У.бр.207/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.207/2024
Скопје, 09.04.2025 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 38 алинеја 2 и член 73 алинеја 3 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 9 април 2025 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации („Службен весник на Република Македонија“ бр.39/2014, 188/2014, 44/2015, 193/2015, 11/2018, 21/2018 и „ Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 98/2019, 153/2019, 169/2020, 92/2021, 269/2023, 213/2024, 222/2024 и 59/2025) и уставноста и законитоста на член 13, член 28 ставови 15 и 16, член 29 ставови 13 и 14 и член 29 став 38, во делот: „односно за достигнување на вкупен износ од 3000 денари со вклучен ДДВ“ од Правилникот за видот и содржината на податоците и информациите за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги кои ги објавуваат операторите и за видот и содржината на податоците што ќе ги објавува Агенцијата за електронски комуникации („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2015,179/2017, и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.148/2020, 274/2021 и 30/2022).

Образложение

Александра Илиева Милчова, адвокат од Скопје, до Уставниот суд поднесе иницијатива за оценување на уставноста на членовите од Законот и уставноста и законитоста на членовите од Правилникот, означени во диспозитивот од ова решение.

Според наводите во иницијативата со оспорената законска одредба на член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации корисниците се ставаат во нерамноправна положба наспрема операторите. Подносителот на иницијативата образложувајќи ги своите наводи тврди дека иако навидум истите стапуваат во облигациони односи кои се дел од темелните вредности каде е загарантирана слободата на пазарот и претприемништвото со оспорената одредба се отвара правна рамка за злоупотреба и монополска положба на операторите во однос на корисниците.

Едностраната промена на условите, како што е наведено во иницијативата, е овозможена само за операторот, но не и за граѓанинот, со што граѓанинот е ставен во нерамноправна положба. Иако претплатникот склучува договор согласно кој тој плаќа и за возврат добива услуги по наведени цени во договорот, тие услови и цени операторот може да ги промени во секое време без знаење на претплатникот и да му бидат доделени нови услуги по нови цени без да се произнесе по известувањето.

Во иницијативата се цитираат член 13, член 28 ставови 15 и 16, член 29 ставови 13 и 14, како и член 29 став 38 во делот “односно за достигнување на вкупен износ од 3000 денари со вклучен ДДВ” од Правилникот за видот и содржината на податоците и информациите за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги кои ги објавуваат операторите и за видот и содржината на податоците што ќе ги објавува Агенцијата за електронски комуникации. По завршување со цитирање на оспорените одредби се наведува „и посебните акти на операторите А1 и Телеком како стандардни претплатнички договори и општи услови донесени врз основа на оспорените одредби”, без да се наведе конкретно на кои посебни акти и општи услови се повикува подносителот.

Според подносителот, со оспорените одредби од Правилникот уредената законска опција е доразработена, и според наводите во иницијативата предвиденото постапување е неосновано затоа што со едностраните договори се гарантира монополската положба на операторите. Токму поради овие причини оспорените одредби од Законот и Правилникот се спротивни на член 51 од Уставот на Република Северна Македонија, а дотолку повеќе што за доразработката во подзаконскиот акт нема основ ниту во оспорениот член на Законот кој иако отвара нејасна правна можност за еднострана промена на условите во договорот, истовремено не дава јасни насоки како таа промена би се спровела, па недозволиво е со подзаконскиот пропис да се ставаат повеќе обврски за граѓанинот.

Во продолжение на иницијативата се цитира дел од издвоеното мислење кон Решението У.бр.15/2023 од 2 ноември 2023 година со кое подносителот на иницијативата се согласува во целост и за кое смета дека претставува основ за поинакво одлучување на Судот.

Од наведените причини подносителот смета дека оспорените одредби од Законот и Правилникот се во спротивност со член 8 став 1 алинеја 7, член 51, член 55 и член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, поради што предлага Судот да ги укине оспорените членови и да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби.

Со поднесок од 13.11.2024 година подносителот доставува Договор за засновање претплатнички однос за користење на јавни електронски комуникациски услуги бр.528344843 од 17.10.2024 година склучен помеѓу подносителот и операторот Друштво за комуникациски услуги А1 Македонија ДООЕЛ Скопје со Прилог 1 кон Договорот, фактури и Известување од операторот до подносителот на иницијативата од 8.11.2024 година. Со поднесокот, врз основа на член 37 од Актот на Уставниот суд се предлага Судот со посебно Решение да ги запре од извршување поединечни акти или дејствија што се превземаат врз основа на оспорените одредби.

На седницата Судот утврди дека оспорениот член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации предвидува:

(2) Договорот од ставот (1) на овој член треба да содржи и одредби дека претплатникот мора да биде информиран за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени. Формата и начинот на информирањето на претплатниците го утврдува Агенцијата со подзаконскиот акт од членот 108 став (2) од овој закон.

Оспорениот член 13 од Правилникот ја уредува измената на условите од претплатничкиот договор и според кој:

(1) Операторот може да ги менува условите од претплатничкиот договор по претходно известување на претплатникот.

(2) Операторот треба да го извести претплатникот за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени.

(3) Известувањето од ставот (2) на овој член треба да биде во пишана форма и треба особено да содржи:

– Име или назив на претплатникот;
– Адреса на претплатникот;
– Претплатнички број;
– Број на претплатничкиот договор;
– Сите предложени измени на договорот;
– Информација за правото дека без известување или последици може да го раскине договорот.

(4) Доколку операторот не постапи во согласност составот (2) од овој член, тоа нема да ги ослободи претплатниците од плаќање на пристигнатите и неплатени обврски или исполнување на договорените обврски пристигнати пред извршените измени во условите наведени во претплатничкиот договор.

Според член 28 ставови 15 и 16 од Правилникот, операторот има обврска, особено да ги менува условите од стандардниот претплатнички договор по претходно известување на претплатникот, во согласност со член 13 од овој правилник и да го информира претплатникот, во пишана форма, за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени, во согласност со член 13 од овој правилник.

Според член 29 ставови 13, 14 и 38 од Правилникот, претплатникот има право, особено да му се менуваат условите од претплатнички договор само по писмено известување, во согласност со член 1З од овој правилник, да биде информиран, во пишана форма, за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени, во согласност со член 13 од овој правилник и да му се овозможи контрола на трошоци преку следење на вообичаеното однесување на претплатникот кој користи роаминг услуги и бесплатно, со СМС порака да биде предупреден, во случај на невообичаени или прекумерни трошоци за услугата односно за достигнување на вкупен износ од 3000 денари со вклучен ДДВ за реализиран сообраќај во меѓународен роаминг и ограничување на услугата, со негова согласност, во согласност со член 25 од овој правилник.

III

Согласно со член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 38 алинеја 2 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.

По повод претходно поднесена иницијатива, Уставниот суд веќе ја ценел уставноста на одредбата од Законот за електронските комуникации и уставноста и законитоста на одредбите од Правилникот за видот и содржината на податоците и информациите за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги кои ги објавуваат операторите и за видот и содржината на податоците што ќе ги објавува Агенцијата за електронски комуникации, кои и сега се предмет на оспорување со иницијативата.

Оспорените одредби биле предмет на разгледување пред Уставниот суд при што со Решението У.бр.15/2023 од 2 ноември 2023 година, не повел постапка за оценување на уставноста на член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации („Службен весник на Република Македонија“ бр.39/2014, 188/2014, 44/2015, 193/2015, 11/2018, 21/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 98/2019, 153/2019, 169/2020, 92/2021) и уставноста и законитоста на член 13, член 28 ставови 15 и 16, член 29 ставови 13 и 14 и член 29 став 38, во делот: „односно за достигнување на вкупен износ од 3000 денари со вклучен ДДВ“ од Правилникот за видот и содржината на податоците и информациите за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги кои ги објавуваат операторите и за видот и содржината на податоците што ќе ги објавува Агенцијата за електронски комуникации („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2015, 179/2017, и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 148/2020, 274/2021 и 30/2022).

Судот, во образложението на Решението У.бр.15/2023, го изразил следниот став:

„Тргнувајќи од анализата на целината на член 107 од Законот произлегува дека законодавецот во оваа одредба ги уредува елементите на договорот кој го склучува операторот со потрошувачот или крајниот корисник. Имено, во став 1 на овој член од Законот децидно се наведени условите што треба да ги содржи истиот за да биде во јасна, сеопфатна и лесно достапна форма.

Анализирајќи ја оспорената одредба од член 107 став 2 од Законот од аспект на наводите во иницијативата за сторена повреда на член 9 и член 55 од Уставот, односно дека корисниците се ставени во нерамноправна положба наспрема операторите на кои им е дадено исклучиво право да ги менуваат условите во договорот, сметаме дека во овој случај таква повреда не е сторена. Имено, станува збор за одредба уредена со Закон и истата ги утврдува условите кои треба да ги содржи предметниот договор. Од содржината на оспорената одредба недвосмислено произлегува дека истата се однесува подеднакво за сите корисници, односно потрошувачи, што значи не може да се прифати дека оспорената одредба уредува различен третман.

Принципот на еднаквост на пазарните субјекти претпоставува еднаква правна положба на субјектите во вршењето на својата дејност. Имено, еднаквоста треба и мора да постои меѓу оние субјекти кои вршат идентична или комплементарна дејност. Во овој контекст државата е должна да презема определени мерки со цел да се спречи монополската положба и монополското однесување на пазарот, заштитувајќи ги на тој начин правилата на пазарот, конкуренцијата од една страна и обезбедување еднакви можности за сите договорни страни да вршат определена дејност од друга страна.

Меѓутоа, оспореното законско решение, според Судот, не може уставно да се проблематизира од аспект на еднаквоста на граѓаните пред Уставот и законите, во смисла на одредбата на член 9 од Уставот, бидејќи одредбата која се оспорува не се однесува на иста категорија на субјекти. Во конкретниот случај не може да се прифати тврдењето во иницијативата дека станува збор за субјекти кои имаат ист правен статус, од причина што операторот е физичко лице кое врши дејност или правно лице кое обезбедува или има намера да обезбедува јавна електронска комуникациска мрежа и/или услуги, врз основа на доставена нотификација и потврда за регистрација од Агенцијата за електронски комуникации. Токму овој факт го чини поинаков статусот на операторот и истиот не може да се поистовети со крајниот корисник или потрошувачот, што следствено и доведува до различен пристап кон договорот и уредување на условите во истиот.

Имено, во член 107 од Законот децидно се утврдени елементите кои треба да ги содржи договорот, што значи дека иако станува збор за договорни односи, тие елементи се обврзувачки дотолку повеќе што договорните односи се од сферата на дејности од јавен интерес. А кога станува збор за дејности од јавен интерес, неспорно државата има право да ги регулира условите, односно слободата на пазарот и претприемништвото не може да се сфати како работа. само на субјектите на пазарот бидејќи и државата како гарант на оваа слобода има значајна улога како регулатор на економските текови во стопанството. Во таа насока е и оспорената законска одредба со која се регулираат, односно утврдуваат условите кои треба да ги содржи предметниот договор, како и можноста операторот да врши измена на условите наведени во договорот, за што корисникот има можност во определениот рок да биде известен и за што може да се произнесе во смисла на тоа доколку не е задоволен со предложените измени, договорот да го раскине.

Уставот им гарантира еднаква положба на сите субјекти на пазарот, подразбирајќи ги субјектите со еднаков правен статус на пазарот, што не е во конкретниов случај. Оттука, Судот оцени дека се неосновани и наводите во иницијативата дека со оспорената одредба се повредува еднаквоста на граѓаните пред Уставот и законите, гарантирана со член 9 став 2 од Уставот.

Во контекст на изнесеното, исто така, Судот го имаше во вид и член 3 од Законот за облигационите односи според кој учесниците во прометот слободно ги уредуваат облигационите односи во согласност со Уставот, законите и добрите обичаи, меѓутоа суштината на оваа законска одредба е дека слободата на договарањето не може да се апсолутизира во случај кога со друг закон се уредува нешто друго, а како што во случајов е Законот за електронските комуникации. Оттука, државата, кога се работи за дејности од јавен интерес има право со соодветен закон да утврди механизми со кои ќе се уредат условите и начинот за обезбедување на јавни електронски комуникациски мрежи и јавни електронски комуникациски услуги, и тоа го чини преку договорот за приклучок и користење на истите на начин како што уредува член 107 од Законот.

Според член 6 од Законот за електронските комуникации Агенцијата за електронски комуникации е самостојно, непрофитно регулаторно тело на пазарите за електронски комуникации во Република Северна Македонија и има статус на правно лице со јавни овластувања утврдени со овој закон. Република Северна Македонија е основач на Агенцијата.

Согласно член 8 став 1 точка 21 од Законот, за остварување на регулаторните цели и начела од член 7 од овој закон, Агенцијата е надлежна да донесува подзаконски акти потребни за спроведување на овој закон.

Според член 108 став 1 од Законот за електронските комуникации операторите се должни да објавуваат транспарентни, споредливи, соодветни и ажурирани информации за применливите цени и тарифи, за сите надоместоци во случај на раскинување на договорот од член 107 став (1) од овој закон, како и информации за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги што ·ги обезбедуваат. Таквите информации се објавуваат во јасна, разбирлива и лесно достапна форма.

Во член 108 став 2 од Законот за електронските комуникации, се предвидува дека Агенцијата со подзаконски акт подетално ги пропишува видот и содржината на податоците од ставот (1) на овој член кои операторите се должни да ги објават.

Тргнувајќи од овластувањата дадени во цитираната законска одредба, Агенцијата го донела оспорениот правилник со кој ги пропишува видот и содржината на податоците и информациите што треба да ги објавуваат операторите за применливите цени и тарифи, за сите надоместоци во случај на раскинување на претплатнички договор и информации за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги што ги обезбедуваат, како и видот и содржината на податоците што ќе ги објавува Агенцијата за електронски комуникации со кои ќе им овозможи на крајните корисници да направат самостојна процена за слободен избор на комуникациски услуги врз основа на квалитетот и цените на услугите.

Имајќи ја предвид содржината на оспорените членови 1З и 28 ставови 15 и 16 од оспорениот правилник, Судот оцени дека станува збор за разработка на начинот на измена на условите од претплатничкиот договор определени во Законот за електронските комуникации, од каде може да се изведе заклучок дека истите се во функција на остварувањето, односно операционализација на Законот и како такви не излегуваат надвор од законските рамки, поради што не може да се постави прашањето за неговата согласност со членовите од Уставот и наведениот закон.

Неосновани се наводите во иницијативата дека со оспорениот член 29 ставови 13, 14 и 38 во оспорениот дел, од Правилникот се повредуваат одредбите од Уставот и Законот за електронските комнукации. Ова од причина што со истите се врши доразработка на законската одредба на член 107 од Законот. Имено, со наведениот член од Законот се утврдува право на претплатникот доколку операторот не ги извести корисниците/претплатниците за предложените измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведување на измените, претплатникот може да го раскине договрот, како и право да му се овозможи контрола на трошоците преку следење на вообичаеното однесување на претплатникот кој користи роаминг услуги.

Наведеното е во насока на доразработка на член 108 од Законот според кој операторите се должни да објавуваат транспарентни, споредливи, соодветни и ажурирани информации за применливите цени и тарифи. Исто така, со истата одредба од Законот се предвидува дека формата и начинот на информирање на претплатникот за неговото право ги утврдува Агенцијата со подзаконски акт.

Оттука, од анализата на содржината на член 29 ставови 13, 14 и 38 во оспорениот дел од Правилникот произлегува дека истите се во функција на Законот и истовремено се негова операционализација, што значи дека истите се законска доразработка и имаат законски основ, поради што Судот оцени дека истите не се во спротивност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 55 од Уставот, како и со одредбите на Законот за електронските комуникации.

Поради наведените аргументи, Судот оцени дека не може основано да се постави прашањето за согласност на оспорениот член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации со одредбите од Уставот на кои упатува иницијативата, ниту да се доведе под сомнение уставноста и законитоста на членовите од оспорениот правилник.”

Со сега поднесената иницијатива, повторно се бара оценување на уставноста односно уставноста и законитоста на истите одредби, од истите причини како и во постапката во која Уставниот суд со Решението У.бр.15/2023 од 02.11.2023 година одлучил дека не може основано да се постави прашањето за уставноста на оспорениот член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации, односно уставноста и законитоста на одредбите од Правилникот.

Имајќи предвид дека со наведеното Решение, Уставниот суд веќе се произнел за уставноста на оспорената законска одредба, односно за уставноста и законитоста на одредбите од Правилникот, Судот утврди дека наводите изнесени во иницијативата и дополнувањата не се од влијание за заземање на поинаков став од она што Уставниот суд го утврдил во Решението У.бр.15/2023.

Со оглед дека правната и фактичката состојба од тогаш досега се непроменети, а особено што не постојат основи за поинакво одлучување во овој предмет, Судот утврди дека се исполнети условите од член 38 алинеја 2 од Актот на Уставниот суд, за отфрлање на иницијативата.

Воедно, имајќи ја предвид надлежноста на Судот определена во член 110 од Уставот, не се исполнети условите за уставно-судска анализа на содржината на актите кои произлегуваат од склучениот Договор за засновање претплатнички однос со операторот, а кои подносителот ги достави со дополнување на иницијативата.

Врз основа на сето наведено, не се исполнети условите од член 37 од Актот на Судот за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземаат врз основа на оспорената одлука.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.207/2024
Shkup, 09.04.2025

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 38 alineja 2 dhe nenit 73 alineja 3 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 9 prill 2025, miratoi

A K T V E N D I M

REFUZOHET iniciativa për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 107 paragrafi 2 të Ligjit për komunikimet elektronike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 39/2014, 188/2014, 44/2015, 193/2015, 11/2018, 21/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 98/2019, 153/2019, 169/2020, 92/2021, 269/2023, 213/2024, 222/2024 dhe 59/2025) dhe kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e nenit 13, nenit 28 paragrafët 15 dhe 16, nenit 29 paragrafët 13 dhe 14 dhe nenit 29 paragrafi 38, në pjesën: “përkatësisht për arritjen e një shume totale prej 3000 denarë me TVSH” nga Rregulloreja për llojin dhe përmbajtjen e të dhënave dhe informacionit mbi kushtet e përgjithshme në lidhje me aksesin dhe përdorimin e shërbimeve të komunikimit publik të publikuara nga operatorët dhe mbi llojin dhe përmbajtjen e të dhënave që do të publikohen nga Agjencia për Komunikime Elektronike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 16/2015, 179/2017 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.148/2020, 274/2021 dhe 30/2022).

Arsyetim

Aleksandra Ilieva Milçova, avokate nga Shkupi, parashtroi iniciativë në Gjykatën Kushtetuese për të vlerësuar kushtetutshmërinë e neneve të Ligjit dhe kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e neneve të Rregullores, të shënuara në pjesën dispozitive të këtij aktvendimi.

Sipas pretendimeve në iniciativë, dispozita ligjore e kontestuar e nenit 107, paragrafi 2 i Ligjit për komunikimet elektronike i vendos përdoruesit në një pozicion të pabarabartë kundrejt operatorëve. Parashtruesja e iniciativës, duke shpjeguar pretendimet e saj, pretendon se megjithëse ata në dukje hyjnë në marrëdhënie të detyrueshme që janë pjesë e vlerave themelore ku garantohet liria e tregut dhe sipërmarrja, dispozita e kontestuar hap një kornizë ligjore për abuzim dhe një pozicion monopoli të operatorëve kundrejt përdoruesve.

Ndryshimi i njëanshëm i kushteve, siç thuhet në iniciativë, i mundësohet vetëm operatorit, por jo edhe qytetarit, gjë që e vendos qytetarin në një pozicion të pabarabartë. Edhe pse parapaguesi lidh kontratë sipas së cilës ai paguan dhe në këmbim merr shërbime me çmimet e specifikuara në kontratë, operatori mund t’i ndryshojë këto kushte dhe çmime në çdo kohë pa dijeninë e parapaguesit dhe t’i jepen shërbime të reja me çmime të reja pa pasur nevojë të japë një deklaratë pas njoftimit.

Iniciativa citon nenin 13, nenin 28 paragrafët 15 dhe 16, nenin 29 paragrafët 13 dhe 14, si dhe nenin 29 paragrafi 38 në pjesën “përkatësisht për arritjen e një shume totale prej 3000 denarësh përfshirë TVSH-në” të Rregullores mbi llojin dhe përmbajtjen e të dhënave dhe informacionit mbi kushtet e përgjithshme në lidhje me aksesin dhe përdorimin e shërbimeve të komunikimit publik të publikuara nga operatorët dhe mbi llojin dhe përmbajtjen e të dhënave që do të publikohen nga Agjencia për Komunikime Elektronike. Pas citimit të dispozitave të kontestuara, thuhet “dhe aktet e veçanta të operatorëve A1 dhe Telekom, siç janë marrëveshjet standarde të marrëveshjeve kontraktuese dhe kushtet e përgjithshme të miratuara në bazë të dispozitave të kontestuara”, pa deklaruar konkretisht se për cilat akte të veçanta dhe kushte të përgjithshme po i referohet parashtruesi.

Sipas parashtrueses, opsioni ligjor i rregulluar me dispozitat e kontestuara të Rregullores është zhvilluar më tej, dhe sipas pretendimeve në iniciativë, veprimi i parashikuar është i pabazuar sepse marrëveshjet e njëanshme garantojnë pozicionin monopol të operatorëve. Për këto arsye, dispozitat e kontestuara të Ligjit dhe të Rregullores janë në kundërshtim me nenin 51 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, dhe aq më tepër sepse nuk ka bazë për zhvillimin e mëtejshëm në aktin nënligjor në nenin e kontestuar të Ligjit, i cili, megjithëse hap një mundësi të paqartë ligjore për një ndryshim të njëanshëm të kushteve të marrëveshjes, në të njëjtën kohë nuk jep udhëzime të qarta se si do të zbatohej ky ndryshim, kështu që është e palejueshme t’i ngarkohen më shumë detyrime qytetarit me aktin nënligjor.

Në vazhdim të iniciativës citohet një pjesë e mendimit ndryshe ndaj Vendimit U.br.15/2023 të 2 nëntorit 2023, me të cilin parashtruesja i iniciativës pajtohet plotësisht dhe për të cilin ai beson se përbën bazë për një vendim tjetër nga Gjykata.

Për arsyet e përmendura, parashtruesja beson se dispozitat e kontestuara të Ligjit dhe Rregullores janë në kundërshtim me nenin 8, paragrafi 1, alineja 7, nenin 51, nenin 55 dhe nenin 68, paragrafi 1, alineja 2 të Kushtetutës, prandaj ajo propozon që Gjykata të shfuqizojë nenet e kontestuara dhe të miratojë aktvendim për të ndaluar zbatimin e akteve ose veprimeve individuale të ndërmarra në bazë të dispozitave të kontestuara.

Me një parashtresë të datës 13.11.2024, parashtruesja paraqet një Marrëveshje për krijimin e një marrëdhënie abonimi për përdorimin e shërbimeve publike të komunikimit elektronik nr. 528344843 datë 17.10.2024 të lidhur midis parashtrueses dhe operatorit Communication Services Company A1 Macedonia SHPKNJP Skopje me Shtojcën 1 të Marrëveshjes, fatura dhe një Njoftim nga operatori për parashtruesen e iniciativës së datës 8.11.2024. Parashtresa, bazuar në nenin 37 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, propozon që Gjykata, me një vendim të veçantë, të ndalojë zbatimin e akteve ose veprimeve individuale që ndërmerren në bazë të dispozitave të kontestuara.

Në seancë, Gjykata vendosi që neni i kontestuar 107, paragrafi 2 i Ligjit për Komunikimet Elektronike parashikon:

(2) Kontrata e përmendur në paragrafin (1) të këtij neni duhet të përmbajë gjithashtu dispozita që parapaguesi duhet të informohet për të gjitha ndryshimet e propozuara në kushtet dhe afatet e specifikuara në kontratë brenda një periudhe jo më pak se 30 ditë para futjes së ndryshimeve, si dhe të drejtën për të ndërprerë kontratën brenda të njëjtës periudhë, pa paralajmërim ose pasoja, nëse nuk pajtohet me ndryshimet e propozuara. Forma dhe mënyra e informimit të parapaguesve do të përcaktohet nga Agjencia me aktin nënligjor të përmendur në nenin 108, paragrafi (2) të këtij Ligji.

Neni i kontestuar 13 i Rregullores rregullon ndryshimin e kushteve dhe afateve të kontratës për parapagim dhe sipas të cilit:

(1) Operatori mund të ndryshojë kushtet dhe afatet e kontratës parapaguese me njoftim paraprak të parapaguesit.

(2) Operatori duhet të njoftojë parapaguesin për çdo ndryshim të propozuar në termat dhe kushtet e specifikuara në kontratë jo më pak se 30 ditë para se të futen ndryshimet, si dhe për të drejtën për të ndërprerë kontratën brenda të njëjtës periudhë, pa paralajmërim ose pasoja, nëse parapaguesi nuk është dakord me ndryshimet e propozuara.

(3) Njoftimi i përmendur në paragrafin (2) të këtij neni duhet të jetë me shkrim dhe duhet të përmbajë në veçanti:

– Emrin ose titullin e parapaguesit;
– Adresën e parapaguesit;
– Numrin e parapaguesit;
– Numrin e kontratës së parapaguesit;
– Të gjitha ndryshimet e propozuara në kontratë;
– Informacion mbi të drejtën për të ndërprerë kontratën pa paralajmërim ose pasoja.

(4) Mosrespektimi nga operatori i paragrafit (2) të këtij neni nuk e përjashton parapaguesin nga pagesa e detyrimeve të papaguara ose përmbushja e detyrimeve të rëna dakord që kanë lindur para se të bëheshin ndryshimet në termat dhe kushtet e specifikuara në kontratën e parapagimit.

Sipas Nenit 28, paragrafët 15 dhe 16 të Rregullores, operatori ka detyrimin, në veçanti, të ndryshojë kushtet e kontratës standarde të abonimit me njoftim paraprak të parapaguesit, në përputhje me Nenin 13 të kësaj Rregulloreje dhe të informojë parapaguesin, me shkrim, për të gjitha ndryshimet e propozuara të kushteve të specifikuara në kontratë brenda një periudhe jo më të shkurtër se 30 ditë para futjes së ndryshimeve, si dhe për të drejtën për të ndërprerë kontratën brenda të njëjtës periudhë, pa njoftim ose pasoja, nëse nuk është dakord me ndryshimet e propozuara, në përputhje me Nenin 13 të kësaj Rregulloreje.

Sipas nenit 29, paragrafët 13, 14 dhe 38 të Rregullores, parapaguesi ka të drejtë, në veçanti që kushtet e kontratës së abonimit të ndryshohen vetëm pas njoftimit me shkrim, në përputhje me nenin 13 të kësaj Rregulloreje, të informohet, me shkrim, për të gjitha ndryshimet e propozuara të kushteve të specifikuara në kontratë brenda një periudhe jo më të shkurtër se 30 ditë para futjes së ndryshimeve, si dhe të drejtën për të ndërprerë kontratën brenda të njëjtës periudhë, pa paralajmërim ose pasoja, nëse nuk pajtohet me ndryshimet e propozuara, në përputhje me nenin 13 të kësaj Rregulloreje dhe të ketë mundësi të kontrollojë kostot duke monitoruar sjelljen e zakonshme të parapagimit që përdor shërbime roaming dhe të paralajmërohet pa pagesë, me mesazh SMS, në rast të kostove të pazakonta ose të tepërta për shërbimin, pra arritjes së një shume totale prej 3000 denarësh duke përfshirë TVSH-në për trafikun e realizuar në roaming ndërkombëtar dhe kufizimin e shërbimit, me pëlqimin e tij, në përputhje me nenin 25 të kësaj Rregulloreje.

III

Në përputhje me nenin 110, paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën dhe për përputhshmërinë e rregulloreve të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe me ligjet.

Në përputhje me nenin 38, paragrafi 2 i Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e hedh poshtë iniciativën nëse ajo ka vendosur tashmë për të njëjtën çështje dhe nuk ka baza për një vendim tjetër.

Në lidhje me një iniciativë të parashtruar më parë, Gjykata Kushtetuese tashmë ka vlerësuar kushtetutshmërinë e dispozitës së Ligjit për komunikimet elektronike dhe kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e dispozitave të Rregullores mbi llojin dhe përmbajtjen e të dhënave dhe informacionit mbi kushtet e përgjithshme në lidhje me aksesin dhe përdorimin e shërbimeve të komunikimit publik të publikuara nga operatorët dhe mbi llojin dhe përmbajtjen e të dhënave që do të publikohen nga Agjencia për Komunikime Elektronike, të cilat tani janë gjithashtu objekt i kontestimit me iniciativën.

Dispozitat e kontestuara ishin objekt shqyrtimi para Gjykatës Kushtetuese, me ç’rast me Vendimin U.nr.15/2023 të datës 2 nëntor 2023, nuk filloi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 107 paragrafi 2 të Ligjit për Komunikimet Elektronike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 39/2014, 188/2014, 44/2015, 193/2015, 11/2018, 21/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 98/2019, 153/2019, 169/2020, 92/2021) dhe kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 13, nenit 28 paragrafët 15 dhe 16, nenit 29 paragrafët 13 dhe 14 dhe nenit 29 paragrafi 38, në seksionin: “përkatësisht për arritjen e një shume totale prej 3000 denarë”. duke përfshirë TVSH-në” nga Rregulloreja mbi llojin dhe përmbajtjen e të dhënave dhe informacionit mbi kushtet e përgjithshme në lidhje me aksesin dhe përdorimin e shërbimeve të komunikimit publik të publikuara nga operatorët dhe mbi llojin dhe përmbajtjen e të dhënave që do të publikohen nga Agjencia për Komunikime Elektronike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” Nr. 16/2015, 179/2017, dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” Nr. 148/2020, 274/2021 dhe 30/2022).

Gjykata, në arsyetimin e Aktvendimit U.br.15/2023, shprehu qëndrimin e mëposhtëm:

“Bazuar në analizën e tërësisë së nenit 107 të Ligjit, rrjedh se ligjvënësi në këtë dispozitë rregullon elementët e kontratës së lidhur nga operatori me konsumatorin ose përdoruesin përfundimtar. Konkretisht, paragrafi 1 i këtij neni të Ligjit përcakton qartë kushtet që ajo duhet të përmbajë në mënyrë që të jetë në një formë të qartë, gjithëpërfshirëse dhe lehtësisht të arritshme.”

Duke analizuar dispozitën e kontestuar të nenit 107 paragrafi 2 të Ligjit nga aspekti i pretendimeve në iniciativë për shkelje të nenit 9 dhe nenit 55 të Kushtetutës, pra se përdoruesit vendosen në një pozitë të pabarabartë në krahasim me operatorët të cilëve u është dhënë e drejta ekskluzive për të ndryshuar kushtet e kontratës, besojmë se në këtë rast nuk është kryer një shkelje e tillë. Domethënë, është një dispozitë e rregulluar me Ligj dhe përcakton kushtet që duhet të përmbajë kontrata në fjalë. Nga përmbajtja e dispozitës së kontestuar rrjedh qartë se ajo zbatohet në mënyrë të barabartë për të gjithë përdoruesit, pra konsumatorët, që do të thotë se nuk mund të pranohet që dispozita e kontestuar rregullon trajtim të ndryshëm.

Parimi i barazisë së subjekteve të tregut supozon një pozicion të barabartë juridik të subjekteve në kryerjen e aktivitetit të tyre. Domethënë, barazia duhet dhe patjetër të ekzistojë midis atyre subjekteve që kryejnë aktivitete identike ose plotësuese. Në këtë kontekst, shteti është i detyruar të marrë masa të caktuara për të parandaluar një pozicion monopoli dhe sjellje monopoliste në treg, duke mbrojtur kështu rregullat e tregut, konkurrencën nga njëra anë dhe duke siguruar mundësi të barabarta për të gjitha palët kontraktuese për të kryer një aktivitet të caktuar nga ana tjetër.

Megjithatë, zgjidhja ligjore e kontestuar, sipas Gjykatës, nuk mund të problematizohet me kushtetutë nga aspekti i barazisë së qytetarëve para Kushtetutës dhe ligjeve, në kuptimin e dispozitës së nenit 9 të Kushtetutës, sepse dispozita që kontestohet nuk i referohet të njëjtës kategori subjektesh. Në rastin konkret, pretendimi në iniciativë se këto janë subjekte që kanë të njëjtin status ligjor nuk mund të pranohet, sepse operatori është një person fizik që kryen një aktivitet ose një person juridik që ofron ose synon të ofrojë një rrjet publik të komunikimeve elektronike dhe/ose shërbime, bazuar në një njoftim të paraqitur dhe certifikatë regjistrimi nga Agjencia për Komunikime Elektronike. Është pikërisht ky fakt që e bën statusin e operatorit të ndryshëm dhe nuk mund të barazohet me përdoruesin fundor ose konsumatorin, gjë që rrjedhimisht çon në një qasje të ndryshme ndaj kontratës dhe rregullimit të kushteve në të.

Konkretisht, neni 107 i Ligjit përcakton qartë elementët që duhet të përmbajë kontrata, që do të thotë se, megjithëse bëhet fjalë për marrëdhënie kontraktuale, këto elementë janë detyrues aq më tepër që marrëdhëniet kontraktuale janë në sferën e aktiviteteve me interes publik. Dhe kur bëhet fjalë për aktivitete me interes publik, shteti padyshim ka të drejtë të rregullojë kushtet, d.m.th. liria e tregut dhe sipërmarrja nuk mund të kuptohet si çështje vetëm e subjekteve të tregut, sepse shteti si garant i kësaj lirie ka një rol të rëndësishëm si rregullator i rrjedhave ekonomike në ekonomi. Në këtë drejtim është edhe dispozita ligjore e kontestuar që rregullon, d.m.th. përcakton kushtet që duhet të përmbajë kontrata në fjalë, si dhe mundësinë që operatori të ndryshojë kushtet e specifikuara në kontratë, për të cilat përdoruesi ka mundësinë të njoftohet brenda afatit të caktuar dhe për të cilat ai mund të shprehë mendimin e tij në kuptimin që nëse nuk është i kënaqur me ndryshimet e propozuara, mund ta ndërpresë kontratën.

Kushtetuta garanton status të barabartë për të gjitha subjektet e tregut, që do të thotë subjekte me status të barabartë ligjor në treg, gjë që nuk është rasti në këtë rast të veçantë. Prandaj, Gjykata vlerësoi se pretendimet në iniciativë se dispozita e kontestuar shkel barazinë e qytetarëve para Kushtetutës dhe ligjeve, të garantuar me nenin 9 paragrafi 2 të Kushtetutës, janë gjithashtu të pabazuara.

Në kontekstin e sa më sipër, Gjykata ka pasur parasysh edhe nenin 3 të Ligjit për marrëdhëniet obligative, sipas të cilit pjesëmarrësit në tregti rregullojnë lirisht marrëdhëniet e tyre obligative në përputhje me Kushtetutën, ligjet dhe zakonet e mira, megjithatë, thelbi i kësaj dispozite ligjore është se liria e negociatave nuk mund të jetë absolute në një rast kur një ligj tjetër rregullon diçka tjetër, si në këtë rast Ligji për Komunikimet Elektronike. Prandaj, shteti, kur bëhet fjalë për aktivitete me interes publik, ka të drejtë të krijojë mekanizma me ligj të përshtatshëm që do të rregullojnë kushtet dhe mënyrën e ofrimit të rrjeteve publike të komunikimeve elektronike dhe shërbimeve publike të komunikimeve elektronike, dhe këtë e bën përmes kontratës për lidhjen dhe përdorimin e tyre në mënyrën e rregulluar me nenin 107 të Ligjit.

Sipas nenit 6 të Ligjit për Komunikimet Elektronike, Agjencia për Komunikimet Elektronike është një organ rregullator i pavarur, jofitimprurës për tregjet e komunikimeve elektronike në Republikën e Maqedonisë së Veriut dhe ka statusin e një personi juridik me kompetenca publike të përcaktuara me këtë Ligj. Republika e Maqedonisë së Veriut është themeluesja e Agjencisë.

Sipas nenit 8, paragrafi 1, pika 21 e Ligjit, për arritjen e objektivave dhe parimeve rregullatore të nenit 7 të këtij ligji, Agjencia është kompetente të miratojë akte nënligjore të nevojshme për zbatimin e këtij ligji.

Sipas nenit 108, paragrafi 1 i Ligjit për Komunikimet Elektronike, operatorët janë të detyruar të publikojnë informacion transparent, të krahasueshëm, të përshtatshëm dhe të azhurnuar mbi çmimet dhe tarifat e zbatueshme, mbi të gjitha kompensimet në rast të ndërprerjes së kontratës nga neni 107, paragrafi (1) i këtij ligji, si dhe informacion mbi kushtet e përgjithshme në lidhje me aksesin dhe përdorimin e shërbimeve publike të komunikimeve që ata ofrojnë. Informacioni i tillë duhet të publikohet në një formë të qartë, të kuptueshme dhe lehtësisht të arritshme.

Neni 108, paragrafi 2 i Ligjit për Komunikimet Elektronike parashikon që Agjencia, me anë të një akti nënligjor, përcakton në mënyrë më të detajuar llojin dhe përmbajtjen e të dhënave të përmendura në paragrafin (1) të këtij neni që operatorët janë të detyruar të publikojnë.

Bazuar në autorizimet e dhëna në dispozitën ligjore të cituar, Agjencia ka miratuar rregulloren e kontestuar që përcakton llojin dhe përmbajtjen e të dhënave dhe informacionit që operatorët duhet të publikojnë mbi çmimet dhe tarifat e zbatueshme, mbi të gjitha tarifat në rast të ndërprerjes së një kontrate abonimi dhe informacionin mbi kushtet e përgjithshme në lidhje me aksesin dhe përdorimin e shërbimeve publike të komunikimit që ata ofrojnë, si dhe llojin dhe përmbajtjen e të dhënave që Agjencia për Komunikimet Elektronike do të publikojë për t’u mundësuar përdoruesve fundorë të bëjnë një vlerësim të pavarur të zgjedhjes së lirë të shërbimeve të komunikimit bazuar në cilësinë dhe çmimet e shërbimeve.

Duke marrë parasysh përmbajtjen e neneve të kontestuara 13 dhe 28 paragrafët 15 dhe 16 të rregullores së kontestuar, Gjykata vlerësoi se bëhet fjalë për sqarimin e mënyrës së ndryshimit të kushteve të marrëveshjes së pajtimtarit të specifikuara në Ligjin për komunikimet elektronike, nga të cilat mund të konkludohet se ato janë në funksion të realizimit, pra funksionalizimit të Ligjit dhe si të tilla nuk dalin jashtë kornizës ligjore, prandaj nuk mund të ngrihet çështja e përputhshmërisë së tij me nenet e Kushtetutës dhe ligjin e lartpërmendur.

Pretendimet në iniciativë se neni 29 i kontestuar, paragrafët 13, 14 dhe 38 në pjesën e kontestuar të Rregullores shkelin dispozitat e Kushtetutës dhe Ligjit për Komunikimet Elektronike janë të pabazuara. Kjo për shkak se ato elaborojnë më tej dispozitën ligjore të nenit 107 të Ligjit. Konkretisht, neni i lartpërmendur i Ligjit përcakton të drejtën e parapaguesit nëse operatori nuk i njofton përdoruesit/parapaguesit për ndryshimet e propozuara në kushtet e specifikuara në kontratë brenda një periudhe jo më të shkurtër se 30 ditë para futjes së ndryshimeve, parapaguesi mund ta ndërpresë kontratën, si dhe të drejtën për t’u siguruar kontroll i kostos duke monitoruar sjelljen e zakonshme të parapaguesit që përdor shërbime roaming.

Sa më sipër është në drejtim të elaborimit të mëtejshëm të nenit 108 të Ligjit sipas të cilit operatorët janë të detyruar të publikojnë informacion transparent, të krahasueshëm, të përshtatshëm dhe të azhurnuar mbi çmimet dhe tarifat në fuqi. Gjithashtu, e njëjta dispozitë e Ligjit përcakton se forma dhe mënyra e informimit të parapaguesit për të drejtën e tij do të përcaktohet nga Agjencia me një akt nënligjor.

Prandaj, nga analiza e përmbajtjes së nenit 29 paragrafët 13, 14 dhe 38 në pjesën e kontestuar të Rregullores, rrjedh se ato janë në funksion të Ligjit dhe në të njëjtën kohë janë operacionalizimi i tij, që do të thotë se ato janë një përpunim ligjor dhe kanë një bazë ligjore, prandaj Gjykata vlerësoi se ato nuk janë në kundërshtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 51 dhe nenin 55 të Kushtetutës, si dhe me dispozitat e Ligjit për komunikimet elektronike.

Për shkak të argumenteve të mësipërme, Gjykata vlerësoi se çështja e përputhshmërisë së nenit 107 paragrafi 2 të kontestuar të Ligjit për Komunikimet Elektronike me dispozitat e Kushtetutës të cilave u referohet iniciativa nuk mund të ngrihet në mënyrë të arsyeshme, as nuk mund të vihet në dyshim kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e neneve të Rregullores së kontestuar.”

Me iniciativën e parashtruar, përsëri kërkohet një vlerësim i kushtetutshmërisë, pra kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së të njëjtave dispozita, për të njëjtat arsye si në procedurën në të cilën Gjykata Kushtetuese, me Aktvendimin U.nr.15/2023 të datës 02.11.2023, vendosi që nuk mundet me bazë të parashtrohet çështja e kushtetutshmërisë së nenit të kontestuar 107 paragrafi 2 të Ligjit për komunikimet elektronike, pra kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e dispozitave të Rregullores.

Duke marrë parasysh se me Vendimin e lartpërmendur, Gjykata Kushtetuese ka vendosur tashmë mbi kushtetutshmërinë e dispozitës ligjore të kontestuar, pra mbi kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e dispozitave të Rregullores, Gjykata ka përcaktuar se pretendimet e parashtruara në iniciativë dhe plotësimet nuk kanë ndikim për të marrë një qëndrim të ndryshëm nga ai që Gjykata Kushtetuese ka përcaktuar në Vendimin U.nr.15/2023.

Duke marrë parasysh se situata ligjore dhe faktike ka mbetur e pandryshuar që atëherë, dhe veçanërisht se nuk ka baza për një vendim të ndryshëm në këtë rast, Gjykata ka përcaktuar se janë përmbushur kushtet e nenit 38, paragrafi 2 i Aktit të Gjykatës Kushtetuese, për refuzimin e iniciativës.

Gjithashtu, duke marrë parasysh juridiksionin e Gjykatës të përcaktuar në nenin 110 të Kushtetutës, nuk janë përmbushur kushtet për analizë kushtetuese-gjyqësore të përmbajtjes së akteve që rrjedhin nga Marrëveshja e lidhur për krijimin e një marrëdhënie parapagimi me operatorin, të cilat parapaguesi i dërgoi me plotësim të iniciativës.

Bazuar në të gjitha sa më sipër, kushtet e nenit 37 të Aktit të Gjykatës për ndalimin e zbatimit të akteve ose veprimeve individuale të ndërmarra në bazë të vendimit të kontestuar nuk përmbushen.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski