Вовед
Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 став 1 алинеа 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/92), на седницата одржана на 2 април 1997 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
Текст
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување уставноста на Автентичното толкување на член 70 од Законот за банки и штедилници, дадено од Собранието на Република Македонија на 25 декември 1996 година (“Службен весник на РМ” бр.71/96).
2. На Уставниот суд на Република Македонија му е поднесена иницијатива од д-р Александар Маневски од Скопје, за поведување постапка за оценување уставноста на автентичното толкување означено во точката 1 од ова решение, затоа што не било прогласено со указ, како што е определено за законите со член 75 став 1 и 2 од Уставот, поради што Толкувањето не било донесено во согласност со наведената уставна одредба. Понатаму, се наведува, Толкувањето на членот 70 од Законот, дека Народната банка може да ја изрекне мерката – забрана за вршење на работите и на директорот на банката, не можело да биде такво, бидејќи (1) целиот текст на Законот за банките и штедилниците прави разлика помеѓу директорот на банката и лицата со посебни овластувања, при што со тој закон се определувале мерките што Народната банка може да ги изрекне само над лицата со посебни овластувања, а не и над директорот на банката и (2) Народната банка над директор на банка можела да изрекне само мерка – укинување на издадената согласност за именување на работоводен орган на банката и тоа можела да го направи врз основа на Законот за Народната банка на Република Македонија (член 50 став 1 точка 12), па и од тие причини Автентичното толкување било неуставно. Исто така, се наведува дека Автентичното толкување не било потребно да се дава, бидејќи толкување во принцип се дава заради воедначување на примената на една законска одредба, што не било случај со член 70 од Законот.
Освен тоа, Автентичното толкување не било во согласност и со член 101 од Уставот, затоа што било спротивно на ставот на Врховниот суд за применувањето на членот 70 од Законот, кој Суд, пак, бил овластен да го обезбеди единството во примената на законите. Понатаму, се смета дека Автентичното толкување, со тоа што определува дека под “лица со посебни овластувања” се подразбира и директорот, иако законската одредба тоа не го кажала така, всушност врши дополнување на законската одредба, при што тоа се прави во постапка која не е во согласност со Уставот, поради што Толкувањето не било во согласност со Уставот. Исто така, се укажува дека Автентичното толкување ќе имало смисла доколку се однесувало на одредбите од Законот за Народната банка, што регулираат прашања за директор на банка, а не и на одредбите од Законот за банките и штедилниците.
3. На седницата Судот утврди дека Автентичното толкување е дадено од Собранието на Република Македонија врз основа на член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, по барање на Народната банка на Република Македонија.
Во Толкувањето се наведува дека, согласно член 56 од Законот за банки и штедилници (“Службен весник на Република Македонија” бр.29/96-пречистен текст), работоводниот орган, покрај тоа што раководи со работата на банката и ја претставува и застапува, обезбедува и законитост во работењето на банката.
За законитоста во работењето на банката и за своето работење, согласно член 57 од Законот, работоводниот орган е одговорен на собранието на банката и на управниот одбор на банката.
Понатаму, се наведува дека, според член 58 став 1 од Законот, банката и работоводниот орган, како и другите работници со посебни овластувања и членовите на нивното потесно семејство, согласно на статутот на банката склучуваат договори за тоа, додека се во работен однос во банката, да не можат да основаат банка или штедилница.
Исто така, се наведува дека, според член 59 од Законот, работоводниот орган на банката и работниците со посебни овластувања и одговорности се должни писмено да ги известат органите на банката, ако утврдат дека одлуката на органите на банката е спротивна на закон или на пропис донесен врз основа на закон или ако одлуката, според својата содржина, е таква да може да ја загрози ликвидноста на банката.
Според член 68 од Законот, Народната банка ја контролира законитоста во работата на банката.
Ако при наведената контрола, Народната банка констатира дека работењето не се остварува во согласност со прописите, врз основа на член 70 став 1 точка 1 од Законот, може да ја преземе мерката – целосна или делумна забрана за вршење на работата на лица со посебни овластувања, за што Народната банка ја известува Владата.
Од наведените законски одредби Собранието на Република Македонија изведува толкување дека Народната банка ја презема мерката – забрана за вршење на работите од страна на одредени лица, во постапка на контрола на законитоста на работата на банката и дека законитоста на работата на банката е првенствено грижа и одговорност на работоводниот орган, но и на другите лица со посебни овластувања кои работат по налозите на работоводниот орган. Оттука, се заклучува, под поимот “лица со посебни овластувања” се подразбира првенствено директорот, а и другите работници со посебни овластувања, со тоа што овластувањето за директорот да презема мерки за законито работење произлегува од самиот закон (член 57), а овластувањето на другите овластени лица произлегува од посебните овластувања што директорот им ги дал на тие лица заради законито работење на банката. Значи, одредбите од Законот кои се однесуваат на лица со посебни овластувања односно на лица со посебно овластување и одговорност, според Толкувањето, се однесуваат на директорот и другите работници со посебни овластувања. На овој став, според Толкувањето, укажуваат и решенијата од членовите 58 и 149 ставовите 2 и 3 (казнена одредба која се однесува подеднакво и на работоводниот орган и на лица со посебни овластувања).
Оттука, се заклучува, одредбата на членот 70 од Законот за банки и штедилници (“Службен весник на Република Македонија” бр.29/96-пречистен текст) треба да се толкува така што под лица со посебни овластувања се подразбира директорот, како и лицата со посебни овластувања и одговорности.
Автентичното толкување е потпишано од претседателот на Собранието на Република Македонија и нема Указ за негово прогласување.
Инаку, изнесеното автентично толкување се дава на одредбата од член 70 на Законот за банките и штедилниците (“Службен весник на Република Македонија” бр.29/96-пречистен текст) според која доколку при контролата од член 68 се утврди дека банката не ги спроведува прописите, Народната банка ја презема, покрај другото, и мерката-целосна или делумна забрана за вршење на работите на лицата со посебни овластувања.
4. Според член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, Собранието на Република Македонија донесува закони и дава автентично толкување на законите.
Од изнесената уставна одредба произлегува дека Собранието на Република Македонија има овластување да дава автентично толкување на законските одредби, при што Уставот остава законодавецот да го определи обемот и постапката на давањето автентично толкување, со оглед на тоа што тој ја донесува законската одредба.
Со оглед на тоа, Судот смета дека оспореното Автентично толкување на член 70 од Законот има уставна основа, поради што не може да се постави прашањето за неговата согласност со наведената уставна одредба.
Од друга страна, ако на Автентичното толкување се гледа истовремено со содржината на членот 70 од Законот, Судот, исто така, смета дека не може да се постави прашањето за неговата уставност. Имено, според член 60 од Уставот, Народната банка е самостојна и одговорна за стабилноста на валутата, за монетарната политика и за општата ликвидност на плаќањата во Републиката и кон странство (став 2), при што работата на Народната банка се уредува со закон (став 3).
Од изнесените уставни одредби произлегува дека со закон се уредува работата на Народната банка во остварувањето на нејзините функции: стабилност на валутата, монетарната политика и општата ликвидност.
Со оглед на тоа што Автентичното толкување на член 70 од Законот за банките и штедилниците се определува овластување за Народната банка да може да забрани вршење на работите од страна на директор на банка, ако при контролата на законитоста во работењето на банката се утврди дека банката не ги спроведува прописите, произлегува дека таквото законско решение има уставна основа во член 60 од Уставот.
5. Во однос на наводот во иницијативата дека Автентичното толкување не е прогласено со указ и дека поради тоа не е во согласност со член 75 став 1 и 2 од Уставот, Судот смета дека Автентичното толкување според својата правна природа е општа правна норма изразена преку толкување, објаснување, интерпретација која се инкорпорира во законската одредба на која се однесува, при што Уставот не пропишува дека автентично толкување се прогласува со указ, туку дека законите се прогласуваат со указ (член 75 став 1) што го потпишуваат Претседателот на Републиката и Претседателот на Собранието (член 75 став 2),а што е сторено во однос на Законот чиј составен дел е и оваа норма што е предмет на автентично толкување, поради што не може да се постави прашањето за согласноста на Автентичното толкување со означената уставна одредба.
6. Околу наводите во иницијативата, дека (1) Автентичното толкување не можело да биде такво по својата содржина, дека (2) можело да се дава само со цел да се воедначи примена на една законска одредба, а не и вон тој случај, дека (3) врши всушност дополнување на член 70 од Законот, дека (4) тоа, според својата содржина, требало да се однесува на Законот за Народната банка на Република Македонија, Судот смета дека обемот и процедурата на толкување на една законска одредба е работа на законодавецот, за што тој има уставна основа во член 68 од Уставот.
7. Што се однесува, пак, до наводот во иницијативата за несогласноста на Автентичното толкување со член 101 од Уставот бидејќи со него не е испочитувано мислењето на Врховниот суд на Република Македонија, Судот смета дека мислењето на Врховниот суд за смислата на една законска одредба, според член 101 од Уставот, не го обврзува Собранието на Република Македонија при давање на автентично толкување, поради што не може да се постави прашањето за согласноста на Автентичното толкување со наведената уставна одредба.
8. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.
9. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Јован Проевски и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, Бесим Селими, д-р Јосиф Талевски и д-р Тодор Џунов. (У.бр.21/97)