Уставен суд на
Република Северна Македонија
У. бр.37/2024
Скопје, 20.11.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 37 став 4, член 72 алинеја 1 и член 79 став 1 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 20 ноември 2024 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА насловот на поглавјето 9 „Автентично толкување на општи акти” и членовите 115, 116, 117 и 118 од Деловникот на Советот на Општина Демир Хисар („Службен гласник на Општина Демир Хисар“ бр.03/2002).
2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање од извршување на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на насловот на поглавјето 9 „Автентично толкување на општи акти” и членовите 115, 116, 117 и 118 од Деловникот на Советот на Општина Демир Хисар („Службен гласник на Општина Демир Хисар“ бр.03/2002).
3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
Образложение
I
Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 23 став 4 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, во предметот оформен по сопствена иницијатива со Решението У.бр. 37/2024 од 9 април 2024 година поведе постапка за оценување на уставноста на членот од актот, означен во точката 1 од Одлуката, затоа што пред Судот со основ се постави прашањето за неговата согласност со Уставот на Република Северна Македонија и Законот за локалната самоуправа.
II
На седницата Судот утврди дека Деловникот на Советот на Општина Демир Хисар содржи дел со наслов 9 „Автентично толкување на општи акти” во кој се уредени членовите 115, 116, 117 и 118.
Според член 115 од Деловникот, барање за автентично толкување на општ акт може да поднесат членовите на Советот, 10% од избирачите во општината, јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на Општина и државните органи кога потребата од автентично толкување настанала во врска со примената на актите во нивното работење.
Согласно со член 116 од истиот деловник барањето за давање на автентично толкување на општиот акт се поднесува до претседателот на Советот кој веднаш барањето го доставува до Статутарно-правната комисија.
Во член 117 од Деловникот, Статутарно-правната комисија по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од работните тела на Советот и управните органи и административните органи на општината.
Според член 118 од Деловникот, ако Статутарно-правната Комисија оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на Општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично токлување не е оправдано, Статутарно-правната комисија за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно со член 51 од Уставот.
Според член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Во конкретниот случај, се оспорува уставноста и законитоста на насловот на поглавјето 9 „Автентично толкување на општи акти“ и членовите 115, 116, 117 и 118 од Деловникот на Советот на Општина Демир Хисар.
Советот на Општина Демир Хисар, повикувајќи се на член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” бр.05/02) и член 43 од Статутот на Општина Демир Хисар, на седницата одржана на 31.05.2002 година го донел Деловникот на Советот на Општина Демир Хисар, објавен во „Службен гласник на Општина Демир Хисар“ бр.03/2002.
Деловникот на Советот на Општина Демир Хисар содржи дел со наслов 9 „Автентично толкување на општи акти” во кој се уредени членовите 115, 116, 117 и 118. Во член 115 од Деловникот на Општината се уредува дека барање за автентично толкување на општ акт може да поднесат членовите на Советот, 10% од избирачите на општината, јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на Општината и државните органи кога потребата од автентично толкување настанала во врска со примената на актите во нивното работење. Во член 116 од Деловникот, се уредува дека барањето за давање на автентично толкување на општиот акт се поднесува до претседателот на Советот кој веднаш барањето го доставува до Статутарно-правната комисија. Во член 117 пак од Деловникот се уредува дека Статутарно-правната комисија по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од работните тела на Советот и управните органи и административните органи во Општината. Според член 118 од Деловникот на Општината, ако Статутарно-правната комисија оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на усвојување, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување, не е оправдано, Статутарно-правната комисија за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.
Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието согласно со член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија’ бр.248/2023).
Според правната теорија, автентично толкување на законите значи утврдување на содржината и на вистинската смисла на веќе донесен закон, кој во примената покажува нејасност, двосмисленост или содржи празнини. Автентичното толкување е составен дел на објавениот закон.
Во конкретниот случај, оспорената одредба дава право на член на Советот на Општината да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите, и покрај тоа што станува збор за Совет на Општина кој претставува орган на локалната власт.
Постапувајќи по предметот оформен од Судот се утврди дека Советот на Општината согласно со член 36 став 1 точка 1. од Законот за локалната самоуправа го донел оспорениот деловник.
Законот за локалната самоуправа не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат. Имено, согласно со член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, Советот на Општината го донесува статутот на општината и други прописи, а согласно со член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон, што значи дека Законот не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.
При таква фактичка состојба, недвосмислено произлегува дека Советот на Општина Демир Хисар, ги пречекорил своите законски овластувања кога го донел оспорениот деловник во кој предвидел право на член на Советот на Општината да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.
Правото на давање автентично толкување на прописи е прашање коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт, изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите. Од уставно-судската анализа произлегува дека органите на локалната власт немаат законска основа за давање автентично толкување и ваков правен институт не може да биде уреден со деловник или статут.
Поради фактот дека автентичното толкување е уредено во наведените одредби на Деловникот со што Советот на Општината ги пречекорил, односно ги надминал своите надлежности предвидени во Законот за локалната самоуправа, Судот оцени дека истите не се во согласност со Уставот на Република Северна Македонија и Законот за локалната самоуправа.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.37/2024
Shkup, 20.11.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 37 paragrafi 4, neni 72 alineja 1 dhe neni 79 paragrafi 1 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 20 nëntor 2024, miratoi
V E N D I M
1. NDËRPTITET titulli në kreun 9 „ Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 115, 116, 117 dhe 118 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Demir Hisarit („Gazeta Zyrtare e Komunës së Demir Hisarit“ nr.03/2002).
2. SHFUQIZOHET Vendimi për ndalimin e zbatimit të akteve individuale apo veprimeve të ndërmarra në bazë të pikës 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 115, 116, 117 dhe 118 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Demir Hisarit („Gazeta Zyrtare e Komunës së Demir Hisarit “ nrр.03/2002).
3. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.
Arsyetim
I
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 23 paragrafi 4 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, në lëndën e themeluar me vetëiniciativë Aktvendimin U. nr. 37/2024 të datës 9 prill 2024 ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit të aktit, të shënuar në pikën 1 të Vendimit, për shkak se çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Ligjin për vetëqeverisje lokale u ngrit para Gjykatës.
II
Në seancë, Gjykata konstatoi se Rregulloreja e Këshillit të Komunës së Demir Hisarit përmban një pjesë të titulluar 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në të cilin janë rregulluar nenet 115, 116, 117 dhe 118.
Sipas nenit 115 të Rregullores, kërkesë për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, 10% e zgjedhësve në komunë, ndërmarrje publike që ushtron veprimtari në rajonin e Komunës dhe organet shtetërore kur lind nevoja për interpretim autentik në lidhje me zbatimin e akteve në punën e tyre.
Në bazë të nenit 116 të së njëjtës rregullore, kërkesa për dhënien e interpretimit autentik të aktit të përgjithshëm i paraqitet Kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia dërgon kërkesën Komisionit Statutar juridik.
Në nenin 117 të Rregullores, Komisioni Statutar Juridik, pas kërkesës për interpretim autentik, ka të drejtë të kërkojë mendim nga organet punuese të Këshillit dhe organet e drejtorisë dhe organet administrative të komunës.
Sipas nenit 118 të Rregullores, nëse Komisioni Statutar Juridik vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe do t’ia paraqesë Këshillit të komunës dhe nëse çmon se kërkesa për interpretim autentik nuk justifikohet, Komisioni Statutor Juridik do t’i paraqesë raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e dërguar.
III
Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës.
Sipas nenit 110 paragrafi 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregulloreve të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.
Në rastin konkret kontestohet kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e titullit të kreut 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 115, 116, 117 dhe 118 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Demir Hisarit.
Këshilli i Komunës së Demir Hisarit, duke iu referuar nenit 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 05/02) dhe nenit 43 të Statutit të Komunës së Demir Hisarit, në mbledhjen e mbajtur më 31.05.2002, miratoi Rregulloren e Këshillit të Komunës së Demir Hisarit, të botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Demir Hisarit” nr.03/2002.
Rregulloreja e Këshillit të Komunës së Demir Hisarit përmban një pjesë të titulluar 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në të cilin janë të rregulluara nenet 115, 116, 117 dhe 118. Në nenin 115 të Rregullores së Komunës rregullohet se kërkesa për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm mund të bëhet nga anëtarët e këshillit, 10% e zgjedhësve të komunës, një ndërmarrje publike që ushtron veprimtari në territorin e komunës dhe organet shtetërore kur nevoja për interpretim autentik lindi në lidhje me zbatimin e akteve në funksionimin e tyre. Në nenin 116 të Rregullores, rregullohet se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik të aktit të përgjithshëm i paraqitet Kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia dërgon kërkesën Komisionit Statutar Juridik. Në nenin 117 të Rregullores përcaktohet se Komisioni Statutar Juridik pas kërkesës për interpretim autentik ka të drejtë të kërkojë mendim nga organet punuese të Këshillit dhe organet e drejtorisë dhe organet administrative në Komunë. Sipas nenit 118 të Rregullores së Komunës, nëse Komisioni Statutar Juridik vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe do t’ia paraqesë Këshillit për miratim, dhe nëse çmon se kërkesa për interpretim autentik nuk është e arsyetuar, Komisioni Statutar Juridik do t’i paraqesë raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e paraqitur.
Interpretim autentik i ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi në pajtim me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2 të Kushtetutës miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e punës së Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 248 /2023).
Sipas teorisë juridike, interpretimi autentik i ligjeve nënkupton përcaktimin e përmbajtjes dhe kuptimit të vërtetë të një ligji tashmë të miratuar, i cili në zbatimin e tij tregon paqartësi, mëdyshje ose përmban zbrazëtira. Interpretimi autentik është pjesë përbërëse e ligjit të publikuar.
Në rastin konkret, dispozita e kontestuar i jep të drejtën një anëtari të Këshillit të Komunës që të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullores, pavarësisht se bëhet fjalë për Këshill të Komunës që përfaqëson një organ të qeverisjes lokale.
Duke vepruar sipas lëndës së formuar nga Gjykata, është konstatuar se Këshilli Komunal ka miratuar rregulloren e kontestuar të punës në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale.
Ligji për vetëqeverisjen lokale nuk përmban një dispozitë të qartë se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që miratojnë. Konkretisht, në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale, Këshilli i Komunës miraton statutin e komunës dhe rregullat tjera, dhe në pajtim me nenin 62 paragrafi 1 të ligjit, në kryerjen e detyrave në kuadër të kompetencës së vet, këshilli miraton rregulla, edhe atë: statutet, programet, planet, vendimet dhe rregulla tjera të përcaktuara me ligj, që do të thotë se ligji nuk përmban një dispozitë të qartë se këshillat e komunave mund të japin një interpretim autentik të rregullave që miratojnë.
Në një situatë të tillë faktike, pa mëdyshje del se Këshilli i Komunës së Demir Hisarit i ka tejkaluar kompetencat e tij ligjore me miratimin e rregullores kontestimore të procedurës në të cilën ka paraparë të drejtën e një anëtari të Këshillit të Komunës për të paraqitur kërkesë për interpretim autentik të rregullave.
E drejta për të dhënë një interpretim autentik të rregullave është një çështje që duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e pushtetit lokal ta zbatojnë atë, siç parashikohet për ligjvënësit si organ i qeverisjes shtetërore, shprehimisht në Kushtetutë me neni 68 paragrafi 1 alineja 2, sipas të cilit Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve. Nga analiza kushtetuese-gjyqësore rezulton se organet e pushtetit lokal nuk kanë bazë ligjore për të dhënë një interpretim autentik dhe një institut i tillë juridik nuk mund të rregullohet me rregullore apo statut.
Për shkak se interpretimi autentik është i rregulluar në dispozitat e përcaktuara të Rregullores së Punës, me të cilat Këshilli i Komunës ka kaluar, përkatësisht tejkaluar kompetencat e parapara me Ligjin për vetëqeverisjen lokale, Gjykata vlerësoi se të njëjtat nuk janë në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Ligjin për vetëqeverisje lokale.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.
V
Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski