У.бр.194/2005-1 и У.бр.232/2005-1

а) член 10 став 3 и 4; член 71 став 2 во делот: „и против него не може да се поведе управен спор“; член 103-г став 3 во делот: „како и висината на надоместокот за издавање на овластување“; член 103-ј став 2 и 3; и член 110 став 2 и 3 од Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижностите (“Службен весник на СРМ” бр.27/1986 и 17/1991 и „Службен весник на Република Македонија“ бр.84/2005), и

б) Правилникот за начинот на издавање, продолжување и одземање на овластување за овластен геодет, висината на надоместокот за издавање и овластување и за формата и содржината на образецот на овластувањето (“Службен весник на Република Македонија” бр.100/2005) во делот на насловот “висината на надоместокот за издавање на овластување”; член 1 во делот: “висината на надоместокот за издавање на овластување” и член 11 став 1 од овој Правилник.

2. Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во “Службен весник на Република Македонија”.

3. Уставниот суд на Република Македонија по иницијатива на Стамен Филипов од Скопје, со Решение У.бр.194/2005 и У.бр.232/2005 од 1 февруари 2006 година, поведе постапка за оценување на уставноста на членовите од Законот означени во точката 1 под а) и на уставноста и законитоста на актот означен во точката 1 под б) од оваа одлука, затоа што основано се постави прашањето за нивната согласност со Уставот.

4. Судот на седницата утврди дека според член 10 од Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижностите запишувањето на правата на недвижностите во катастарот на недвижностите е задолжително и се врши по службена должност или по барање на странката.

За запишување на правата на недвижностите во катас-тарот на недвижностите по барање на странка се плаќаат надомес-тоци, а запишувањето по службена должност е ослободено од плаќање на надоместоци.

Висината на надоместоците од ставот 2 на овој член се утврдува со тарифник кој го донесува директорот на Државниот завод за геодетски работи.

Согласност на тарифникот од ставот 3 на овој член дава Владата на Република Македонија.

Според член 71 од Законот против решението од членот 70 на овој закон може да се поднесе жалба до Комисијата за решавање на управни работи во втор степен од областа на премерот, катастарот и запишување на правата на недвижностите при Владата на Република Македонија.

Решението на Комисијата од ставот 1 на овој член е конечно и извршно и против него не може да се поведе управен спор.

Конечното решение се спроведува во катастарскиот план и операт.

Секое лице кое смета дека има посилно право на недвижноста отколку лицето за кое е одлучено да биде запишано како носител на правата на недвижностите, може со тужба против запишаниот носител на правата на недвижностите, своето право да го докажува во суд­ска постапка.

По барање на заинтересираното лице спорот ќе се прибележи во имотниот лист.

Според член 103-г од Законот со звање овластен геодет може да се стекне физичко лице кое ги исполнува следниве услови:

1) да е државјанин на Република Македонија;
2) да е дипломиран геодетски инженер со најмалку три го­дини работно искуство на геодетски работи;
3) да има положен испит за стекнување овластување за овластен геодет.

За стекнување на овластувањето за овластен геодет од ставот 1 на овој член се плаќа надоместок на Комората на овластени архитекти и овластени инженери.

Начинот на издавање, продолжување и одземање на овластувањето, како и висината на надоместокот за издавање на овластување, просториите и опремата потребни за извршување на геодетските работи, формата и содржината на образецот на овластувањето, формата, содржината и начинот на водење на именикот ги пропишува директорот на Државниот завод за геодетски работи.

Комората на овластени архитекти и овластени инженери е должна по спроведувањето на испитот во рок од пет дена да ги извести лицата кои не го положиле испитот, а на лицата кои го положиле испи­тот да им издаде овластување.

Според член 103-ј трговецот поединец-овластен геодет и трговското друштво за геодетски работи за извршените геодетски работи се должни да наплаќаат надомест според тарифник.

Тарифникот според ставот 1 на овој член го донесува директорот на Државниот завод за геодетски работи.

Согласност на тарифникот дава Владата на Република Македонија.

Според член 110 висината на надоместокот за користење на податоците од премерот и катастарот на недвижностите се утврдува со тарифник.

Тарифникот од ставот 1 на овој член го донесува директо­рот на Државниот завод за геодетски работи.

Согласност на тарифникот дава Владата на Република Македонија.

Правилникот за начинот на издавање, продолжување и одземање на овластување за овластен геодет, висината на надо-местокот за издавање на овластување и за формата и содржината на образецот на овластувањето, донесен од Директорот на Државниот завод за геодетски работи, содржи 13 члена.

Според член 1 од Правилникот со овој правилник се пропишуваат: начинот на издавање, продолжување и одземање на овластување за овластен геодет, висината на надоместокот за издавање на овластување и формата и содржината на образецот на овластувањето.

Според член 11 од истиот правилник кандидатот кој го полага испитот за стекнување овластување за овластен геодет плаќа надоместок во висина од 7.000,00 денари.

5. Во Уставот на Република Македонија во членот 8 став 1 алинеја 3 и 4, е утврдено дека владеењето на правото и поделбата на државната власт на законо­дав­на, извршна и судска, се темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Со член 33 од Уставот се уредува дека секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон, а според член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, Собранието на Република Македонија донесува закони и дава автентично толкување на законите.

Според член 91 алинеја 1 и 5 од Уставот, Владата на Република Македонија ја утврдува политиката на извршувањето на законите и донесува уредби и други прописи за извршување на законите, а според член 96 од Уставот, органите на државната управа работите од својата надлежност ги вршат самостојно врз основа и во рамките на Уставот и законите и за својата работа се одговорни на Владата.

Согласно член 12 од Законот за организација и работа на органите на државната управа (“Службен весник на Република Македонија” бр.58/2000 и 44/2002) како самостојни органи на државната упра­ва се основаат: Комисија за односи со верските заедници и религиозни групи; Агенција за млади и спорт; Агенција за иселеништво; Агенција за информации и Агенција за развој и инвестиции.

Како управни организации, пак, се основаат: Државен архив на Република Македонија; Државен завод за геодетски работи, и Државен завод за статистика.

Согласно член 35 од Законот за организација и работа на органите на државната управа Државниот завод за геодетски работи ги врши работите што се однесуваат на премерот, катастарот и запишу­ва­њето на правата на недвижностите. Државниот завод за геодетски работи има својство на правно лице.

Според член 55 став 2 од истиот закон, директорот на самостојниот орган на државната управа, односно управна организација, донесува правилници, решенија, наредби, упатства, планови, програми и други видови акти за извршување на законите и други прописи, кој за тоа е овластен со закон. Според член 60 став 2 од овој закон, директорот кој раководи со самостојниот орган на државната управа, односно со управната организација може да донесе задолжителни инструкции за извршување на работите што како јавни овластувања со закон им се доверени да ги извршуваат правни и физички лица, како и на единиците на локалната самоуправа и градот Скопје.

Според член 61 став 2 од овој закон, со актите кои ги донесува директорот кој раководи со самостојниот орган на државната управа, односно со управната организација не може за граѓаните и другите правни лица да се утврдуваат права и обврски, ниту да се пропишува надлежност на други органи.

Согласно член 1 од Законот за премер, катастар и запишу­вање на правата на недвижностите, премерот, катастарот и одржува­њето на премерот и катастарот и запишувањето на правата на недвиж­ностите се вршат на начин и постапка пропишани со овој закон.

Согласно член 5 од овој закон работите на премерот, катастарот и одржувањето на премерот и катастарот и запишувањето на правата на недвижностите се во надлежност на Државниот завод за геодетски работи. Оперативните теренски геодетски работи од ставот 1 од овој член како јавни овластувања ги вршат трговци-поединци-овла­стени геодети и трговски друштва за геодетски работи под услови и на начин определени со овој закон.

Според членот 13 од истиот закон, премерот, катастарот и одржувањето на премерот и катастарот и запишувањето на правата на недвижностите се вршат според одредбите на Законот за општата управна постапка, доколку со овој закон не е поинаку определено.

Врз основа на законското овластување кое произлегува од членот 10 став 3, член 103-ј став 2 и член 110 став 2 од Законот, дирек­торот на Државниот завод за геодетски работи висината на надомес­тоците за запишување на правата на недвижностите во катастарот на недвижнстите по барање на странката, за надомест за извршени геоде­тски работи како и надоместок за користење на податоците од преме­рот и катастарот на недвижностите, ги утврдува со Тарифник, на кој согласност дава Владата на Република Македонија. Во членот 103-г став 3 законодавецот дава и овластување на директорот на Државниот завод за геодетски работи да ја пропишува висината на надоместокот за издавање на овластување за овластен геодет.

Од анализата на наведените уставни одредби произлегува дека со Уставот точно и прецизно се дефинирани и утврдени носители­те на законодавната, извршната и судската власт и јасно е направена разлика во поделбата на власта, при што со Уставот не е допуштено мешање на една во друга власт, туку власта е поставена како струк­тура на самостојни релативно поделени власти чии статус, надлеж­но­сти и односи се утврдени и гарантирани со Уставот.

Имајќи ги во вид наведените уставни и законски одредби во корелација со содржината на оспорените законски одредби, односно членовите 10 став 3 и 4, 103-г став 3, 103-ј став 2 и 3 и 110 став 2 и 3, според Судот овластувањето на директорот на Државниот завод за геодетски работи да утврдува, односно пропишува Тарифник за утврдување на висината на надоместоците во одредени фази во постапката на преме­рот и катастарот и запишувањето на правата на недвижностите, а на кој согласност дава Владата на Република Македонија, нема уставна основа.

Ваквата констатација се заснова, пред се врз фактот што Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвиж­ностите не содржи критериуми и мерила за определување на висината на надоместоците за трошоците кои се сторени за запишување на правата на недвижностите во катастарот на недвижностите, а по барање на стран­ка­та, потоа утврдување на висината на надоместокот за извршените геодетски работи од страна на трговецот-поединец-овластен геодет или трговското друштво за геодетски работи, како и за висината на надоместокот за користење на податоците од премерот и катастарот на недвижностите. При ваква состојба, произлегува дека директорот на Државниот завод за геодетски работи, при утврдувањето, односно пропишувањето на Тарифникот ги утврдил и критериумите за опреде­лување на висината и начинот на плаќање на надоместоците. Оттука, даденото овластување со оспорените законски одредби, во конкрет­ниов случај директорот со свои акти да пропишува критериуми за опре­делување на висината на надоместоците, според Судот, значи навлегување во законодавната власт која е издвоена од изврш­ната власт, што е спротивно на членот 8 став 1 алинеја 3 и 4, член 91 алинеја 1 и 5 и член 96 од Уставот на Република Македонија. Од овие причини Судот оцени дека членовите 10 став 3 и 4, 103-г став 3 во делот: “како и висината на надоместокот за издавање на овластување”, 103-ј став 2 и 3 и член 110 став 2 и 3 од Законот, не се во согласност со наведените одредби од Уставот.

Според Судот даденото овластување на директорот на Државниот завод за геодетски работи со подзаконски пропис, односно со свои акти да ја определува висината на надоместокот за издавање на овластување (член 103-г став 3) ги надминува уставните рамки, поради што правилникот во оспорените делови не е во согласност со Уставот и Законот за организација и работа на органите на државната управа.

Согласно член 55 став 2 од Законот за организација и работа на органите на државната управа директорот на самостојниот орган на државната управа, односно управната организација донесува правилници, решенија, наредби, упатства, планови, програми и други видови акти за извршување на законите и другите прописи, кога за тоа е овластен со закон. Според член 56 став 1 од овој закон, со правилник се утврдуваат и разработуваат одделни одредби на законите и други прописи заради нивно извршување, а според член 61 став 2 од овој закон, со актите кои ги донесува директорот кој раководи со самостојниот орган на државната управа, односно со управната организација не може за граѓаните и другите правни лица да се утврдуваат права и обврски, ниту да се пропишува надлежност на други органи.

Тргнувајќи од наведените уставни и законски одредби, а имајќи ја предвид содржина на оспорените делови од одредбите на оспорениот Правилник, овластувањето на директорот на Државниот завод за геодетски работи со подзаконски акт да ја пропишува висината на надоместокот за издавање на овластување за звање овластен геодет, според Судот, нема уставна основа, од причина што во Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижностите не се содржани никакви критериуми во однос на ова прашање.

Според Судот, ова овластување отстапува од општиот принцип на поделба на власта на законодавна, извршна и судска. Ваквата подзаконска формулација не може да се смета како разработка на конкретна законска норма во функција на нејзино извршување.

Во Глава ИИ со наслов “Основни слободи и права на човекот и граѓанинот” од Уставот на Република Македонија е содржан оддел 3 со поднаслов “Гаранции на основните слободи и права”. Во членот 50 од Уставот се предвидува дека секој граѓанин може да се повика на заштита на слободите и правата утврдени со Уставот пред судовите и пред Уставниот суд на Република Македонија во постапка заснована врз начелата на приоритет и итност. Се гарантира судска заштита на законитоста на поединечните акти на државната управа и на другите институции што вршат јавни овластувања.

Согласно член 54 став 1 од Уставот, слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат само во случаи утвр­дени со Уставот.

Според член 70 од Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижностите, врз основа на околностите утврдени во постапката за излагање, Државниот завод за геодетски работи донесува решение.

Според ставот 2 на член 70 од Законот, решението особено содржи:

а) податоци за недвижностите;
б) означување на правата на недвижностите и носителите на тоа право;
в) стварни и лични службености, товари и ограничувања, и
г) налог за запишување на податоците за недвижностите и за носителите на правата за недвижностите.

Според членот 71 став 1 од оспорениот закон, против решението од членот 70 на овој закон може да се поднесе жалба до Комисијата за решавање на управни работи во втор степен од областа на премерот, катастарот и запишувањето на правата на недвижностите, при Владата на Република Македонија.

Според членот 71 став 2 од истиот закон, решението на Комисијата од ставот 1 на овој член е конечно и извршно и против него не може да се поведе управен спор.

Според Судот, законската определба содржана во членот 71 став 2 од Законот за премер, катастар и запишување на правата на недвижностите, со која се предвидува дека решението на Комисијата од ставот 1 на овој член е конечно и извршно и против него не може да се води управен спор, не е во согласност со членот 50 став 2 од Уставот.

Принципот на владеење на правото како темелна вредност на уставниот поредок го добива своето потполно значење и дефинитивна изграденост дури во моментот кога е воведена судска контрола над управните акти од страна на независни судови. Основна и непосредна цел на управниот спор е да ги заштити правата на граѓаните од самоволна и арбитрерна управа, а со тоа да ја прошири можноста за почитување на правото и на демократијата во поширока смисла на зборот. Управниот спор е мошне значајна правна институција која има за цел да ја штити законитоста на управните акти, со тоа и правата на граѓаните и нивните слободи, како и правниот поредок и демократијата воопшто. Целта на управниот спор е утврдувањето на законитоста на управниот акт.

Имајќи во вид дека под управен акт се подразбира поеди­нечен конкретен управен акт на државен орган или организација што вршат јавни овластувања со кои се решава за правата и обврските на поединците, правните лица и на другите правни субјекти, според Судот решението во членот 71 од Зако­нот за кое е дозволена жалба до Комисијата за решавање на управни работи од втор степен од областа на премерот, катастарот и запишувањето на правата на недвижностите при Владата на Република Македонија, има карактер на управен акт. Оттука произлегува и констатацијата дека против конечниот акт во управна постапка, може да се поведе управен спор.

Децидната забрана за поведување на управен спор против решението во оспорената законска одредба (член 71 став 2), според Судот, не е во согласност со членот 50 став 2 од Уставот на Република Ма­кедонија, во кој се гарантира судска заштита на закони-тоста на поединечните акти на државната управа и на другите институции што вршат јавни овластувања.

6. Врз основа на изнесеното Судот одлучи како во точката 1 од оваа одлука.

7. Оваа одлука Судот ја донесе во состав од претседателот на Судот Лилјана Ингилизова-Ристова и судиите д-р Трендафил Ивановски, Махмут Јусуфи, Вера Маркова, Бранко Наумоски, д-р Бајрам Положани, Игор Спировски и д-р Зоран Сулејманов.

У.бр.194/2005
У.бр. 232/2005
22 март 2006 година
С к о п ј е
лк

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Лилјана Ингилизова-Ристова