У.бр.194/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У. бр.194/2024
Скопје, 19.02.2025 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија, член 72 алинеја 1, член 79 став 1 и член 82 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” број 115/2024), на седницата одржана на 19 февруари 2025 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА Правилникот за начинот и постапката на спроведување на избор и оценка на соодветноста на член на надзорен орган на друштво за осигурување и известување до Агенцијата за супервизија на осигурување („Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 97/2024).

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, по повод поднесената иницијатива од Валентин Пепељугоски, Светлана Начева и Бојан Стоилков, сите од Скопје, со Решението У.бр.194/2024 од 11 декември 2024 година, поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на Правилникот за начинот и постапката на спроведување на избор и оценка на соодветноста на член на надзорен орган на друштво за осигурување и известување до Агенцијата за супервизија на осигурување („Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 97/2024), затоа што пред Судот со основ се постави прашањето за неговата согласност со Уставот, Законот за супервизија на осигурувањето и Законот за трговските друштва.

На седницата Судот утврди дека оспорениот правилник е донесен врз основа на член 158-а став 1 а во врска со член 28 од Законот за супервизија на осигурување („Службен весник на Република Македонија” бр.27/02, 84/02, 98/02, 33/04, 88/05, 79/07, 08/08, 88/08, 56/09, 67/10, 44/11, 88/13, 43/14, 12/14, 153/15, 192/15, 23/16, 83/2018 198/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.101/19, 31/20 и 173/2022), од страна на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурување, на седницата одржана на ден 22.04.2024 година. Истиот содржи 8 члена, додека во „Службен весник на Република Северна Македонија“ е објавен на 30.04.2024 година.

III

Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Согласно со член 51 од Уставот во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Во член 52 став 2 од Уставот е предвидено дека законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија“, најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Во член 28 став 1 од Законот за супервизија на осигурувањето („Службен весник на Република Македонија“ бр. 27/2002, 84/2002, 98/2002, 33/2004, 88/2005, 79/2007, 8/2008, 88/2008, 56/2009, 67/2010, 44/2011, 7/2012, 30/2012, 45/2012, 64/2012, 23/2013, 188/2013, 30/2014, 43/2014, 112/2014, 153/2015, 192/2015, 23/2016, 83/2018 и 198/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 101/2019, 31/2020 и 173/2022), (во понатамошниот текст: ЗСО) е предвидено дека за член на надзорен орган на друштво за осигурување не може да биде именувано лице: 1) кое е член на орган на управување, надзорен орган или прокурист во друго друштво за осигурување или друга финансиска институција со седиште во Република Северна Македонија; 2) кое е член на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурување или друго лице вработено во Агенцијата; 2-а) на кое му е изречена прекршочна санкција, или казна забрана за вршење професија, дејност или должност, од областа на осигурувањето и финансиите; 2-б) кое за кривичните дела против имотот, кривичните дела против јавните финансии, платниот промет и стопанството, кривичните дела против службената должност, како и кривичните дела фалсификување исправа, посебни случаи на фалсификување исправи, компјутерски фалсификат, употреба на исправа со невистинита содржина и надриписарство од Кривичниот законик е осудено со правосилна судска пресуда на безусловна казна затвор над шест месеци, сè додека траат правните последици од пресудата; 3) на кое му е изречена казна затвор за кривично дело против јавните финансии, против платниот промет и стопанството, против службената должност или против правниот сообраќај; 4) на кое му е изречена забрана за вршење професија, дејност или должност; 5) кое извршувало функција на лице со посебни права и одговорности во друштво за осигурување или друго правно лице во кое била воведена посебна управа или над кое е отворена стечајна или ликвидациона постапка, освен доколку недвосмислено, врз основа на расположливите документи и податоци се утврди дека лицето не придонело за настанување на условите за воведување на посебна управа, стечајна или ликвидациона постапка или функцијата ја вршело непосредно пред или по настанување на причините кои довеле до воведување на посебна управа, отворање на стечај или спроведување на ликвидациона постапка; 6) кое е поврзано лице со правно лице во кое друштвото за осигурување директно или индиректно поседува сопственост на повеќе од 10% од капиталот или правата на глас во тоа правно лице; 7) кое не ги почитува одредбите од овој закон и прописите донесени врз основа на овој закон и/или не ги спроведувало или не ги спроведува и/или постапувало или постапува спротивно на мерките изречени од Агенцијата за супервизија на осигурување, со што биле или се загрозени сигурноста и стабилноста на друштвото за осигурување; 8) кое е вработено во друштво за осигурување и 9) кое работи спротивно на одредбите од Законот за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и финансирање на тероризам. Според точка 2 од овој став, забраната од ставот (1) точка 1 на овој член не се однесува на лицата кои се членови на надзорен орган, членови на орган на управување или прокуристи во владејачко друштво за осигурување или друго друштво во група. Согласно со точка 3 од истиот став, покрај условите од ставот (1) на овој член најмалку една третина од членовите на надзорниот орган на друштвото за осигурување мораат да бидат независни членови. Во точка 4 се предвидува дека во случај на бришење на осудата од ставот (1) точка 3 на овој член соодветно се применуваат одредбите од Кривичниот законик. Согласно со точка 5 од овој став, член на надзорен орган на друштво за осигурување мора постојано да ги исполнува барањата од ставот (1) на овој член. Во точка 6, се предвидува дека одредбата од ставот (1) точка 7) на овој член не се однесува за лица кои за првпат се именуваат за членови на надзорен орган.

Во делот насловен „Надзорен орган на друштвото за осигурување“ во членовите од 28-30 не е предвидено дека претходна согласност за вршење на функцијата член на надзорен орган на друштвото за осигурување дава Агенцијата за супервизија за осигурувањето.

Во член 66 насловен како „Согласност“, во став 1 е предвидено дека друштвото за осигурување е должно да бара претходна согласност од Агенцијата за супервизија на осигурување за: 1) измена на статутот; 2) измена на актот за основање; 3) вложувања согласно со член 73-а став (9) од овој закон. 4) именување на членови на органот на управување и 5) измена на назив и седиште на друштво за осигурување. Според став 2, Агенцијата за супервизија на осигурување поблиску го пропишува начинот, постапката и документацијата потребна за добивање согласност од ставот 1 на овој член.

Според член 158-б став 1 алинеја 4 од истиот закон, Агенцијата донесува подзаконски акти за спроведување на овој закон и другите закони во нејзина надлежност и други акти во насока на пропишување на услови, начин и процедури за спроведување на супервизијата.

Согласно со член 158-ѕ став 1 од истиот закон, Советот на експерти на Агенцијата меѓу другото донесува подзаконски акти за спроведување на овој закон и другите закони во нејзина надлежност и други акти во насока на пропишување на услови, начин и процедури за спроведување на супервизијата.

Од анализата на наведените законски одредби произлегува дека во ЗСО нема одредба ниту во делот со кој се уредуваат условите за избор на членовите на надзорен орган ниту во делот со кој се уредуваат надлежностите на Агенцијата и Советот на експерти, со кој се регулира можност за носење на правилник, во формално-правна смисла, како што е оспорениот правилник.

Во член 343 став 1 од Законот за трговските друштва („Службен весник на Република Македонија” бр. 28/2004, 84/2005, 71/2006, 25/2007, 87/2008, 17/2009, 23/2009, 42/2010, 48/2010, 8/2011, 21/2011, 24/2011, 166/2012, 70/2013, 119/2013, 120/2013, 187/2013, 38/2014, 41/2014, 138/2014, 88/2015, 192/2015, 217/2015, 6/2016, 30/2016, 61/2016, 64/2018, 120/2018, 195/2018 и 239/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.79/2020, 123/2020, 290/2020, 215/2021 и 99/2022), (во понатамошниот текст: ЗТД), е предвидено дека за член на органот на управување, односно на надзорниот орган можат да бидат избрани само физички лица кои се деловно способни. Според став 2 од истиот член, за член на органот на управување, односно на надзорниот орган не може да биде избрано лице против кое е изречена казна, односно прекршочна санкција забрана за вршење должност од определено занимање кое делумно или во целост е опфатено во предметот на работењето на друштвото додека трае таа забрана. Во членовите 245-250 е уредено како се избираат, кои се условите за избор на членовите на надзорниот одбор на друштвото и колку им трае мандатот. Во член 3 став 1 точка 25 од ЗТД е уредено кој се смета за „Независен неизвршен член на одборот на директори, односно на надзорниот одбор…“. Составот и изборот на членовите на надзорниот одбор е уреден во членовите 378-381 од ЗТД.

Правилникот за начинот и постапката на спроведување на избор и оценка на соодветноста на член на надзорен орган на друштво за осигурување и известување до Агенцијата за супервизија на осигурување („Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 97/2024), (во понатамошниот текст: Правилникот), донесен од Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурувањето не претставува подзаконски акт за спроведување на ЗСО и другите закони во нејзина надлежност и не е акт во насока на пропишување на услови, начин и процедури за спроведување на супервизијата, туку пропишува начин и постапка на избор и оценка на соодветноста на член на надзорен орган на друштво за осигурување и известување на Агенцијата за член на орган на друштвото за чии членови според ЗСО не е потребна претходна согласност на Агенцијата. Постапката и критериумите за избор на членови во надзорен одбор за друштвото за осигурување уредена е детално во ЗТД и ЗСО. Тоа е законска материја која не може да се менува и проширува со подзаконски акти.

Судот оцени дека се основани наводите на подносителите на иницијативата дека Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурување, со донесувањето на оспорениот акт, ги пречекорил своите законски овластувања, навлегувајќи во уредување на материја за која во ниту една одредба од Законот за супервизија на осигурувањето не е предвидена потреба за дополнително уредување со подзаконски акт, односно ниту одредбите со кои се уредува надзорниот орган на друштвото за осигурување ниту одредбите со кои се уредуваат надлежностите на Советот на експерти во Законот за супервизија на осигурувањето не ја предвидуваат потребата од донесување на посебен подзаконски акт – правилник со кој ќе се уреди начинот, постапката и соодветноста на едно лице при неговиот избор за член на надзорниот орган на друштвото за осигурување. Ова од причина што во член 158-ѕ од ЗСО, кој е наведен како основ за донесување на оспорениот акт, не се предвидува надлежноста на Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурувањето да донесува правилник во формално-правна смисла со кој ќе се регулира начинот и постапката на спроведување на избор и оценка на соодветноста на член на надзорен орган на друштво за осигурување и претходно известување до Агенцијата за супервизија на осигурување, туку општо е предвидена надлежноста за донесување на подзаконски акти за спроведување на одредбите од Законот и другите закони во нејзина надлежност и други акти во насока на пропишување на услови, начин и процедури за спроведување на супервизијата. Имено, Советот на експерти на Агенцијата не е овластен да донесува правилник во формално-правен аспект, за прашања што се веќе уредени со закон и за кои не постои законско овластување за дополнително уредување со правилник. Покрај ова, во член 66 став 1 алинеја 4 од ЗСО е предвидено дека друштвото за осигурување е должно да бара претходна согласност од Агенцијата за супервизија на осигурување за именување на членовите на органот на управување. Меѓутоа, ваква согласност не е потребна за членовите на Надзорниот орган (ова не е предвидено и во членовите 28-30 насловени како „Надзорен орган“). Следствено на ова, произлегува дека Агенцијата за супервизија на осигурување е надлежна и одговорна, претходна согласност да дава исклучиво за соодветноста на членовите на управниот орган на друштвото за осигурување.

Судот оцени дека од формално-правен аспект е основан наводот на подносителите на иницијативата дека условите за избор на членови на надзорен орган на едно трговско друштво се уредени со Законот за трговски друштва како општ закон и Законот за супервизија на осигурувањето како посебен закон, кој не предвидува никакви овластувања ниту пак насоки за Советот на експерти да носи подзаконски акти со кои ќе се доуредуваат прашањата што се веќе уредени во самиот закон. Од материјално-правен аспект, Судот утврди дека Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурувањето воспоставил нов дополнителен услов што едно лице треба да го исполни за да може да биде именувано како член на надзорен орган во друштво за осигурување, надвор од условите пропишани во Законот за трговските друштва, како lex generalis и Законот за супервизија на осигурувањето, како lex specialis. Со оспорениот правилник се наметнува нова обврска за друштвата за осигурување при избор на членовите на надзорниот орган, односно потребно е предложеното лице за член на надзорен орган да исполнува дополнителен услов. Имено, во член 4 став 2 алинеја 13 од оспорениот правилник е предвидена потребата од доставување на копија од актот, доколку таков акт е издаден, на надлежен орган за супервизија на друштва за осигурување, банки или други небанкарски институции со кој на предложеното лице за член на надзорен орган му била издадена согласност за член на орган на друштво за осигурување, банка или друга небанкарска финансиска институција. Во случај кога надлежниот странски орган за супервизија не издава формална согласност, во барањето треба да се наведе оваа околност. Оттука произлегува дека Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на осигурување иако немал законски основ, ниту овластување да донесе ваков правилник за операционалзиација на законските одредби, тој ги проширил и условите предвидени во ЗСО и ЗТД.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.194/2024
Shkup, 19.02.2025

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 72 alineja 1, nenit 79 paragrafi 1 dhe nenit 82 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 19 shkurt 2025, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPRITET Rregulloreja për mënyrën dhe procedurën e kryerjes së përzgjedhjes dhe vlerësimit të përshtatshmërisë së anëtarit të organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit dhe njoftimit në Agjencinë për supervizion të sigurimeve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 97/2024).

2. Ky vendim do të publikohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me iniciativën e paraqitur nga Valentin Pepeljugoski, Svetllana Naçeva dhe Bojan Stoilkov, të gjithë nga Shkupi, me Aktvendimin U. nr. 194/2024 të datës 11 dhjetor 2024, ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores për mënyrën dhe procedurën e kryerjes së përzgjedhjes dhe vlerësimit të përshtatshmërisë së anëtarit të organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit dhe raportimit në Agjencinë për supervizion të sigurimeve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.97/2024), për shkak në Gjykatë me bazë u sjtrua çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën, Ligjin për supervizion të sigurimeve dhe Ligjin për shoqëritë tregtare.

Gjykata në seancë konstatoi se rregulloreja e kontestuar është miratuar në bazë të nenit 158-a paragrafi 1a lidhur me nenin 28 të Ligjit për supervizion të sigurimeve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 27/02, 84/02, 98/02, 33/04, 88/05, 79/07, 08/08, 88/08, 56/09, 67/10, 44/11, 88/13, 43/14, 12/14, 153/15, 192/15, 23/16, 83/2018 198/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 101/19, 31/20 dhe 173/2022), nga Këshilli i Ekspertëve të Agjencisë për supervizion të sigurimeve, në seancën e mbajtur më 22.04.2024. I njëjti përmban 8 nene, ndërsa në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” është publikuar më 30.04.2024.

III

Sipas nenit 8, paragrafi 1, alineja 3 të Kushtetutës, sundimi i së drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Neni 52, paragrafi 2 i Kushtetutës parasheh se ligjet dhe aktet nënligjore do të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, jo më vonë se shtatë ditë nga dita e miratimit të tyre.

Në nenin 28 paragrafi 1 të Ligjit për supervizion të sigurimeve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 27/2002, 84/2002, 98/2002, 33/2004, 88/2005, 79/2007, 8/2008, 88/2008, 56/2009, 67/2010, 44/2011, 7/2012, 30/2012, 45/2012, 64/2012, 23/2013, 188/2013, 30/2014, 43/2014, 112/2014, 153/2015, 192/2015, 23/2016, 83/2018 dhe 198/2018 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 101/2019, 31/2020 dhe 173/2022), (në tekstin e mëtejmë: LSS) Për anëtarë të organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit nuk mund të emërohet personi: 1) i cili është anëtar i organit drejtues, organit mbikëqyrës ose prokuror në një shoqëri tjetër të sigurimit ose në një institucion tjetër financiar me seli në Republikën e Maqedonisë së Veriut; 2) që është anëtar i Këshillit të ekspertëve të Agjencisë për Supervizion të Sigurimeve ose person tjetër i punësuar në Agjenci; 2-a) të cilit i është shqiptuar sanksion për kundërvajtje, ose dënim me ndalim të ushtrimit të profesionit, veprimtarisë ose detyrës në fushën e sigurimeve dhe financave; 2-b) i cili është dënuar me vendim të formës së prerë me burgim të pakushtëzuar mbi gjashtë muaj për veprat penale kundër financave publike, qarkullimit pagesorë dhe ekonomisë, veprave penale kundër detyrës zyrtare, si dhe për veprat penale të falsifikimit të dokumenteve, raste të veçanta të falsifikimit të dokumenteve, falsifikimit kompjuterik, përdorimit të një dokumenti me përmbajtje të pavërtetë dhe nadrishkrimeve të Kodit Penal, është dënuar me dënim të plotfuqishëm gjyqësor me dënim me burg pa kusht mbi gjyshtë muaj, përderisa zgjasin pasojat juridike të aktgjykimit. 3) të cilit i është shqiptuar dënim me burgim për vepër penale kundër financave publike, kundër qarkullimit pagesorë dhe ekonomisë, kundër detyrës zyrtare ose kundër punëve juridike; 4) të cilit i është ndaluar ushtrimi i profesionit, veprimtarisë ose detyrës; 5) i cili ka kryer funksionin e një personi me të drejta dhe përgjegjësi të veçanta në një shoqëri sigurimesh ose një person tjetër juridik në të cilin është krijuar një administratë e posaçme ose mbi të cilën është hapur një procedurë falimentimi ose likuidimi, përveç nëse vërtetohet pa mëdyshje, në bazë të dokumenteve dhe të dhënave në dispozicion, se personi nuk ka kontribuar në shfaqjen e kushteve për paraqitjen ose falimentimin e një administrimi të veçantë, menjëherë para ose pas kryerjes së shkaqeve që kanë çuar në vendosjen e një administrate të veçantë, hapjen e falimentimit ose zbatimin e një procedure likuidimi; 6) i cili është person i lidhur me personin juridik në të cilin shoqëria e sigurimit drejtpërdrejt ose tërthorazi zotëron më shumë se 10% të kapitalit ose të drejtës së votës në atë person juridik; 7) që nuk respekton dispozitat e këtij ligji dhe dispozitat e miratuara në bazë të këtij ligji dhe/ose nuk i ka zbatuar ose nuk i zbaton dhe/ose ka vepruar ose vepron në kundërshtim me masat e vendosura nga Agjencia për Supervizion të Sigurimeve, e cila ka rrezikuar ose rrezikon sigurinë dhe stabilitetin e shoqërisë së sigurimit; 8) i cili është i punësuar në shoqëri sigurimesh dhe 9) i cili vepron në kundërshtim me dispozitat e Ligjit për parandalimin e pastrimit të parave dhe të hyrave tjera nga krimi dhe financimin e terrorizmit. Sipas pikës 2 të këtij paragrafi, ndalimi nga paragrafi (1) pika 1 e këtij neni nuk zbatohet për personat që janë anëtarë të organit mbikëqyrës, anëtarë të organit drejtues ose prokuristë në shoqërinë qeverisëse të sigurimeve ose shoqëri tjetër në grup. Në përputhje me pikën 3 të të njëjtit paragrafi, përveç kërkesave të paragrafit (1) të këtij neni, të paktën një e treta e anëtarëve të organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit duhet të jenë anëtarë të pavarur. Në pikën 4 parashikohet se në rast të shlyerjes së dënimit nga paragrafi (1) pika 3 e këtij neni, zbatohen dispozitat e Kodit Penal. Në bazë të pikës 5 të këtij paragrafi, anëtari i organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit duhet të plotësojë vazhdimisht kërkesat e paragrafit (1) të këtij neni. Në pikën 6 është përcaktuar se dispozita e paragrafit (1) pika 7) të këtij neni nuk zbatohet për personat që emërohen për herë të parë anëtarë të organit mbikëqyrës.

Në pjesën me titull “Organi mbikëqyrës i shoqërisë së sigurimit” në nenet 28-30, nuk parashikohet që pëlqimi paraprak për kryerjen e funksionit të anëtarit të organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit të jepet nga Agjencia për Supervizion të Sigurimeve.

Neni 66 i titulluar “Pëlqimi”, paragrafi 1 parashikon se shoqëria e sigurimit është e detyruar të kërkojë pëlqimin paraprak nga Agjencia për Supervizion të Sigurimeve për: 1) ndryshimin e statutit; 2) ndryshimin e aktit të themelimit; 3) investimet në pajtim me nenin 73-a paragrafi (9) të këtij ligji. 4) emërimin e anëtarëve të organit drejtues dhe 5) ndryshimin e emrit dhe selisë së shoqërisë së sigurimit. Sipas paragrafit 2, Agjencia për Supervizion të Sigurimeve do të përcaktojë më hollësisht mënyrën, procedurën dhe dokumentacionin e nevojshëm për marrjen e pëlqimit nga paragrafi 1 i këtij neni.

Sipas nenit 158-b paragrafit 1 alineja 4 të të njëjtit ligj, Agjencia miraton akte nënligjore për zbatimin e këtij ligji dhe ligjeve të tjera në juridiksionin e saj dhe akte të tjera që synojnë të përcaktojnë kushtet, mënyrën dhe procedurat për kryerjen e mbikëqyrjes.

Në përputhje me nenin 158-x, paragrafi 1 i të njëjtit ligj, Këshilli i Ekspertëve të Agjencisë, ndër të tjera, miraton akte nënligjore për zbatimin e këtij ligji dhe ligjeve të tjera në juridiksionin e tij dhe akte të tjera që synojnë të përcaktojnë kushtet, mënyrën dhe procedurat për kryerjen e supervizionit.

Nga analiza e dispozitave ligjore të lartpërmendura, rezulton se LSS nuk përmban dispozitë, as në pjesën që rregullon kushtet për zgjedhjen e anëtarëve të organit mbikëqyrës dhe as në pjesën që rregullon kompetencat e Agjencisë dhe të Këshillit të Ekspertëve, i cili rregullon mundësinë e miratimit të një rregulloreje, në kuptimin formal-juridik të rregullores kontestuese, si që është rregulloreja e kontestuar.

Në nenin 343 paragrafi 1 të Ligjit për shoqëritë tregtare (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 28/2004, 84/2005, 71/2006, 25/2007, 87/2008, 17/2009, 23/2009, 42/2010, 48/2010, 8/2011, 21/2011, 24/2011, 166/2012, 70/2013, 119/2013, 120/2013, 187/2013, 38/2014, 41/2014, 138/2014, 88/2015, 192/2015, 217/2015, 6/2016, 30/2016, 61/2016, 64/2018, 120/2018, 195/2018 dhe 239/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 79/2020, 123/2020, 290/2020, 215/2021 dhe 99/2022), (në tekstin e mëtejmë: LSHT), është paraparë se për anëtarë të organit drejtues, përkatësisht organit mbikëqyrës, parashikohet që të zgjidhen vetëm personat fizikë të cilët janë të aftë për afarizëm. Sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, personi ndaj të cilit është shqiptuar dënimi ose sanksioni kundërvajtës i ndalimit të kryerjes së detyrës në një profesion të caktuar që mbulohet pjesërisht ose plotësisht nga afarizmi i shoqërisë, nuk mund të zgjidhet për anëtarë të organit drejtues, përkatësisht të organit mbikëqyrës, përderisa zgjat kjo ndalesë. Në nenet 245-250 është rregulluar mënyra se si zgjidhen anëtarët e këshillit mbikëqyrës të shoqërisë, cilat janë kushtet për zgjedhjen e tyre dhe sa zgjat mandati i tyre. Neni 3, pika 1, pika 25 e LSHT-së rregullon se kush konsiderohet “Anëtar i pavarur joekzekutiv i këshillit të drejtorëve, gjegjësisht këshillit mbikëqyrës…”. Përbërja dhe zgjedhja e anëtarëve të këshillit mbikëqyrës rregullohet në nenet 378-381 të LSHT-së.

Rregullorja për mënyrën dhe procedurën e kryerjes së përzgjedhjes dhe vlerësimit të përshtatshmërisë së anëtarit të organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit dhe raportimit në Agjencinë për Supervizion të sigurimeve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 97/2024), (në tekstin e mëtejmë: Rregulloreja), e miratuar nga Këshilli i ekspertëve të Agjencisë për Supervizion të Sigurimeve nuk paraqet akt nënligjor për zbatimin e LSS dhe ligjeve tjera brenda juridiksionit të tij dhe nuk është akt që synon të përcaktojë kushtet, mënyrën dhe procedurat për kryerjen e mbikëqyrjes, por përkufizon mënyrën dhe procedurën për përzgjedhjen dhe vlerësimin e përshtatshmërisë së një anëtari të një organi mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit dhe raportimin në Agjenci për një anëtar të një organi të shoqërisë, për anëtarët e së cilës, sipas LSS, nuk kërkohet miratim paraprak i Agjencisë. Procedura dhe kriteret për zgjedhjen e anëtarëve të këshillit mbikëqyrës të një shoqërie sigurimesh janë të rregulluara në mënyrë të detajuar në LSHT dhe LSS. Është një çështje ligjore që nuk mund të ndryshohet apo të përcaktohet me akte nënligjore.

Gjykata konstatoi se pretendimet e iniciatorëve se Këshilli i Ekspertëve të Agjencisë për Supervizion të Sigurimeve, me miratimin e aktit të kontestuar, ka tejkaluar kompetencën e tij ligjore, duke hyrë në rregullimin e një çështjeje për të cilën në asnjë dispozitë të Ligjit për Supervizion të Sigurimeve nuk parashikohet nevoja për rregullim shtesë me akt nënligjor, d.m.th. Këshilli i ekspertëve në Ligjin për Supervizion të Sigurimeve parasheh nevojën e miratimit të një akti të veçantë nënligjor – rregullore që do të rregullojë mënyrën, procedurën dhe përshtatshmërinë e një personi në zgjedhjen e tij për anëtar të organit mbikëqyrës të shoqërisë së sigurimit, janë të bazuara. Kjo pasi neni 158-x i Ligjit për Supervizion të Sigurimeve, i cili citohet si bazë për miratimin e aktit të kontestuar, nuk parashikon kompetencën e Këshillit të Ekspertëve të Agjencisë për Supervizion të Sigurimeve për miratimin e një rregulloreje në kuptimin formal-juridik që do të rregullojë mënyrën dhe procedurën e kryerjes së përzgjedhjes dhe vlerësimit të përshtatshmërisë së një anëtari të organit mbikëqyrës të shoqërisë për sigurim dhe njoftim prapraprak në Agjencinë për Supervizion të Sigurimeve, por në përgjithësi parashihet kompetenca e miratimit të akteve nënligjore për zbatimin e dispozitave të ligjit dhe ligjeve të tjera në juridiksionin e saj dhe akteve tjera me qëllim të përcaktimit të kushteve, mënyrës dhe procedurave për kryerjen e mbikëqyrjes. Konkretisht, Këshilli i Ekspertëve të Agjencisë nuk është i autorizuar të miratojë rregullore në aspektin formal-juridik, për çështje që tashmë janë të rregulluara me ligj dhe për të cilat nuk ka autorizim ligjor për rregullim shtesë me rregullore. Gjithashtu, neni 66, paragrafi 1, pika 4 e LSS parashikon që shoqëria e sigurimit është e detyruar të kërkojë paraprakisht pëlqimin nga Agjencia për Supervizion të Sigurimeve për emërimin e anëtarëve të organit drejtues. Megjithatë, një pëlqim i tillë nuk kërkohet për anëtarët e Organit Mbikëqyrës (kjo nuk parashikohet në nenet 28-30 të titulluara si “Organ mbikëqyrës”). Për rrjedhojë, rezulton se Agjencia për Supervizion të Sigurimeve është kompetente dhe përgjegjëse për të dhënë pëlqimin paraprak kryesisht për përshtatshmërinë e anëtarëve të organit drejtues të shoqërisë së sigurimit.

Gjykata vlerësoi se nga aspekti formal dhe juridik, ka bazë pretendimi i parashtruesve të iniciatorës se kushtet për zgjedhjen e anëtarëve të organit mbikëqyrës të shoqërisë tregtare rregullohen me Ligjin për shoqëritë tregtare si ligj i përgjithshëm dhe Ligjin për supervizion të sigurimeve si ligj më vete, i cili nuk parashikon autorizime apo udhëzime për Këshillin e Ekspertëve për të miratuar më tej akte nënligjore që tashmë janë rregulluar me atë ligj. Nga aspekti lëndor-juridik, Gjykata konstatoi se Këshilli i Ekspertëve të Agjencisë për Supervizion të Sigurimeve vendosi një kusht të ri shtesë që duhet të plotësojë një person për t’u emëruar si anëtar i organit mbikëqyrës në shoqërinë e sigurimit, përtej kushteve të përcaktuara në Ligjin për shoqëritë tregtare, si lex generalis, dhe Ligjin për supervizion të sigurimeve, si lex specialis. Rregulloreja e kontestuar vendos një detyrim të ri për shoqëritë e sigurimit me rastin e zgjedhjes së anëtarëve të organit mbikëqyrës, gjegjësisht është e nevojshme që personi i propozuar për anëtar të organit mbikëqyrës të plotësojë një kusht shtesë. Konkretisht, neni 4, pika 2, alineja 13 e rregullores kontestimore parashikon nevojën për dorëzimin e kopjes së aktit, nëse është lëshuar një akt i tillë, tek organi kompetent për mbikëqyrjen e shoqërive të sigurimit, bankave ose institucioneve të tjera jobankare, me të cilin personit të propozuar si anëtar i organit mbikëqyrës i është dhënë pëlqimi për të qenë anëtar i një institucioni bankar ose të një institucioni tjetër financiar jobankar. Në rast se organi mbikëqyrës i huaj kompetent nuk jep pëlqimin formal, kjo rrethanë duhet të tregohet në kërkesë. Nga kjo rezulton se Këshilli i Ekspertëve të Agjencisë për Supervizion të Sigurimeve, ndonëse nuk ka pasur bazë apo autorizim ligjor për miratimin e një rregulloreje të tillë për operacionalizimin e dispozitave ligjore, i ka përcaktuar edhe kushtet e parashikuara në LSS dhe LSHT.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim hyn në fuqi nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski