Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.196/2023
Скопје, 19.02.2025 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 38 алинеја 3 и член 73 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 19 февруари 2025 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 13 од Правилникот за начин и постапка за добивање уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од страна на Управниот одбор на Институтот за сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр.0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година.
Образложение
I
Виктор Божиновски, адвокат од Куманово, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 13 од Правилникот за начин и постапка за добивање уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од страна на Управниот одбор на Институтот за сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр.0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година.
Подносителот на иницијативата наведува дека оспорената одредба е во спротивност со член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 7 и член 51 од Уставот на Република Северна Македонија, како и член 31 ставови 1 и 12 од Законот за вршење на сметководствени работи („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 173/2022).
Имено, според наводите во иницијативата, со донесување на оспорената одредба од Правилникот се вршело директно загрозување на основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати со меѓународното право и утврдени со Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото и правото на слобода на пазарот и претприемништвото.
Подносителот на иницијативата, притоа наведува дека со фактот дека оспорениот член од Правилникот предвидува дека подносител на барањето за издавање на лиценца за работа на трговец поединец сметководител и трговец поединец овластен сметководител може да биде единствено трговец поединец на чие име гласи фирмата (овластено лице), додека подносител на барање за издавање на лиценца за работа на трговско друштво може да биде само управителот на трговското друштво, а дополнително со должноста подносителот на барањето за лиценца за работа за трговец поединец сметководител и трговец поединец овластен сметководител да поднесе доказ дека е вработен на полно работно време, се прекршувале наведените одредби од Уставот.
Подносителот наведува дека оспорената одредба е во спротивност со Законот за трговски друштва и Законот за работните односи бидејќи во нив не било предвидено управителот да биде вработено лице во друштвото, а уште помалку вработени на полно работно време.
Во иницијативата се наведува дека оспорената одредба со тоа што предвидува дека подносител на барањето за лиценца за работа на трговец поединец – сметководител или овластен сметководител може да биде само управител на трговското друштво и вработен со полно работно време, била во спротивност со член 51 од Уставот, бидејќи ваквите услови не биле предвидени ниту со Уставот ниту со законите.
Според наводите во иницијативата оспорената одредба е во спротивност со член 31 ставови 1 и 12 од Законот за вршење на сметководствени работи.
Подносителот, исто така, наведува дека со оспорената одредба се нанесува огромна штета на физичките и правни лица – сметководители и овластени сметководители.
Имајќи предвид дека оспорената одредба била во спортивност со горенаведените уставни и законски одредби, подносителот бара од Уставниот суд да поведе постапка за нејзино оценување и истата да ја укине, а исто така бара Уставниот суд да определи мерка запирање на сите поединечни акти и дејствија преземени врз основа на оспорената одредба од член 13 од Правилникот, согласно со член 27 од Деловникот на Уставниот суд.
II
На седницата Судот утврди дека според член 13 став 1 од Правилникот за начин и постапка за добивање уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од страна на Управниот одбор на Институтот за сметководители и овластени сметководители на Република Македонија У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр.0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година, подносител на барање за издавање на лиценца за работа на трговецот поединец – сметководител и трговецот поединец – овластен сметководител може да биде единствено трговец поединец на чие име гласи фирмата (овластено лице), додека подносител на барање за издавање на лиценца за работа на трговско друштво може да биде само управителот на трговското друштво. Став 2 од истиот член предвидува дека подносител на барањето за издавање на лиценца за работа на трговецот поединец – сметководител и трговецот поединец – овластен сметководител односно трговското друштво, должен е покрај доказите од член 12 став 2 од овој правилник да достави и доказ дека подносителот на барањето е вработен со полно работно време во трговецот поединец односно трговското друштво.
III
Согласно член 110 алинеja 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Според член 38 алинеја 2 од Актот на Уставниот Суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија ќе ја отфрли иницијативата, ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.
Судот, во постапка по предметот У.бр.170/2024 со Одлуката од 30 октомври 2024 година („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 229/2024), го укина Правилникот за начин и постапка за добивање уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од страна на Управниот одбор на Институтот за сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр.0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година.
Имајќи во вид дека со донесувањето на Одлуката У.бр.170/2024, оспорениот акт престанува да важи и е надвор од правниот поредок на Република Северна Македонија, сметаме дека истиот не може да биде предмет на оцена поради постоење на процесни пречки за одлучување, со што се исполнети условите за примена на член 38 алинеја 3 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија за отфрлање на иницијативата.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.196/2023
Shkup, 19.02.2025
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të dr. Darko Kostadinovski kryetar i Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 38 alinesë 3 dhe nenit 73 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 19 shkurt 2025, miratoi
A K T V E N D I M
HIDHET POSHTË iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 13 të Rregullores për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër, të miratuar nga Këshilli Drejtues i Institutit për Kontabilistë dhe Kontabilistë të Autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut K.D. nr. 0202/329 të datës 25.05.2023, K.D. nr. 0202/366 të datës 29.06.2023 dhe K.D. 0202/009 të datës 18.01.2024.
Arsyetim
I
Viktor Bozhinovski, avokat nga Kumanova, i parashtroi Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut iniciativë për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 13 të Rregullores për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër, të miratuar nga Këshilli Drejtues i Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të Autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut K.D. nr.0202/329 të datës 25.05.2023 , K.D. nr.0202/366 të datës 29.06.2023 dhe K.D. nr.0202/009 të datës 18.01.2024.
Parashtruesi i iniciativës potencon se dispozita e kontestuar është në kundërshtim me nenin 8 paragrafi 1 alinetë 3, 6 dhe 7 dhe nenin 51 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, si dhe me nenin 31 paragrafët 1 dhe 12 të Ligjit për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 173/2022).
Në fakt, sipas pretendimeve në iniciativë, miratimi i dispozitës së kontestuar të Rregullores cenonte drejtpërdrejt liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të njohura nga e drejta ndërkombëtare dhe të përcaktuara nga Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimin e ligjit dhe të drejtën e lirisë së tregut dhe sipërmarrjes.
Parashtruesi i iniciativës, më pas potencon se me faktin që neni i kontestuar i Rregullores përcakton që parashtruesi i kërkesës për lëshimin e licencës për të punuar si tregtar individual kontabilist dhe tregtar individual kontabilist i autorizuar i pronarit të vetëm mund të jetë vetëm një sipërmarrës individual në emrin e të cilit është regjistruar shoqëria tregtare (personi i autorizuar), ndërsa parashtruesi për lëshimin e licencës për të punuar si shoqëri tregtare mund të jetë vetëm drejtuesi i shoqërisë tregtare dhe përveç kësaj detyrimi i parashtruesit për licencë për të punuar si kontabilist individual dhe kontabilist i autorizuar i pronarit të vetëm për të paraqitur dëshmi se është i punësuar me orar të plotë, shkelen dispozitat e lartpërmendura të Kushtetutës.
Parashtruesi potencon se dispozita e kontestuar është në kundërshtim me Ligjin për Shoqëritë Tregtare dhe Ligjin për Marrëdhëniet e Punës pasi në to nuk është përcaktuar që drejtuesi të jetë person i punësuar në shoqëri, e aq më pak punonjës me orar të plotë.
Në iniciativë theksohet se dispozita e kontestuar, me atë që përcakton se parashtruesi i kërkesës për licencë për të punuar si tregtar individual – kontabilist ose kontabilist i autorizuar mund të jetë vetëm drejtuesi i shoqërisë tregtare dhe punonjës me orar të plotë, ka qenë në kundërshtim me nenin 51 të Kushtetutës, pasi kushte të tilla nuk ishin parashikuar as nga Kushtetuta dhe as nga ligjet.
Sipas pretendimeve në iniciativë, dispozita e kontestuar është në kundërshtim me nenin 31 paragrafët 1 dhe 12 të Ligjit për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit.
Parashtruesi, gjithashtu pohon se dispozita e kontestuar u shkakton dëme të mëdha individëve dhe personave juridikë – kontabilistëve dhe kontabilistëve të autorizuar.
Duke e marrë parasysh se dispozita e kontestuar ishte në kundërshtim me dispozitat kushtetuese dhe ligjore të lartpërmendura, parashtruesi i kërkon Gjykatës Kushtetuese të fillojë procedurë për vlerësimin e saj dhe ta shfuqizojë atë dhe gjithashtu i kërkon Gjykatës Kushtetuese të përcaktojë një masë për të ndaluar të gjitha aktet dhe veprimet individuale të ndërmarra në bazë të dispozitës së kontestuar të nenit 13 të Rregullores, në përputhje me nenin 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese.
II
Në seancë, Gjykata përcaktoi se sipas nenit 13 paragrafi 1 i Rregullores për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër, të miratuar nga Këshilli Drejtues i Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të Autorizuar të Republikës së Maqedonisë, K.D. nr. 0202/329 nga 25.05.2023, K.D. nr. 0202/366 nga 29.06.2023 dhe K.D. nr. 0202/009 nga 18.01.2024, parashtruesi i kërkesës për lëshimin e licencës për të ushtruar profesionin e një kontabilisti individual dhe për të ushtruar profesionin e një kontabilisti të autorizuar mund të jetë vetëm sipërmarrësi individual në emrin e të cilit është regjistruar shoqëria tregtare (personi i autorizuar), ndërsa parashtruesi i kërkesës për lëshimin e licencës për të ushtruar profesionin e një shoqërie tregtare mund të jetë vetëm drejtuesi i shoqërisë tregtare.
Paragrafi 2 i të njëjtit nen përcakton se parashtruesi i kërkesës për lëshimin e licencës për të vepruar si tregtar individual – kontabilist dhe tregtar individual – kontabilist i autorizuar, pra shoqëri tregtare, është i detyruar, përveç dëshmive të përmendura në nenin 12 paragrafin 2 të kësaj rregulloreje, të paraqesë dëshmi se parashtruesi i kërkesës është i punësuar me kohë të plotë tek tregtari individual ose shoqëria tregtare.
III
Sipas nenit 110 alineja 2 e Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për përputhshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.
Sipas nenit 38 alineja 2 e Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut do ta hedhë poshtë iniciativën nëse tashmë ka vendosur për të njëjtën çështje dhe nuk ka baza për një vendim tjetër.
Gjykata, në procedurën për lëndën U.nr.170/2024, me Vendimin e datës 30 tetor 2024 (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 229/2024), e shfuqizoi Rregulloren për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër, të miratuar nga Këshilli Drejtues i Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të Autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut K.D. nr.0202/329 të datës 25.05.2023, K.D. nr.0202/366 të datës 29.06.2023 dhe K.D. nr.0202/009 i 18.01.2024.
Duke e marrë parasysh se me miratimin e Vendimit U.nr.170/2024, akti i kontestuar pushon së qeni i vlefshëm dhe është jashtë rendit juridik të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ne besojmë se ai nuk mund t’i nënshtrohet vlerësimit për shkak të ekzistencës së pengesave procedurale në vendimmarrje, gjë që përmbush kushtet për zbatimin e nenit 38 alineja 3 e Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për hedhjen poshtë të iniciativës.
IV
Në bazë të sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash, vendosi si në dispozitiv të këtij aktvendimi.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski