У.бр.246/2024

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.246/2024
Скопје, 20 мај 2025 година

 

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 73 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 20 мај 2025 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 33 став 5 и член 33 став 6 во делот „во случаите од ставот (5) на овој член, кога судот не е во можност да одлучи за предметот без списите” од Законот за управни спорови („Службен весник на Република Северна Македонија“  бр.96/2019 и бр.220/24).

Образложение

I

Александар Наумовски од Битола, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на оспорените одредби означени во диспозитивот на ова решение.

Според наводите во иницијативата, со оспорените одредби се попречува одлучувањето на Управниот суд и остварувањето на уставно гарантираното право на жалба со Амандманот XXI, правото на правично судење во разумен рок, се повредува забраната на злоупотреба на правата и ограничување на употребата на рестрикциите во правата, предвидени со членовите 17 и 18 од Европската конвенција за човекови права.

Според подносителот, оспорените одредби го спречуваат изведувањето на правните дејствија на Управниот суд, согласно со Законот за управните спорови и се овозможува одлучување во спорот без списи. Случаите кога судот не е во можност да одлучи за предметот без списи се одлучувањата на судот според член 60 од Законот за управни спорови. Појаснува дека оспорените одредби ја спречуваат можноста за мериторно одлучување од страна на Управниот суд, бидејќи дејствијата на судот определени во член 60 се важни за понатамошна операционализација на гаранциите со Аманманот XXI од Уставот. Така, оспорените одредби ја спречуваат уставно гарантираната судска заштита на законитоста на поединечните акти на државната управа со член 50 став 2 од Уставот.

Во иницијативата се образложува дека оспорените одредби се неусогласени со начелата предвидени во членовите 2, 3, 4, 5, 6 и 10 од Законот за судовите, како и член 36 став 1 од овој закон кој се однесува на правото на судење во разумен рок. Исто така, според подносителот, оспорените одредби се спротивни на начелата на законитост, рамноправност, јавност, усност и контрадикторност на управната постапка предвидени во одредбите од Законот за управните спорови, односно со членовите 2, 3, 7, 8, 9, 10, 12, 24, 33, 36, 37, 38 и 58 коишто ги цитира во иницијативата. Врз основа на цитираните одредби, подносителот смета дека Законот за управни спорови обезбедува заштита од недоставувањето на списи до судот, како и обврска за соработка со судот според одредбите на член 12 од Законот, како и член 36 став 1 кој го задолжува секој јавен орган на обврска за соработка со судот. Понатаму, се наведува дека со примената на оспорените одредби, се повредуваат правилата за пресуда од член 58 од Законот, со што се спречува Управниот суд мериторно да одлучи. Без функционалното првостепено испитување се повредува поголем опфат на уставно гарантираните права, што „во спрега” со јавната администрација која молчи, предизвикуваат бесконечност во одлучувањето и правна состојба која ги ограничува правата на субјектите, спротивно на основните начела на судската и управно-судската постапка и одредбите на Законот за управни спорови. Воедно, подносителот смета дека оспорените одредби се спротивни во смисла на член 69 став 4 од Законот поради недозволеност на второстепено испитување. Во иницијативите подносителот посочува на судската пракса на Управниот суд.

Врз основа на изнесеното, според подносителот, оспорените одредби предизвикуваат неприменливост и се неусогласени со нормативната функционална целина на Законот за судовите и Законот за управни спорови, односно ја оневозможуваат функционалната судска заштита на законитоста на актите и ги ограничуваат признатите слободи и права. Како последица на неусогласеноста, се повредува член 51 од Уставот што резултира со повреда на владеење на правото, односно темелните вредности на уставниот поредок утврдени во член 8 став 1 алинеи 1, 3, 6 и 11, како и член 6 став 1 и членовите 13, 14, 17 и 18 од Европската конвенција за човекови права.

Според подносителот, оспорените одредби се во правна спротивност со правилата за жалба од Законот за управни спорови, а на оспорениот член 33 став 5 фунционално не му е местото во овој член под наслов „Доставување на тужба”. За целосно остварување на правото на жалба и друг вид правна заштита против акти на државата и правото на судска заштита на законитоста на поединечните акти на државната управа, не е доволно само да се предвидени како правен лек, туку истите треба и понатаму да се доуредуваат, бидејќи овие права се гарантираат секогаш кога е донесена одлука од јавен орган во првостепена постапка.

Воедно, во иницијативата се наведува дека оспорените одредби дозволуваат неуредно постапување и одлучување на Управниот суд, со што се овозможува недозволена дискриминација на граѓаните во зависност од несовесната јавна администрација, со што се повредува принципот на еднаквост од член 9 од Уставот.

Врз основа на изнесеното, подносителот му предлага на Уставниот суд да поведе постапка за оцена на уставноста на член 33 став 5 и член 33 став 6 во оспорениот дел и истите да ги укине, а до донесување на конечната одлука да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на истите, бидејќи со нивното извршување би можеле да настанат тешко отстранливи последици.

II

На седницата Судот утврди дека во член 33 став 5 и член 33 став 6 од Законот за управни спорови („Службен весник на Република Северна Македонија“  бр.96/2019 и бр.220/24) е предвидено:

(5) Доколку тужениот или друг орган кој располага со списите, по барањето на судот не ги достави сите списи со предметот во рокот определен од судот или изјави дека не може да ги достави, судот одлучува за предметот без списите.
(6) Во случаите од ставот (5) на овој член, кога судот не е во можност да одлучи за предметот без списите, судот со решение изрекува парична казна во износ до 20% од месечната плата на лицето што го донело оспорениот акт односно го презело оспореното дејствие, или на одговорното лице, односно овластеното лице во тужениот, односно во органот кој располага со списите што не се доставени поради неоправдани причини. Против решението дозволена е жалба до Вишиот управен суд, во рок од 15 дена, сметано од денот на доставување на решението до тужениот.

III

Според член 8 став 1 алинеи 1, 3, 6 и 11 од Уставот на Република Северна Македонија, основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, владеењето на правото, правната заштита на сопственоста и почитувањето на општо прифатените норми на меѓународното право се темелни вредности на уставниот поредок.

Граѓаните на Република Северна  Македонија, според член 9 став 1 од Уставот се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба, а според став 2 од истиот член, граѓаните се еднакви пред Уставот и законите.

Со Амандманoт XXI со кој е заменет член 15 од Уставот се гарантира правото на жалба против одлуки донесени во постапка во прв степен пред суд. Правото на жалба или друг вид на правна заштита против поединечни правни акти донесени во постапка во прв степен пред орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања се уредува со закон.

Се гарантира судска заштита на законитоста на поединечните акти на државната управа и на другите институции што вршат јавни овластувања. Граѓанинот има право да биде запознат со човековите права и основни слободи и активно да придонесува, поединечно или заедно со други за нивно унапредување и заштита, како што е пропишано во член 50 од Уставот.

Во Република Северна Македонија, согласно со член 51 од Уставот, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Уставниот суд на Република  Северна  Македонија, согласно со член 110 алинеја 1 од Уставот, одлучува за согласноста на законите со Уставот.

Европската конвенција за заштита на човековите права и основни слободи на Советот на Европа е ратификувана со Закон, објавен во „Службен весник на Република Македонија” број 11/1997. Правилата содржани во Европската конвенција, согласно член 8 став 1 алинеја 1 и член 118 од Уставот, се дел од внатешниот правен поредок на Република Северна Македонија и имаат статус на темелни вредности на уставниот поредок.

Согласно со член 6 став 1 од Европската конвенција за заштита на човековите права, секој има право правично и јавно, во разумен рок, пред независен и непристрасен, со закон воспоставен суд, да бидат разгледани и утврдени неговите граѓански права и обврски или основаноста на какви било кривични обвиненија против него.
Член 14 од Европската конценција е со наслов „Забрана на дискриминација“ и во него е предвидено дека уживањето на слободите и правата признати со оваа конвенција треба да се обезбеди без никаква дискриминација заснована на пол, раса, боја на кожата, јазик, вера, политичко или кое и да е друго мислење, национално или социјално потекло, припадност на национално малцинство, материјална положба, потекло по раѓање или кој и да е друг статус.

Член 17 со наслов „Забрана на злоупотреба на правата“ предвидува дека ниту една одредба од Конвенцијата не може да се толкува на начин според кој, на некоја држава, група или поединец им е дадено право да преземаат активности или постапки со кои се загрозува некое право или слобода што се признати со оваа конвенција, или да ги ограничуваат овие права и слободи во мерка поголема од онаа предвидена со Конвенцијата.

Сo член 18 „Ограничување на употребата на рестрикциите во правата” се предвидува дека дозволените ограничувања за споменатите права и слободи според оваа конвенција, може да се применуваат само за оние цели за кои се и предвидени.

Според основните одредби на Законот за управни спорови („Службен весник на Република Македонија“ број 96/2019), во управен спор се обезбедува законитост на судска заштита на правата и правните интереси на физичките и правните лица против поединечни управни акти и дејствија на јавните органи, во согласност со овој закон.

Управниот суд одлучува во управен спор кој се поведува со тужба, врз основа на причините предвидени согласно со Законот за управни спорови. Тужител е физичко или правно лице коe смета дека му е повредено право или правен интерес со конечен управен акт донесен во управна постапка, или во прекршочна постапка, како и со непостапување на јавен орган во законски утврдениот рок. Тужен е јавниот орган чиј акт или дејствие се оспорува.

Оспорените одредби со иницијативата во член 33 од Законот за управни спорови се однесуваат на доставување на тужбата и се сместени во точка 7. од Законот со наслов „Постапување на судот по тужбата”. По оценка на уредноста на тужбата и претпоставките за водење на управен спор, Управниот суд ќе ја достави тужбата со сите докази на одговор до тужениот и до заинтересираното лице ако го има, со што започнува т.н. редовна или главна фаза во управно-судската постапка.

Од член 33 став 3 од Законот произлегува дека „Во одговорот на тужбата, тужениот треба да се произнесе по однос на тужбата и наводите во тужбата и е должен во утврдениот рок да ги достави сите списи, кои се однесуваат на предметот“.

Со оспорените одредби од Законот се предвидува дека доколку тужениот или друг орган кој располага со списите, по барањето на судот не ги достави сите списи со предметот во рокот определен од судот или изјави дека не може да ги достави, судот одлучува за предметот без списите (член 33 став 5), како и постапување на судот доколку не е во можност да одлучи за предметот без списите. Така, според член 33 став 6 од Законот, кога судот не е во можност да одлучи за предметот без списите, тој со решение изрекува парична казна во износ до 20% од месечната плата на лицето што го донело оспорениот акт односно го презело оспореното дејство, или на одговорното лице, односно овластеното лице во тужениот, односно во органот што располага со списите што не се доставени поради неоправдани причини, а против ова решение дозволена е жалба до Вишиот управен суд, во рок од 15 дена, сметано од денот на доставување на решението до тужениот.

Доставувањето на тужбата на одговор до тужениот и до заинтересираното лице овозможува да се побиваат наводите во тужбата и да се изнесат аргументи и докази за основаноста на управниот акт, што е во согласност со начелото на контрадикторност. Одговорот на тужба како процеснo дејствие е од особена важност за Управниот суд, бидејќи обврска на тужениот орган е заедно со одговорот да ги достави и списите на предметот во оригинал со кои претходно не располага судот, ниту пак тужителот. Неподнесувањето на списите, не само што претставува злоупотреба на правата на тужителот, туку и оневозможување на управниот суд да донесе мериторна одлука преку утврдување на фактичката состојба. Оттука, законодавецот утврдил обврска (а не и право) за судот да донесе одлука само врз основа на наводите на тужителот сè со цел, управниот спор да има конечна завршница и да може да заврши согласно одредбите на Законот за управните спорови, со одржување на едно рочиште и во рамки на законски утврдениот рок од 9 месеци.

Согласно со одредбите на Законот за управни спорови, Управниот суд може да го реши управниот спор без списи, ако од тужбата и од образложението на оспорениот управен акт е очигледно правилно утврдена фактичката состојба, а законитоста на управниот акт треба да се цени само во поглед на спорните правни прашања. Исто така, управниот спор може да се реши без списи и кога од образложението на управниот акт се сторени очигледни суштествени повреди на управната постапка кои се од влијание при одлучувањето. Член 60 од Законот ги содржи случаите во кои Управниот суд е должен да го усвои тужбеното барање и пропишува каква одлука во секој од тие конкретни случаи, судот усвојувајќи го тужбеното барање, треба да донесе. Управниот суд е должен да ја заснова својата одлука врз основа на доказите кои се изведени во постапката. Доколку судот не е во можност да донесе одлука врз основа на расположливите докази, ќе преземе мерки предвидени со Законот.

Сепак, согласно одредбите на Законот за управни спорови, дури и во случаите кога тужениот не ги доставил списите, Управниот суд има на располагање механизми кои овозможуват судска заштита, односно може да го поништи оспорениот акт и да го врати на повторно одлучување на органот што го донел и тоа доколку природата на управната работа не дозволува одлучување во полна јурисдикција, односно доколку Управниот суд не може целосно да ги утврди фактите по суштинските прашања и треба во управна постапка да се утврди вистинската фактичка состојба, што произлегува од член 60 став 3 алинеја 2.

Имајќи го предвид изнесеното, Судот утврди дека законското решение во оспорените одредби е во насока на заштита на начелото на законитост и правната положба на тужителот во управниот спор. Одредбите од член 33 став 5 овозможуваат постапување на Управниот суд да го реши управниот спор без списи и да донесе одлука врз основа на расположливите докази во управната постапка. Воедно, со член 33 став 6, Законот предвидел постапување на Управниот суд во случаи кога не е во можност да одлучи за предметот без списите, односно изрекување на парична казна на овластеното лице кај тужениот орган на управата, која одредба ја потенцира важноста на судската контрола врз работата на управните органи и значењето на навременото доставување како контролен механизам.

Судот, исто така, утврди дека со оспорените одредби не може да се доведе во прашање остварувањето на уставно гарантираното право на жалба, утврдено во Амандман XXI од Уставот, правото на судска заштита гарантирано со член 50 од Уставот, ниту пак одредбите од Европската конвенција за човекови права на кои подносителот се повикува во иницијативата.

Тргнувајќи од содржината на уставните одредби, со член 50 на граѓаните им се гарантира судска заштита на законитоста на поединечните акти на државната управа и на другите институции што вршат јавни овластувања, и претставува гаранција која се однесува за сите граѓани подеднакво. Секој има право на ова уставно загарантирано право, односно заштита на правата пред судот која се остварува под услови и во постапка утврдени во Законот за управните спорови.

Во однос на наводите на подносителот дека оспорените одредби овозможуваат недозволена дискриминација на граѓаните во зависност од несовесната јавна администрација, со што се повредува принципот на еднаквост, според Судот, имајќи ја предвид содржината на оспорените одредби не може да се постави прашањето за согласност со член 9 од Уставот кој го обврзува законодавецот да го почитува начелото на еднаквост независно од наведените основи за дискриминација во член 9 став 1 од Уставот. Принципот „сите се еднакви пред законот” подразбира еднаков третман за граѓаните во иста правна ситуација. До повреда на овој принцип би можело да дојде кога помеѓу граѓаните со иста правна положба, во оспорената одредба, е направен различен правен третман, како резултат на наведените разлики помеѓу граѓаните. Во секој случај, тужителот и тужениот во управен спор не се наоѓаат во еднаква правна положба за да може да се доведе во прашање уставниот принцип на еднаквост.

Имајќи ја предвид уставно-судската анализа, според Судот, не може основано да се постави прашањето за согласноста на оспорените одредби од Законот за управни спорови, со уставните норми на кои се повика подносителот во иницијативата.

Наводите во иницијативата за неусогласеност на одредби од Законот за управните спорови со одредби од Законот за судовите, како и примена на оспорените одредби не се прашања од надлежност на Уставниот суд, кој согласно член 110 од Уставот единствено одлучува за согласноста на законите со Уставот.

Врз основа на сето изнесено, Судот оцени дека не се исполнети условите од член 37 од Актот на Уставниот суд за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби од Законот.

IV

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

 

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.246/2024
Shkup, 20 maj 2025

 

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 73 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në mbledhjen e mbajtur më 20 maj 2025, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 33 paragrafi 5 dhe nenit 33 paragrafi 6 në pjesën “në rastet e nga paragrafi (5) të këtij neni, kur gjykata nuk është në gjendje të vendosë për lëndën pa shkresta” të Ligjit për Kontestet Administrative (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut”) nr.96/2019 dhe ner.220/24).

Arsyetim

I

Aleksandar Naumovski nga Manastiri, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ka parashtruar iniciativë për të filluar një procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitave të kontestuara të shënuara në pjesën dispozitive të këtij aktvendimi.

Sipas pretendimeve në iniciativë, dispozitat e kontestuara pengojnë vendimmarrjen e Gjykatës Administrative dhe ushtrimin e të drejtës së garantuar kushtetuese për ankim me Amendamentin XXI, të drejtën për një gjykim të drejtë brenda një afati të arsyeshëm, shkelin ndalimin e abuzimit të të drejtave dhe kufizimin e përdorimit të kufizimeve të të drejtave, të parashikuara në nenet 17 dhe 18 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Sipas parashtruesit, dispozitat e kontestuara pengojnë kryerjen e veprimeve ligjore nga Gjykata Administrative, në përputhje me Ligjin për Kontestet Administrative dhe mundësojnë një vendim në kontest pa shkresa. Rastet kur gjykata nuk është në gjendje të vendosë për çështjen pa shkresa janë vendimet e gjykatës sipas nenit 60 të Ligjit për Kontestet Administrative. Ajo shpjegon se dispozitat e kontestuara pengojnë mundësinë e gjykimit në themel nga Gjykata Administrative, pasi veprimet e gjykatës të specifikuara në nenin 60 janë të rëndësishme për operacionalizimin e mëtejshëm të garancive të Amendamentit XXI të Kushtetutës. Kështu, dispozitat e kontestuara pengojnë mbrojtjen gjyqësore të garantuar kushtetuese të ligjshmërisë së akteve individuale të administratës shtetërore nga neni 50 paragrafi 2 i Kushtetutës.

Në iniciativë arsyetohet se dispozitat e kontestuara janë në kundërshtim me parimet e parashikuara në nenet 2, 3, 4, 5, 6 dhe 10 të Ligjit për Gjykatat, si dhe nenin 36 paragrafi 1 të këtij ligji, i cili i referohet të drejtës për gjykim brenda një afati të arsyeshëm. Gjithashtu, sipas parashtruesit, dispozitat e kontestuara janë në kundërshtim me parimet e ligjshmërisë, barazisë, publicitetit, shprehjes me gojë dhe natyrës kundërshtare të procedurës administrative të parashikuara në dispozitat e Ligjit për Kontestet Administrative, pra nenet 2, 3, 7, 8, 9, 10, 12, 24, 33, 36, 37, 38 dhe 58 të cilat i citon në iniciativë. Bazuar në dispozitat e cituara, parashtruesi konsideron se Ligji për Kontestet Administrative ofron mbrojtje kundër mosparaqitjes së dokumenteve në gjykatë, si dhe një detyrim për të bashkëpunuar me gjykatën sipas dispozitave të nenit 12 të Ligjit, si dhe nenit 36 paragrafi 1 i cili obligon çdo organ publik të bashkëpunojë me gjykatën. Për më tepër, thuhet se zbatimi i dispozitave të kontestuara shkel rregullat për gjykim sipas nenit 58 të Ligjit, gjë që e pengon Gjykatën Administrative të vendosë në themel. Pa një shqyrtim funksional të shkallës së parë, shkelet fushëveprimi më i madh i të drejtave të garantuara kushtetuese, gjë që “në bashkëpunim” me administratën publike që hesht, shkakton pafundësi në vendimmarrje dhe një situatë ligjore që kufizon të drejtat e subjekteve, në kundërshtim me parimet themelore të procedurës gjyqësore dhe administrative-gjyqësore dhe dispozitat e Ligjit për Kontestet Administrative. Në të njëjtën kohë, parashtruesi konsideron se dispozitat e kontestuara janë në kundërshtim me kuptimin e nenit 69 paragrafi 4 të Ligjit për shkak të papranueshmërisë së një shqyrtimi të shkallës së dytë. Në iniciativat, parashtruesi i referohet praktikës gjyqësore të Gjykatës Administrative.

Bazuar në sa më sipër, sipas parashtruesit, dispozitat e kontestuara shkaktojnë pazbatueshmëri dhe janë në kundërshtim me tërësinë normative funksionale të Ligjit për Gjykatat dhe Ligjit për Kontestet Administrative, pra ato pengojnë mbrojtjen funksionale gjyqësore të ligjshmërisë së akteve dhe kufizojnë liritë dhe të drejtat e njohura. Si rezultat i mospërputhjes, shkelet neni 51 i Kushtetutës, gjë që rezulton në shkelje të sundimit të së drejtës, pra vlerave themelore të rendit kushtetues të përcaktuara në nenin 8, paragrafi 1, alinetë 1, 3, 6 dhe 11, si dhe nenin 6, paragrafi 1 dhe nenet 13, 14, 17 dhe 18 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Sipas parashtruesit, dispozitat e kontestuara janë në kundërshtim ligjor me rregullat për ankim nga Ligji për Kontestet Administrative, dhe neni 33, paragrafi 5 i kontestuar nuk ka vend funksional në këtë nen nën titullin “Paraqitja e padisë”. Për të ushtruar plotësisht të drejtën e ankimit dhe llojet e tjera të mbrojtjes ligjore kundër akteve të shtetit dhe të drejtën e mbrojtjes gjyqësore të ligjshmërisë së akteve individuale të administratës shtetërore, nuk mjafton vetëm të parashikohen ato si mjet juridik, por ato duhet të rregullohen edhe më tej, pasi këto të drejta garantohen sa herë që merret një vendim nga një organ publik në një procedurë të shkallës së parë.

Njëkohësisht, iniciativa thekson se dispozitat e kontestuara lejojnë veprimin dhe vendimmarrjen e parregullt nga Gjykata Administrative, gjë që mundëson diskriminimin e paligjshëm të qytetarëve në varësi të administratës publike neglizhente, duke shkelur kështu parimin e barazisë sipas nenit 9 të Kushtetutës.

Bazuar në sa më sipër, parashtruesi i propozon Gjykatës Kushtetuese të inicojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 33 paragrafi 5 dhe nenit 33 paragrafi 6 në pjesën e kontestuar dhe t’i shfuqizojë ato, dhe deri në marrjen e vendimit përfundimtar, të miratojë një aktvendim për ndalimin e zbatimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të tyre, sepse zbatimi i tyre mund të rezultojë në pasoja që janë të vështira për t’u eliminuar.

II

Në seancë, Gjykata përcaktoi se neni 33, paragrafi 5 dhe neni 33, paragrafi 6 i Ligjit për kontestet administrative (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe nr. 220/24) parashikon:

(5) Nëse i padituri ose organi tjetër që ka dokumentet, me kërkesë të gjykatës, nuk i dërgon të gjitha shkresat me çështjen brenda afatit të caktuar nga gjykata ose deklaron se nuk mund t’i dërgojë ato, gjykata do të vendosë për çështjen pa shkresa.

(6) Në rastet e përmendura në paragrafin (5) të këtij neni, kur gjykata nuk është në gjendje të vendosë për çështjen pa shkresa, gjykata, me vendim, do të shqiptojë gjobë në shumën deri në 20% të pagës mujore të personit që ka miratuar aktin e kontestuar ose ka ndërmarrë veprimin e kontestuar, ose të personit përgjegjës ose personit të autorizuar tek i padituri ose në organin që ka dokumentet që nuk janë dërguar për arsye të pajustifikuara. Kundër aktvendimit lejohet ankim në Gjykatën e Lartë Administrative, brenda 15 ditëve, duke llogaritur nga dita e dërgimit të aktvendimit te i padituri.

III

Sipas nenit 8, paragrafi 1, alinetë 1, 3, 6 dhe 11 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të njohura në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë, sundimi i së drejtës, mbrojtja ligjore e pronës dhe respektimi i normave përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare janë vlera themelore të rendit kushtetues.

Qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut, sipas nenit 9, paragrafi 1 të Kushtetutës, janë të barabartë në liri dhe të drejta pavarësisht nga gjinia, raca, ngjyra e lëkurës, origjina kombëtare dhe sociale, bindjet politike dhe fetare, statusi pronësor dhe shoqëror, dhe sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Me Amendamentin XXI, me të cilin zëvendësohet neni 15 i Kushtetutës, garanton të drejtën e ankimit kundër vendimeve të marra në një procedurë të shkallës së parë para gjykatës. E drejta e ankimit ose mbrojtjes tjetër ligjore kundër akteve individuale ligjore të miratuara në një procedurë të shkallës së parë para një organi ose organizate të administratës shtetërore dhe një organi tjetër që ushtron kompetenca publike rregullohet me ligj.

Garantohet mbrojtja gjyqësore e ligjshmërisë së akteve individuale të administratës shtetërore dhe institucioneve të tjera që ushtrojnë pushtete publike. Qytetari ka të drejtë të informohet për të drejtat e njeriut dhe liritë themelore dhe të kontribuojë në mënyrë aktive, individualisht ose së bashku me të tjerët, në promovimin dhe mbrojtjen e tyre, siç përcaktohet në nenin 50 të Kushtetutës.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, në përputhje me nenin 51 të Kushtetutës, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe me ligjin. Kushdo është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përputhje me nenin 110, paragrafi 1 i Kushtetutës, vendos për përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.

Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore të Këshillit të Evropës është ratifikuar me një Ligj të botuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” nr. 11/1997. Rregullat e përfshira në Konventën Evropiane, në përputhje me nenin 8 paragrafi 1 alineja 1 dhe nenin 118 të Kushtetutës, janë pjesë e rendit të brendshëm juridik të Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe kanë statusin e vlerave themelore të rendit kushtetues.

Në përputhje me nenin 6 paragrafi 1 të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut, çdokush ka të drejtë për një gjykatë të drejtë dhe publike brenda një afati të arsyeshëm nga një gjykatë e pavarur dhe e paanshme e themeluar me ligj, në përcaktimin e të drejtave dhe detyrimeve të tij civile ose të meritave të çdo akuze penale kundër tij.

Neni 14 i Konventës Evropiane titullohet “Ndalimi i diskriminimit” dhe parashikon që gëzimi i të drejtave dhe lirive të njohura nga kjo Konventë duhet të sigurohet pa asnjë diskriminim bazuar në seks, racë, ngjyrë, gjuhë, fe, mendim politik ose çfarë do qoftë mendimi tjetër, origjinë kombëtare ose shoqërore, përkatësisë së një pakicë kombëtare, pozitës materiale, origjinës së lindjes ose statusi tjetër.

Neni 17, i titulluar “Ndalimi i abuzimit me të drejtat”, parashikon që asnjë Konventë nuk mund të interpretohet në mënyrë sipas së cilës, një shteti tëi caktuar, grupi ose personi i është dhënë ndonjë të drejtë për t’u angazhuar në ndonjë aktivitet ose praktikë që synon shkatërrimin e ndonjë prej të drejtave ose lirive të njohura nga kjo Konventë, ose kufizimin e tyre në një masë më të madhe se sa parashikohet në Konventë.

Neni 18 “Kufizimi i përdorimit të restrikcioneve mbi të drejtat” përcakton që kufizimet e lejuara mbi të drejtat dhe liritë e lartpërmendura sipas kësaj Konvente mund të zbatohen vetëm për qëllimet për të cilat ato janë të parashikuar.

Sipas dispozitave themelore të Ligjit për Kontestet Administrative (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 96/2019), në një kontest administrativ, sigurohet ligjshmëria e mbrojtjes gjyqësore të të drejtave dhe interesave ligjore të personave fizikë dhe juridikë kundër akteve dhe veprimeve individuale administrative të autoriteteve publike, në përputhje me këtë Ligj.

Gjykata Administrative vendos për një kontest administrativ që iniciohet me padi, bazuar në arsyet e parashikuara në përputhje me Ligjin për Kontestet Administrative. Paditës është një person fizik ose juridik i cili beson se e drejta ose interesi i tij ligjor është shkelur nga një akt administrativ përfundimtar i miratuar në një procedurë administrative, ose në një procedurë kundërvajtjeje, si dhe nga mosveprimi i një organi publik brenda afatit të përcaktuar me ligj. I padituri është organi publik, akti ose veprimi i të cilit kontestohet.

Dispozitat e kontestuara të iniciativës në nenin 33 të Ligjit për Kontestet Administrative i referohen paraqitjes së padisë dhe ndodhen në pikën 7 të Ligjit të titulluar “Veprimi i gjykatës sipas padisë”. Pas vlerësimit të rregullsisë së padisë dhe parakushteve për mbajtjen e një kontesti administrativ, Gjykata Administrative do t’ia paraqesë padinë me të gjitha provat e një përgjigjeje të paditurit dhe palës së interesuar, nëse ka, gjë që fillon e ashtuquajtura fazë e rregullt ose kryesore në procedurën administrative-gjyqësore.

Nga neni 33 paragrafi 3 i Ligjit rrjedh se “Në përgjigjen ndaj padisë, i padituri duhet të prononcohet lidhur me padinë dhe udhëzimete e padisë dhe është i detyruar të paraqesë të gjitha dokumentet që lidhen me çështjen brenda afatit të caktuar”.

Dispozitat e kontestuara të Ligjit përcaktojnë se nëse i padituri ose një organ tjetër që ka në dispozicion shkresat, me kërkesë të gjykatës, nuk i paraqet të gjitha shkresat me lëndën brenda afatit të caktuar nga gjykata ose deklaron se nuk mund t’i paraqesë ato, gjykata do të vendosë për lëndën pa shkresa (neni 33 paragrafi 5), si dhe veprimet e gjykatës nëse nuk është në gjendje të vendosë për lëndën pa shkresa. Kështu, sipas nenit 33 paragrafi 6 të Ligjit, kur gjykata nuk është në gjendje të vendosë për lëndën pa shkresa, do të shqiptojë vendim me të cilin vendos gjobë në shumën deri në 20% të pagës mujore të personit që ka miratuar aktin e kontestuar, pra ka ndërmarrë veprimin e kontestuar, ose të personit përgjegjës, pra personit të autorizuar tek i padituri, pra në organin që ka shkresat që nuk janë paraqitur për arsye të pajustifikuara, dhe lejohet ankim kundër këtij aktvendimi në Gjykatën e Lartë Administrative, brenda 15 ditëve, të llogaritura nga dita kur aktvendimi i është dorëzuar të paditurit.

Dërgimi i padisë në përgjigje te i padituri dhe te pala e interesuar lejon që pretendimet në padi të kontestohen dhe të paraqiten argumente dhe prova për themelin e aktit administrativ, gjë që është në përputhje me parimin e kontradiktës. Përgjigja në padi si veprim procedural është me rëndësi të veçantë për Gjykatën Administrative, sepse obligimi i organit të paditur është, së bashku me përgjigjen, të paraqesë shkresat origjinale të lëndës që gjykata, as paditësi, nuk i kanë pasur më parë. Mosparaqitja e shkresave jo vetëm që përbën abuzim të të drejtave të paditësit, por edhe e pengon gjykatën administrative të marrë një vendim mbi themelin duke vërtetuar gjendjen faktike. Prandaj, ligjvënësi vendosi një detyrim (dhe jo një të drejtë) që gjykata të marrë një vendim vetëm në bazë të pretendimeve të paditësit, në mënyrë që kontesti administrativ të ketë një përfundim përfundimtar dhe të jetë në gjendje të përfundojë në përputhje me dispozitat e Ligjit për Kontestet Administrative, duke mbajtur një seancë të vetme dëgjimore dhe brenda afatit të përcaktuar me ligj prej 9 muajsh.

Në përputhje me dispozitat e Ligjit për Kontestet Administrative, Gjykata Administrative mund ta zgjidhë kontestet administrative pa dokumente, nëse situata faktike është padyshim e saktë e përcaktuar nga padia dhe shpjegimi i aktit administrativ të kontestuar, dhe ligjshmëria e aktit administrativ duhet të vlerësohet vetëm në aspektin e çështjeve ligjore të kontestuara. Gjithashtu, kontesti administrativ mund të zgjidhet pa shkresa dhe kur shpjegimi i aktit administrativ tregon shkelje të dukshme të rëndësishme të procedurës administrative që kanë ndikim në vendimmarrje. Neni 60 i Ligjit përmban rastet në të cilat Gjykata Administrative është e detyruar të miratojë kërkesëpadinë dhe përcakton se çfarë vendimi në secilin prej këtyre rasteve specifike duhet të marrë gjykata, duke miratuar kërkesëpadinë. Gjykata Administrative është e detyruar ta bazojë vendimin e saj në provat e paraqitura në procedurë. Nëse gjykata nuk është në gjendje të marrë një vendim në bazë të provave në dispozicion, ajo do të marrë masat e parashikuara me Ligj.

Megjithatë, në përputhje me dispozitat e Ligjit për Kontestet Administrative, edhe në rastet kur i padituri nuk i ka paraqitur shkresat, Gjykata Administrative ka në dispozicion mekanizma që mundësojnë mbrojtje gjyqësore, d.m.th. mund ta anulojë aktin e kontestuar dhe ta kthejë atë për rivendosje te organi që e ka miratuar atë, nëse natyra e çështjes administrative nuk lejon një vendim me juridiksion të plotë, d.m.th. nëse Gjykata Administrative nuk mund t’i vërtetojë plotësisht faktet mbi çështjet thelbësore dhe situata e vërtetë faktike duhet të përcaktohet në një procedurë administrative, e cila rrjedh nga neni 60 paragrafi 3 alineja 2.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata konstaton se zgjidhja ligjore në dispozitat e kontestuara ka për qëllim mbrojtjen e parimit të ligjshmërisë dhe pozicionit juridik të paditësit në kontestin administrativ. Dispozitat e nenit 33 paragrafi 5 i mundësojnë Gjykatës Administrative të zgjidhë kontestin administrativ pa shkresa dhe të marrë një vendim bazuar në provat e disponueshme në procedurën administrative. Njëkohësisht, me nenin 33 paragrafi 6, Ligji ka parashikuar veprimin e Gjykatës Administrative në rastet kur ajo nuk është në gjendje të vendosë për çështjen pa shkresat, pra vendosjen e një gjobe ndaj personit të autorizuar pranë organit administrativ të paditur, dispozitë e cila thekson rëndësinë e kontrollit gjyqësor mbi punën e organeve administrative dhe rëndësinë e paraqitjes në kohë si mekanizëm kontrolli.

Gjykata gjithashtu ka përcaktuar se dispozitat e kontestuara nuk mund të vënë në dyshim ushtrimin e të drejtës së garantuar kushtetuese për ankim, të përcaktuar në Amendamentin XXI të Kushtetutës, të drejtën për mbrojtje gjyqësore të garantuar nga neni 50 të Kushtetutës, as dispozitat e Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut të cilave u referohet parashtruesi në iniciativë.

Duke u nisur nga përmbajtja e dispozitave kushtetuese, neni 50 u garanton qytetarëve mbrojtje gjyqësore të ligjshmërisë së akteve individuale të administratës shtetërore dhe institucioneve të tjera që ushtrojnë autorizime publike, dhe përfaqëson një garanci që vlen për të gjithë qytetarët në mënyrë të barabartë. Secili ka të drejtë për këtë të drejtë të garantuar kushtetuese, pra mbrojtjen e të drejtave para gjykatës, e cila ushtrohet sipas kushteve dhe në një procedurë të përcaktuar në Ligjin për Kontestet Administrative.

Lidhur me pretendimet e parashtruesit se dispozitat e kontestuara mundësojnë diskriminim të paligjshëm të qytetarëve në varësi të administratës publike të pandërgjegjshme, duke shkelur kështu parimin e barazisë, sipas Gjykatës, duke marrë parasysh përmbajtjen e dispozitave të kontestuara, nuk mund të ngrihet çështja e përputhshmërisë me nenin 9 të Kushtetutës, i cili e detyron ligjvënësin të respektojë parimin e barazisë pavarësisht nga bazat e diskriminimit të përcaktuara në nenin 9, paragrafi 1 të Kushtetutës. Parimi “të gjithë janë të barabartë para ligjit” nënkupton trajtim të barabartë për qytetarët në të njëjtën situatë ligjore. Një shkelje e këtij parimi mund të ndodhë kur qytetarët me të njëjtën pozitë ligjore, në dispozitën e kontestuar, trajtohen ndryshe, si rezultat i dallimeve të deklaruara midis qytetarëve. Sidoqoftë, paditësi dhe i padituri në një kontest dministrativ nuk janë në një pozitë të barabartë ligjore për të qenë në gjendje të vënë në dyshim parimin kushtetues të barazisë.

Duke marrë parasysh analizën kushtetuese-gjyqësore, sipas Gjykatës, çështja e përputhshmërisë së dispozitave të kontestuara të Ligjit për kontestet administrative me normat kushtetuese të theksuara nga parashtruesi në iniciativë nuk mund të ngrihet në mënyrë të arsyeshme.

Pretendimet në iniciativë në lidhje me mospërputhjen e dispozitave të Ligjit për Kontestet Administrative me dispozitat e Ligjit për Gjykatat, si dhe zbatimi i dispozitave të kontestuara, nuk janë çështje brenda kompetencës së Gjykatës Kushtetuese, e cila, në përputhje me nenin 110 të Kushtetutës, vendos vetëm për përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.

Bazuar në të gjitha sa më sipër, Gjykata vlerësoi se kushtet e nenit 37 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese për ndalimin e zbatimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të dispozitave të kontestuara të Ligjit nuk janë plotësuar.

IV

Bazuar në sa më sipër, Gjykata, vendosi si në pjesën dispozitive të këtij aktvendimi.

 

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski