У.бр.175/2001

2. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување уставноста на наведените членови од Законот за јавните претпријатија во делот како и на “лице кое било член на управен одбор, друг орган на управување или носител на раководна функција во претпријатие кое престанало со стечај”.

3. Стамен Филипов од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување уставноста на наведените членови во точка 1 од ова решение од Законот за јавните претпријатија, затоа што тие не биле во согласност со член 8 став 1 алинеја 1 и 3, член 9, член 13 став 1, член 14 став 1, член 23, член 32 став 1 и 2, член 51 и член 54 став 1 од Уставот на Република Македонија.Имено според наводите од иницијативата правните последици од некогашната осуда не можат да бидат трајни, туку тие можат да траат само олределено време утврдени со конкретна правосилна судска одлука согласно одредбите на Кривичниот законик а не по сила на закон, како што е предвидено во оспорените одредби.

4. Судот на седницата утврди дека во член 18 став 2 од Законот за јавните претпријатија е предвидено дека за претседател и членови на управен одбор не може да биде именувано лице на кое со правосилна одлука му е изречено казназатвор заради кражба, измама, издавање на чек без покритие, злоупотреба на довербата, фалсификат, лична изјава дадена под заклетва, освен ако му биде избришана осудата.Во член 28 од Законот е предвидено дека одредбите од членовите 17 и 18 став 1 и 2 на овој закон се применуваат и на директорот, деловодниот одбор на директори и на членовите на одборот за контрола на јавните претпријатија.

5. Според член 13 став 1 од Уставот на Република Македонија лицето обвинето за казниво дело ќе се смета за невино се додека неговата вина не биде утврдена со правосилна судска одлука , а согласно член 14 став 1 од Уставот никој не може да биде казнет за дело кое пред да биде сторено не било утврдено со закон или со друг пропис како казниво дело и за кое не била предвидена казна.

Во член 54 став 1 од Уставот е предвидено дека слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат само во случаи утврдени со Уставот.

Согласно член 32 став 1 и 2 од Уставот секој има право на работа, слободен избор на вработување и достапност на секое работно место под еднакви услови.Прашањата што се однесуваат на кривичните дела и кривичната одговорност, мерките за безбедност, меѓу кои и забраната за вршење на професија, дејност или должност, правните последици на осудата и рехабилитацијата, спаѓаат во кривичноправната материја и се уредени со Кривичниот законик.

Со член 102 став 2 и 3 од овој законик е уредено дека правните последици од осудата што се состојат во забрана на стекнување на определени права траат најдолго десет години од денот на издржаната, простената или застарената казна, а со бришењето на осудата престануваат правните последици на осудата. Инаку, правните последици на осудата можат да се предвидат само со закон и настапуваат по сила на законот со кој се предвидени (член 101 став 2 од Законикот). Рехабилитацијата, пак, која може да биде законска или судска, според член 103 став 2 од овој законик, значи предвремен престанок на мерките за безбедност и правните последици од осудата и бришење на осудата од казнената евиденција.

Тргнувајќи од изнесеното при оценување на уставноста на оспорената одредба, сметаме дека како превенствен критериум на уставноста треба да се одредбите од член 13 и 14 на Уставот кои, меѓу другото, утврдуваат два принципи на казнено-правниот однос, а тоа се, прво, дека за извршеното казниво дело на сторителот може да му се изрече казна што како таква е утврдена со закон или друг пропис и второ, дека казната може да се изрече само со судска одлука. Тоа, значи дека казнено правниот однос се исцрпува во релацијата на казнивото дело и судски изречена казна за неговиот сторител и дека натамошни последици од неговото извршување односно од осудата за тоа дело кои се состојат во ограничување на правата на граѓаните не се допуштени, освен ако тоа не е изречно утврдено со Уставот, согласно член 54 став 1 од Уставот.

Со оглед на тоа што во конкретниов случај со оспорениот дел од одредба по сила на законот, а не како казна (забрана) што ја изрекува судот во рамки на видовите на кривичните санкции, лицето не може да врши одредена функција Судот смета дека основано може да се постави прашањето за согласноста на оспорените членови со Уставот, поради што одлучи како во точката 1 од ова решение.

6. Судот исто така утврди дека во член 18 став 2 покрај другото е предвидено дека за претседателот и членови на управен одбор не може да биде именувано лице кое било член на управен одбор, друг орган на управување или носител на раководна функција во претпријатие кое престанало со стечај”.

Во членот 28, пак, од Законот е предвидено дека одредби од членовите 17 и 18 став 1 и 2 на овој закон се променуваат и на директорот, деловодниот одбор на директори и на членовите на одборот за контрола на јавните претпријатија.

7. Според член 32 став 2 од Уставот на Република Македонија секому под еднакви услови му е достапно секое работно место.Во став 5 на член 32 е предвидено дека остварувањето на правото на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективени договори.

Според член 58 од Уставот сопственоста и трудот се основа за управување и учество во одлучувањето. Учеството во управувањето и одлучувањето во јавните установи и служби се уредува со закон и врз принципите на стручност и компетентност.

8. Имајќи го предвид изнесеното а посебно поаѓајќи од член 32 став 2 и 5 од Уставот Судот смета дека со предвидување на условот дека за претседател и членови на управен одбор не може да биде именувано лице кое било член на управен одбор, друг орган на управување или носител на раководна функција во претпријатие кое престанало со стечај, како еден од условите што лицето мора да го исполнува за да може да обавува таква функција има непосредна основа токму во наведената уставна одредба.

Ова затоа што со наведениот дел од одредбата се уредува еден од условите под кои се обезбедува остварувањето на вршењето на одредена раководна функција во јавните лретпријатија со оглед на значењето на дејноста што ја врши јавното претпријатие а над кое не може да се отвори стечај. Токму заради сето тоа законодавецот се определил да утврди и други посебни услови од оние утврдени во општите лрописи за работни односи, односно преку предвидување на посебниот услов законодавецот всушност оценил дека такво лице е неподобно за вршење на фуниција лретседател и член на управен одбор односно е неподобно заради банкротство.

Со оглед на изнесеното Судот смета дека наведениот дел од законските одредби не е во несогласност со Уставот и одлучи како во точката 2 од ова решение.

9. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Тодор Џунов и судиите Бахри Исљами, д- р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, д-р Јован Проевски, Бесим Селими и д-р Јосиф Талевски.

У.бр.175/2001
26 декември 2001 година
С к о п ј е