У.бр.175/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.175/2024
Скопје, 16.04.2025 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 23 став 4 и член 73 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 16 април 2025 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на:

– член 2 од Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024) и
– останатите одредби од Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 99/2024).

Образложение

Игорчо Точев од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на одредбите од актот означени во диспозитивот на ова решение.

Подносителот на иницијативата го оспорува член 2 став 1 точките 1 и 2 од Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024), како и истиот Правилник во целина како спротивен на Уставот и на Законот за енергетика.

Во иницијативата се наведува дека со член 2 став 1 точка 1 од Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024) се дава дефиниција на тоа што се подразбира под „оператор на нафтовод односно продуктовод”. Меѓутоа, во член 143 став 2 од Законот за енергетика не се дава овластување да се пропишуваат дефиниции на поими кои можат да бидат предмет на уредување само на законска материја, но не и на подзаконски акт кој би требало да е во функција на разработување на законските прописи. Дефинициите на поимите, Законот за енергетика ги дава во член 3 од својата содржина.

Според подносителот на иницијативата, во член 3 точка 37 од Законот за енергетика е пропишано што се подразбира под „нафтовод” а во точка 57 од истиот член и закон е пропишано што се подразбира под „продуктовод” и оттука, дефиницијата во оспорената точка 2 од став 2 од напред наведениот правилник излегува од законски пропишаната дефиниција за поимот кој Законот веќе го дал. Воедно, поимите, а во конкретниот случај продуктовод/нафтовод, може да биде предмет на уредување само на законска материја, но не и на подзаконски пропис зошто ако тоа не е случај, односно во спротивно, законодавецот ќе пропише можност со подзаконски акт, а заради разработување на законските одредби, надлежните органи да носат подзаконски акт со давање на дефиниции на поимите кои законот како пропис посилен во правниот поредок ги дава во своја општа форма.

Во продолжението на иницијативата, подносителот наведува дека по однос на оспорувањето на уставноста и законитоста за целината на Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024) се произнесува со следното:

Од „Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024 од 07.05.2024 година, видно е дека, истиот е донесен од страна на министерот за економија, а врз основа на член 143 став 2 од Законот за енергетика („Службен весник на Република Македонија” број 96/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019 и 236/2022). Со поднесувањето на оваа иницијатива, на ист датум е поднесена и иницијатива за оценување на уставноста на делот „министерот” од делот „ги донесува министерот по претходна согласност” од член 143 став 2 од Законот за енергетика („Службен весник на Република Македонија” број 96/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019 и 236/2022) со наводи содржани како во истата. Во состојба кога не постои попрецизно опишување на тоа кој е министерот од делот „ги донесува министерот по претходна согласност” од член 143 став 2 од Законот за енергетика, останува нејасна надлежноста таков подзаконски акт да биде донесен од министерот за економија. Од друга страна, пак, видно од „Службениот весник на Република Северна Македонија” број 99/2024 од 07.05.2024 година, одредбата врз основа на која е донесен Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024) е член 143 став 2 од Законот за енергетика („Службен весник на Република Македонија” број 96/2018 и Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019, 236/2022, 134/2024 и 147/2024).

Понатаму, подносителот на иницијативата наведува дека не може да се утврди дали наведениот правилник е донесен по претходна согласност на министерот надлежен за работите од областа на транспортот, министерот надлежен за работите од областа на заштита на животната средина и министерот надлежен за работите од областа на внатрешните работи што би можело да не е во согласност со напред цитираната одредба од член 143 став 2 од Законот за енергетика претходно цитиран а според тоа и законитоста на оспорениот правилник како во алинеја 3 од воведот на оваа иницијатива.

Од сето напред наведено, подносителот на иницијативата предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорените точки 1 и 2 од член 2 од Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024), но и доколку Судот утврди неуставност како и незаконитост на Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024) во целина, истите да ги укине како спротивни на Уставот и на Законот за енергетика.

На седницата Судот утврди дека министерот за економија, врз основа на член 143 став 2 од Законот за енергетика („Службен весник на Република Македонија” број 96/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019 и 236/2022) на ден 03.05.2024 година, донел Правилник за користење и одржување на нафтовод и продуктовод под брoj 12-1856/8 кој содржи 5 глави во кои се содржани 39 члена и истиот е објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.99 на 7 мај 2024 година. Во прва глава се содржани општите одредби, втората глава е со наслов „Техничките барања за вршење на дејноста транспорт на сурова нафта или нафтени деривати“, во третата глава се содржани техничките барања за одржување и безбедно користење на цевководот, четвртата глава е со наслов „Метод на мерење на транспортираните количини на сурова нафта и нафтени деривати и функционални барања и класа на прецизност на мерните инструменти за сигурно и безбедно работење на нафтоводот/продуктоводот“, додека во петта глава е содржана завршната одредба од Правилникот.

Во член 2 од Правилникот е наведено значењето на одделни изрази употребени во истиот.

Со точка 1 од истиот член е предвидено дека оператор на нафтовод односно продуктовод (оператор) е носител на лиценца за вршење на енергетската дејност транспорт на сурова нафта преку нафтовод или транспорт на нафтени деривати преку продуктовод. Според точка 2, нафтовод/продуктовод е систем за транспорт на сурова нафта и нафтени деривати составен од терминал за празнење, цевковод, вентилски станици, и приемен терминал.Во точката 3 е предвидено дека цевковод е дел од нафтоводот/продуктоводот, претставен преку функционални поврзани низа цевки со соодветна арматура и опрема, кои се поврзани и инсталирани на пропишан начин и низ кои се транспортираат суровата нафта односно нафтените деривати од терминал за празнење до приемниот терминал. Со точка 4 се предвидува дека стругач е уред за чистење на цевководот (PIGpipeline inspection gauge/scarper) кој е напоен со струен флуид кој се транспортира низ цевководот, според принципот на „слободен клип“ и кој претежно служи за чистење на цевководот од различни видови депозити, комплексен системски преглед на состојбата не цевководот, одвојување два или повеќе видови на флуиди за време на истовремен транспорт и друго.

Според точка 5 изведувач е претпријатие што во име и за сметка на операторот ги врши работите на одржување на цевководот. Во точка 6 се предвидува дека блок станица е станица на нафтовод/продуктовод, опремена со неопходно арматура и уреди за затворање и празнење на одделни делови на нафтоводот/продуктоводот. Со точка 7 е предвидено дека мерна станица е објект опремен со арматура и уреди за мерење на проток, температура и притисок на суровата нафта односно нафтените деривати, технолошки поврзана со нафтовод/продуктовод, рафинерија, терминал, товарно-истоварна станица или складиште. Според точка 8 пумпна станица за сурова нафта или нафтен дериват, е станица опремена со пумпи, потребна арматура и уреди за зголемување на притисокот кој е потребен за транспорт на сурова нафта низ нафтоводот, односно транспорт на нафтени деривати низ продуктоводот. Согласно со точка 9, резервоар за сурова нафта или нафтен дериват е атмосферски резервоар или сад чиј работен притисок е еднаков со атмосферскиот притисок и не поминува вредност од 4 mbar надпритисок или подпритисок.

Во точка 10 се предвидува дека терминал на нафтоводот/продуктоводот е објект кој е интегрален дел од нафтоводот/продуктоводот и чии составни делови може да бидат резервоари, пумпни станици, мерни станици, станици за чистење, манипулативни инсталациии и други објекти неопходни за функционирање на терминалот. Со точка 11 е предвиден дека заштитен појас на нафтоводот/продуктоводот е појас со ширина од 200 м од двете страни на цевководот,пресметувајќи од оската на цевководот, во која други објекти влијаат на сигурност на нафтоводот/продуктоводот. Според точка 12 работен појас е пропишан „минимален“ простор долж трасата на нафтоводот/продуктоводот, потребен за негова несметана и безбедна изградба и одржување.Согласно со точка 13 SCADA систем претставува најмодерна технологија, со која се овозможува автоматско мерење, следење и контрола на работењето на нафтоводот/продуктово дот и неговите составни објекти и според точка 14 ESD (Emergency shut down system) е автоматски систем за заштита на нафтоводот/продуктоводот со кој се врши исклучување на системот доколку влезе потенцијална опасност.

III

Владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска се темелни вредности на уставниот поредок на државата, согласно со член 8 став 1 алинеи 3 и 4 од Уставот на Република Северна Македонија.

Според член 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно со член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според ставот 2 на овој член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија“ најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Во член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот е предвидено дека, Собранието на Република Северна Македонија, меѓу другото, донесува закони.

Со член 95 став 3 од Уставот се предвидува дека, организацијата и работата на органите на државната управа се уредуваат со закон што се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.

Според член 96 од Уставот, органите на државната управа работите од својата надлежност ги вршат самостојно врз основа и во рамките на Уставот и законите и за својата работа се одговорни на Владата.

Согласно со член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија, одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Во член 55 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа („Службен весник на Република Македонија” број 58/2000, 44/2002 и 82/2008),е предвидено дека министерот донесува правилници, наредби, упатства, планови, програми, решенија и други видови акти за извршување на законите и други прописи, кога за тоа е овластен со закон.

Со член 3 од Законот за енергетика („Службен весник на Република Македонија” број 96/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019, 236/2022, 134/2024 и 147/2024) се утврдува значењето на поимите кои се користат низ целиот текст на Законот. Според став 1 точка 37 од истиот член од законот, „нафтовод” е цевковод со соодветни уреди и постројки за транспорт на сурова нафта.

Согласно со член 143 став 2 од Законот техничките прописи од ставот (1) на овој член ги донесува министерот по претходна согласност на министерот надлежен за работите од областа на транспортот, министерот надлежен за работите од областа на заштита на животната средина и министерот надлежен за работите од областа на внатрешните работи.

При испитувањето на уставноста на закон, односно уставноста и законитоста на пропис или друг општ акт, согласно член 23 став 4 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд може да ја оценува уставноста и законитоста и на одредбите од прописот или другиот општ акт што не се оспорени во иницијативата.

Од наводите во иницијативата произлегува дека подносителот на иницијативата ја оспорува уставноста и законитоста на Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024) во целина, како и посебно точките 1 и 2 од член 2 од истиот правилник.

При анализа на содржината на оспорените одредби Судот констатираше дека е потребно по сопствена иницијатива, во смисла на член 23 став 4 од Актот на Уставниот суд, да ја оцени уставноста на член 2 во целина од наведениот правилник.

Врз основа на член 143 став 2 од Законот за енергетика („Службен весник на Република Македонија” број 96/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019 и 236/2022) на ден 03.05.2024 година, Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод под брoj 12-1856/8, кој содржи 5 глави во кои се содржани 39 члена е донесено од министерот за економија.

Според член 1 од Правилникот се предвидува дека со овој правилник се пропишува користењето и одржувањето на нафтовод и продуктовод, а особено техничките барања за транспорт на сурова нафта, односно нафтени деривати, техничките барања за одржување и безбедно функционирање на нафтоводот, односно продуктоводот, мерките и постапувањето во случај на хаварии, функционалните барања и класата на точност на мерните уреди, како и начинот на мерење на транспор- тираните количини на сурова нафта, односно нафтените деривати и другите барања неопходни за безбеден и сигурен транспорт на сурова нафта и нафтени деривати.

Во член 2 од Правилникот се дефинирани значењето на изразите употребувани во наведениот правилник како што се: оператор на нафтовод односно продуктовод, нафтовод/продуктовод, цевковод, стругач, изведувач, блок станица, мерна станица, пумпна станица за сурова нафта или нафтен дериват, резервоар за сурова нафта или нафтен дериват, терминал на нафтоводот/продуктоводот, заштитен појас на нафтоводот/продуктоводот, работен појас, SCADA систем и ESD (Emergency shut down system) кои што се употребуваат во оспорениот правилник.

По однос на наводот дека не може да се утврди дали Правилникот за користење и одржување на нафтовод и продуктовод („Службен весник на Република Северна Македонија” број 99/2024) е донесен по претходна согласност на надлежните министерства, Судот на седницата утврди дека оспорениот правилник е донесен по претходна согласност на министерот надлежен за работите од областа на транспортот, министерот надлежен за работите од областа на заштита на животната средина и министерот надлежен за работите од областа на внатрешните работи.

По однос на наводот дека не може да се утврди кој министер е надлежен да носи технички прописи поврзани со пазарот на сурова нафта, нафтени деривати и горива за транспорт и тоа по претходна согласност од наведените министри, Уставниот суд на Република Северна Македонија на седницата одржана на 10 јули 2024 година со Решението У.бр.174/2024 година веќе се изјаснил дека министерот за економија е тој кој е законски овластен да носи технички прописи поврзани со пазарот на сурова нафта, нафтени деривати и горива за транспорт и тоа по претходна согласност од наведените министри. Како и да е, станува збор за регулатива чие спроведување секако спаѓа во доменот на извршната власт која е предлагач на конкретниот закон што не остава простор за нејаснотии во однос на надлежноста за носење на конкретните технички прописи.

Тргнувајќи од анализата на целината на член 2 од оспорениот правилник, vis a vis наводите во иницијативата, а во корелација со наведените уставни и законски одредби, Судот оцени дека изнесените наводи се неосновани. Ова од причина што, Законот за енергетика експлицитно дава правен основ за донесување правилник со кој ќе се уредат техничките барања за транспорт на сурова нафта, односно нафтени деривати и техничките барања за одржување и безбедно функционирање на нафтоводот, односно продуктоводот. За да се пристапи кон одредување на техничките барања, неопходно е најнапред да се утврди кој треба да ги исполни барањата од овој правилник и да се утврдат составните делови на нафтоводот/продуктоводот, така што одредените употребени изрази во Правилникот го имаат значењето, како што е определено во член 2 од наведениот правилник.

Исто така, согласно со надлежностите на министерот утврдени во член 55 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа истиот може само со подзаконски пропис, како што е во конкретниот случај, да направи доразработка, односно операционализација и доуредување на одредени законски одредби, кои се содржани во законското решение.

Оттука, неспорно произлегува дека министерот за економија не ги пречекорил своите надлежности утврдени со закон и со тоа што оспорениот член 2 од Правилникот, извршил доразработка, односно операционализација на законското решение во рамки на законското уредување на Законот за енергетика, односно дефинирал изрази коишто се предвидени во Законот за енергетика, поточно во член 3 од истиот, со што, Судот оцени дека не се доведува во прашање согласноста на оспорениот член 2 од Правилникот со принципот на владеењето на правото, како една од темелните вредности на уставниот поредок предвидена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, со принципот на поделба на власта на законодавна, извршна и судска предвиден во член 8 став 1 алинеја 4 од Уставот, со член 3 од Законот за енергетика, како и со член 55 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.175/2024
Shkup, 16.04.2025

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 23 paragrafi 4 dhe nenit 73 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 16 prill 2025, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së:

– nenit 2 të Rregullores për përdorimin dhe mirëmbajtjen e tubacioneve të naftës dhe tubacioneve të produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024) dhe
– dispozitave tjera të Rregullores për përdorimin dhe mirëmbajtjen e tubacioneve të naftës dhe tubacioneve të produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024).

Arsyetim

Igorço Toçev nga Shkupi, parashtroi iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitave të aktit të shënuar në pjesën dispozitive të këtij aktvendimi.

Parashtruesi i iniciativës e konteston nenin 2, paragrafi 1, pikat 1 dhe 2 të Rregullores për Përdorimin dhe Mirëmbajtjen eTubacionit të Naftës dhe Tubacionit të Produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024), si dhe të njëjtën Rregullore në tërësi si në kundërshtim me Kushtetutën dhe Ligjin për energjetikë.

Në iniciativë theksohet se neni 2, paragrafi 1, pika 1 të Rregullores për Përdorimin dhe Mirëmbajtjen e Tubacionit të Naftës dhe Tubacionit Produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024) jep një përkufizim të asaj që nënkuptohet me “operator të tubacionit të naftës ose tubacionit të produkteve”. Megjithatë, neni 143, paragrafi 2 i Ligjit të energjetikës nuk jep autorizim për zgjerimin e definicioneve të termave që mund të jenë lëndë e rregullimit vetëm të çështjeve ligjore, por jo të një akti nënligjor që duhet të jetë në funksion të zhvillimit të rregullave ligjore. Ligji i Energjetikës jep përkufizime të nocioneve në nenin 3 të përmbajtjes së tij.

Sipas parashtruesit, neni 3, pika 37 e Ligjit të energjietikës përshkruan se çfarë nënkuptohet me “tubacion nafte” dhe në pikën 57 të të njëjtit nen dhe ligj përshkruan se çfarë nënkuptohet me “tubacion produktesh” dhe për këtë arsye, përkufizimi në pikën 2 të kontestuar të paragrafit 2 të rregullores së lartpërmendur largohet nga përkufizimi i përcaktuar me ligj i termit që Ligji e ka tashmë e ka dhënë. Njëkohësisht, termat, dhe në këtë rast konkret tubacioni i produkteve/tubacioni i naftës, mund të jenë subjekt vetëm i rregullimit të materies juridike, por jo i një rregulloreje nënligjore, sepse nëse nuk është kështu, ose ndryshe, ligjvënësi do ta përcaktojë mundësinë me një akt nënligjor, dhe për qëllim të zhvillimit të dispozitave ligjore, organet kompetente mund të miratojnë një akt nënligjor duke dhënë përkufizime të termave që ligji, si një rregull më i fortë në rendin juridik, i jep në formën e tij të përgjithshme.

Në vazhdim të iniciativës, parashtruesi deklaron se në lidhje me kontestimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores në tërësi për përdorimin dhe mirëmbajtjen e tubacionit të naftës dhe tubacionit të produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024) prononcohet si vijon:

Nga “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024 e datës 07.05.2024, është e qartë se ajo është miratuar nga Ministri i Ekonomisë, bazuar në nenin 143 paragrafi 2 të Ligjit për Energjetikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 96/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe 236/2022). Me parashtrimin e kësaj iniciative, në të njëjtën datë u paraqit edhe një iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës “ministri” të pjesës “e miratuar nga Ministri me pëlqim paraprak” të nenit 143 paragrafi 2 të Ligjit për Energjetikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 96/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe 236/2022) me deklaratat e përfshira në të. Në një situatë ku nuk ka përshkrim më të saktë se kush është ministri në seksionin “i miratuar nga ministri me pëlqim paraprak” të nenit 143, paragrafi 2 të Ligjit të Energjetikës, kompetenca që një akt i tillë nënligjor të miratohet nga Ministri i Ekonomisë mbetet e paqartë. Nga ana tjetër, siç mund të shihet nga “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024 e datës 07.05.2024, dispozita mbi bazën e së cilës është miratuar Rregulloreja për përdorimin dhe mirëmbajtjen e tubacionit të naftës dhe tubacionit të produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024) është neni 143 paragrafi 2 i Ligjit për Energjetikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2018 dhe Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019, 236/2022, 134/2024 dhe 147/2024).

Për më tepër, parashtruesi i iniciativës deklaron se nuk mund të përcaktohet nëse rregullorja e lartpërmendur është miratuar me pëlqimin paraprak të ministrit përgjegjës për çështjet në fushën e transportit, ministrit përgjegjës për çështjet në fushën e mbrojtjes së mjedisit jetësor dhe ministrit përgjegjës për çështjet në fushën e punëve të brendshme, të cilat nuk mund të ishin në përputhje me dispozitën e cituar të nenit 143 paragrafi 2 të Ligjit për Energjetikë të cituar më parë dhe për rrjedhojë ligjshmërinë e rregullores së kontestuar si në alinenë 3 të hyrjes së kësaj iniciative.

Nga të gjitha sa më sipër, parashtruesi i iniciativës propozon që Gjykata të fillojë një procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së pikave të kontestuara 1 dhe 2 të nenit 2 të Rregullores për përdorimin dhe mirëmbajtjen e tubacionit të naftës dhe tubacionit të produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024), por edhe nëse Gjykata përcakton jokushtetueshmërinë, si dhe paligjshmërinë e Rregullores për përdorimin dhe mirëmbajtjen e tubacionit të naftës dhe tubacionit të produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024) në tërësinë e saj, t’i shfuqizojë ato si në kundërshtim me Kushtetutën dhe Ligjin për Energjetikë.

Në seancë, Gjykata përcaktoi se Ministri i Ekonomisë, bazuar në nenin 143 paragrafi 2 të Ligjit për Energjetikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 96/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe 236/2022) më 03.05.2024, miratoi Rregulloren për Përdorimin dhe Mirëmbajtjen e Tubacionit të Naftës dhe Tubacionit të Produkteve me numër 12-1856/8, e cila përmban 5 kapituj që përmbajnë 39 nene dhe është botuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99 më 7 maj 2024. Kapitulli i parë përmban dispozitat e përgjithshme, kapitulli i dytë titullohet “Kërkesat teknike për kryerjen e veprimtarisë së transportit të naftës bruto ose derivateve të naftës”, kapitulli i tretë përmban kërkesat teknike për mirëmbajtjen dhe përdorimin e sigurt të tubacionit, kapitulli i katërt titullohet “Metoda e matjes së sasive të transportuara të naftës bruto dhe derivateve të naftës dhe kërkesat funksionale dhe klasa e saktësisë së instrumenteve matëse për funksionimin e sigurt të naftës”. tubacioni i naftës/tubacioni i produkteve”, ndërsa kapitulli i pestë përmban dispozitën e fundit të Rregullores.

Neni 2 i Rregullores përcakton kuptimin e shprehjeve të caktuara të përdorura në të.

Pika 1 e të njëjtit nen parashikon që një operator i një tubacioni nafte ose tubacioni produktesh (operatori) është poseduesi i licencës për të kryer aktivitetin energjetik të transportit të naftës bruto përmes një tubacioni nafte ose transportit të derivateve të naftës përmes një tubacioni produktesh. Sipas pikës 2, një tubacion nafte/tubacion produktesh është një sistem për transportin e naftës bruto dhe derivateve të naftës që përbëhet nga një terminal shkarkimi, një tubacion, stacione valvulash dhe një terminal pranimi. Pika 3 parashikon që një tubacion është pjesë e një tubacioni nafte/tubacioni produktesh, i përfaqësuar nga një seri tubash të lidhur funksionalisht me pajisje dhe aksesorë të përshtatshëm, të cilët janë të lidhur dhe të instaluar në një mënyrë të përcaktuar dhe përmes të cilave nafta bruto ose derivatet e naftës transportohen nga një terminal shkarkimi në një terminal pranimi. Me pikën 4 parashikohet që gërryesja është një pajisje për pastrimin e tubacionit (PIGpipeline inspection gauge/scarper) e cila funksionon me një lëng rrjedhës që transportohet përmes tubacionit, sipas parimit të “pistonit të lirë” dhe që shërben kryesisht për pastrimin e tubacionit nga lloje të ndryshme depozitash, një inspektim kompleks të sistemit të gjendjes së tubacionit, ndarjen e dy ose më shumë llojeve të lëngjeve gjatë transportit të njëkohshëm, etj.

Sipas pikës 5, realizuesi është një ndërmarrje që, në emër dhe për llogari të operatorit, kryen punimet e mirëmbajtjes në tubacion. Pika 6 përcakton që një stacion blloku është një stacion në një tubacion nafte/tubacion produktesh, i pajisur me pajisjet dhe aksesorët e nevojshëm për mbylljen dhe zbrazjen e pjesëve individuale të tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve. Pika 7 përcakton që një stacion matës është një strukturë e pajisur me aksesorë dhe pajisje për matjen e rrjedhës, temperaturës dhe presionit të naftës bruto ose derivateve të naftës, e lidhur teknologjikisht me një tubacion nafte/tubacion produktesh, rafineri, terminal, stacion ngarkimi dhe shkarkimi ose depo. Sipas pikës 8, një stacion pompimi për naftë bruto ose derivate të naftës është një stacion i pajisur me pompa, aksesorët dhe pajisjet e nevojshme për rritjen e presionit të kërkuar për transportin e naftës bruto përmes tubacionit të naftës, ose transportin e derivateve të naftës përmes tubacionit të produkteve. Sipas pikës 9, një rezervuar nafte bruto ose derivatesh të naftës është një rezervuar ose enë atmosferike, presioni i funksionimit i të cilit është i barabartë me presionin atmosferik dhe nuk tejkalon një vlerë prej 4 mbar mbipresion ose nënpresion.

Pika 10 parashikon që një terminal tubacioni/tubacioni produktesh është një strukturë që është pjesë integrale e tubacionit/tubacionit të produkteve dhe përbërësit e të cilit mund të jenë rezervuarë, stacione pompimi, stacione matëse, stacione pastrimi, instalime trajtimi dhe struktura të tjera të nevojshme për funksionimin e terminalit. Pika 11 parashikon që një zonë mbrojtëse e tubacionit/tubacionit të produkteve është një zonë me gjerësi 200 m në të dyja anët e tubacionit, e llogaritur nga boshti i tubacionit, në të cilën strukturat e tjera ndikojnë në sigurinë e tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve. Sipas pikës 12, zona e punës është një hapësirë “minimale” e përcaktuar përgjatë gjurmës së tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve, e nevojshme për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e tij të papenguar dhe të sigurt. Sipas pikës 13, sistemi SCADA është teknologjia më moderne, e cila mundëson matjen, monitorimin dhe kontrollin automatik të funksionimit të tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve dhe strukturave përbërëse të tij, dhe sipas pikës 14, ESD (Emergency shut down system) është një sistem automatik për mbrojtjen e tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve, i cili e fik sistemin nëse hyn një rrezik i mundshëm.

III

Sundimi i së drejtës dhe ndarja e pushtetit shtetëror në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor janë vlera themelore të rendit kushtetues të shtetit, në përputhje me nenin 8, paragrafi 1, alinetë 3 dhe 4 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Secili është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 52, paragrafi 1 të Kushtetutës, ligjet dhe rregulloret e tjera publikohen para se të hyjnë në fuqi, dhe sipas paragrafit 2 të këtij neni, ligjet dhe rregullat e tjera publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” jo më vonë se shtatë ditë nga dita e miratimit të tyre.

Neni 68, paragrafi 1, alineja 2 të Kushtetutës parashikon që, ndër të tjera, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut miraton ligje.

Neni 95, paragrafi 3 i Kushtetutës përcakton se organizimi dhe puna e organeve të administratës shtetërore rregullohet me ligj të miratuar me shumicën prej dy të tretave të numrit të përgjithshëm të deputetëve të Kuvendit.

Sipas nenit 96 të Kushtetutës, organet e administratës shtetërore i kryejnë aktivitetet brenda kompetencës së tyre në mënyrë të pavarur në bazë dhe brenda kornizës së Kushtetutës dhe ligjeve dhe për punën e tyre i përgjigjen Qeverisë.

Në përputhje me nenin 110, paragrafi 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për përputhshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në nenin 55, paragrafi 1 të Ligjit për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 58/2000, 44/2002 dhe 82/2008), përcaktohet se Ministri miraton rregullore, urdhra, udhëzime, plane, programe, vendime dhe lloje të tjera aktesh për zbatimin e ligjeve dhe rregullave të tjera, kur autorizohet për këtë me ligj.

Neni 3 i Ligjit për Energjetikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 96/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019, 236/2022, 134/2024 dhe 147/2024) përcakton kuptimin e termave të përdorur në të gjithë tekstin e Ligjit. Sipas paragrafit 1 pika 37 të të njëjtit nen të Ligjit, “tubacion nafte” është një tubacion me pajisje dhe objekte të përshtatshme për transportin e naftës së papërpunuar.

Në përputhje me nenin 143 paragrafi 2 të Ligjit, rregullat teknike nga paragrafi (1) të këtij neni miratohen nga ministri me pëlqimin paraprak të ministrit kompetent për çështjet në fushën e transportit, ministrit kompetent për çështjet në fushën e mbrojtjes së mjedisit jetësor dhe ministrit kompetent për çështjet në fushën e punëve të brendshme.

Gjatë shqyrtimit të kushtetutshmërisë së një ligji, pra kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulloreje ose akti tjetër të përgjithshëm, në përputhje me nenin 23 paragrafi 4 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese mund të vlerësojë kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e dispozitave të rregullores ose aktit tjetër të përgjithshëm që nuk kontestohen në iniciativë.

Nga pretendimet në iniciativë rrjedh se parashtruesi i iniciativës konteston kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e Rregullores për Përdorimin dhe Mirëmbajtjen e Tubacionit të Naftës dhe Tubacionit të Produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024) në tërësinë e saj, si dhe në veçanti pikat 1 dhe 2 të nenit 2 të së njëjtës Rregullore.

Gjatë analizimit të përmbajtjes së dispozitave të kontestuara, Gjykata arriti në përfundimin se është e nevojshme, me iniciativën e saj, në kuptimin e nenit 23 paragrafi 4 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, të vlerësojë kushtetutshmërinë e nenit 2 në tërësinë e tij të Rregullores së lartpërmendur.

Bazuar në nenin 143 paragrafi 2 të Ligjit për Energjetikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 96/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe 236/2022) më 03.05.2024, Ministri i Ekonomisë miratoi Rregulloren për Përdorimin dhe Mirëmbajtjen e Tubacionit të Naftës dhe Tubacionit të Produkteve me numër 12-1856/8, e cila përmban 5 kapituj që përmbajnë 39 nene. Sipas Nenit 1 të Rregullores, përcaktohet se kjo Rregullore përshkruan përdorimin dhe mirëmbajtjen e tubacionit të naftës dhe tubacionit të produkteve, dhe në veçanti kërkesat teknike për transportin e naftës bruto, pra derivateve të naftës, kërkesat teknike për mirëmbajtjen dhe funksionimin e sigurt të tubacionit të naftës, pra tubacionit të produkteve, masat dhe veprimet në rast aksidentesh, kërkesat funksionale dhe klasën e saktësisë së pajisjeve matëse, si dhe metodën e matjes së sasive të transportuara të naftës bruto, pra derivateve të naftës dhe kërkesa të tjera të nevojshme për transportin e sigurt dhe të besueshëm të naftës bruto dhe derivateve të naftës.

Neni 2 i Rregullores përcakton kuptimin e shprehjeve të përdorura në rregulloren e lartpërmendur, siç janë: operator i tubacionit të naftës, pra tubacion produktesh, tubacion nafte/tubacion produktesh, tubacion, skraper, kontraktor, stacion blloku, stacion matës, stacion pompimi për naftë bruto ose derivate të naftës, rezervuar nafte bruto ose derivate të naftës, terminal i tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve, zonë mbrojtëse e tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve, zonë pune, sistem SCADA dhe ESD (Emergency shut down system) të cilat përdoren në rregulloren e kontestuar.

Lidhur me pretendimin se nuk mund të përcaktohet nëse Rregullorja për Përdorimin dhe Mirëmbajtjen e Tubacionit të Naftës dhe Tubacionit të Produkteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 99/2024) është miratuar me pëlqimin paraprak të ministrive kompetente, Gjykata në seancë përcaktoi se rregulloreja e kontestuar është miratuar me pëlqimin paraprak të ministrit kompetent për çështjet në fushën e transportit, ministrit kompetent për çështjet në fushën e mbrojtjes së mjedisit jetzësor dhe ministrit kompetent për çështjet në fushën e punëve të brendshme.

Lidhur me pretendimin se nuk mund të përcaktohet se cili ministër është kompetent për të miratuar rregullore teknike që lidhen me tregun e naftës së papërpunuar, derivateve të naftës dhe karburanteve të transportit, dhe kjo me pëlqimin paraprak të ministrave të lartpërmendur, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në seancën e mbajtur më 10 korrik 2024, me Aktvendimin U.nr.174/2024, tashmë ka deklaruar se Ministri i Ekonomisë është ai që është i autorizuar ligjërisht për të miratuar rregulla teknike që lidhen me tregun e naftës së papërpunuar, derivateve të naftës dhe karburanteve të transportit, dhe kjo me pëlqimin paraprak të ministrave të lartpërmendur. Megjithatë, kjo është një rregullativë, zbatimi i së cilës sigurisht që bie në fushën pushtetit ekzekutive, i cili është propozues i ligjit konkret, gjë që nuk lë vend për paqartësi në lidhje me kompetencën për të miratuar rregulla konkrete teknike.

Duke u nisur nga analiza e tërësisë së nenit 2 të rregullores së kontestuar, në raport me pretendimet në iniciativë, dhe në korrelacion me dispozitat kushtetuese dhe ligjore të lartpërmendura, Gjykata konstatoi se pretendimet e bëra janë të pabaza. Kjo për shkak se Ligji i Energjetikës ofron në mënyrë të qartë një bazë ligjore për miratimin e një rregulloreje që do të rregullojë kërkesat teknike për transportin e naftës bruto, pra derivateve të naftës dhe kërkesat teknike për mirëmbajtjen dhe funksionimin e sigurt të tubacionit të naftës, pra tubacionit të produkteve. Për të vazhduar me përcaktimin e kërkesave teknike, është e nevojshme së pari të përcaktohet se kush duhet t’i përmbushë kërkesat e kësaj rregulloreje dhe të përcaktohen përbërësit e tubacionit të naftës/tubacionit të produkteve, në mënyrë që shprehjet specifike të përdorura në Rregullore të kenë kuptimin, siç përcaktohet në nenin 2 të rregullores së lartpërmendur.

Gjithashtu, në përputhje me kompetencat e ministrit të përcaktuara në nenin 55 paragrafi 1 të Ligjit për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore, ai mundet vetëm me anë të një akti nënligjor, si në rastin konkret, të përpunojë më tej, përkatësisht të operacionalizojë dhe rregullojë dispozita të caktuara ligjore të përfshira në zgjidhjen ligjore.

Prandaj, është e pakontestueshme se Ministri i Ekonomisë nuk i ka tejkaluar kompetencat e tij të përcaktuara me ligj dhe se neni 2 i kontestuar i Rregullores e ka kryer përpilim të mëtejmë, përkatësisht e ka operacionalizuar zgjidhjen ligjore në kuadër të rregullimit ligjor të Ligjit për Energjetikë, përkatësisht ka definuar shprehje të cilat janë parashikuar në Ligjin për Energjetikë, konkretisht në nenin 3 të tij, me ç’rast Gjykata vlerësoi se nuk vihet në dyshim përputhshmëria e nenit 2 të kontestuar të Rregullores me parimin e sundimit të së drejtës, si një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të parashikuar në nenin 8, paragrafi 1, alineja 3 të Kushtetutës, me parimin e ndarjes së pushtetit në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor të parashikuar në nenin 8, paragrafi 1, alineja 4 të Kushtetutës, me nenin 3 të Ligjit për Energjetikë, si dhe me nenin 55, paragrafi 1 të Ligjit për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski