У.бр.95/1999

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и членовите 28 став 1 алинеја 1 и 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/92), на седницата одржана на 20 октомври 1999 година, донесе

1. СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување уставноста на член 7 став 2 и член 10 став 4 од Законот за употребата на македонскиот јазик (“Службен весник на РМ” бр.5/98).

2. Божо Стефановски и други граѓани од Скопје, на Уставниот суд на Република Македонија му поднесоа иницијатива за поведување постапка за оценување уставноста на членовите 7 став 2 и 10 став 4 од Законот означен во точката 1 од ова решение. Според иницијативата со оспорените членови се повредувале стекнатите права на граѓаните бидејќи се барало лицето што завршило филолошки факултет – Група македонски јазик како и Група книжевност да полага лекторски испит. Со тоа, уверението за положен лекторски испит се ставало над дипломата од филолошкиот факултет, без при тоа да се води сметка за долгогодишното искуство на постојните лектори. Исто така, се наведува дека членот 10 став 4 од Законот не содржи децидно наведени критериуми за тоа што се подразбира под поимот “особен придонес”, така да било оставено Советот за македонски јазик да определува кои поединци имаат особен придонес во областа на македонскиот јазик. Поради тоа, во иницијативата се предлага во членот 7 да се додаде текстот “како и лице со лекторска практика од најмалку 10 години”, а членот 10 став 4 да се дополни со следните услови за определување на поимот “посебен интерес”: лекторски стаж од најмалку 10 години, докази за изведување на лекторска дејност, научни трудови и објавени книги.

3. Судот на седницата утврди дека во членот 7 став 1 од Законот е предвидено дека службените текстови од законодавната, извршната и судската власт, локалната самоуправа, учебниците, емисиите, печатот, преводите и другите текстови од член 5 став 1 на овој закон (во кој се утврдува дека македонскиот јазик се употребува во трговските друштва, на упатства за производи, фактури, титлувањето итн.) што се објавуваат, задолжително се лекторираат на македонски јазик. Според ставот 2 на овој член лекторирањето може да го врши лице со завршени студии на Филолошкиот факултет – Група македонски јазик и положен испит за лектор, како и лице со високо образование за македонски јазик со програма соодветна по обем и содржина на Програмата за групата македонски јазик и положен испит за лектор согласно со овој закон. Во ставот 3 на член 7 од Законот е предвидено дека лекторирање без полагање испит за лектор може да врши и лице со научно звање доктор на науки во областа на македонистиката.

Според оспорениот член 10 став 4 од Законот, по исклучок од член 7 став 2 од овој закон, лекторирање и без полагање испит за лектор можат да вршат и поединци со особен придонес во областа на македонскиот јазик, што го определува Советот за македонски јазик. Инаку, Советот за македонски јазик е основан со овој закон и е составен од претседател и осум членови од редот на истакнати поединци од областа на културата, науката и образованието.

4. Судот, исто така утврди дека Уставниот суд со Решение У.бр. 33/99 од 28 април 1999 година не поведе постапка за оценување уставноста на членот 7 став 1, 2 и 3 од Законот за употребата на македонскиот јазик. При тоа, Судот оцени дека законодавецот е овластен, дури и обврзан, да ја обезбеди употребата на литературниот македонски јазик и неговото писмо како службен јазик и писмо во Република Македонија и за таа цел да предвидува критериуми и услови кои тоа ќе го обезбедат и дека Републиката има право, и како прашање на идентитет и како прашање на културно богатство, да презема мерки за заштита на македонскиот литературен јазик и писмо не само во службена, туку и во јавна употреба. Оттука, предвидувањето на задолжителното лекторирање од страна на лектори со положен лекторски испит е прашање на политика во сферата на заштитата на македонскиот јазик во неговата јавна употреба и сочувување на неговиот идентитет, поради што оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на член 7 став 1 и 2 од Законот со член 7 и член 47 од Уставот.

Уставниот суд со Одлука У.бр.33/99 од 15 септември 1999 година го укина членот 10 став 4 од Законот бидејќи оцени дека едно стручно и општествено признание, кое неспорно може да се воспостави, се утврдува како услов за остварување на право на вработување на определено работно место, односно за вршење на определена професија, без притоа во законот да бидат утврдени условите за негово стекнување. Судот смета дека стекнувањето на општествено-стручни признанија не мора да биде условено со законски критериуми, туку со критериуми што ги утврдуваат стручни и општествени тела, но кога тие признанија се, како во случајов, услов за остварување на определени права утврдени со закон односно услов за достапноста на определени работни места, што се докажува со уверение, тие критериуми треба да бидат определени со закон. Отсуството на такви критериуми во член 10 став 4 од Законот ја прават таа одредба неопределена и затоа без критериум за еднаквоста на граѓаните во поглед на исполнувањето на условот “поединец со особен придонес во областа на македонскиот јазик”. Пренесувањето на тоа овластување на Советот за македонски јазик, без оглед на карактерот на тоа тело, всушност е пренесување на законската надлежност. Врз основа на изнесеното, Судот смета дека член 10 став 4 од Законот не е во согласност со член 9 став 2 и член 32 став 2 од Уставот.

5. Согласно член 110 став 1 алинеја 1 и 2 од Уставот, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според оваа уставна одредба, Уставниот суд не е надлежен да врши изменување и дополнување на законите и другите прописи ниту пак има право да утврдува како треба да гласат поедини нивни одредби.

Имајќи предвид дека основна причина за поведување на постапката според иницијаторите е фактот што оспорените членови не го земале предвид долгогодишното искуство на постојните лектори, без притоа да посочат со кои одредби од Уставот не се во согласност, барањето Уставниот суд да изврши нивно дополнување за што е неспорно дека Уставниот суд не е надлежен, Судот оцени дека треба да се отфрли согласно член 28 став 1 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија.

6. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

7. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Милан Недков и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Јован Проевски, Бесим Селими, д-р Јосиф Талевски и д-р Тодор Џунов.

У.бр.95/99
20 октомври 1999 година
С к о п ј е
лк

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република
Македонија
д-р Милан Недков