У.бр.116/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.116/2024
Скопје, 12.02.2025 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 39 став 1 алинеја 6, член 72 став 1 алинеја 6, член 74 и член 79 став 1 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” број 115/2024), на седницата одржана на 12 февруари 2025 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УТВРДУВА неуставност и незаконитост на табеларниот приказ во глава V. Висина на надоместоци за уредување на градежно земјиште и тоа во делот на табелите:

– V-а. Висина на уредување на градежно земјиште во градот Богданци реден број 15 и 16 од Програмата за уредување на градежно земјиште во Општина Богданци за 2024 година, донесена од Советот на Општина Богданци бр. 08-1859/10 од 28.12.2023 година („Службен гласник на Општина Богданци“ бр.03/2024);
– V-б. Висина на уредување на градежно земјиште во населените места и урбанистички план за село реден број 15 и 16 од Програмата за уредување на градежно земјиште во Општина Богданци за 2024 година, донесена од Советот на Општина Богданци бр. 08-1859/10 од 28.12.2023 година („Службен гласник на Општина Богданци“ бр.03/2024) и
– V-в. Висина на уредување на градежно земјиште во Урбанистички план вон населено место, локална и државна урбанистичка планска документација, инфраструктурен проект и урбанистички проект реден број 16 и 17 од Програмата за уредување на градежно земјиште во Општина Богданци за 2024 година, донесена од Советот на Општина Богданци бр. 08-1859/10 од 28.12.2023 година („Службен гласник на Општина Богданци“ бр.03/2024), во време на важењето.

2. Оваа одлука има правно дејство на одлука со која се поништува:

3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, по повод поднесените иницијативи од Блаже Шапов, градоначалник на Општина Богданци со Решението У.бр.116/2024 од 20 ноември 2024 година, поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на табеларниот приказ во глава V. Висина на надоместоци за уредување на градежно земјиште и тоа во делот на табелите V-а. Висина на уредување на градежно земјиште во градот Богданци реден број 15 и 16 , V-б. Висина на уредување на градежно земјиште во населените места и урбанистички план за село реден број 15 и 16 и V-в. Висина на уредување на градежно земјиште во Урбанистички план вон населено место, локална и државна урбанистичка планска документација, инфраструктурен проект и урбанистички проект реден број 16 и 17 од Програмата за уредување на градежно земјиште во Општина Богданци за 2024 година донесена од Советот на Општина Богданци бр. 08-1859/10 од 28.12.2023 година („Службен гласник на Општина Богданци“ бр.03/2024), во време на важењето, затоа што пред Судот со основ се постави прашањето за нивната согласност со Уставот и законот.

На седницата Судот утврди дека согласно со член 95 од Законот за градежно земјиште („Службен весник на Република Македонија“ бр.15/2015, 98/2015, 193/2015, 226/2015, 31/2016, 142/2016, 190/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.275/2019), член 22 од Законот за локална самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр. 5/2002 и Статутот на Општина Богданци, Советот на Општина Богданци ја донел Програмата за уредување на градежно земјиште на просторот на Општината Богданци за 2024 година, објавена во „Службен гласник на Општина Богданци“ бр.03/2024.

III

Според член 39 став 1 алинеја 1 од Актот на Уставниот суд, Уставниот суд ќе ја запре постапката ако во текот на постапката, законот, другиот пропис или општ акт престанале да важат, а не наоѓа основи за оценување на нивната уставност, односно уставност и законитост во време на важењето.

Според член 72 став 1 алинеја 6 од Актот на Судот, Уставниот суд донесува одлука кога одлучува за суштината на работата за утврдување неуставност на закон, односно неуставност и незаконитост на пропис и друг општ акт во време на важењето, што престанал да важи по поведувањето постапка.

Судот ја имаше предвид околноста дека оспорените делови во V-а, V-б и V-в од Програмата за уредување на градежно земјиште во Општина Богданци за 2024 година, по поведувањето на постапката престанале да важат, меѓутоа оцени дека постојат основи за оценување на нивната уставност и законитост во време на важењето.

Оспорените делови во V-а, V-б и V-в од Програмата, токму во време на вршењето на плаќање на надоместокот за уредување на градежното земјиште биле во правниот поредок, со влијание коешто ја загрозува правната сигурност на граѓаните односно инвеститорите и ги платиле или ги плаќаат надоместоците за уредување на градежното земјиште утврдени согласно со Договорот за утврдување на висина на надоместок за уредување на градежно земјиште склучен согласно програмата којашто важела во време на склучување на договорот за кои немало уставна и законска основа, при што според Судот е доволна основа за оценување на неговата уставност и законитост во време на важењето.

Согласно со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Според член 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и секој е должен да го почитува Уставот и законите.

Уставниот суд на Република Северна Македонија согласно член 110 алинеја 2 од Уставот, одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Разгледувајќи ја предметната иницијатива од аспект на изнесените наводи за незаконитост на оспорената Програма за уредување на градежно земјиште во Општина Богданци за 2024 година донесена од Совет на Општина Богданци бр. 08-1859/10 од 28.12.2023 година, објавена во „Службен гласник на општина Богданци“ бр.03/2024 го утврдивме следното:

Со Законот за градежното земјиште („Службен весник на Република Македонија“ бр. 15/2015, 98/2015, 193/2015, 226/2015, 31/2016, 142/2016, 190/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ 275/2019, 224/2024 и 233/2024) согласно со член 1 се уредуваат правата и обврските во поглед на градежното земјиште, уредувањето на градежното земјиште, условите и начинот на располагање со градежното земјиште, како и други прашања од областа на градежното земјиште. Согласно член 2 став 1 точка 1 „Градежно земјиште е земјиштето кое е планирано со урбанистички план, урбанистичко планска документација, урбанистичко-проектна документација, општ акт или проект за инфраструктура“.

Членот 3 од Законот уредува дека градежното земјиште е добро од општ интерес за Републиката и ужива посебна заштита на начин и под услови утврдени со овој и друг закон и дека уредувањето на градежното земјиште е дејност од јавен интерес.

Согласно член 7 од Законот, градежното земјиште може да биде во сопственост на Република Северна Македонија, во сопственост на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје, во сопственост на јавните претпријатија, акционерски друштва и други субјекти основани од Владата на Република Северна Македонија и Собранието на Република Северна Македонија и во сопственост на домашни и странски физички и правни лица, под услови утврдени со овој и друг закон.

Во глава II. Права на градежно земјиште, точка 2. Права на градежно земјиште во сопственост на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје, член 12 став 2 од Законот, уредува дека сопственоста на градежното земјиште на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје, вклучува право на градење на земјиштето, користење на земјиштето, право на пренесување на правото на градење на други лица, како и право на отуѓување на градежното земјиште, согласно со овој и друг закон. Ставот 3 уредувал дека уредувањето на градежното земјиште од ставот (1) на овој член може да биде целосно или делумно (со измената и дополнувањето на Законот објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.275/2019 ставот 3 се брише ). Во ставот 4 е предвидено дека „Степенот на уредувањето на градежното земјиште со објекти на комуналната инфраструктура и начинот на утврдување на висината на трошоците за уредувањето во зависност од степенот на уреденост го пропишува министерот“.

Врз основа на член 94 став 4 од Законот за градежно земјиште, министерот за транспорт и врски го донел Правилникот за степенот на уредувањето на градежното земјиште со објекти на комуналната инфраструктура и начинот на утврдување на висината на трошоците за уредувањето во зависност од степенот на уреденост („Службен весник на Република Македонија“ бр. 193/2016 и 72/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.16/2022).

Согласно со член 1 од Правилникот се пропишува степенот на уредувањето на градежното земјиште со објекти на комунална инфраструктура и начинот на утврдување на висината на трошоците за уредување во зависност од степенот на уреденоста.

Членот 2 од Правилникот го уредува прашањето за тоа како се определува степенот на уреденоста на градежното земјиште (основен, понизок и повисок).

Трошоците на уредувањето на градежното земјиште се утврдуваат во согласност со реалните трошоци направени за соодветните степени за уреденост на градежното земјиште.

Член 4 став 1 од Правилникот уредува дека висината на трошоците за уредување на градежното земјиште во зависност од степенот на уреденоста на градежното земјиште, согласно член 2 на Правилникот се пресметува врз основа на нивната корисна површина што ќе се гради, што претставува збир на нето површините по метар квадратен на подовите на сите простории во објектот согласно заверениот основен проект и анекс на основниот проект помножен со коефициентот и тоа за станбени објекти, за деловни, јавни и производни објекти и за други објекти наведени во посебни точки.

Правилникот, во член 4 став 1 точка 12, уредува дека за објекти за производство на електрична енергија од сончева енергија (фотонапонски панели), за 50% од површината на градежната парцела, коефициентот е 0,01.

Согласно со член 4 ставовите 8 и 9 од Правилникот е уредено дека „ За објектите за производство на електрична енергија од сончева енергија (фотонапонски панели), висината на трошоците за уредување на градежното земјиште не може да биде повисока од 20% од висината на просечната нето плата во Република Северна Македонија за последната година, помножена со коефициентот утврден во став (1) точка 12 од овој член (став 8), а за објекти за производство на електрична енергија од ветерна енергија (ветерници) висината на трошоците за уредување на градежно земјиште не може да биде повисока од 1.200.000 денари за една ветерница.“ (став 9).

Според член 95 став 1 од Законот за градежно земјиште уредувањето на градежното земјиште од членот 94 од овој закон го вршат општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје врз основа на Програма за уредување на градежно земјиште што ја донесува Советот. Програмата за уредување на градежно земјиште особено содржи податоци за: просторот кој е предмет на уредување, обемот на работите за подготвување и расчистување на градежното земјиште, обемот и степенот на опремување на градежното земјиште со објекти на основната и секундарната инфраструктура, изворите за финансирање на програмата, пресметување на трошоците за уредувањето на градежното земјиште, висината на надоместокот за уредувањето на градежното земјиште и неговата распределба, начин на распределба на средствата за финансирање за изградба и одржување на инфраструктурата, динамика на извршување на програмата и објекти на инфраструктурата од јавен интерес за Република Северна Македонија и оцена за нивното влијание врз животната средина и природата, согласно со закон, што ги финансира Република Северна Македонија, односно инвеститорот на кого земјиштето му го отуѓила или дала под долготраен закуп Република Северна Македонија (став 5).

Општините, меѓу другите надлежности утврдени со член 22 од Законот за локална самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр. 5/2002 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 202/2024 ), се надлежни за урбанистичкото планирање, издавањето на одобрение за градење на објекти од локално значење утврдени со закон, уредувањето на просторот и уредувањето на градежното земјиште (став 1 точка 1).

Во вршењето на работите од својата надлежност, советот донесува прописи и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон (член 62 од Законот за локална самоуправа). Прописите се донесуваат со мнозинство гласови од вкупниот број членови на советот, доколку поинаку не е определено со овој или друг закон.

Врз основа на наведените одредби од Законот за градежното земјиште, Законот за локалната самоуправа, Советот на Општина Богданци, донел Програма за уредување на градежно земјиште на просторот на Општина Богданци за 2024 година, објавена во „Службен гласник на Општина Богданци“ бр.03/2024.

Со донесената Програма, Советот на Општината, во глава V. Висина на надоместоци за уредување на градежно земјиште во табелите V-а. Висина на уредување на градежно земјиште во градот Богданци реден број 15 и 16, V-б. Висина на уредување на градежно земјиште во населените места и урбанистички план за село реден број 15 и 16 и V-в. Висина на уредување на градежно земјиште во Урбанистички план вон населено место, локална и државна урбанистичка планска документација, инфраструктурен проект и урбанистички проект реден број 16 и 17 со намена на ветерници за производство на електрична енергија предвидел надоместок за уредување на градежното земјиште 6.000.000 денари/единица мерка и со намена фотоволтаични централи надоместок за уредување на градежното земјиште 240 денари/м2.

Тргнувајќи од анализата на член 95 став 1 од Законот за градежно земјиште, јасно произлегува дека со програма како подзаконски акт, општините треба да ги уредат правата и обврските во поглед на градежното земјиште и уредувањето на тоа земјиште. Токму во таа насока, доносителот на оспорената програма ги дефинира обврските за уредување на градежното земјиште во согласност со Законот за градежното земјиште. Пресметувањето и утврдување на надоместокот за уредување на градежното земјиште зависи од просторот, односно конфигурацијата на теренот кој е предмет на уредување, изградба на објекти на инфраструктурата, заради обезбедување на непречен пристап до градежната парцела со сите потребни приклучоци до градежната парцела. Според став 4 од истата одредба, општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје имаат законска основа за уредување на градежното земјиште и тоа врз основа на програма која ја носи советот.

Меѓутоа, доносителот на оспорениот акт во конкретниот случај Советот на Општина Богданци при донесување на оспорената Програма не ја имал предвид законската одредба утврдена во член 94 став 4 од Законот за градежно земјиште дека „Степенот на уредувањето на градежното земјиште со објекти на комуналната инфраструктура и начинот на утврдување на висината на трошоците за уредувањето во зависност од степенот на уреденост го пропишува министерот“ и се впуштил во утврдување на висина на трошоци за уредување на градежното земјиште надвор од пропишаните рамки, што значи дека не била во целост запазена постапката за донесување на оспорената програма.

Имајќи го предвид погоре наведеното, Судот врз основа на член 72 став 1 алинеја 6 од Актот на Судот, утврди дека оспорените делови во V-а, V-б и V-в од Програмата за уредување на градежно земјиште во Општина Богданци за 2024 година, донесена од Советот на Општина Богданци бр. 08-1859/10 од 28.12.2023 година („Службен гласник на Општина Богданци“ бр.03/2024), не биле во согласност со одредбите од член 8 став 1 алинеја 3, член 51 од Уставот и на член 94 став 4 од Законот за градежно земјиште, во време на важењето.

Судот, утврдувајќи ја неуставноста во време на важењето, согласно со член 74 од Актот на Судот, ги зеде предвид сите околности од значење за заштита на уставноста, тежината на повредата и нејзината природа и последиците за граѓаните во остварувањето на правата, и оцени дека ефектот на заштита на уставноста и законитоста за конкретниот случај, може да се постигне само со правно дејство на одлука со која ќе се поништат оспорените V-а. Висина на уредување на градежно земјиште во градот Богданци реден број 15 и 16 , V-б. Висина на уредување на градежно земјиште во населените места и урбанистички план за село реден број 15 и 16 и V-в. Висина на уредување на градежно земјиште во Урбанистички план вон населено место, локална и државна урбанистичка планска документација, инфраструктурен проект и урбанистички проект реден број 16 и 17 од Програмата.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.116/2024
Shkup, 12.02.2025

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 39 nenit 1 alineja 6, nenit 72 nenit 1 alineja 6, nenit 74 dhe nenit 79 paragrafi 1 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 12 shkurt 2025, miratoi

V E N D I M

1. PËRCAKTOHET antikushtetutshmëria dhe paligjshmëria e paraqitjes tabelore në kreun V. Lartësia e kompensimeve për rregullimin e tokës ndërtimore edhe atë në pjesën e tabelave:

– V-a. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në qytetin e Bogdancit, numri rendor 15 dhe 16 i Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024, miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024);
– V-b. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në zonat e banuara dhe plani urbanistik për fshatrat me numër rendor 15 dhe 16 të Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024, miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024) dhe
– V-v. Niveli i zhvillimit të tokës ndërtimore në Planin Urbanistik jashtë vendbanimit, dokumentacioni urbanistik lokal dhe shtetëror, projekti infrastrukturor dhe projekti urbanistik numër rendor 16 dhe 17 i Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024, miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024), gjatë periudhës së vlefshmërisë.

2. Ky vendim ka veprim juridik të vendimit që anulon:

– V-a. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në qytetin e Bogdancit, numri rendor 15 dhe 16 i Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024, miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024);
– V-b. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në zonat e banuara dhe plani urbanistik për fshatrat me numër rendor 15 dhe 16 të Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024, miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024) dhe
– V-c. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në Planin Urbanistik jashtë vendbanimit, dokumentacioni urbanistik lokal dhe shtetëror, projekti infrastrukturor dhe projekti urbanistik numër rendor 16 dhe 17 i Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024, miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10, datë 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024), gjatë periudhës së vlefshmërisë.

3. Ky vendim do të publikohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me iniciativën e parashtruar nga Blazhe Shapov, kryetar i Komunës së Bogdancit, me Vendimin U.nr. 116/2024, të datës 20.11.2024, ka iniciuar procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së paraqitjes tabelare në kreun V. Lartësia e kompensimeve për rregullimin e tokës ndërtimore, në pjesën e tabelave V-a. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në qytetin e Bogdancit, numri rendor 15 dhe 16, V-b. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në zonat e banuara dhe plani urbanistik për fshatin numër rendor 15 dhe 16 dhe V-c. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në Planin Urbanistik jashtë vendbanimit, dokumentacioni urbanistik lokal dhe shtetëror, projekti infrastrukturor dhe projekti urbanistik me numër rendor 16 dhe 17 i Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024 të miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024), gjatë periudhës së vlefshmërisë, sepse në Gjykatë me bazë u shtrua çështja e përputhshmërisë së tyre me Kushtetutën dhe ligjin.

Gjykata në seancë konstatoi se në pajtim me nenin 95 të Ligjit për tokë ndërtimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 15/2015, 98/2015, 193/2015, 226/2015, 31/2016, 142/2016, 190/2016 dhe Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 275/2019), neni 22 të Ligjit për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/2002 dhe Statuti i Komunës së Bogdancit, Këshilli i Komunës së Bogdancit miratoi Programin për rregullimin e tokës ndërtimore në zonën e Komunës së Bogdancit për vitin 2024, e publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Bogdancit” nr.03/2024.

III

Sipas nenit 39, paragrafi 1, alineja 1, të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese do ta ndërpresë procedurën nëse, gjatë procedurës, ligji, rregullorja tjetër ose akti i përgjithshëm ka pushuar së vlejturi dhe nuk gjen bazë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së tyre, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë në kohën e vlefshmërisë.

Sipas nenit 72, paragrafi 1, alineja 6, të Aktit të Gjykatës, Gjykata Kushtetuese, me rastin e vendosjes për thelbin e çështjes, merr vendim për konstatimin e antikushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kundërkushtetueshmërisë dhe paligjshmërisë së një rregulloreje dhe akti tjetër të përgjithshëm në momentin e vlefshmërisë së tij, i cili ka pushuar së vlejturi pas fillimit të procedurës.

Gjykata e ka marrë parasysh rrethanën se nenet kontestuese V-a, V-b dhe V-v të Programit për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024 kanë pushuar së vlejturi pas fillimit të procedurës, por ka konstatuar se ka pasur bazë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së tyre në kohën e vlefshmërisë së tyre.

Pjesët e kontestuara në V-a, V-b dhe V-v të Programit, pikërisht në kohën e pagesës së kompensimit për zhvillimin e tokës ndërtimore, kanë qenë në rend juridik, me ndikim që kërcënon sigurinë juridike të qytetarëve, gjegjësisht investitorëve, dhe kanë paguar ose janë duke paguar kompensimin për rregullimin e tokës ndërtimore të përcaktuar në përputhje me Marrëveshjen për përcaktimin e lartësisë së kompensimit për rregullimin e tokës ndërtimore në përputhje me programin që ka qenë fuqi në kohën e lidhjes së marrëveshjes, për të cilën nuk ka pasur bazë kushtetuese dhe ligjore, me çka sipas Gjykatës është bazë e mjaftueshme për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së saj në kohën e vlefshmërisë.

Në përputhje me nenin 8, paragrafi 1, alineja 3 të Kushtetutës, sundimi i së drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në pajtim me nenin 110, paragrafi 2 të Kushtetutës, vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Duke e shqyrtuar iniciativën në fjalë nga aspekti i pretendimeve për kundërligjshmëri të Programit të kontestuar për rregullimin e tokës ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024 të miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023, të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024, ne kemi përcaktuar si në vijim:
Ligji për tokën ndërtimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 15/2015, 98/2015, 193/2015, 226/2015, 31/2016, 142/2016, 190/2016 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” 275/2019, 224/2024 и 233/2024) në pajtim me nenin 1 rregullon të drejtat dhe detyrimet lidhur me tokën ndërtimore, rregullimin e tokës ndërtimore, kushtet dhe mënyrën e disponimit të tokës ndërtimore, si dhe çështje të tjera nga sfera e tokës ndërtimore. Në pajtim me nenin 2, paragrafi 1, pika 1, “Toka ndërtimi është toka që është planifikuar me plan urbanistik, dokumentacion të planit urbanistik, dokumentacion të projektit urbanistik, akt të përgjithshëm ose projekt infrastrukturor”.

Neni 3 i ligjit përcakton se toka ndërtimore është një e mirë me interes të përgjithshëm për Republikën dhe gëzon mbrojtje të veçantë në mënyrë dhe në kushte të përcaktuara me këtë ligj dhe ligje të tjera, dhe se rregullimi i tokës ndërtimore është një veprimtari me interes publik.

Sipas nenit 7 të Ligjit, toka ndërtimore mund të jetë në pronësi të Republikës së Maqedonisë së Veriut, në pronësi të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit, në pronësi të ndërmarrjeve publike, shoqërive aksionare dhe subjekteve të tjera të themeluara nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut, dhe në pronësi të personave fizikë dhe juridikë vendas dhe të huaj, sipas kushteve të tjera të përcaktuara me këtë ligj dhe me ligj tjetër.

Në kapitullin II. Të drejtat mbi tokën ndërtimore pika 2. Të drejtat në tokën ndërtimore në pronësi të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit, neni 12 paragrafi 2 i Ligjit, përcakton se pronësia e tokës ndërtimore të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit përfshin të drejtën për ndërtimin në tokën, për shfrytëzimin e tokës, të drejtën e bartjes së të drejtës së ndërtimit personave të tjerë si dhe të drejtën e tjetërsimit të tokës në pajtim me këtë ligj dhe ligje të tjera. Me paragrafin 3 është rregulluar se rregullimi i tokës ndërtimore nga paragrafi (1) i këtij neni mund të jetë i plotë ose i pjesshëm (me ndryshimin e Ligjit të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 275/2019, paragrafi 3 fshihet). Në paragrafin 4 parashikohet se “Shkalla e rregullimit të tokës ndërtimore me objekte të infrastrukturës komunale dhe mënyra e përcaktimit të shumës së kostove të rregullimit në varësi të shkallës së rregullimit përcaktohen nga ministri”.

Ministri i Transportit dhe Lidhjeve, në bazë të nenit 94 paragrafi 4 të Ligjit për tokë ndërtimore, miratoi Rregulloren për shkallën e rregullimit të tokës ndërtimore me objekte të infrastrukturës komunale dhe mënyrën e përcaktimit të shumës së shpenzimeve për rregullim në varësi të shkallës së rregullimit (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.193/2016 dhe 72/2018 dhe “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.16/2022).

Në përputhje me nenin 1 të Rregullores, parashikohet shkalla e rregullimit të tokës ndërtimore me objekte të infrastrukturës komunale dhe mënyra e përcaktimit të shumës së shpenzimeve zhvillimore varësisht nga shkalla e rregullimit.

Neni 2 i Rregullores rregullon çështjen se si përcaktohet niveli i rregullimit të tokës ndërtimore (bazë, i ulët dhe më i lartë).

Shpenzimet e rregullimit të tokës ndërtimore përcaktohen në përputhje me shpenzimet faktike të bëra për shkallët e duhura të rregullimit të tokës ndërtimore.

Neni 4, paragrafi 1 i Rregullores përcakton se shuma e shpenzimeve për zhvillimin e tokës ndërtimore, në varësi të shkallës së rregullimit të tokës ndërtimore, në përputhje me nenin 2 të Rregullores, llogaritet në bazë të sipërfaqes së tyre të dobishme që do të ndërtohet, që është shuma e sipërfaqeve neto për metër katror të kateve të dyshemeve të gjitha hapësirave të ndërtesës në përputhje me projektin bazë të verifikuar dhe aneksin e projektit bazë të shumëzuar me koefiçentin edhe atë për objekte banesore, objekte afariste, publike dhe objekte prodhuese dhe për objekte të tjera të theksuara në pika të veçanta.

Rregullorja, në nenin 4, paragrafi 1, pika 12, përcakton se për objektet për prodhimin e energjisë elektrike nga energjia diellore (panele fotovoltaike), për 50% të sipërfaqes së parcelës ndërtimore, koeficienti është 0,01.

Në përputhje me nenin 4, paragrafët 8 dhe 9 të Rregullores, është përcaktuar se “Për objektet për prodhimin e energjisë elektrike nga energjia diellore (panele fotovoltaike), shuma e shpenzimeve për ndërtimin e tokës ndërtimore nuk mund të jetë më e madhe se 20% e pagës mesatare neto në Republikën e Maqedonisë së Veriut për vitin e fundit, shumëzuar me koeficientin e përcaktuar në paragrafin (1) pika 12 të këtij neni (paragrafi 8), ndërsa për objektet për prodhimin e energjisë elektrike nga energjia e erës (aerogjeneratorë), shuma e shpenzimeve për rregullimit e tokës ndërtimore nuk mund të jetë më e madhe se 1.200.000 denarë për një aerogjenerator.” (paragrafi 9).

Sipas nenit 95, paragrafit 1 të Ligjit për tokën ndërtimore, rregullimin e tokës ndërtimore nga neni 94 i këtij ligji, e bëjnë komunat, komunat në qytetin e Shkupit dhe Qyteti i Shkupit në bazë të Programit për rregullimin e tokës ndërtimore të miratuar nga Këshilli. Programi për rregullimin e tokës ndërtimore do të përmbajë në veçanti të dhëna për: zonën që i nënshtrohet rregullimit, vëllimin e punës për përgatitjen dhe pastrimin e tokës ndërtimore, shtrirjen dhe shkallën e pajisjes së tokës ndërtimore me objekte bazë dhe dytësore të infrastrukturës, burimet e financimit të programit, llogaritjen e kostove për rregullimin e tokës ndërtimore, lartësinë e kompensimit për rregullimin e tokës ndërtimore dhe shpërndarjen e saj, mënyrën shpërndarjes së mjeteve për financimin e ndërtimit dhe mirëmbajtjen e unfrastrukturës, dinamikën e zbatimit të programit dhe objekteve infrastrukturore me interes publik për Republikën e Maqedonisë së Veriut dhe vlerësimin e ndikimit të tyre në mjedisin jetësor dhe natyrën, në përputhje me ligjin, të financuar nga Republika e Maqedonisë së Veriut, përkatësisht investitori të cilit i është tjetërsuar toka ose i është dhënë me qira nga Republika e Maqedonisë së Veriut (paragrafi 5).

Komunat, përveç kompetencave tjera të përcaktuara me nenin 22 të Ligjit për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/2002 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2024), janë kompetente për planifikimin urbanistik, dhënien e lejeve për ndërtim të objekteve me rëndësi lokale të përcaktuara me ligj, rregullimin e hapësirës dhe rregullimin e tokës ndërtimore (paragrafi 1 pika 1).

Në kryerjen e detyrave nga kompetencat e tij, këshilli miraton rregullore, duke përfshirë: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulloret tjera të përcaktuara me ligj (neni 62 i Ligjit për vetëqeverisjen lokale). Rregulloret miratohen me shumicën e votave të numrit të përgjithshëm të anëtarëve të këshillit, përveç nëse me këtë ose me ligjin tjetër është përcaktuar ndryshe.

Bazuar në dispozitat e mësipërme të Ligjit për tokën ndërtimore, Ligjit për vetëqeverisjen lokale, Këshilli i Komunës së Bogdancit miratoi Programin për Zhvillimin e Tokës Ndërtimore në Zonën e Komunës së Bogdancit për vitin 2024, të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024.

Me Programin e miratuar, Këshilli i Komunës, në Kreun V. Shuma e tarifave për zhvillimin e tokës ndërtimore në Tabelat V-a. Lartësia e zhvillimit të tokës ndërtimore në qytetin e Bogdancit, numri rendor 15 dhe 16, V-b. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në zonat e banuara dhe plani urbanistik për fshatin, numri rendor 15 dhe 16 dhe V-c. Shuma e zhvillimit të tokës ndërtimore në Planin Urbanistik jashtë vendbanimit, dokumentacioni urbanistik vendor dhe shtetëror, projekti i infrastrukturës dhe projekti urbanistik me numër rendor 16 dhe 17 për qëllime të aerogjeneratorëve për prodhimin e energjisë elektrike parashihet me tarifë për zhvillimin e tokës ndërtimore prej 6.000.000 denarë/njësi matëse dhe për qëllime të termocentraleve fotovoltaike tarifa për ndërtimin e tokës ndërtimore 240 denarë/m2.

Duke u nisur nga analiza e nenit 95, paragrafi 1 i Ligjit për tokën ndërtimore, del qartë se me një program si akt nënligjor, komunat duhet të rregullojnë të drejtat dhe detyrimet lidhur me tokën ndërtimore dhe zhvillimin e asaj toke. Pikërisht në këtë drejtim hartuesi i programit kontestues përcakton detyrimet për zhvillimin e tokës ndërtimore në përputhje me Ligjin për tokën ndërtimore. Llogaritja dhe përcaktimi i tarifës për rregullimin e tokës ndërtimore varet nga hapësira, gjegjësisht konfigurimi i terrenit që i nënshtrohet rregullimit, ndërtimi i objekteve infrastrukturore, për të siguruar akses të papenguar në parcelën ndërtimore me të gjitha lidhjet e nevojshme me parcelën ndërtimore. Sipas paragrafit 4 të së njëjtës dispozitë, komunat, komunat në Qytetin e Shkupit dhe Qyteti i Shkupit kanë bazë ligjore për rregullimin e tokës ndërtimore, në bazë të programit të miratuar nga këshilli.

Mirëpo, miratuesi i aktit kontestues në rastin konkret, Këshilli i Komunës së Bogdancit, me rastin e miratimit të Programit të kontestuar, nuk e ka marrë parasysh dispozitën ligjore të përcaktuar në nenin 94, paragrafi 4 të Ligjit për tokën ndërtimore se “Shkalla e zhvillimit të tokës ndërtimore me objekte të infrastrukturës komunale dhe mënyra e përcaktimit të lartësisë së shpenzimeve të rregullimit të përcaktuara nga ministri do të jetë paraprakisht dhe sipas shkallës së shpenzimeve të zhvillimit”. përcaktimi i shumës së shpenzimeve për rregullimin e tokës ndërtimore jashtë kornizës së përcaktuar, që do të thotë se procedura për miratimin e programit kontestues nuk është respektuar plotësisht.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata, bazuar në nenin 72 paragrafi 1 alineja 6 të Aktit të Gjykatës, ka përcaktuar se pjesët kontestuese në V-a, V-b dhe V-v të Programit për Rregullimin e Tokës Ndërtimore në Komunën e Bogdancit për vitin 2024, të miratuar nga Këshilli i Komunës së Bogdancit nr. 08-1859/10 të datës 28.12.2023 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Bogdancit” nr. 03/2024), nuk ishin në përputhje me dispozitat e nenit 8 paragrafi 1 alineja 3, nenit 51 të Kushtetutës dhe nenit 94 paragrafit 4 të Ligjit për tokën ndërtimore, në kohën e vlefshmërisë së tij.

Gjykata, në përcaktimin e antikushtetutshmërisë në momentin e hyrjes në fuqi, në përputhje me nenin 74 të Aktit të Gjykatës, ka marrë parasysh të gjitha rrethanat me rëndësi për mbrojtjen e kushtetutshmërisë, peshën e shkeljes dhe natyrën e saj dhe pasojat për qytetarët në ushtrimin e të drejtave të tyre, dhe vlerësoi se efekti i mbrojtjes së kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë arrihet vetëm në një çështje të caktuar ligjore. V-a. Lartësia e rregullimit të tokës ndërtimore në qytetin e Bogdancit, numri rendor 15 dhe 16, V-b. Lartësia e zhvillimit të tokës ndërtimore në zonat e banuara dhe plani urbanistik për fshatin numër rendor 15 dhe 16 dhe V-v. Lartësia e zhvillimit të tokës ndërtimore në Planin Urbanistik jashtë vendbanimit, dokumentacioni urbanistik vendor dhe shtetëror, projekti i infrastrukturës dhe projekti urbanistik numër rendor 16 dhe 17 i Programit.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim hyn në fuqi nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski