Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.47/2025
У.бр.49/2025
У.бр.70/2025
Скопје, 09.07.2025 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 25, член 38 алинеја 2 и член 73 алинеја 3 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 9 јули 2025 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ОТФРЛААТ иницијативите за поведување постапка за оценување на уставноста на член 18 став 1 точка б) од Законот за нотаријатот („Службен весник на Република Македонија“ број 72/2016, 142/2016 и 233/2018).
Образложение
I
Лорија Ваневска – нотар од Куманово, Јасмина Радончиќ – нотар од Скопје и Весна Дончева – нотар од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесоа три одделни иницијативи за поведување постапка за оценување на уставноста на одредбата од Законот, означена во диспозитивот на ова решение. Судот, по повод поднесените иницијативи, согласно со член 25 од Актот на Уставниот суд спроведе единствена постапка.
Подносителите на иницијативите наведуваат дека во Законот за нотаријатот постои ограничувачка норма содржана во оспорениот член 18 став 1 точка б), според која, на именуваните нотари по навршување 64 години возраст, им престанува законската можност да ја вршат функцијата, без право на продолжување до 67 години, како што тоа е дозволено за други категории на именувани лица.
Подносителите истакнуваат дека со носењето на член 104-а од Законот за работните односи („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 38/2025), законодавецот им овозможил на именуваните лица, по сопствена волја и со писмена изјава, да го продолжат работниот однос до 67 години. Според нив, оваа одредба се однесува и на нотарите, бидејќи и тие се лица кои се именувани од надлежен орган – министерот за правда, кои вршат јавни овластувања.
Сепак, подносителите сметаат дека одредбата од член 18 став 1 точка б) од Законот за нотаријатот е во спротивност со ова ново законско решение, бидејќи на нотарите им се ускратува правото на избор за продолжување на функцијата. Тоа, според нив, претставува нееднаков третман и ги става нотарите во дискриминирачка положба во однос на другите носители на јавни овластувања.
Во прилог на своите наводи, подносителите се повикуваат и на ставот на Уставниот суд изнесен во Решението У.бр.29/2018 од 03.10.2018 година, каде е утврдено дека нотарите се носители на јавни овластувања и не засноваат класичен работен однос според Законот за работните односи, туку истите се именувани од надлежен орган.
Оттука, подносителите сметаат дека со задржувањето на ваквата ограничувачка норма во Законот за нотаријатот, се врши повреда на уставно загарантираните принципи на еднаквост, правичност и право на работа, како и дека не се почитува начелото на еднаков третман на сите лица кои вршат јавни функции, со што се создава неуставна и незаконска состојба.
II
На седницата Судот утврди дека согласно со член 18 став 1 точка б) од Законот за нотаријатот, службата на нотарот престанува ако почне да користи инвалидска пензија, или наврши 64 години возраст.
III
Согласно со член 110 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот.
Според член 38 алинеја 2 од Актот на Уставниот суд, Судот ќе ја отфрли иницијативата ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.
Со предметните иницијативи се оспорува член 18 став 1 точка б) од Законот за нотаријатот („Службен весник на Република Македонија“ број 72/2016, 142/2016 и 233/2018).
Од содржината на оваа одредба, произлегува дека службата на нотарот престанува ако почне да користи инвалидска пензија, или наврши 64 години возраст.
Сега оспорената одредба претходно била предмет на оцена од страна на Уставниот суд во предметот У.бр.29/2018 од 03.10.2018 година, од аспект на согласноста со член 8 став 1 алинеја 3, член 9 и член 32 од Уставот на Република Северна Македонија, при што, Судот не повел постапка и утврдил дека оспорената законска одредба е во согласност со Уставот.
Од уставно-судската анализа во предметот У.бр.29/2018 од 03.10.2018 година, Уставниот суд утврдил дека „нотарите не се наоѓаат во идентична, ниту пак во слична положба со вработените врз кои се применува Законот за работните односи, така што и нивното изземање од опфатот на овој закон во однос на можноста за продолжување на работниот однос по навршувањето на определена возраст не претставува дискриминација. Поради тоа, Судот утврди дека не постојат основи за доведување под сомнение на одредбата од член 104 став 2 во делот „доколку со закон поинаку не е утврдено“ од Законот за работните односи и член 18 став 1 точка б) во делот „или наврши 64 години возраст“ од Законот за нотаријатот, со членовите 9 и 32 од Уставот на Република Македонија.
Во однос на наводите во предметните иницијативи дека оспорената одредба е спротивна и со член 104-а став 1 од Законот за работните односи, каде е уредено дека по исклучок од член 104 од овој закон, лице кое остварува права од работен однос врз основа на одлука за избор или именување од надлежен орган, во согласност со законот што ги утврдува неговите права и обврски кои произлегуваат од вршењето на функцијата, има право да побара да продолжи со вршење на функцијата и по исполнување на условите за старосна пензија, а најмногу до 67 години возраст, со писмена изјава до органот кој го избрал или именува, јасно е утврдено дека согласно со член 110 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите или нивни одредби со Уставот, но не и за меѓусебната согласност на закон со закон, како прописи од ист ранг во хиерархијата на правните прописи.
Врз основа на претходно изнесеното, Судот утврди дека оспорената одредба од Законот за нотаријатот била предмет на уставно-судска оцена, при што Уставниот суд не утврдил дека е спротивна на Уставот. Имајќи предвид дека правната и фактичката состојба е непроменета и дека аспектите на оспорување изнесени во овие иницијативи не се од влијание за заземање на поинаков став од она што Уставниот суд го утврдил во Решението У.бр.29/2018 од 03.10.2018 година, со кое не поведе постапка за оценување на уставноста на оспорената одредба од Законот за нотаријатот, како и фактот дека не постојат основи за поинакво одлучување, Судот утврди дека се исполнети условите од член 38 алинеја 2 од Актот на Уставниот суд, за отфрлање на иницијативите.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд нa Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.47/2025
U.nr.49/2025
U.nr.70/2025
Shkup, 09.07.2025
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 25, nenit 38 alineja 2 dhe nenit 73 alineja 3 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në mbledhjen e mbajtur më 9 korrik 2025, miratoi
A K T V E N D I M
HIDHEN POSHTË iniciativat për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 18 paragrafi 1 pika b) të Ligjit për noterinë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 72/2016, 142/2016 dhe 233/2018).
Arsyetim
I
Lorija Vanevska – notere nga Kumanova, Jasmina Radonçiq – notere nga Shkupi dhe Vesna Donçeva – notere nga Shkupi, parashtruan tre iniciativa të veçanta në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për të inicuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së Ligjit, të shënuar në pjesën dispozitive të këtij aktvendimi. Gjykata, në lidhje me iniciativat e parashtruara, në përputhje me nenin 25 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, zhvilloi një procedurë të vetme.
Parashtrueset e iniciativave theksojnë se Ligji për noterinë përmban një normë kufizuese të përfshirë në nenin e kontestuar 18, paragrafi 1, pika b), sipas të cilit, me mbushjen e moshës 64 vjeç, noterët e emëruar pushojnë së pasuri mundësinë ligjore për të kryer funksionin e tyre, pa të drejtë për të vazhduar mandatin e tyre deri në moshën 67 vjet, siç lejohet për kategoritë e tjera të personave të emëruar.
Parashtrueset theksojnë se me miratimin e nenit 104-a të Ligjit për marrëdhëniet e punës (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 38/2025), ligjvënësi u ka mundësuar personave të emëruar, me vullnetin e tyre të lirë dhe me një deklaratë me shkrim, të zgjasin marrëdhënien e tyre të punës deri në moshën 67 vjeç. Sipas tyre, kjo dispozitë vlen edhe për noterët, pasi edhe ata janë persona të emëruar nga një organ kompetent – Ministri i Drejtësisë, të cilët ushtrojnë autorizime publike.
Megjithatë, parashtrueset konsiderojnë se dispozita e nenit 18 paragrafi 1 pika b) e Ligjit për noterinë është në kundërshtim me këtë zgjidhje të re ligjore, pasi noterëve u mohohet e drejta për të zgjedhur të vazhdojnë funksionin e tyre. Kjo, sipas tyre, përbën trajtim të pabarabartë dhe i vendos noterët në një pozicion diskriminues në raport me martësit tjerë të autorizimeve publike.
Në mbështetje të pretendimeve të tyre, parashtrueset i referohen edhe qëndrimit të Gjykatës Kushtetuese të përcaktuar në Aktvendimin U.nr.29/2018 të datës 03.10.2018, i cili përcaktoi se noterët janë bartës të autorizimeve publike dhe nuk krijojnë një marrëdhënie klasike pune sipas Ligjit për marrëdhëniet e punës, por përkundrazi emërohen nga një organ kompetent.
Prandaj, parashtrueset konsiderojnë se duke ruajtur një normë kaq kufizuese në Ligjin për noterinë, shkelen parimet e garantuara kushtetuese të barazisë, drejtësisë dhe të drejtës për punë, si dhe se nuk respektohet parimi i trajtimit të barabartë të të gjithë personave që kryejnë funksione publike, duke krijuar kështu një situatë antikushtetuese dhe të paligjshme.
II
Në seancë, Gjykata përcaktoi se në përputhje me nenin 18, paragrafi 1, pika b) të Ligji për noterinë, shërbimi i një noteri ndërpritet nëse ai fillon të përdorë pension invaliditeti ose mbush moshën 64 vjeç.
III
Në përputhje me nenin 110, paragrafi 1 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.
Sipas nenit 38, paragrafi 2 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, Gjykata do ta hedhë poshtë iniciativën nëse ka vendosur tashmë për të njëjtën çështje dhe nuk ka baza për një vendim tjetër.
Iniciativat në fjalë kundërshtojnë nenin 18, paragrafi 1, pika b) të Ligji për noterinë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 72/2016, 142/2016 dhe 233/2018).
Nga përmbajtja e kësaj dispozite, rrjedh se shërbimi i një noteri publik përfundon nëse ai fillon të përdorë pension invaliditeti, ose mbush moshën 64 vjeç.
Dispozita tani e kontestuar më parë i është nënshtruar vlerësimit nga Gjykata Kushtetuese në lëndën U.br.29/2018 të datës 03.10.2018, nga aspekti i përputhshmërisë me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 9 dhe nenin 32 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, me ç’rast Gjykata nuk ka inicuar procedurë dhe ka përcaktuar se dispozita ligjore e kontestuar është në përputhje me Kushtetutën.
Nga analiza kushtetuese-gjyqësore në lëndën U.br.29/2018 të datës 03.10.2018, Gjykata Kushtetuese përcaktoi se “noterët nuk janë në një pozicion identik ose të ngjashëm me punonjësit për të cilët zbatohet Ligji për marrëdhëniet e punës, prandaj përjashtimi i tyre nga fushëveprimi i këtij ligji në aspektin e mundësisë së vazhdimit të marrëdhënies së punës pas arritjes së një moshe të caktuar nuk përbën diskriminim. Prandaj, Gjykata përcaktoi se nuk ka baza për të vënë në dyshim dispozitën e nenit 104 paragrafi 2 në pjesën “përveç nëse përcaktohet ndryshe me ligj” të Ligjit për marrëdhëniet e punës dhe nenit 18 paragrafi 1 pika b) në pjesën “ose mbush moshën 64 vjeç” të Ligji për noterinë, me nenet 9 dhe 32 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë.
Lidhur me pretendimet në iniciativat në fjalë se dispozita e kontestuar është në kundërshtim edhe me nenin 104-a paragrafi 1 të Ligjit për marrëdhëniet e punës, i cili përcakton se, si përjashtim nga neni 104 i këtij Ligji, një person që ushtron të drejta nga një marrëdhënie pune në bazë të një vendimi për zgjedhje ose emërim nga një organ kompetent, në përputhje me ligjin që përcakton të drejtat dhe detyrimet e tij që rrjedhin nga kryerja e funksionit, ka të drejtë të kërkojë të vazhdojë kryerjen e funksionit edhe pas përmbushjes së kushteve për pension pleqërie dhe deri në moshën 67 vjeç në maksimum, me një deklaratë me shkrim drejtuar organit që e ka zgjedhur ose emëruar, përcaktohet qartë se në përputhje me nenin 110 paragrafi 1 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për përputhshmërinë e ligjeve ose dispozitave të tyre me Kushtetutën, por jo për përputhshmërinë e ndërsjellë të një ligji me një ligj, si rregulla të të njëjtit rang në hierarkinë e rregullave juridike.
Bazuar në sa më sipër, Gjykata ka përcaktuar se dispozita e kontestuar e Ligji për noterinë ka qenë lëndë e vlerësimit kushtetues-gjyqësor dhe Gjykata Kushtetuese nuk ka përcaktuar se është në kundërshtim me Kushtetutën. Duke marrë parasysh se situata ligjore dhe faktike është e pandryshuar dhe se aspektet e kundërshtimit të paraqitura në këto iniciativa nuk ndikojnë në marrjen e një qëndrimi të ndryshëm nga ai që Gjykata Kushtetuese ka përcaktuar në Aktvendimin U.nr.29/2018 të datës 03.10.2018, me të cilin nuk inicoi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së kontestuar të Ligjit për noterinë, si dhe faktin se nuk ka baza për një vendim të ndryshëm, Gjykata ka përcaktuar se janë përmbushur kushtet e nenit 38, paragrafi 2 i Aktit të Gjykatës Kushtetuese, për hedhjen poshtë të iniciativave.
IV
Bazuar në sa më sipër, Gjykata me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski