5/2006-0-0

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992) на седницата одржана на 20 декември 2006 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Законот за дополнување на Законот за експропријација („Службен весник на Република Македонија“ бр.46/2005).

2. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Македонија“.

3. Љупка Попеска од Охрид на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на Законот означен во точката 1 од ова решение.

Според наводите во иницијативата, со оспорениот закон, со кој законодавецот повторно го вовел веќе еднаш напуштениот термин својствен за претходниот систем „предимствено право на градба“ директно се повредувало правото на сопственост. Како причини, односно аргументи за тоа, во иницијативата се наведува дека одземањето на недвижноста, во конкретниот случај на неизграденото градежно земјиште, од сопственикот и негово пренесување на друго лице за изградба на станбени, деловни и стопански објекти предвидени со детални урбанистички планови значело одземање заради лични потреби и стекнување на профит, а не заради потреби од јавен интерес, како што било утврдено во оспорениот закон.

Имено, подносителот на иницијативата смета дека одземањето на неизградено градежно земјиште од страна на државата заради остварување на предимствено право на градба на станбени, деловни или стопански објекти од страна на физички и правни лица кои се во нивен личен интерес не може да биде од јавен интерес, затоа што објектите од јавен интерес служеле за доброто на целата заедница, а не на поединци. Оттука, според подносителот на иницијативата законодавецот не смеел да го третира како јавен интерес одземањето на правото на сопственост за изградба на станбени, деловни и стопански објекти.

Понатаму, во иницијативата се наведува дека со оспорениот закон, со кој се предвидувало дека стекнувањето на предимственото право на градба претставувало општ интерес, што всушност не можело да биде, не само што се повредувал членот 30 од Уставот, туку истовремено се повредувал и членот 9 од Уставот, како и член 14 од Европската конвенција за човекови права. Ова од причина што со овој закон граѓаните се доведувале во нерамноправна положба, затоа што за реализација на деталните урбанистички планови на едни граѓани им се одземала сопственоста на градежното неизградено земјиште, а на други не, иако и едните и другите „неоправдано не сакале да градат“. Имено, согласно овој закон граѓаните кои се единствени сопственици на неизградено градежно земјиште што ја сочинува градежната парцела и „неоправдано не сакаат да градат“ се ставале во привилегирана положба во однос на граѓаните кои се сосопственици на градежното неизградено земјиште што ја сочинуват градежната парцела, кои исто така „неоправдано не сакаат да градат“, затоа што на првата повластена категорија граѓани согласно овој закон во таков случај не можело да им биде одземано земјиштето за разлика од втората категорија граѓани на кои неизграденото градежно земјиште може да им биде одземано според одредбите на оспорениот закон,

Со оглед на тоа што предимствено право на градба можело да се стекне и над државно земјиште, што значи дека за приватни цели можело да се експроприра и државно земјиште, според наводите во иницијативата со овој противуставен закон се изигрувале прописите кои предвидуваат продажба на државно земјиште со јавно наддавање, а се одбегнувала и можноста да се постигне повисока цена на државното земјиште преку јавното наддавање. На тој начин оспорениот закон ги ставал во нееднаква правна положба субјектите на пазарот поради што тој бил во спротивност и со член 55 од Уставот на Република Македонија.

Според наводите во иницијативата, во оспорениот закон не можело да се оправда ниту решението со кое сопствениците на различните катастарски парцели во состав на градежната парцела се присилувале да постигнат договор за заедничка градба на предвидениот објект на таа парцела, затоа што тоа било вградено со цел да се овозможи изигрување на економските законитости што владееле при договорањето во корист на градежните фирми, а на штета на дел од сопствениците на градежната парцела што не ги прифаќаат условите договорени со другите сопственици. Ова е уште една причина поради која овој закон, исто така, бил во спротивност со членот 55 од Уставот.

Со оглед на тоа што во оспорениот закон не било предвидено правото на жалба против решението на судот со кое ги задолжува сопствениците на градежното неизградено земјиште во определен рок да постигнат договор за заедничка градба под закана на присилните прописи, овој закон ги повредувал и член 15 од Уставот на Република Македонија, како и членот 13 од Европската конвенција за човековите права во кој е пропишано правото на ефикасен национален правен лек.

Поради изнесените причини, а заради тежината на последиците од примената на оспорениот закон, подносителот на иницијативата предлага Судот да го поништи Законот, а до донесување на конечна одлука се предлага Судот да донесе решение за запирање на извршувањето на дејствијата што се преземаат за стекнување предимствено право на градба на предлагачите во предметот ВПП.бр.81/2005 што се води пред Основниот суд во Охрид.

4. Судот на седницата утврди дека со член 1 од оспорениот Закон, во Законот за експропријација („Службен весник на Република Македонија“ бр.33/1995, 20/1998, 40/1999 и 31/2003) во членот 2 став 1 по алинејата 15 се додава нова алинеја според која како јавен интерес се утврдува изградбата на станбени, деловни и стопански објекти предвидени за градење со детални урбанистички планови, заради стекнување на предимствено право на градба на неизградено градежно земјиште.

Според членот 45-а, кој со член 2 од оспорениот Закон е додаден по член 45 од Законот за експропријација, предимствено право на градба е право со кое под услови, на начин и во постапка утврдени со овој закон, се стекнува сопственикот на градежно неизградено земјиште да гради станбени, деловни или стопански објекти предвидени за градење на тоа земјиште со детални урбанистички планови.

Стекнувањето на правото од ставот 1 на овој член е во општ интерес.

Предимственото право на градба може да го стекнуваат домашни физички и правни лица, вклучувајќи ја и државата.

Во останатите нови членови 45-б, 45-в, 45-г, 45-д, 45-ѓ, 45-е, 45-ж, 45-з, 45-ѕ, 45-и, 45-ј и 45-к кои со член 2 од оспорениот Закон се исто така додадени по член 45 од Законот за експропријација, се уредуваат начинот, условите и постапката за стекнување на предимственото право на градба, за чие стекнување, по предлог на сопствениците на неизградено градежно земјиште кои имаат мнозинство на сопственост на тоа земјиште, одлучува надлежен суд, според правилата на вонпроцесната постапка.

5. Според членот 8 став 1 алинеја 6, 7 и 10 од Уставот, темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија се правната заштита на сопственоста; слободата на пазарот и претприемништвото и уредувањето и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата.

Со членот 30 од Уставот се гарантира правото на сопственост и правото на наследување. Сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и заедницата. Никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон. Во случај на експропријација на сопственоста или во случај на ограничување на сопственоста се гарантира праведен надомест кој не може да биде понизок од пазарната вредност.

Според членот 51 од Уставот, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со законите.

Во членот 55 од Уставот, кој е поместен во делот за основите на економските односи, се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото, како и еднаквоста на субјектите на пазарот, за што државата е должна да презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот.

Според членот 56 став 1 од Уставот, сите природни богатства на Републиката, растителниот и животинскиот свет, добрата во општа употреба, како и предметите и објектите од особено културно и историско значење определени со закон се добра од општ интерес на Републиката и уживаат посебна заштита.

Законот за сопственост и други стварни права (“Службен весник на Република Македонија” бр.18/2001), во членот 5 утврдил дека правото на сопственост и другите стварни права се остваруваат врз основа на слободна диспозиција со нужни ограничувања предвидени во Уставот и законите.

Со одредбата од членот 16 на овој закон е определено дека сите природни богатства, растителниот и животинскиот свет, стварите во општа употреба, градежното земјиште, шумите и земјоделското земјиште, пасиштата и водите, како и стварите и објектите од особено културно и историско значење определени со закон се ствари (добра) од општ интерес за Републиката. Според ставот 2, стварите кои врз основа на Уставот или со посебни закони се прогласени за ствари од општ интерес за Републиката можат да бидат предмет на правото на сопственост на државата односно на физички и правни лица.

Законот за градежното земјиште („Службен весник на Република Македонија“ бр.53/2001) во членот 1 определил дека со овој закон се уредуваат правата и обврските во поглед на градежното земјиште и уредувањето на тоа земјиште.

Согласно членот 2 од овој закон, градежното земјиште е добро од општ интерес за Републиката и ужива посебна заштита на начин и услови утврдени со овој закон. Уредувањето на градежното земјиште е дејност од јавен интерес.

Според членот 5, исто така, од овој закон, сопственоста врз градежното земјиште создава права и обврски и служи за доброто на сопственикот и на заедницата.

Понатаму, со Законот за градежното земјиште посебно е утврдено дека ова земјиште може да биде во сопственост на државата и во сопственост на физички и правни лица, дека носителот на правото на сопственост на ова земјиште, може земјиштето да го отуѓи и даде под долготраен и краткотраен закуп, дека на градежното земјиште може да се заснова и хипотека и дека градежното земјиште може да се експроприра на начин и под услови определени со прописите за експропријација (член 12).

Согласно член 42 од Законот за градежното земјиште под уредување на градежно земјиште во смисла на овој закон се подразбира изградба на објекти на инфраструктурата заради обезбедување на непречен пристап до градежната парцела од јавен пат, поставување на водоводна, канализациона, електрична, ПТТ и друга инсталација со приклучоци до градежната парцела.

Уредувањето на градежното земјиште, кое според овој закон е дејност од јавен интерес, во рамките на подрачјето утврдено со генерален и детален урбанистички план го вршат општините, односно градот Скопје врз основа на соодветна програма, чија содржина е утврдена во членот 45 од Законот за градежното земјиште.

Освен уредувањето на градежното земјиште, согласно Законот за локалната самоуправа, во надлежност на општините спаѓа и урбанистичкото (урбано и рурално) планирање, издавањето на одобрение за градење на објекти од локално значење утврдени со закон, како и уредувањето на просторот воопшто.

Просторното и урбанистичкото планирање на просторот пак, се врши согласно Законот за просторно и урбанистичко планирање („Службен весник на Република Македонија“ бр.51/2005) со кој се уредуваат условите и начинот на системот на просторното и урбанистичко планирање, видовите и содржината на плановите, изработувањето и постапката за донесување на плановите, спроведувањето на плановите и др.

Изработувањето, донесувањето и спроведувањето на просторниот план на Република Македонија и на урбанистичките планови во членот 3 од Законот за просторно и урбанистичко планирање се утврдени како работи од јавен интерес.

Прашањата во врска со експропријацијата на сопственоста и правата кои произлегуваат од неа на земјиште, згради и други објекти (недвижности) заради изградба на објекти и изведување други работи од јавен интерес, утврдување на јавниот интерес и определувањето на праведниот надомест за експроприраните недвижности се уредени со Законот за експропријација („Службен весник на Република Македонија“ бр.33/1995, 20/1998, 40/1999, 31/2003 и 46/2005).

Во членот 2 став 1 од овој закон (по чија алинеја 15 со член 1 од оспоренииот закон се додава нова алинеја) предвидено е: дека јавен интерес утврден со овој закон е уредувањето, рационалното користење и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата со изградба на објекти и изведување на работи предвидени со актите за планирање на просторот, кои, пак, објекти и работи конкретно се утврдени со овој член од Законот.

Согласно член 3 став 1 точка 1 од Законот, експропријацијата може да се врши за потребите на државата, за потребите на јавните претпријатија и фондови, како и за потребите на образованието, воспитувањето, науката и друго кога дејноста се врши како јавна (државна служба). Според точката 2 на став 1 на овој член од Законот, експопријација може да се врши и за потребите на општините и градот Скопје, како и за јавните претпријатија и фондови основани од нив. Во точката 3 на ставот 1 на истиот член од Законот, пак е предвидено дека експропријација може да се врши и за потребите на правни и физички лица за изградба на објекти и изведување на други работи од јавен интерес, предвидени во членот 2 на овој закон.

Според членот 4 на Законот, со експропријацијата престанува правото на сопственоста и другите права што произлегуваат од сопственоста на недвижностите (потполна експропријација), а со експопријацијата може, исто така, само да се ограничи правото на сопственост со установување на право на службеност, закуп и сл. (непотполна експропријација).

Од наведените законски одредби произлегува дека согласно член 56 од Уставот, земјиштето, па оттука и градежното неизградено градежно земјиште за какво што станува збор во оспорените одредби од Законот, со закон е утврдено како добро од општ интерес за Републиката, кое независно во чија сопственост се наоѓа, ужива посебна заштита и се користи на начин и под услови утврдени, исто така, со закон што само по себе значи ограничување на правото на слободно користење на градежното земјиште од страна на сопственикот. Во таа смисла треба да се има предвид дека намената на градежното земјиште, границите на зоните според намената на земјиштето, парцелацијата на градежното земјиште, површините за градење на градби определени со градежни линии, максималната висина на градбите, посебните услови за изградба на поединечни градежни парцели, потоа изградбата на сообраќајната, комуналната и друга инфраструктура на просторот, се само дел од прашањата за кои се содржани плански решенија во просторните и урбанистичките планови согласно Законот за просторно и урбанистичко планирање.

Она што произлегува од наведените законски одредби, а што е посебно значајно за овој предмет е дека сопственоста на земјиштето, па и на градежното земјиште и правата кои произлегуваат од неа, може да бидат предмет на експропријација со која престанува правото на сопственоста и другите права кои произлегуваат од неа или пак само се ограничува правото на сопственоста, зависно дали се работи за потполна или непотполна експропријација.

Меѓутоа, согласно Законот за експропријација, експропријацијата на земјиштето и другите недвижности (згради и други објекти) се врши заради изградба на објекти и изведувањње на други работи од јавен интерес утрден со овој и друг закон. Меѓу работите кои овој закон ги утврдува од јавен интерес се и уредувањето, рационалното користење и хуманизацијата на просторот и заштитата и унапредувањето на животната средина и на природата со изградба на станбени, деловни и стопански објекти предвидени за градење со детални урбанистички планови, заради стекнување на предимствено право на градба на неизградено градежно земјиште (член 2 став 1 алинеја 16 од Законот за експропријација или член 1 од оспорениот Закон).

Според членот 45-а, став 1, кој со членот 2 од Законот што се оспорува е додаден по членот 45 од Законот за експропријација, предимствено право на градба е право со кое под услови, на начин и постапка утврдени со овој закон, се стекнува сопственикот на градежно неизградено земјиште да гради станбени, деловни или стопански објекти предвидени за градење на тоа земјиште со детални урбанистички планови. Според ставот 2 на овој член, стекнувањето на предимственото право на градба е во општ интерес, а според ставот 3, предимственото право на градба може да го стекнуваат домашни и физички и правни лица, вклучувајќи ја и државата.

Во членот 45-з, кој, исто така, е додаден по членот 45 од Законот за експропријација со членот 2 на оспорениот закон, предвидено е дека заради остварување – реализација на предимственото право на градба и изградба на станбени, деловни и стопански објекти предвидени за градење со детални урбанистички планови, градежното неизградено земјиште, сопственост на сопствениците кои не се стекнале со предимствено право на градба, ќе се експроприра во сопственост на сопствениците на градежното неизградено земјиште кои се стекнале со предимствено право на градба.

Според членот 45-ѕ, на поранешните сопственици од членот 45-з на овој закон им припаѓа паричен надоместок не помал од пазарната вредност на градежното неизградено земјиште што се експроприра.

Имајќи предвид дека во наведените одредби од Законот за дополнување на Законот за експропријација е утврден јавниот (општиот) интерес заради чие остварување, односно реализација се врши експропријација, односно одземање на правото на сопственост на сопствениците на градежното неизградено земјиште кои не се стекнале со предимствено право на градба и негово пренесување на сопствениците на тоа земјиште кои се стекнале со предимственото право на градба и дека на поранешните сопственици за експроприраното земјиште им припаѓа паричен надоместок не помал од пазарната вредност на тоа земјиште, според Судот овие одредби, како и Законот во целина се во согласност со членот 30 од Уставот, во однос на кој посебно се оспорува неговата уставност. Ова од причини што согласно овој член од Уставот, Собранието е овластено со закон да го утврдува јавниот интерес и врз таа основа да предвидува меѓу другото и одземање на сопственоста, што е случај и со неизграденото градежно замјиште согласно оспорениот закон.

Притоа, ниту во членот 30, ни во било кој друг член од Уставот не е дефинирано што се подразбира под терминот „јавен интерес“ и врз основа на кои критериуми тој се утврдува со закон. Оттука, според Судот оценката за тоа што е јавен интерес Уставот ја препуштил на законодавецот, така што во тој поглед законодавецот ужива дискреционо право до одреден степен, односно до степен таквата негова оценка/одлука да не е очигледно без разумна основа.

Тргнувајќи од наведеното, постоењето на јавниот интерес поради кој може да се предвидат мерките на лишување, односно одземање на сопственоста, во секој, па и во овој случај, според Судот, првенствено може да се оправда со легитимната цел што треба да се постигне со таквите мерки. Во конкретниот случај, според Образложението на Предлогот на оспорениот закон, неговото донесување било поттикнато од потребата на сопствениците со еднакви или поголеми сопственички права на градежно неизградено земјиште да им се овозможи остварување на правата кои произлегуваат од нивната сопственост, односно на правото на градба на станбени, деловни и стопански објекти предвидени со деталните урбанистички планови на тоа земјиште, во случај кога градежното неизградено земјиште што ја сочинува градежната парцела има повеќе сопственици, односно сосопственици од кои некои сакаат да градат, а други не.

Исто така, во конкретниот случај е битно дека при утврдувањето на институтот предимствено право на градба во оспорениот закон, законодавецот ја имал предвид состојбата со градежното неизградено земјиште во Република Македонија која се карактеризирала со тоа што голем дел од градежните парцели на кои со деталните урбанистички планови е предвидена изградба на станбени, деловни и стопански објекти ги сочинувале градежно неизградено замјиште во сопственост на најмалку двајца или повеќе сопственици или сосопственици меѓу кои, исто така, во голем број не можело да се постигне договор за заедничка градба било од субјективни било од објективни причини.

Со оглед на наведеното, како и на тоа дека целта што требала да се постигне со донесувањето на оспорениот закон, според образложението е да се надмине постојната состојба на градежното неизградено градежно земјиште која била една од пречките за изградба на станбени, деловни и стопански објекти предвидени со деталните урбанистички планови, а со тоа и за нивна реализација, односно спроведување што е од јавен интерес согласно Законот за просторно и урбанистичко планирање, според Судот и изградбата на овие објекти заради стекнување на предимствено право на градба на сопственикот на неизградено градежно земјиште, исто така, би можела да се смета за легитимна цел од јавен интерес. Ова особено ако се има предвид дека со стекнувањето на предимственото право на градба на сопственикот на градежното неизградено земјиште да гради станбени, деловни или стопански објекти предвидени со детални урбанистички планови не само што се придонесува за реализација на урбанистичките планови, туку истовремено државата на тој начин на сопствениците на тоа земјиште им создава подостапни услови за домување, живот и работа, што е нејзина грижа и обврска во рамките на спроведувањето на социјалната и економската политика, воопшто.

Оттука, според Судот одземањето, односно експропријацијата на сопственоста во функција на остварувањето, односно реализацијата на предимственото право на градба претставува разумна и пропорционална мерка за остварување на целите од јавен интерес утврден во оспорениот закон. Ова дотолку повеќе ако се има предвид и тоа дека на сопствениците од кои им се одзема градежното неизградено земјиште согласно овој закон им припаѓа паричен надомест не помал од пазарната вредност на земјиштето што се експроприра.

Со оглед на наведеното, Судот утврди дека наводите во иницијативата според кои изградбата на станбени, деловни и стопански објекти предвидени за градење со детални урбанистички планови заради стекнување предимствено право на градење на неизградено градежно земјиште не може да е од јавен интерес и да го оправда одземањето на сопственоста на неизградено градежно земјиште согласно оспорениот закон, се неосновани и поради тоа не го постави прашањето за согласноста на оспорениот закон со членот 30 од Уставот.

Судот не го постави прашањето за согласноста на оспорениот закон нити со членот 9 од Уставот, кој, исто така, во иницијативата се наведува дека бил повреден со овој закон. Ова од причини што лишувањето, односно одземањето на правото на сопственост од едно лице и негово пренесување во корист на друго лице, согласно оспорениот закон се врши под услови, на начин и во постапка утврдена со овој закон, кои еднакво важат и се применуваат во секој конкретен случај на разрешување на односите меѓу сопствениците на градежното неизградено земјиште. Утврдените услови, начин и постапка за стекнување на правото на предимствено право со оспорениот закон, според Судот не се само гаранција за обезбедување на еднаквост меѓу граѓаните, туку се гаранција и за нивната правна сигурност, како елемент на начелото на владеењето на правото, кое во член 8 од Уставот е утврдено како темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија.

Во однос, пак, на наводите во иницијативата дека со оспорениот закон се создавала нееднаквост меѓу граѓаните – сопственици на градежно неизградено земјиште, затоа што според овој закон градежното неизградено земјиште не се одзимало од сите сопственици на ова земјиште, туку само од некои, иако сите тие од различни причини не сакаат „неоправдано да градат“ објекти предвидени со деталните урбанистички планови, Судот утврди дека овие наводи се неосновани и поради нив не може да се проблематизира согласноста на оспорениот закон со член 9 од Уставот. Ова од причина што во иницијативата се прави споредба меѓу две категории на граѓани кои се наоѓаат во различна правна и фактичка состојба, а во таков случај не се однесува, односно применува начелото на еднаквост.

Дека се работи за споредување меѓу две категории на сопственици на градежно неизградено земјиште кои се наоѓаат во различна правна и фактичка состојба, произлегува од следното:

Одредбите на оспорениот закон, според кој крајната цел е одземање, односно експропријација на градежното неизградено земјиште, се однесуваат за одземање на градежно неизградено земјиште исклучиво кога тоа земјиште има два и повеќе сопственици (а не еден сопственик) и кога земјиштето на повеќе сопственици сочинува една градежна парцела на која според деталните урбанистички планови е предвидена изградба на соодветен објект (станбен, деловен или стопански), а меѓу сопствениците не може да се постигне договор за заедничка изградба на тој објект. Оттука, јасно произлегува дека за изградба на објект од страна на сопствениците на градежното неизградено земјиште кои се единствени сопственици одлучуваат самите тие и не зависат од волјата на друг, што не е случај кога на тоа земјиште се сопственици двајца или повеќе. Или со други зборови, во првиот случај правото на користење на сопственото градежно неизградено земјиште за израдба на објект не зависи и не е условено со волјата на друг, за разлика од вториот случај, односно ситуација кога сопствениците на градежното неизградено земјиште што сочинува една градежна парцела за користење на сопственото земјиште за изградба на објект се зависни од нивната меѓусебна волја.

Тргнувајќи токму од наведената правна и фактичка состојба во која се наоѓаат сопствениците на делови од градежното земјиште што сочинуват една градежна парцела, а со цел да им се овозможи правото на сопственост на ова земјиште да го искористат по сопствена волја, во случај кога во тоа се спречени поради неможноста да се постигне договор за заедничка градба на објектите со другите сопственици, односно сосопственици, законодавецот во нивен интерес, а во интерес и на целата заедница, односно држава, го предвидел стекнувањето на предимственото право на градба.

Во наведениот контекст, треба да се има предвид дека предимственото право на градба согласно оспорениот закон го стекнува сопственикот, односно сосопственикот на градежното неизградено земјиште, а не некој друг, и тоа само тогаш кога нивната сопственост на тоа земјиште ја сочинува градежната парцела најмалку 50%. Тоа значи дека предимственото право на градба им се признава на поголемите, односно доминантните сопственици на градежното неизградено земјиште што ја сочинува градежната парцела, што е логично и оправдано решение.

Исто така, треба да се има предвид дека градежното неизградено земјиште кое според оспорениот закон се експроприра заради реализација на предимственото право на градба се одзема од сопственост на сопствениците кои не се стекнале со предимствено право, а се пренесува во сопственост на сопствениците на градежното неизградено земјиште кои се стекнале со ова право. Значи, градежното неизградено земјиште во овој случај се одзема во корист на сопственикот на градежното неизградено градежно земјиште кое заедно со одземеното ја сочинува градежната парцела на која е предвидена градба, а не во корист на трето лице.

Од наведено произлегува дека категоријата на сопственици на градежно неизградено земјиште за кои станува збор во оспорениот закон се наоѓаат во сосема поинаква правна и фактичка состојба во однос на другите сопственици на градежно неизградено земјиште, па оттука и нивната споредба е несоодветна.

Имајќи предвид дека согласно оспорениот закон под услови, на начин и постапка утврдени со Законот, предимствено право на градба може да се стекне и на градежно неизградено земјиште во сопственост на државата, (член 45-в) и дека уредувањето, рационалното користење и хуманизацијата на просторот и заштитата на животната средина и на природата со изградба на станбени, деловни и стопански објекти предвидени со детални урбанистички планови заради стекнувањето на ова право е утрдено од јавен интерес (член 2 став 1 алинеја 16 или член 1 од оспорениот закон), според Судот наводите во иницијативата според кои одземањето, односно експропријацијата на државното земјиште се вршела за приватни цели, како и тоа дека со експропријацијата на ова земјиште во функција на остварување на предимствено право на градба се вршело изигрување на прописите за продажба на државното земјиште со јавно наддавање се, исто така, неосновани и неприфатливи. Поради тоа, овие наводи не претставуваат оправдан основ за изразување на сомнение за согласноста на оспорениот закон ниту со член 55 од Уставот, во однос на кој, исто така, се оспорува неговата уставност.

Условот дека предимственото право на градба може да се стекне доколку не се постигне договор за заедничка градба меѓу сопствениците, односно сосопствениците е запазен и во постапката пред судот. Ова произлегува од членот 45-ѓ од Законот, според кој судот пред да пристапи кон одлучувањето ќе ги задолжи сопствениците на градежното неизградено земјиште чија сопственост ја сочинуваат градежната парцела во определен рок да постигнат договор за заедничка градба.

Непредвидувањето на правото на правен лек, односно на жалба против одлуката на судот со која се задолжуваат сопствениците во определен рок да постигнат договор за заедничка градба, според Судот не го прави оспорениот закон во спротивност со Амандман XXI на Уставот, како што смета подносителот на иницијативата. Ова пред се и од причина што ваквата одлука на судот нема карактер на одлука во смисла на Амандманот XXI на Уставот, бидејќи судот со таа одлука (решение или заклучок) не одлучува за правната работа за која е надлежен согласно оспорениот закон, туку оваа негова одлука е во функција на постигнување на договор за заедничка градба помеѓу сите сопственици, односно сосопственици на градежното неизградено земјиште. Имено, според Судот, одредбата од членот 45-ѓ од Законот, треба да се толкува дека со неа законодавецот им остава последна можност сопствениците сами и заеднички да одлучат за користење на сопственото земјиште, за да не дојде до интервенција на државата, преку утврдување на предимственото право и експропријацијата, за тоа да одлучува таа. Експропријацијата, пак, која законодавецот во овој случај ја предвидел, според Судот претставува мерка на државата, со која се овозможува сопственикот на градежното неизградено земјиште да го оствари правото на градба на објекти предвидени со деталните урбанистички планови на тоа земјиште, само во исклучителни случаи утврдени во оспорениот закон. Ваквата констатација произлегува од таму што предимственото право на градба, а заради чие остварување, односно реализација се врши експропријација на градежното неизградено земјиште, согласно оспорениот закон се стекнува само кога меѓу сопствениците или сосопствениците на градежното неизградено земјиште не може да се постигне договор за заедничка градба (член 45-б од Законот). Во спротивно, односно доколку има таков договор, сопствениците без интервенција на државата го остваруваат правото на градба.

Поради наведеното, Судот не го постави прашањето за согласноста на оспорениот Закон ниту со Амандман XXI на Уставот, во врска со кој, исто така, се оспорува неговата уставност.

6. Со оглед на тоа што не изрази сомнение во согласноста на оспорениот закон со Уставот, Судот утврди дека предлогот за донесување на решение за запирање на извршувањето на актите и дејствијата донесени, односно преземени врз основа на овој закон, е, исто така, неоснован.

7. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

8. Ова решение Судот го донесе со мнозинство гласови во состав од претседателот на Судот Махмут Јусуфи и судиите д-р Трендафил Ивановски, Мирјана Лазарова Трајковска, Вера Маркова, Бранко Наумоски, д-р Бајрам Положани и д-р Зоран Сулејманов.

У.бр.5/2006
20 декември 2006 година
С к о п ј е
лк

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Махмут Јусуфи