Вовед
Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија, член 71 и член 28 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/92), на седницата одржана на 18 октомври 2000 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
Текст
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување уставноста и законитоста на член 18 во делот “или без писмена наредба кога за тоа се исполнети условите”; член 21 став 1 точка 1, 2 и 4 и член 25 во делот
2. СЕ ОТФРЛА иницијативата за оценување уставноста и законитоста на член 44 ставовите 3, 4 и 5 од правилникот означен во точката 1 од ова решение.
3. Стамен Филипов од Скопје, на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за оценување уставноста и законитоста на правилникот означен во точката 1 од ова решение. Според наводите во иницијативата оспорените одредби од Правилникот не биле согласни со член 8 алинеја 3, член 12 став 1 и 2, член 51 и член 96 од Уставот на Република Македонија, Законот за внатрешни работи и Законот за кривичната постапка и Законот за органите на управата, затоа што Уставот и овие закони не содржеле одредби според кои приведувањето на лицето би можело да се изврши без писмена судска наредба.
4. Судот на седницата утврди дека согласно член 18 од Правилникот приведувањето, односно доведувањето на лице од овластено службено лице до Министерството или друг државен орган може да се изврши врз основа на писмена наредба од надлежен орган или без писмена наредба кога за тоа се исполнети пропишаните услови.
Во членот 21 став 1 од Правилникот е предвидено дека овластеното службено лице ќе приведе лице без наредба во случаите: кога лицето е затечено во извршување на кривично дело за кое се гони по службена должност; кога за лицето постојат основи на сомнение дека сторило кривично дело за кое се гони по службена должност, ако постои опасност од одлагање, а постои некоја од причините за притвор утврдени со закон и кога лицето е затечено при вршење на прекршок доколку со одење во странство може да ја избегне одговорноста, се доведува до судот, како и во случаи кога со тоа треба да се спречи продолжувањето на вршење прекршок.
Членот 25 од Правилникот предвидува во случаите кога се исполнети условите за приведување со наредба или без наредба овластеното службено лице да може да приведе и воено лице ако тоа не можат да ги извршат овластените воени лица, за што по најбрз можен пат за таквото приведување се известува неговата претпоставена воена команда, по чие доаѓање лицето се предава во нивна надлежност.
5. Суштината на иницијативата е дека ниту во Законот за внатрешни работи ниту во Законот за кривична постапка нема одредби за можноста на приведување или задржување на лице од овластено службено лице без наредба.
Таквите наводи во иницијативата се неосновани од следните причини:
Правниот основ за донесување на оспорениот Правилник е член 74 став 1 точка 1 од Законот за внатрешни работи во кој е содржано овластувањето на министерот за внатрешни работи, меѓу другото, да донесе подзаконски прописи за вршење на работите на Министерството.
Со оспорениот Правилник фактички се операционализира, покрај горе наведениот Закон за внатрешни работи и Законот за кривичната постапка и други закони (Закон за прекршоци) во кои е регулирано прашањето за приведување или задржување на лице без одлука на судот.
Имено според член 12 став 1 од Уставот слободата на човекот е неприкоснована, а спроед став 2 никому неможе да му биде ограничена слободата, освен со одлука на судот и во случаи и во постапка утврдена со закон. Според став 4 на овој член од Уставот, лицето лишено од слобода мора веднаш, а најдоцна во рок од 24 часа од моментот на лишувањето од слобода да биде изведено пред суд кој без одлагање ќе одлучи за законитоста на лишување од слобода.
Од цитираната уставна одредба произлегува дека слободата на човекот е неприкосновена и како таква Уставот истовремено ги утврдува основите, условите и начинот на нејзиното ограничување.
Притоа, Уставот прокламирајќи ја неприкосновеноста на слободата на човекот јасно ги определува и елементите за нејзиното ограничување. Имено, и покрај предвидените можности и ограничувања на оваа слобода во член 12 став 2 од Уставот (со одлука на суд и во случаи утврдени со закон) во ставот 4 на овој член од Уствот е утврдено како исклучок според кој лицето лишено од слобода веднаш, а најдоцна во рок од 24 часа мора да биде изведено пред суд, кој без одлагање ќе одлучи за законитоста на лишувањето од слобода.
Од содржината на овој став произлегува дека кумулативноста на двата услова содржани во член 12 став 2 од Уставот не се однесуваат на приведувањето и задржувањето на лицето до моментот на предавањето на таквото лице на судот, а кој рок не може да биде во никој случај над уставно утврдениот рок од 24 часа од моментот на лишувањето од слобода на таквото лице, односно на лицето задржано на местото на еден криминален настан заради обезбедување на статичноста на настанот и селектирање на на доказите потребни за кривичната постапка, а кој рок не може да биде подолг од 6 часа.
Значи, според мислењето на Судот, Уставот допушта можност, под строго определени услови и време, едно лице да биде лишено од слобода и без судска одлука, а судот дополнително без одлагање да одлучи за законитоста на лишувањето од слобода.
Законот за кривичната постапка, а посебно член 188 точно утврдува кога и под кои услови и време може едно лице да се приведе или задржи без судска одлука. Оспорените одредби од Правилникот (член 18 во делот “или без писмена наредба кога за тоа се исполнети условите” кажано како општа норма мислејќи на условите предвидени во Законот за кривичната постапка, на што понатаму се надоврзува членот 21 став 1 точка 1 и 2) фактички е реализација на членот 188 став 1 и 2 од Законот за кривичната постапка.
Понатаму, приведувањето на лице без наредба (без судска одлука) од страна на овластено службено лице при исполнети услови од член 21 став 1 точка 4 има основ во членот 55 од Законот за прекршоци.
Што се однесува до членот 25 од Правилникот според кој со или без наредба овластеното службено лице може да приведе и воено лице, ако тоа не можат да го извршат овластените воени лица, за што по најбрз можен пат се известува неговата претпоставена воена команда, по чие доаѓање лицето и се предава во надлежност, Судот смета дека и за оваа одредба од Правилникот не може да се постави прашањето за уставноста затоа што, како што се гледа од текстот во дадениот момент, независно дали постои наредба или не, неспорно е дека постои неможност од страна на воените органи да го приведат тоа лице, а се исполнети законските услови за приведување. Со други зборови, времето што би се потрошило за прибавување на тој, условно речено, формален документ всушност би одело во прилог на пролонгирање на неможноста да биде приведено лицето.
Од друга страна, пак, не може да се занемари и фактот дека вака приведеното воено лице, по најбрз можен пат, се предава во надлежност на претпоставената воена команда, што значи дека цивилната полиција врши, еден вид, услуга на воената полиција, кое, според Судот е разбирливо ако се има предвид дека и едните и другите се во функција обезбедување на безбедноста на Република Македонија.
6. Судот на седницата, исто така, утврди дека согласно член 44 став 3 од Правилникот овластените службени лица можат во случаите определени во ставот 1 на овој член точка 1 и 2, по исклучок лицето можат да го задржат, ако задржувањето е потребно заради утврдување на идентитетот, проверување на алиби или ако од други причини е потребно да се соберат нужни податоци за водење на постапка против определено лице, ако постојат причини за притвор согласно Законот за кривична постапка, или постои основано стравување дека тоа лице ќе ги уништи трагите на кривичното дело.
Членот 44 став 4 од Правилникот предвидува во случај на задржување од ставот 3 на овој член ако лицето кое е лишено од слобода бара помош од бранител, овластеното службено лице да го одложи извршувањето на сите дејствија до доаѓањето на бранителот, но најдолго за 2 часа од времето кога на задржаното лице му била дадена можност да го извести бранителот.
И на крај, членот 44 став 5 од Правилникот предвидува дека задржувањето од став 3 на овој член може да трае најдолго 24 часа, по што овластеното службено лице задржаното лице го пушта на слобода или го приведува до надлежниот истражен судија.
Согласно член 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија, Судот ќе ја отфрли иницијативата ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.
Со оглед на тоа дека членот 44 ставовите 3, 4 и 5 од овој правилник биле предмет на оценка пред Судот кој со Решение У.бр.137/998 од 2 декември 1998 година не повел постапка за оценување нивната уставност и законитост, а не наоѓа основ за поинакво одлучување, согласно горе наведениот член од Деловникот, ја отфрли иницијативата.
7. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точките 1 и 2 од ова решение.
8. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Тодор Џунов и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, д-р Јован Проевски, Бесим Селими и д-р Јосиф Талевски.
У.бр.75/2000
18 октомври 2000 година
С к о п ј е
лк
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република
Македонија
Д-р Тодор Џунов