа дека тие објективно знаеле за овие околности и се раководеле од истите при укинувањето на работните места во претпријатието. Со оглед дека не може да се потврди дека директорот и членовите на Управниот одбор на претпријатието биле во положба да ја знаат политичката и партиската припадност на подносителите на барањето, според Судот, тешко може да се тврди дека укинувањето на работните места во Правилникот за систематизација на работните места е темелено врз основа на политичката и партиска припадност на вработените. Уште повеќе, што со Одлуката со која се вршат измените во правилникот за систематизација на работните места се укинуваат работни места во сите структури на претпријатието и истата не содржи конкретни имиња или други податоци за работниците кои се распоредени на работните места кои се укинуваат. Во оваа смисла, на јавната расправа од страна на претставникот на Јавното претпријатие, а потоа потврдено и со писмен поднесок, беше укажано дека согласно Законот за изменување и дополнување на Законот за јавните претпријатија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 49/2006), во јавните претпријатија се укинува функцијата заменик на директор, во која смисла и во Правилникот за систематизација на работните места во ЈПАУ„Македонија“, со оспорената одлука се укинуваат работните места за заменици на директорот (вкупно три работни места), вклучувајќи го и работното место заменик директор на подружницата „Аеродром“ Охрид, на кое бил распореден еден од подносителите на барањето, што е уште еден доказ дека укинувањето на работните места не треба да се поврзува со партиската припадност на работниците распоредени на овие работни места.

На јавната расправа, на прашање од Судот, подносителите на барањето потврдија дека во претпријатието работат и други членови на политичката партија ДУИ, кои биле примени на работа на истиот оглас кога биле примени и подносителите на барањето, но тие продолжиле со работа, односно нивните работни места не биле укинати, што Судот оцени дека претставува уште еден аргумент во прилог на тврдењето дека укинувањето на наведените работни места било заради деловни причини, а не поради партиски причини.

Во оваа смисла Судот го ценеше и податокот, кој на барање на Судот беше доставен од страна на претставникот на Јавното претпријатие, според кој, ЈПАУ „Македонија“, по донесувањето на оспорената одлука, нема вршено други измени во актот за систематизација на работните места, како и податокот дека по дадените откази на подносителите на барањето, во Јавното претпријатие, врз основа на јавен оглас објавен во весникот „Вечер“ на 29.12.2006 година, се извршени одредени вработувања на соодветни стручни кадри (информатичари, автомеханичари), на кој оглас никој од подносителите на барањето не се пријавил.

Укажувањето на подносителите на барањето дека процентот на застапеност на Албанците во претпријатието се намалил со нивните откази и не соодветствува на одредбите за соодветна и правична застапеност на припадниците на заедниците според одредбите на Охридскиот рамковен договор, според Судот, сам по себе не претставува аргумент за повреда на поединечно право од работен однос. Имено, наведеното укажување, доколку е точно, односно доколку е последица на структурните реформи на претпријатието, може да биде повод за повикување на надлежните во претпријатието и во органите на државната власт за преземање на соодветни мерки за обезбедување на соодветна и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници во органите на државната власт и другите јавни институции на сите нивоа, како темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија. Меѓутоа, заштита на слободите и правата на човекот и граѓанинот определени со член 110 алинеја 3 од Уставот, пред Уставниот суд на Република Македонија може да се бара само доколку истите се повредени со поединечен акт или дејство.

Во оваа смисла, Судот го ценеше и исказот на заменикот народен правобранител, даден на јавната расправа пред Судот, според кој Народниот правобранител, постапувајќи по поднесена претставка од подносителите на барањето, во рамките на надлежностите на народниот правобранител утврдени во Уставот и Законот за народниот правобранител, каде што се посветува особено внимание за заштита на начелата на недискриминација и соодветна и правична застапеност на припадниците на заедниците, во конкретниот случај не утврдил постоење на таква дискриминација.

Исказите на подносителите на барањето дека постои повреда на постапката за давање отказ од работа, во смисла дека, наместо да добијат отказ по укинувањето на работните места на кои дотогаш биле распоредени, истите можеле да бидат распоредени на други работни места според правилникот за систематизација на работните места во претпријатието, навлегуваат во сферата на работните односи уредена со закон и колективен договор. Заштитата на правата од областа на работните односи се обезбедува пред редовните судови, што им било познато на подносителите на барањето, со оглед дека истите изјавија дека имаат поведено соодветни постапки пред надлежниот суд. Во оваа смисла, Уставниот суд не е надлежен за оценување на законитоста на постапката за давање отказ на договорите за вработување.

Врз основа на анализата од јавната расправа и консултативниот разговор, како и утврдената правна и фактичка состојба по предметот, Судот оцени дека е право на јавното претпријатие да одлучува за спроведување на економски и структурни промени и да презема мерки за ублажување на последиците од тие промени, меѓу кои и укинување на работни места кои според карактерот на работите, не се неопходни за успешно функционирање на претпријатието. Донесувањето на оспорената одлука за изменување и дополнување на Правилникот за систематизацијата на работните места во претпријатието е дел од начинот и постапката за реализирање на ваквата политика на претпријатието, а отказите на вработените кои биле затекнати на работните места кои се укинуваат се дадени во функција на операционализација на Одлуката.

Со оглед дека пред Судот не се презентираа докази дека укинувањето на работните места во систематизацијата на претпријатието, а следствено на тоа и отказите на договорите за вработување, се резултат на национални или партиски причини, Судот смета дека во конкретниов случај, престанокот на работниот однос на подносителите на барањето не може да се смета за случај на дискриминација по основ на национална и политичка припадност.

6. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точка 1 од оваа одлука.

7. Оваа одлука Судот ја донесе со мнозинство гласови, во состав од претседателот на Судот, Махмут Јусуфи и судиите Лилјана Ингилизова-Ристова, Мирјана Лазарова Трајковска, Вера Маркова, Бранко Наумоски и Игор Спировски.

У.бр.227/2006
20 јуни 2007 година
С к о п ј е

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Махмут Јусуфи