У.бр.205/1999-1

а) Заклучокот за повлекување на Заклучокот на Владата на Република Македонија од 2 септември 1996 година и за задолжување на Министерството за образование согласно член 8 од Законот за основно образование да даде одобрение за изведување на настава на мајчин турски јазик во ОУ “Моша Пијаде” и “Неџати Зекирија”- Општина Центар Жупа, донесен од Владата на Република Македонија на 10 август 1999 година и

б) Решението за изведување на настава на мајчин турски јазик за учениците од Општина Центар Жупа во ОУ “Моша Пијаде” – Центар Жупа, бр.10-62/19, донесено од Министерот за образование на 31 август 1999 година.

2. Оваа одлука произведува правно дејство со објавувањето во “Службен весник на Република Македонија”.

3. Уставниот суд на Република Македонија, на иницијатива на Политичката партија “Лига за демократија” и здруженијата на граѓани “Светски македонски конгрес” и “Сојуз на Македонците со исламска религија на Македонија”, со Решение У.бр.205/99 од 17 мај 2000 година поведе постапка за оценување уставноста на актите означени во точката 1 од оваа одлука, затоа што се постави прашањето за нивната согласност со член 48 став 4 од Уставот.

Доносителите на оспорените акти не доставија одговор на наводите содржани во Решението за поведување на постапката.

4. Судот, на седницата, утврди дека со оспорениот заклучок се повлекува Заклучокот на Владата донесен на седницата одржана на 2 септември 1996 година и се задолжува Министерството за образование согласно член 8 од Законот за основно образование да даде одобрение за изведување на настава на мајчин турски јазик во ОУ “Моша Пијаде” и “Неџати Зекирија” – Општина Центар Жупа. Во член 8, пак, од Законот за основното образование (“Службен весник на РМ” бр.44/95, 24/96, 34/96 и 35/97) се утврдува дека “воспитно-образовната работа во основното училиште се изведува на македонски јазик и кирилско писмо” (став 1), потоа дека “за припадниците на националностите воспитно-образовната работа се изведува на јазикот и писмото на националностите на начин утврден со овој закон” (став 2) и дека “учениците од став 2 на овој член задолжително го изучуваат и македонскиот јазик” (став 3).

Понатаму, Судот утврди дека со оспореното решение се одобрува изведување на настава на мајчин турски јазик за учениците од Општина Центар Жупа во ОУ “Моша Пијаде” – Центар Жупа (точка 1) и дека решението влегува во сила од денот на донесувањето со примена од 1 септември 1999 година (точка 2).

Од изнесената фактичка состојба, покрај другото, произлегува дека (1) со оспорените акти се утврдува дека турскиот јазик е мајчин јазик на сите ученици од Општина Центар Жупа и дека (2) Заклучокот и Решението не се донесени во остварување на правото на националностите на настава на малцинскиот јазик уреден со Законот за основното образование, бидејќи Законот тоа воопшто не го уредил.

5. Според член 48 став 4 од Уставот припадниците на националностите имаат право на настава на својот јазик во основното и средното образование, на начин утврден со закон. Во училиштата во кои образованието се одвива на јазикот на националноста, се изучува и македонскиот јазик.

Од изнесената уставна одредба произлегува дека припадниците на националностите ја остваруваат наставата, во основното и средното образование, на својот јазик, а тоа, според мислењето на Судот, е јазикот што меѓусебно во секојдневниот живот по слободен избор го користат припадниците на националностите. Според тоа, наведената уставна одредба определила објективен критериум за остварување на правото на националностите на настава на својот јазик и тоа право не зависи ниту од субјективната волја на државните органи, ниту од субјективниот однос на граѓанинот за неговата национална припадност.

Со оспорените акти се определува наставата и за учениците во Општина Центар Жупа, кои во меѓусебниот секојдневен живот по слободен избор го користат македонскиот јазик и со тоа, паралелно со други форми, го искажуваат својот национален идентитет, да се врши на турски јазик, кој тие не го користат во меѓусебното секојдневно комуницирање и по слободен избор. Со тоа, всушност, се излегува надвор од уставните рамки за правото на припадниците на националностите на настава на јазикот на националностите (член 48 став 4 од Уставот) и се попречува остварувањето на целта на образованието-стекнување на потребните знаења, а се девалвира содржината на правото на образование, односно образованието се користи во насока на промена на националниот идентитет на дел од учениците во Општината. Поради тоа, Судот утврди дека таквото решение од оспорените акти не е во согласност со наведената уставна определба.

6. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од оваа одлука.

7. Оваа одлука Судот ја донесе со мнозинство гласови во состав од претседателот на Судот д-р Тодор Џунов и судиите д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, д-р Јован Проевски, Бесим Селими и д-р Јосиф Талевски.

У.бр.205/1999
5 јули 2000 година
С к о п ј е

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Д-р Тодор Џунов