У.бр.150/2002

2. Универзитетот “Св. Кирил и Методиј” од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на одредбите од спогодбите означени во точката 1 од ова решение.

Во иницијативата се наведува дека според оспорените одредби, дипломите издадени од двете земји потписнички на Спогодбата, за завршени дипломски, последипломски и докторски студии, се признавале во Република Македонија по автоматизам, што во практиката значело донесување на решение за нивно признавање од страна на министерот надлежен за работите на високото образование без притоа да биде спроведена постапка за утврдување на исполнетоста на условите за признавањето на дипломите од сручни и компетентни лица, а тоа биле стручните комисии на соодветните високообразовни установи во Република Македонија, со што на директен начин се повредувала уставната одредба од член 58 став 2 од Уставот-принципот на стручност и компетентност во одлучувањето, од причини што министерот надлежен за работите на високото образование не бил стручно и компетентно лице да одлучува за признавање на овие дипломи.

Признавањето на дипломите на овој начин, според подносителот на иницијативата, ги доведувал во нееднаква положба грараните, кои завршиле додипломски, последипломски и докторски студии во други земји, така што признавањето на нивните дипломи се вршело според Законот за високото образование (членовите 165 до 180 од Законот), според кој е утврдено дека на соодветните факултети, на барање на министерот надлежен за работите на високото образование, се формираат струини комисии кои во спроведена постапка врз принципот на стручност и компетентност утврдуваат дали се исполнети условите за признавањето, така што неретко признавањето можело да биде условено со полагање дополнителни испити или пак да се изврши само делумно признавање. Во практиката, струините комисии на високообразовните установи, ја оценувале компатибилноста на студиските и предметните програми, времетраењето на изучувањето на секој наставен предмет, системот на оценување и други суштествени елементи утврдени со наведените одредби од Законот за високото образование, што не било случај при признавањето на дипломите врз основа на оспорените спогодби, што доведувало до нивно признавање и во случај кога не биле исполнети горенаведените услови, со што на директен начин граѓаните се доведувале во нееднаква положба.

Истовремено оспорените одредби биле нејасни, неконзистентни и противречни со другите одредби од спогодбите. Така, оспорените одредби од Спогодбата со Република Бугарија биле противречни на одредбите од членовите 1, 2 и 3 со кои било утврдено дека заемното признавање се врши соодветно со постоечките закони во двете земји, односно во согласност со барањата на постоечкото законодавство на двете земји и дека заемното признавање можело да не биде извршено, ако се утврдат суштински разлики меру нивната содрЧина и постоеиките барања за стекнување образовни и научни степени во соодветната страна. Во практиката овие одредби воопшто не се применувале, министерот надлежен за работите на високото образование директно ги применувал оспорените одредби, што доведувало до правна несигурност и повреда на темелната вредност на уставниот поредок на Република Македонија-владеењето на правото.

Оспорените одредби од двете спогодби, не биле во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 член 9 став 2 и член 58 став 2 од Уставот.

3. Судот на седницата утврди дека всушност со иницијативата се оспоруваат конкретни одредби од наведените меѓународни спогодби.

Според оспорениот член 5 од Спогодбата меѓу Владата на Република Македонија и Владата на Република Албанија за соработка во областа на образованието и науката дипломата за завршено високо професионално образование издадена од албански високо-образовни институции и дипломи издадени за завршено високо професионално образование издадени од македонските високообразовни институции со исто времетраење на студиите се еквивалентни и се признаваат за вработување во двете земји во согласност со специјалноста (професијата) и квалификацијата, заведена во документацијата. Учениците имаат право да студираат во двете земји, во согласност со законите и регулативите на двете земји.

Во согласност со членот 6 од Спогодбата, дипломите за завршено не помалку од четиригодишно универзитетско образование, издадена од албански и македонски високообразовни институции се признаени за еквивалентни на територијата на двете земји за продолжување на студиите на постдипломски степени, како и за вработување во согласност со специјалноста и квалификациите заведени во истата.

Со член 7 од Спогодбата се уредува дека дипломите на високите постдипломски студии издадени од албански високообразовни институции (на албански јазик Диплома е Студимеве те тхеллуара пас Университаре) и дипломите на магистрите во Република Македонија (на македонски јазик-магистер на науки) издадени од македонски високообразовни институции се прифаќаат во двете земји и обезбедуваат право за продолжување на студиите за стекнување на степенот доктор на науки и вработување во двете земји во согласност со специјалноста и квалификациите заведени во истата.

Според член 8 од Спогодбата, дипломата за доктор на науки на македонската страна и истата на албанската страна издадени од соодветните земји се прифатени и се сметаат за еквивалентни и на носителите им се дава право да извршуваат професионални дејности во двете земји во согласност со научниот степен.

Според оспорениот член 7 од Спогодбата меѓу Владата на Република Македонија и Владата на Република Бугарија за заемно признавање на документите за образование и за научни степени, дипломи за високо образование на образовно квалификационен степен “специјалист по . . .”, издадени во Република Македонија и во Република Бугарија, за еднакви или сродни специјалности, се признаваат заемно.

Со членот 8 од Спогодбата се уредува дека дипломи за високо образование на образовно-квалификационен степен “дипломиран_ _ _ _ _ _” издадени од високообразовните установи во Република Македонија и дипломи за високо образование на образовно-квалификационен степен “бакалавар”, издадени од високите училишта во Република Бугарија, за еднакви или сродни специјалности, се признаваат заемно.

Согласно член 9 од Спогодбата, дипломи за високо образование на образовно-квалификационен степен “магистер”, издадени од високообразовните установи во Република Македонија и дипломи за високо образование на образовно-квалификационен степен “магистер”, издадени од високите училишта во Република Бугарија, по еднакви или сродни специјалности, се признаваат заемно.

Според член 10 од Спогодбата, дипломи за образовен и научен степен “доктор на науките”, издадени во Република Македонија и дипломи за образовен и научен степен “доктор”, издадени во Република Бугарија, се признаваат заемно.

Согласно член 11 од Спогодбата, документи, издадени од високообразовните установи по обуката за подигнување на квалификацијата, се признаваат на териториите на двете Страни, но не се основа за стекнување на образовно квалификационен степен или специјалност.

4. Според член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Согласно член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето.

Со оглед на тоа што Уставниот суд не е надлежен да ја оценува уставноста на содржината на меѓународните договори, Судот одлучи да ја отфрли иницијативата.

Според Судот оцената за согласноста на меѓународните договори со Уставот ја врши Собранието на Република Македонија во постапката на ратификација на меѓународниот договор, кој по неговото ратификување станува дел од внатрешниот правен поредок, а со тоа и директно извршлив.

5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

6. Ова решение Судот го донесе со мнозинство гласови во состав од претседателот на Судот Лилјана Ингилизова-Ристова и судиите д-р Трендафил Ивановски, Махмут Јусуфи, Мирјана Лазарова Трајковска, Вера Маркова, Бранко Наумоски, д-р Бајрам Положани, Игор Спировски и д-р Зоран Сулејманов.

У.бр.150/2002
13 јули 2005 година
С к о п ј е

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Лилјана Ингилизова-Ристова