У.бр.235/1999

Судија

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување

– уставноста на член 30 став 2 точка 3 во делот што се однесува за примена на повластената даночна стапка од 5% на прометот на услуги на нотари од Законот за данокот на додадена вредност (“Службен весник на РМ” бр.44/99, 59/99, 86/99).

– уставноста и законитоста на член 6 став 1 во делот кој се однесува за услугите на нотарите и ставот 3 од истиот член на Одлуката за утврдување на добрата и услугите кои подлежат на повластена стапка на данокот на додадена вредност (ДДВ-Одлука) (“Службен весник на РМ” бр.65/99).

2. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување:

– уставноста на член 9, член 30 став 2 точка 3, во делот што се однесува за примена на повластената даночна стапка од 5% на прометот на услуги на адвокати и ставот 3 на истиот член од Законот означен во точката 1 алинеја 1 од ова решение.

– уставноста и законитоста на член 6 став 1 во делот кој се однесува за услугите на адвокатите и ставот 3 од истиот член на Одлуката означена во точката 1 алинеја 2 од ова решение.

3. СЕ ЗАПИРААТ од извршување поединечните акти и дејствија што се преземани врз основа на членовите од Законот и Одлуката означени во точката 1 од ова решение.

4. Адвокатот Сашо Врбовски од Битола и адвокатот Милан Трбогазов од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесоа иницијативи за поведување постапка за оценување уставноста на одредбите од членовите на Законот означени во точката 2 алинеја 1 од ова решение. Подоцна, кон овие иницијативи се приклучи и Адвокатската комора, која во својата иницијатива наведува дека уставноста на наведените членови од Законот ја оспорува од истите причини изнесени во претходно поднесените иницијативи од нивните членови – адвокати.

Во меѓувреме, за членот 30 став 2 точка 3 од наведениот закон, до Уставниот суд на Република Македонија е поднесена иницијатива и од Јасминка Темелковска од Скопје, со која се оспорува уставноста на овој член во делот кој се однесува за примената на повластената даночна стапка од 5% и на прометот на услугите на нотарите.

Според наводите во иницијативата поднесена од адвокатот Сашо Врбовски, утврдувањето на обврската во членот 30 став 2 точката 3 од Законот, дека данокот на додадена вредност се пресметува со примена на повластената даночна стапка од 5% и на прометот на услугите на адвокатите не било во согласност со принципот на владеењето на правото и со положбата на адвокатурата утврдени во член 8 алинеја 3 и член 53 од Уставот, затоа што, според подносителот, адвокатурата, која согласно Уставот и Законот за адвокатурата е самостојна и независна јавна служба за обезбедување на правна помош и вршење на јавни овластувања согласно закон, не претставува ниту стопанска ниту услужна дејност за која адвокатите добиваат надомест во форма на цена на услуга, провизија или маржа, ниту пак нивната дејност, односно правната помош што тие ја дават на своите клиенти претставува зголемување на вредноста на спорот, односно додадена вредност. Од тие причини подносителот смета дека членот 30 став 2 точката 3 од Законот, во делот што се однесува за адвокатските услуги е спротивен, односно не е во согласност не само со наведените уставни одредби, но и со општите одредби на членовите 1, 2, 6 и 9 од самиот Закон, затоа што и од овие одредби на Законот, според мислењето на подносителот, не произлегувало дека адвокатските услуги спаѓаат во услуги кои се предмет на оданочување, односно дека и адвокатите се даночни обврзници.

Ставот 3 од истиот член на Законот се оспорува затоа што овластувањето на Владата на Република Македонија поблиску да ги утврдува добрата и услугите предмет на оданочување, исто така, не било во согласност со принципот на владеењето на правото, како и со член 33 од Уставот, според кој даночната обврска, како вид на јавна давачка можела да се утврдува само со закон, а не и со подзаконски акт на Владата на Република Македонија, како што било утврдено со став 3 на член 30 од Законот.

Во втората иницијатива поднесена од адвокатот Милан Трбогазов, член 9 од Законот се оспорува затоа што според овој член од Законот адвокатите биле квалификувани како даночни обврзници што вршат стопанска дејност и, како такви, биле задолжени да плаќаат данок на додадена вредност.

Во тој контекст, во иницијативата се наведува дека во одредбите од членовите 23-27 од Законот се предвидува даночно ослободувње од обврските за плаќање на данок на додадена вредност но, меѓу наведените субјекти, како такви, не се предвидуваат адвокатите, од што произлегувала обврската истите да плаќаат данок на додадена вредност.

Во иницијативата посебно се акцентира дека адвокатите не даваат правни услуги, туку правна помош, поради што не можеле да се изедначуваат со правните субјекти што даваат услуги какви што биле: услужните занаети, комунални служби и сл.

На крај, подносителот на оваа иницијатива наведува дека со членот 9 од Законот за данок на додадена вредност, на директен начин се вршело попречување на граѓаните слободно да ги штитат своите права и правни интереси, а адвокатурата се изедначувала со погоре означените услужни дејности, што не било во согласност со Уставот на Република Македонија.

Според наводите во иницијативата поднесена од Јасминка Темелковска оспорената одредба не била во согласност со уставното начело на владеење на правото затоа што нотаријатот според Законот за вршење на нотарските работи бил самостојна, независна јавна служба во кој се вршеле јавни овластувања доверени со закон, кои што не можеле да се третираат како услуги бидејќи и согласно Одлуката за утврдување на националната класификација на дејностите нотаријатот не спаѓал во услужна дејност, ниту според Законот за трговија (во членот 5 во кој таксативно биле наброени услугите) нотарските работи не спаѓале во дејноста вршење на услуги.

Исто така, и од самиот Закон за данокот на додадена вредност произлегувало дека нотаријатот бил изземан од кругот на даночните обврзници, со тоа што во член 2 став 1 од овој закон било предвидено дека предмет на оданочување со данокот на додадена вредност е прометот на добра и услуги кој се врши со надоместок во земјата од страна на даночниот обврзник во рамките на неговата стопанска дејност, (а нотаријатот не бил стопанска дејност, ниту услугите на нотаријатот можеле да се класифицираат како стопански), и што во член 10 став 1 било предвидено дека државните органи, органите на локалната самоуправа и другите јавно – правни тела не се даночни обврзници за делот од нивните дејности што се однесува на вршење јавно-правни функции, а нотаријатот како јавна служба спаѓал во кругот на јавно-правни тела, која за извршувањето на својата јавна функција (вршење на јавни овластувања) наплаќала награда која била однапред утврдена со Правилникот за нотарска тарифа. Оттука, било неправилно граѓаните и другите субјекти кои се јавувале како странки пред нотарите, покрај судската, односно нотарската такса и нотарската награда, дополнително да бидат оптоварени и со плаќање на данок на додадена вредност, што всушност значело и двојно оданочување на граѓаните, со оглед дека овој данок секогаш го плаќал крајниот корисник.

5. Во претходната постапка Судот утврди дека членот 30 е лоциран во главата В на Законот насловена како “даночни стапки”, а во чии рамки се утврдени две стапки на пресметување на данокот на додадена вредност и тоа: општа даночна стапка од 19% и повластена даночна стапка од 5%.

Така, повластената даночна стапка од 5% се применува врз прометот и увозот на производите утврдени во ставот (1) на член 30, а додека според оспорениот став (2) на истиот член, повластената даночна стапка од 5% се применува и на прометот на следниве услуги; превоз на лица (точка 1); отпремување на отпад и услуги за одржување на јавна чистота (точка 2) и услуги на адвокати, нотари (оспорени делови),, сметководители и ревизори (точка 3).

Според оспорениот став (3) на истиот член, Владата на Република Македонија поблиску ги утврдува добрата и услугите од ставовите 1 и 2 на овој член.

Според став 1 на оспорениот член 9 од Законот, даночен обврзник е лице кое трајно или повремено самостојно врши стопанска дејност, независно од целите и резултатите од оваа дејност, а додека според став 2 од истиот член од Законот под стопанска дејност во смисла на став 1 од овој член се подразбира секоја дејност на производителите, трговците и лицата кои извршуваат услуги, која има за цел остварување на приходи, вклучувајќи ги дејностите од областа на рударството, земјоделството и шумарството, како и отстапувањето на материјални и нематеријални добра за нивно користење.

6. На подготвителната седница што Судот ја одржа по повод оценување на уставноста на оспорените одредби од Законот за данокот на додадена вредност подносителите на иницијативите во своите излагања останаа на мислењето дека оспорените одредби од Законот не се во согласност со Уставот и во прилог на ова мислење изнесоа повеќе причини и аргументи кои главно се сведуваа на оние изнесени во иницијативите.

На подготвителната седница од претставник на Адвокатската комора иницијативата беше проширена со барање за поништување на одредбите и од самата Одлука што Владата ја донела врз основа на член 30 став 3 од Законот, а кои се однесуваат на адвокатската дејност бидејќи и во тие одредби оваа дејност била третирана како услужна дејност. Исто така, беше предложено Судот да донесе и времена мерка за запирање на извршувањето на поединечните акти донесени врз основа на оспорените членови од Законот и Одлуката на Владата. Подоцна, во писмена форма ваков предлог е поднесен и од страна на Нотарската комора, која инаку на подготвителната седница, се приклучи кон иницијативата поднесена од Јасминка Темелковска.

Научните работници присутни на подготвителната седница, исто така, изразија мислење дека оспорените одредби од Законот не се во согласност со Уставот и тоа од следните причини:

Правото на законодавецот овие субјекти да ги вклучи во системот на одданочување според Законот за данокот на додадена вредност, во случајот, го ограничува карактерот, односно природата и видот на работите што ги вршат адвокатите и нотарите, како и начелата на нивното работење, а не нивната со Устав, односно со Закон утврдена положба како самостојни и независни јавни служби, во што всушност и единствено се разликуваа ставовите на овие претставници од претставниците на подносителите на иницијативите. Во тој контекст беше истакнато дека правната помош што ја даваат адвокатите на граѓаните и работите кои во вид на јавни овластувања и службени дејствија ги преземаат адвокатите и нотарите не можат да се сметаат, односно да се подведат ниту под стопанска дејност, ниту под добра, ниту под услуги од типот на оние добра и услуги за кои се зборува во Законот за данокот на додадена вредност и покрај тоа што и тие се извршуваат со награда, односно со надоместок кои се утврдени со Адвокатската, односно Нотарската тарифа. Ова дотолку повеќе што адвокатите во определени случаи, како на пример во кривичната постапка, не даваат правна помош по барање на граѓаните, но правната помош ја пружаат по службена должност, односно по барање и налог на судот и во вакви случаи не станува збор за давање на услуга, но едноставно по сила на Законот тие ја исполнуваат оваа обврска. Понатаму, адвокатот не дава правна помош само на граѓанинот, но му дава правна помош и на судијата, на јавниот обвинител со што му помага на судот да донесе правилна одлука. Од друга страна, и овластувањата што ги имаат нотарите, а кои се произлезени од надлежноста на судот не можат да се подведат под услуги од типот на услуги кои со Законот се оданочувааат, бидејќи според Законот за вршење на нотарските работи тие имаат третман на службени дејствија, какви што се и дејствијата на судот.

Оттука, ако службените дејствија што ги презема судот за остварување и заштита на правата на граѓаните не се сметаат за услуга која судот ја пружа на граѓаните, според овие претставници логично е и службените дејствија што ги преземаат нотарите за таа цел да не се сметаат за услуги, односно не може да се каже дека нотарот пружа услуги на граѓаните, но тој презема службени дејствија кои се изрично предвидени со закон.

Понатаму, беше истакнато дека со воведување на обврската за плаќање на данок на додадена вредност на нотарските “услуги” граѓаните се доведувале во нерамноправна положба бидејќи едни граѓани за исти дејствија ќе треба да платат и нотарска такса и данок на додадена вредност, а други само нотарска такса, во зависност од тоа дали тие дејствија ги презема судот или нотарот иако се работи за дејствија од иста природа, а само субјектот што ги презема е различен. Тоа се однесува за оние дејствија кои што може паралелно да ги преземе и судот и нотарот, па граѓанинот има можност да избира кај кој од нив ќе се обрати, како и за оние дејствија кои што се пренесени само во надлежност на нотарите, но поради тоа што се уште во сите подрачја не постојат нотари, овие дејствија согласно Законот за вршење на нотарските работи и понатаму ги вршат судовите.

И на крајот, со воведувањето на обврската за плаќање на данок на додадена вредност, според научните работници се воведувало и двојно оданочување бидејќи за исто дејствие преземено од нотар граѓанинот мора да плати две фискални давачки и тоа една што се вика нотарска такса и друга – данок на додадена вредност, која во крајна линија, иако нејзин даончен обврзник е нотарот, паѓа на товар на граѓанинот. На овој начин се нарушувало начелото на некумулативност на фискалните давачки кое по своето значење е од ист ранг како и начелото на општост и сразмерност на фискалните давачки чија функција е да ги заштитува граѓаните од прекумерно и неоправдано оданочување.

Претставниците на Министерството за финансии, присутни на подготвителната седница и оние на разговорот одржан на 25 април 2000 година во однос на решението во член 9 став (1) од Законот за данок на додадена вредност, според кое даночен обврзник е лице кое трајно или повремено самостојно врши стопанска дејност, вклучувајќи ги и нотарите и адвокатите во таа категорија, истакнаа дека е во согласност со Европското право, бидејќи според ова право само правната помош што ја вршеле лица, државни службеници кои се вработени не се третирала како услуга која согласно системот на данокот за додадена вредност подлежи на оданочување. Или со други зборови, според Европското право секое лице кое самостојно врши дејност подлежи на оданочување со данок на додадена вредност, во кои не спаѓаат државните службеници и работници. Тие го изнесоа и нивното сознание според кое и искуството од другите земји покажува дека адвокатската и нотарската дејност подлежат под поимот услуги, со тоа што во мал број земји дел од адвокатските услуги во кривичната постапка (задолжителните услуги) се ослободени што засега кај нас не е така. Ист е случајот и со нотарите, кои, исто така, само во мал број земји се ослободени од плаќање на овој вид на данок, меѓутоа, со самиот факт што се ослободени значи и едните и другите според законите на другите земји влегуваат во системот и се третираат како даночни обврзници на овој вид на данок.

Тие беа единствени и во мислењето дека членот 33 од Уставот дава доволно овластување на Собранието на Република Македонија да пропишува јавни давачки во однос на секој субјект и дека оспорените решенија од Законот не задираат во самостојноста и независноста на адвокатската и нотарската служба и не ја ограничуваат можноста за вршење на овие дејности, што значи не се во колизија со Уставот. Исто така според нив повластената стапка на оданочување на адвокатските и нотарските “услуги” (терминологија што ја употребува Законот) од една страна, и ослободувањето на услугите од здравството, образованието, културата и сл, од друга страна и покрај тоа што и едните и другите се дејности од јавен интерес е работа на политиката на оданочување што ја води државата и оценка на целисходност на зафаќање на приходите.

Во однос на разграничување на дејностите, беше истакнато дека вообичаено е во сите закони од областа на даноците сите дејности во смисла и за потребата на тие закони да се подведуваат под стопанска дејност не навлегувајќи при тоа дали се тие од образованието, здравството, културата, енергетиката и др. При тоа е битно дали таа дејност е усмерена кон остварување на сопствени приходи и дали субјектот односно лицето самостојно одлучува дали ќе ја врши таа дејност и дека таа дејност ја врши во свое име и за своја сметка.

Понатаму, беше истакнато дека адвокатската и нотарската дејност иако се од јавен интерес не може да се изедначуваат со јавните функции, односно со функциите на државните органи, на единиците на локалната самоуправа, ниту на другите јавно-правни тела, бидејќи вршењето на овие дејности спаѓа во приватна сфера за чие вршење адвокатите и нотарите наплатуваат надоместок, што е нивен личен приход и тие “услугите” ги наплатуваат по пазарна цена и конкруриаат на пазарот со своите услуги, макар да нотарските работи се поспецифични во тој поглед во однос на адвокатските, со оглед дека нотарските услуги во поголем број на случаи се присилни, односно граѓанинот е приморан, поради императивните норми, да побара преземање на дејствие од нотарот.

Во врска со оданочувањето на нотарските “услуги” и од претставниците на Министерството за финансии беше искажана дилемата дали покрај постоење на обврска на граѓаните за плаќање и на нотарска такса не се работи за двојно оданочување на граѓаните од кој аспект евентуално би можела да биде спорна оспорената законска одредба.

Во однос на овластувањето на Владата на Република Македонија од членот 30 став 3 од Законот, исто така, беше истакнато дека тоа не е во спротивност со уставната позиција и улога на Владата на Република Македонија со оглед дека ваквото овластување е во функција на поединечно и подетално утврдување и дефинирање на добрата и услугите што веќе се утврдени во самиот закон, како предмет на оданочување, а не и утврдување на даночна обврска за други нови добра и услуги.

7. Според член 8 од Уставот на Република Македонија, една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија е и владеењето на правото.

Според член 33 од Уставот, секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.

Според член 53 од Уставот, адвокатурата е самостојна и независна јавна служба што обезбедува правна помош и врши јавни овластувња во согласност со закон.

Согласно член 15 од Законот за адвокатурата, адвокатот има право на награда и на надоместок на трошоците за извршената работа според Тарифата за наградата и надоместокот на трошоците за работа на адвокатите, која согласно член 28 став 2 од овој закон ја донесува Адвокатската комора на Република Македонија.

Според член 2 од Законот за вршење на нотарските работи, нотарот, нотарските работи ги врши слободно, независно, самостојно, стручно и непристрасно врз основа на закон, други прописи и општи акти засновани врз закон, а според членот 3, нотаријатот е самостојна, независна јавна служба во која се вршат работи од видот на јавни овластувања врз основа на закон по барање на граѓаните, државните органи, правните лица и други заинтересирани институции (став 1). Нотарот ја врши својата служба како основно занимање за времето за кое е именуван.

Во членот 132 од Законот, нотарот има право на награда за работата и на надоместок на трошоците во вршењето на службените дејствија од неговиот делокруг во согласност со нотарската тарифа која ја донесува комората во согласност со Министерството за правда.

Согласно одредбата од член 2 став 3, која спаѓа во подглавата “Трговец според природата и обемот на дејноста” од Законот за трговските друштва, лицата кои се занимаваат со слободни занимања (адвокати, нотари, лекари, патентни инженери, архитекти, слободни уметници, сметководители и сл.) се сметаат за трговци во смисла на овој закон ако со прописите според кои тие се вршат така е одредено.

Според член 1 став 1 од Законот за данокот на додадена вредност, со овој закон се воведува данокот на додадена вредност и се уредува неговото пресметување и плаќање, а според ставот 2 од истиот член овој вид на данок, како општ потрошувачки данок, се пресметува и плаќа во сите фази на производството и трговијата, како и во целокупниот услужен сектор, освен ако поинаку не е пропишано со овој закон.

Според ставот 2 од овој член на Законот, предмет на оданочување со данокот на додадена вредност е прометот на добра и услуги, кој се врши со надоместок во земјата од страна на даночниот обврзник во рамките на неговата стопанска дејност и увозот на добра.

Според членот 6 став 1 од Законот, промет на услуги во смисла на овој закон претставува секоја дејност која не е промет на добра во смисла на член 3 од овој закон, а во ставот 2 и 3 на овој член пропишани се и други дејности што се третираат како услуги и се предмет на оданочување со данокот на додадена вредност, а меѓу кои се и вршењето на услуги врз основа на закон или налог издаден од или во име на орган на јавната власт.

Во членот 9 став 1 од Законот, се дефинира дека даночен обврзник е лице кое трајно или повремено самостојно врши стопанска дејност, независно од целите и резултатите од оваа дејност, а во ставот 2 од истиот член се дефинира што се подразбира под стопанска дејност во смисла на став 1 од овој член – тоа е секоја дејност на производителите, трговците и лицата кои извршуваат услуги, која има за цел остварување на приходи, вклучувајќи ги дејностите од областа на рударството, земјоделството и шумарството, како и отстапувањето на материјални и нематеријални добра за нивно користење.

8. Од анализата на наведените уставни и законски одредби, произлегува дека уставно право е на закодавецот со закон да ги утврдува даноците и другите јавни давачки, дека ова уставно право не е ограничено ниту во поглед на предметот на оданочување, ниту во поглед на субјектите и дека во рамките на остварувањето на ова уставно право законодавецот со Законот за данокот на додадена вредност не само што го вовел овој вид на данок, но го уредил и начинот на неговото пресметување и плаќање, со тоа што го утврдил предметот на оданочување, даночните обврзници, даночните стапки, ослободувањата и другите погодности, административните обврски на даночните обврзници, присилната наплата на данокот и др.

Имајќи го предвид наведеното, според мислењето на Судот, посебно утврденото својство на адвокатурата во член 53 од Уставот, како самостојна и независна служба што обезбедува правна помош и врши јавни овластувања во согласност со закон, од една страна, и со закон утврдената положба и статус на нотаријатот, кој, исто така, е дефениран како самостојна и независна јавна служба во која се вршат работи од видот на јавни овластувања, од друга страна, не може да се сметаат како забрана, односно ограничување на правото на законодавецот при остварувањето на неговото уставно овластување од членот 33 од Уставот, како субјект на оданочување да ги утврди, меѓу другите, и адвокатите и нотарите и нивните дејности односно дејставија што ги преземат да ги утаврди како услуги во смисла на Законот за данокот на додадена вредност. Ова од причини што уставно утврдената обврска за плаќање на данок и други давачки се однесува на “секој” под кој термин можат да се подведат и адвокатите и нотарите, а од друга страна, со подведувањето на правната помош што ја пружат адвокатите и на службените дејствија што ги преземат нотарите во рамките на нивната надлежност, под поимот стопанска дејноста во смисла на Законот за данокот на додадена вредност, не се задира, односно не ја доведува во прашање правната природа и карактер на нивните работи, односно дејствија утврдени во матичните закони и другите прописи, бидејќи оспорениот член 9 од Законот поимот стопанска дејност го дефинира само во смисла и за потребите на овој закон и при тоа тргнува од други услови и критериуми, а тоа е – вршењето на било која дејност или услуга да има за цел остварување на приходи и лицето, односно субјектот самостојно да ја врши таквата стопанска дејност, во свое име и за своја сметка.

Оттука, според наведениот критериум, освен адвокатската и нотарската дејност, во смисла на член 9 од Законот, третман на стопанска дејност имаат и услугите од другите дејности, кои, исто така, според својата природа и според другите прописи се нестопански дејности и од јавен интерес, како и адвокатската и нотарската дејност. Таков е случајот со услугите од здравството, радиодифузијата, образованието, социјалната заштита и др.

Тоа што пак некои од ови услуги се ослободени од плаќањето на данокот на додадена вредност, за разлика од адвокатските и нотарските услуги, кои се оданочуваат со повластена стапка од 5%, е работа на политиката на оданочување што ја утврдила државата во овој момент со овој закон.

Дека е тоа така произлегува и од фактот што според Законот за данокот на промет на производи и услуги кој престана да важи со денот на примената на Законот за данокот на додадена вредност, адвокатските услуги кои што влегоа во системот на оданочување според тој закон со неговите изменувања и дополнувања извршени во 1995 година (“Службен весник на РМ” бр.42/95) беа ослободени од плаќање на тој данок (член 17 од наведените изменувања и дополнувања на Законот), за разлика од важечкиот закон, кој што нивните услуги не ги ослободува, но ги оданочува со повластена стапка од 5%. Инаку наведените изменувања и дополнувања на Законот за данокот на промет на производи и услуги следува по автентичното толкување на член 18 од овој Закон, на кое што се повикуваат подносителите на иницијативите, како на еден од аргументите за неуставноста на оспорените членови од Законот. Меѓутоа, со оглед дека со член 16 од Законот за изменување и дополнување од 1995 година членот 18 се измени така што и според неговата нова стилизација односно формулација (која е слична на членот 6 од Законот за данокот на додадена вредност) под услуги и во смисла и на тој закон се подразбираше правната помош што ја даваат адвокатите, произлегува дека не постои разлика меѓу сегашниот и претходниот систем на оданочување на прометот на производи и услуги (од 1995), сега на добра и услуги во поглед на третманот на правната помош што ја даваат адвокатите, бидејќи и во претходниот систем истата била третирана како услуга.

Врз основа на сето напред изнесено, Судот смета дека оспорениот член 9, од кој што произлегува дека и адвокатската и нотарската дејност, спред критериумот утврден во тој член, во смисла на Законот за данокот на додадена вредност се сметат како стопанска дејност, како и оспорениот дел од член 30 став 2 точка 3 во кој е утврдено дека повластената даночна стапка од 5% да се применува и на услугите на адвокатите и нотарите наоѓаат потпор и се во функција на уставно утврдениот принцип на владеењето на правото, како една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија, а истовремено не се во несогласност и со член 33 од Уставот, како и со член 53 од Уставот, бидејќи во овој член е утврдена само положбата и функцијата на адвокатурата, а не и нејзиниот третман во поглед на плаќањето на даноци и други давачки, а оспорените членови, според мислењето на Судот, не ја ограничуваат ниту загрозуваат самостоноста и независноста на адвокатурата и нотаријатот како јавни служби. Поради тоа, пред Судот не се постави прашањето за согласноста на наведените оспорени членови од Законот со напред означените уставни одредби од аспект на причините наведени во иницијативите според кои не било во согласност со Уставот со оспорените членови правната помош што ја пружат адвокатите и работите кои од видот на јавните овластувања ги врши нотаријатот да се третираат како стопанска дејност односно како “услуги”кои подлежат на оданочување со данок на додадена вредност, со оглед на посебно утврдената положба и својство на адвокатурата и нотаријатот со Уставот, односно Законот за вршење на нотарските работи , на посебната природа на нивната работа, како и посебните начела на нивното работење.

9. Тргнувајќи од тоа дека со иницијативата поднесена од Јасминка Темелковска членот 30 став 2 точка 3 од Законот се оспорува и од причин што со воведувањето на обврската за плаќање на данокот на додадена вредност на услугите на нотарите граѓаните дополнително ќе бидат оптоварени бидејќи тие според Законот за вршење на нотарските работи за дејствијата преземени од страна на нотарите веќе се обврзани да плаќаат нотарска такса, Судот смета дека во ситуација кога за исто дејствие преземено од нотар граѓаните едновремено плаќаат две јавни давачки (нотарска такса и данок на додадена вредност) се работи за воведува двојно оданочување по исти основ кое не е во функција на заштита на граѓаните од прекумерно и неоправдано оданочување поради што ова решение е во спротивност и со интенцијата на Уставот изразена во темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија утврдени во член 8 од Уставот – владеењето на правото и социјалната правда, во начелото на еднаквост на граѓаните, како и во член 33 од Уставот.

Поради напред наведеното, пред Судот основано се постави прашањето за согласноста на членот 30 став 2 точка 3 од Законот во делот што се однесува за примена на повластената даночна стапка од 5% на прометот на услугите на нотарите со напред наведените уставни одредби, при што го имаше предвид и фактот дека како иако согласно Законот, директен даночен обврзник на овој вид на данок е нотарот, но тој сепак паѓа на товар на граѓанинот како корисник на услугите на нотарот.

10. Со оглед дека Судот одлучи да поведе постапка за оценување на уставноста на членот 30 став 2 точка 3 од Законот во делот што се однесува за услугите за нотарите, по сопствена иницијатива одлучи да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста и на член 6 од Одлуката на Владата на Република Македонија во делот во кој поблиску се определуваат нотарските услуги кои подлежат на повластена стапка на данок на додадена вредност, бидејќи правниот основ, односно овластувањето на Владата во смисла поблиску да ги определи и овој вид на услуги посредно произлегува, односно е поврзан со тој дел од наведениот член од Законот.

11. Оспорениот став 3 на членот 30 од Законот, според мислењето на Судот не може да се доведува во корелација со членот 33 од Уставот, од чиј аспект се оспорува, бидејќи овластувањето на Владата утврдено во овој став не се однесува за утврдување на даночна обврска за други добра и услуги, кои не се утврдени во Законот но ова овластување на Владата е во функција на поединечно и подетално утврдување и дефинирање на добрата и услугите што веќе се утврдени во самиот Закон, а со оглед дека таквото овластување е во согласност со надлежностите на Владата утврдени во член 91 алинеја 1 и 5 од Уставот, Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на ставот 3 на член 30 од Законот со наведените членови од Уставот.

12. Понатаму, Судот оцени дека, согласно член 110 од Уставот не е надлежен да ја оценува усогласеноста меѓу одделните одредби на Законот, како и да дава одговор или појаснувања и свое мислење за други прашања кои се покренуваат во иницијативите, а не се од значење за оценување на уставноста на оспорените членови од Законот.

13. Имајќи предвид дека Судот изрази сомневање во уставноста на член 30 став 2 точка 3, во делот што се однесува за услугите на нотарите, а поврзано со тоа и на дел од Одлуката на Владата на Република Македонија, а со цел да се спречи настанување на тешко отстранливи последици поради нивната несогласност со Уставот, Судот одлучи да ги запре од извршување поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа тој дел од член 30 од Законот, односно на Одлуката.

14. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точките 1, 2 и 3 од ова решение.

15. Ова решение Судот го донесе со мнозинство гласови во состав од претседателот на Судот д-р Тодор Џунов и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, д-р Јован Проевски, Бесим Селими и д-р Јосиф Талевски.

У.бр.154/99; 164/99; 235/99 и 37/2000
14 јуни и 20 септември 2000 г.
С к о п ј е
лк

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република
Македонија
Д-р Тодор Џунов