У.бр.178/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.178/2024
Скопје, 12.02.2025 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 38 алинеја 3 и член 73 алинеja 3 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 12 февруари 2025 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛA иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 222 во делот „процесната“ од Законот за семејството („Службен весник на Република Македонија” број 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 и 150/2015 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 53/2021, 199/2023 и 199/2023).

Образложение

Игорчо Точев од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на член 222 во делот „процесната“ од Законот за семејството („Службен весник на Република Македонија” број 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 и 150/2015 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 53/2021, 199/2023 и 199/2023).

Според наводите во иницијативата и во поднесокот за дополнување на иницијативата, подносителот бара поведување постапка за оценување на уставноста на оспорениот дел од член 222 од Законот за семејството, од причина што не е во согласност со начелото на владеење на правото.
Подносителот наведува дека во член 222 од Законот делот од одредбата „процесната“ може да доведе до забуна во неговата примена, што е во спротивност со владеењето на правото.

Исто така подносителот наведува дека во член 222 оспорениот дел „процесната“ од Законот, упатува на примена на пропис од „Законот за процесната постапка“, а со тоа и примена на одредби од пропис кој од 19.07.1998 година не е повеќе дел од правниот промет. Со влегување во сила на Законот за парничната постапка, објавен во „Службен весник на Република Македонија“ бр.33/1998 односно од 19.07.1998 година, престанал да важи Законот за процесната постапка („Службен лист на СФРЈ“ бр.4/77….35/91), на кој закон упатува оспорената одредба.

Во овој контекст, подносителот наведува дека кога една одредба се повикува на примена на друга одредба односно се повикува на примена на одредби од закон, потребно е законот кој ги содржи одредбите на чија примена се упатува, да е дел од правниот поредок.

Според подносителот, повикувањето на примена на одредби или закон кој не е повеќе во правниот поредок доведува до заблуда при операционализација на одредбата или законот кој упатува на примена на одредбата односно одредбите од законот кои повеќе не се во правниот промет, не е во согласност со начелото на владеење на правото предвидено во Уставот на Република Северна Македонија.

Поради горенаведеното, подносителот на иницијативата предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот дел од член 222 од Законот за семејството и да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија преземени врз основа на оспорениот дел од одредбата се до окончување на постапката.

На седницата Судот утврди дека во член 222 од Законот за семејството („Службен весник на Република Македонија” број 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 и 150/2015 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 53/2021, 199/2023 и 199/2023), е уредено дека „Во постапките во кои судот одлучува во брачните, семејните и други спорови од овој закон како и за насилството во бракот и семејството се применуваат одредбите на Законот за процесната постапка и Законот за извршување, ако со овој закон не е поинаку определено”.

III

Според член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот, Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија, одлучува за согласноста на законите со Уставот, како и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Согласно со член 38 алинеја 3 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако постојат процесни пречки за одлучување по иницијативата.

Со иницијативата се оспорува член 222 во делот „процесната” од Законот за семејството, кој според подносителот ја има следната содржина: „Во постапките во кои судот одлучува во брачните, семејните и други спорови од овој закон како и за насилството во бракот и семејството се применуваат одредбите на Законот за процесната постапка и Законот за извршување, ако со овој закон не е поинаку определено”.

Во конкретниот случај, се утврди дека во 2014 година, е донесен Закон за изменување и дополнување на Законот за семејството („Службен весник на Република Македонија” број 38/2014), каде во член 9 се наведува „Низ целиот текст на Законот зборот „процесната“ се заменува со зборот „парничната”, зборот „вонпроцесна” се заменува со зборот „вонпарнична”, а зборовите „извршната постапка” се заменуваат со зборот „извршување“, со што се прави усогласување на постојните закони.

Иницијативата од подносителот се однесува на оценка на усогласеност на еден закон со друг, а не за согласност на законот со Уставот. Согласно со член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, меѓусебната усогласеност на законите и исправките од овој вид не се во надлежност на Уставниот суд. Меѓутоа, во конкретниот случај законодавецот ја забележал и надминал оваа неусогласеност и ја исправил упатувачката норма во Законот за изменување и дополнувања на Законот за семејството во 2014 година објавен во „Службен весник на РМ“ бр.38/2014.

Се чини дека и до 2014 година кога се направени споменатите измени и дополнувања на Законот за семејството, оваа одредба не предизвикувала голема конфузија во правниот промет. Тие што го применувале Законот за семејството не би можеле да применат пропис што не е во правен промет, затоа што е јасно дека постои нов пропис, што го заменува Законот за процесна постапка. Во преодните и завршните одредби на Законот за парнична постапка донесен во 1998 година, во член 476 стои дека со влегување во сила на овој закон престанува да важи Законот за процесна постапка на кој во Законот за семејството се повикувал законодавецот. Притоа, пропустот законодавецот го надминал со споменатиот Закон за изменување и дополнување на Законот за семејството во 2014 година.

Имајќи го предвид наведеното, Судот утврди дека наводите во иницијативата се неосновани, од причина што оспорениот член 222 од Законот не упатува на закон кој не е во сила, туку на Законот за парничната постапка кој е во сила и се применува во правниот промет. Исто така, оспорената одредба од Законот е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, спротивно на тоа што се укажува во иницијативата. Имено, подносителот немал предвид дека со член 9 од Законот за изменување и дополнување на Законот за семејството зборот „процесната“ се заменува со зборот „парничната“ низ целиот текст на Законот.

Тргнувајќи од фактот дека причините наведени во иницијативата не може да се доведат во корелација со предметот на уредување на оспорениот Закон за семејството („Службен весник на Република Македонија” број 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 и 150/2015 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 53/2021, 199/2023 и 199/2023), а и од самата содржина на иницијативата, којашто дополнително е прецизирана, не произлегуваат основите на оспорување, Судот оцени дека во конкретниот случај не постојат процесни претпоставки Судот да се впушти во мериторна оцена на оспорениот дел од член 222 од Законот, односно постојат процесни пречки за одлучување по иницијативата, согласно член 38 алинеја 3 од Актот на Уставниот суд, поради што истата се отфрла.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.178/2024
Shkup, 12.02.2025

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 38 alineja 3 dhe nenit 73 alineja 3 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 12 shkurt 2025, miratoi

A K T V E N D I M

REFUZOHET iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 222 në pjesën “e procesit” të Ligjit për familjen (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër. 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 dhe 150/2015 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 53/2021, 199/2023 dhe 199/2023).

Arsyetim
I

Igorço Toçev nga Shkupi ka dërguar iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 222 në pjesën ” e procesit ” të Ligjit për familjen (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 dhe 150/2015 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 53/2021, 199/2023 dhe 199/2023).

Sipas pretendimeve në iniciativë dhe në parashtresën për plotësimin e iniciativës, parashtruesi kërkon inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës kontestuese të nenit 222 të Ligjit për familjen, për shkakun se nuk është në përputhje me parimin e sundimit të së drejtës.
Parashtruesi shprehet se në nenin 222 të ligjit, pjesa e dispozitës “procedurale” mund të sjellë konfuzion në zbatimin e saj, gjë që bie në kundërshtim me sundimin e së drejtës.

Parashtruesi gjithashtu thekson se në nenin 222, pjesa e kontestuar “procedurale” e Ligjit i referohet zbatimit të një rregulli nga “Ligji për procedurën e procesit”, dhe rrjedhimisht zbatimit të dispozitave nga një rregullore që nga 19 korriku 1998 nuk është më pjesë e sistemit juridik. Me hyrjen në fuqi të Ligjit për procedurë kontestimore të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” nr. 33/1998, respektivisht nga 19.07.1998, është shfuqizuar Ligji për procedurën e procesit (“Gazeta Zyrtare e RSFJ” nr. 4/77…35/91), të cilit ligji i referohet dispozita kontestuese.

Në këtë kontekst, parashtruesi shprehet se kur një dispozitë i referohet zbatimit të një dispozite tjetër, pra i referohet zbatimit të dispozitave të një ligji, është e nevojshme që ligji që përmban dispozitat, zbatimi i të cilave referohet të jetë pjesë e rendit juridik.

Sipas parashtruesit, referimi për zbatimin e dispozitave apo të ligjit që nuk është më në rendin juridik, sjell keqkuptim në funksionalizimin e dispozitës apo ligjit që i referohet zbatimit të dispozitës apo dispozitave të ligjit që nuk janë më në qarkullim juridik, nuk është në përputhje me parimin e sundimit të së drejtës të paraparë në Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Për sa më sipër, parashtruesi i iniciativës propozon që Gjykata të inicoijë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës kontestimore të nenit 222 të Ligjit për familjen dhe të miratojë aktvendim për pezullimin e zbatimit të akteve individuale apo veprimeve të ndërmarra në bazë të pjesës së kontestuar të dispozitës deri në përfundimin e procedurës.

Gjykata në seancë konstatoi se neni 222 i Ligji për familjen (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 dhe 150/2015 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 53/2021, 199/2023 и 199/2023) rregullon se “Në procedurat në të cilat gjykata vendos për kontestet martesore, familjare dhe kontestet tjera sipas këtij ligji, si dhe për dhunën në martesë dhe në familje, zbatohen dispozitat e Ligjit për procedurën procesit dhe Ligjit për përmbarim, përveç nëse me këtë ligj është përcaktuar ndryshe”.

III

Sipas nenit 110, paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën, si dhe për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në pajtim me nenin 38, paragrafi 3 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse ka pengesa procedurale për të vendosur për iniciativën.

Iniciativa konteston nenin 222 në pjesën “e procesit” të Ligjit për familjen, i cili sipas parashtruesit ka këtë përmbajtje: “Në procedurat në të cilat gjykata vendos për kontestet martesore, familjare dhe të tjera sipas këtij ligji, si dhe për dhunën në martesë dhe në familje, zbatohen dispozitat e Ligjit për procedurën e procesit dhe Ligjit për përmbarim, përveç nëse me këtë ligj përcaktohet ndryshe”.

Në rastin konkret është konstatuar se në vitin 2014 është miratuar Ligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për familjen (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 38/2014), ku në nenin 9 thuhet se “Në tërë tekstin e ligjit fjala “e procesit” zëvendësohet me fjalën “kontestimore”, fjala “ jashtë procesit” zëvendësohet me fjalën “jashtë kontestimore” ndërsa fjalët “procedurë përmbarimi” zëvendësohen me fjalën “përmbarim”, me çka bëhet harmonizim i ligjeve ekzistuese.

Iniciativa e parashtruesit i referohet vlerësimit të përputhshmërisë së një ligji me tjetrin, dhe jo përputhshmërisë së ligjit me Kushtetutën. Në përputhje me nenin 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, harmonizimi i ndërsjellë i ligjeve dhe përmirësimeve të këtij lloji nuk janë në juridiksionin e Gjykatës Kushtetuese. Mirëpo, në rastin konkret ligjvënësi e ka vërejtur dhe ka tejkaluar këtë mospërputhje dhe ka korrigjuar normën referuese në Ligjin për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për familjen në vitin 2014, botuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” nr. 38/2014.

Duket se edhe deri në vitin 2014, kur janë bërë ndryshimet e lartpërmendura në Ligjin për familjen, kjo dispozitë nuk ka shkaktuar shumë konfuzion në veprimet juridike. Ata që zbatuan Ligjin për familjen nuk do të mund të zbatonin një rregullore që nuk është në qarkullim ligjor, sepse është e qartë se ka një rregullore të re që zëvendëson Ligjin për procedurën e procesit. Në dispozitat kalimtare dhe përfundimtare të Ligjit për Procedurën kontestimore të miratuar në vitin 1998, neni 476 thotë se me hyrjen në fuqi të këtij ligji, Ligji për procedurën e procesit, të cilit ligjvënësi i referohet në Ligjin për familjen, shfuqizohet. Pastaj, Ligjvënësi e ka kapërcyer këtë lëshim me Ligjin e lartpërmendur për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për familjen në vitin 2014.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata konstatoi se pretendimet në iniciativë janë të pabaza, për arsye se neni 222 i kontestuar i ligjit nuk i referohet një ligji që nuk është në fuqi, por Ligjit për procedurë kontestimore, i cili është në fuqi dhe zbatohet në veprimet juridike. Gjithashtu, dispozita e kontestuar e Ligjit është në përputhje me nenin 8, paragrafi 1, alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, në kundërshtim me atë që është cekur në iniciativë. Gjegjësisht, parashtruesi nuk ka marrë parasysh se neni 9 i Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për familjen e zëvendëson fjalën “e procesit” me fjalën “kontestimore” në të gjithë tekstin e Ligjit.

Duke u nisur nga fakti se arsyet e cekura në iniciativë nuk mund të shpihen në korelacion me lëndën e rregullimit të Ligjit të kontestuar për familjen (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 80/1992, 9/1996, 38/2004, 33/2006, 84/2008, 67/2010, 156/2010, 39/2012, 44/2012, 38/2014, 115/2014, 104/2015 dhe 150/2015 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 53/2021, 199/2023 dhe 199/2023), dhe nga vetë përmbajtja e iniciativës, e cila në mënyrë plotësuese është saktësuar, nuk dalin bazat e kontestimit, Gjykata vlerësoi se në rastin konkret nuk ekzistojnë parashtresa procedurale që Gjykata të angazhohet në vlerësimin meritor të pjesës së kontestuar të nenit 222 të Ligjit, gjegjësisht ka pengesa procedurale për të vendosur për iniciativën, në përputhje me nenin 38, paragrafi 3 i Aktit të Gjykatës Kushtetuese, për këtë arsye refuzohet.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski