У.бр.181/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.181/2023
Скопје, 04.12.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 72 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 4 декември 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ ПОНИШТУВА Одлуката за основање на друштво со ограничена одговорност, бр.08-31/11 од 24.08.2023 година, донесена од Советот на Општина Вевчани („Службен гласник на Општина Вевчани“ бр.10/2023).

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, по поднесената иницијатива од Државниот инспекторат за локална самоуправа, застапуван од Ферди Шабани, в.д. директор, со Решението У.бр.181/2023 од 23 април 2024 година, поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на актот означен во точката 1 од оваа одлука.

На седницата Судот утврди дека Советот на Општина Вевчани, на единаесеттата седница одржана на 24 август 2023 година, ја донел Одлуката за основање на друштво со ограничена одговорност, бр.08-31/11, објавена во „Службен гласник на Општина Вевчани“ бр.10/2023, која содржи 13 члена. Како основ за донесување на Одлуката се наведуваат членовите 166, 169, 170, 171, 172, 176 и 177 од Законот за трговски друштва („Службен весник на Република Македонија“ бр.28/04, 84/05, 25/07, 87/08, 42/10, 48/10, 24/11, 166/12, 70/13, 199/13, 120/13, 187/13, 38/14 и 41/14), содржани во главата трета во која се уредени прашањата што се однесуваат на друштвото со ограничена одговорност како посебна форма на трговско друштво, систематизирана во петтиот дел на наведениот закон, посветен на формите на трговски друштва.

Во член 1 од Одлуката е определено дека со истата се основа трговско друштво како друштво со ограничена одговорност основано од едно лице – ДООЕЛ, а во согласност со Законот за трговски друштва. Согласно член 2, трговското друштво (во натамошниот текст – Друштвото) го основа Општина Вевчани со ЕМБС 5992940 и ЕДБ 4026005136729, со седиште во Вевчани, населено место без уличен систем. Друштвото ќе работи под фирмата: Друштво за услуги и трговија ВЕВЧАНСКИ ИЗВОРИ ДООЕЛ Вевчани. Согласно уредувањето содржано во член 3 од Одлуката, скратен назив на друштвото ќе биде: ВЕВЧАНСКИ ИЗВОРИ ДООЕЛ Вевчани. Седиштето на друштвото е во Вевчани, населено место без уличен систем бр.1 Општина Вевчани, според член 4. Во член 5 е утврдено дека согласно Законот како предмет на работење се запишува: ОПШТА КЛАУЗУЛА ЗА БИЗНИС, Приоритетна дејност/Главна приходна шифра е: 82.30 – Организација на состаноци и деловни саеми. Друштвото ќе ги обавува сите дејности во надворешниот промет. Согласно член 6 од Одлуката, Друштвото се основа на неопределено време, сѐ додека постојат оправдани економски услови за обавување на дејностите за кои е регистрирано. Во член 7 е определено дека основната главнина на друштвото изнесува 308.500,00 денари или 5.000,00 евра во непарични средства. Согласно член 8, со друштвото управува управител. За вршење на функцијата управител на друштвото се именува лицето Александра Велкоска државјанин на РС Македонија со ЕМБГ ———- и лична карта број ——–, со постојано место на живеење во Вевчани, Општина Вевчани. Управителот се именува на неопределено време, без ограничување во правниот промет. Управителот го застапува и претставува друштвото. Во член 9 е определено дека друштвото се стекнува со статус на правно лице на денот на уписот во трговскиот регистар. Во правниот промет со трети лица основачот одговара во висина на основачкиот влог. Во правниот промет со трети лица истапува во свое име и за своја сметка. За обврските сторени во правниот промет со трети лица друштвото одговара со сиот свој имот. Согласно член 10, основачот го основа друштвото и го вложува својот основачки влог заради остварување на добивка. Приходите и расходите на друштвото се утврдуваат согласно позитивните норми и прописи. Добивката се утврдува со периодична и годишна пресметка, а добивката во смисла на оваа изјава е дел кој ќе преостане откако ќе се намират расходите и платите. Обврската за покривање на загубата се намирува од трајниот влог на основачот. Доколку главницата се намали под законскиот минимум, основачот е должен да ја надомести со нови вложувања во предмети или пари. Во член 11 се утврдени случаите кога престанува друштвото (со истекот на рокот за кој е основано; со одлука на содружникот; со ликвидација; со одлука на регистарскиот орган; со одлука за припојување со друго друштво, односно поделба; со спроведување на стечај; во други случаи предвидени со закон). Согласно член 12, сите измени на оваа изјава до кои би дошло во текот на работата на друштвото ќе се вршат согласно Законот за трговски друштва, а одлуките ги донесува основачот на друштвото. Вработените во друштвото своите права ги остваруваат согласно законот и колективниот договор. Со други акти на друштвото ќе се утврдат обврските и правата од работниот однос на вработените во друштвото. Во член 13 е определено дека оваа изјава влегува во сила со денот на нејзиното одобрување од надлежниот орган, а ќе се применува по завршувањето на постапката за упис на друштвото во трговскиот регистар.

III

Владеењето на правото и локалната самоуправа се темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија, согласно со член 8 став 1 алинеи 3 и 9 од Уставот.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Согласно член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр.5/2002), со член 3 став 2, општините ги дефинира како правни лица.

Согласно со член 24 став 1 од истиот закон, заради извршување на своите надлежности, општините можат да основаат јавни служби, во согласност со закон. Додека, според ставот 2 од истиот член, општината може да го делегира вршењето на одредени работи од јавен интерес од локално значење на други правни или физички лица, врз основа на договор за извршување на работи од јавен интерес, во согласност со закон.

Член 4 став 1 од Законот за јавните претпријатија („Службен весник на Република Македонија“ бр.38/1996, 9/1997-исправка, 6/2002, 40/2003, 49/2006, 22/2007, 83/2009, 97/2010, 6/2012, 119/2013, 41/2014, 138/2014, 25/2015, 61/2015, 39/2016, 64/2018 и 35/2019 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.275/2019, 89/2022 и 274/2022), уредува можност основачот на јавното претпријатие со одлука јавното претпријатие да го преобрази во друштво со ограничена одговорност или акционерско друштво.

Од цитираните уставни норми, но и Уставот во целина, произлегува дека локалната самоуправа е утврдена како темелна вредност на уставниот поредок на државата. Оттука, Уставот во глава V (членови 114-117) на граѓаните им го гарантира правото на локална самоуправа кое се остварува непосредно и преку претставници во единиците на локалната самоуправа. Владеењето на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот подразбира органите на општините (совет и градоначалник) своите овластувања да ги извршуваат врз основа и во рамки на Уставот и законите преку донесување на акти и преземање дејствија само во границите на овластувањата.

Во член 22 став 1 од Законот за локалната самоуправа се утврдени надлежностите на општините, групирани на следниот начин: урбанистичко и рурално планирање, заштита на животната средина, локален економски развој, комунални дејности, култура, спорт и рекреација, социјална заштита и заштита на децата, образование, здравствена заштита, заштита и спасување на граѓаните и материјалните добра од воени разурнувања, природни непогоди и други несреќи, противпожарна заштита. Воедно, се остава можност, со закон да се определат и други надлежности, согласно став 1 точка 13 од овој член од Законот. Истовремено, согласно член 23 став 1 од Законот за локалната самоуправа, органот на државната управа може да го делегира извршувањето на определени работи од своја надлежност на градоначалникот, во согласност со закон (делегирана надлежност).

Законските одредби упатуваат на тоа дека општината, за вршење на своите надлежности (изворни и делегирани) може да основа јавни служби (јавни претпријатија и јавни установи), во согласност со закон, а исто така, може да го делегира вршењето одредени јавни работи на приватни правни и физички лица, врз основа на договор за извршување јавни работи, во согласност со закон.

Притоа, општините иако се дефинирани како правни лица кои самостојно ги уредуваат и вршат работите од јавен интерес од локално значење, неспорен факт е дека локалната власт ја остваруваат во рамки на точно определени надлежности со Устав и закон.

Надлежностите на советот, како орган на општината се утврдени во член 36 од Законот за локалната самоуправа. Според член 62 став 1 од овој закон, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.

Оттука, произлегува дека за советот на општината е содржано изречно овластување за донесување одлуки во вршењето на работите од својата надлежност. Но, општината има законско овластување со одлуки поконкретно да уредува одредено прашање од надлежност на општината (пример: одлука за основање јавни служби од надлежност на општината, одлука за усвојување урбанистички планови итн.). Притоа, текстот на одлуките мора да ги содржи правните основи за уредување на односите содржани во истите.

Во конкретниот случај, Судот утврди дека Советот на Општина Вевчани со донесувањето на оспорената одлука основал трговско друштво како друштво со ограничена одговорност основано од едно лице – ДООЕЛ со општа клаузула за бизнис и приоритетна дејност -организација на состаноци и деловни саеми согласно со Националната класификација на дејностите – НКД Рев.2.

Според Судот, имајќи го предвид фактот дека општините претставуваат органи на локалната власт кои вршат јавни работи, во услови на јасна и прецизна законска регулатива за начинот на извршување на утврдените надлежности и прецизно определените законски овластувања, не произлегува законско овластување за советите да основаат трговски друштва коишто ќе вршат трговска дејност. Имено, општините вршат работи од јавен интерес од локално значење заради остварување на својата надлежност што е различно од трговската дејност која не претставува дејност од јавен интерес. Оттука, организацијата на состаноци и деловни саеми како дејност за чие вршење е основано Друштвото за услуги и трговија ВЕВЧАНСКИ ИЗВОРИ ДООЕЛ Вевчани не претставува вршење на јавни работи. Следствено, имајќи го предвид фактот според кој од содржината на Законот за локалната самоуправа не произлегува овластување за советот со одлука да основа трговско друштво, Судот утврди дека со донесување на оспорената одлука Советот на Општина Вевчани ги пречекорил своите овластувања и надлежности утврдени во овој закон.

Притоа, Судот го имаше предвид фактот дека согласно со член 4 став 1 од Законот за јавните претпријатија, законодавецот уредил можност основачот на јавното претпријатие со одлука јавното претпријатие да го преобрази во друштво со ограничена одговорност или акционерско друштво. Но, од содржината на оспорената одлука произлегува дека не станува збор за преобразба на претходно основано јавно претпријатие во една од двете форми на трговско друштво како би се оправдало донесувањето на истата од аспект на наведената законска одредба.

Дополнително, во прилог на ставот на Судот е фактот што Советот на Општина Вевчани како доносител на оспорената одлука во нејзиниот вовед не наведува правен основ од кој произлегува пренесено овластување за основање на конкретното трговско друштво. Исто така, ниту Статутот на Општина Вевчани бр.01-117/6 ниту Деловникот на Советот на Општина Вевчани („Службен гласник на Општина Вевчани“ бр.6/2006), уредувајќи прашања за вршење на надлежностите на советот и актите коишто ги донесува, не ги користат термините „трговско друштво“, туку единствено ја користат формулацијата „јавни служби, установи и претпријатија основани од општината“.

Со оглед на тоа што без правен основ со оспорената одлука Советот на Општина Вевчани презел надлежност да основа трговско друштво коешто ќе врши трговска дејност и донел акт надвор од законски утврдените овластувања, Судот утврди дека оспорената одлука е спротивна на Законот за локалната самоуправа, а согласно тоа спротивна и на темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот и член 51 од Уставот каде е утврдено дека во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

При одлучувањето за поништување на Одлуката за основање на друштво со ограничена одговорност, бр.08-31/11 од 24.08.2023 година, донесена од Советот на Општина Вевчани („Службен гласник на Општина Вевчани“ бр.10/2023), согласно со член 74 од Актот на Уставниот суд, Судот ги имаше предвид сите околности од значење за заштита на уставноста и законитоста, а особено последиците коишто настанале врз основа на оспорениот акт – упис на Друштвото за услуги и трговија ВЕВЧАНСКИ ИЗВОРИ ДООЕЛ Вевчани во трговскиот регистар, што произлегува од Решението за упис на основање со деловоден број: 35020230020913, донесено од страна на Централниот регистар на Република Северна Македонија од 12.09.2023 година.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.181/2023
Shkup, 04.12.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 72 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 4 dhjetor 2024, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPRITET Vendimi për themelimin e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar, nr.08-31/11 nga 24.08.2023, miratuar nga Këshilli i Komunës së Vevçanit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Vevçanit” nr.10/2023).

2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me iniciativë të paraqitur nga Inspektorati Shtetëror për Vetëqeverisje Lokale, i përfaqësuar nga Ferdi Shabani, u.d. drejtor, me Aktvendimin U.nr.181/2023 të datës 23.04.2024, ka inicuar procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së aktit të përcaktuar në pikën 1 të këtij vendimi.

Në seancë, Gjykata konstatoi se Këshilli i Komunës së Vevçanit, në mbledhjen e njëmbëdhjetë të mbajtur më 24 gusht 2023, ka miratuar Vendimin për themelimin e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar, nr.08-31/11, botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Vevçanit” nr.10/2023, e cila përmban 13 nene. Si bazë për miratimin e Vendimit citohen nenet në vijim: 166, 169, 170, 171, 172, 176 dhe 177 nga Ligji për shoqëritë tregtare (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 28/04, 84/05, 25/07, 87/08, 42/10, 48/10, 24/11, 166/12, 70/13, 199/13, 120/13, 187/13, 38/14 dhe 41/14), të përfshira në kreun e tretë, i cili rregullon çështjet që kanë të bëjnë me shoqërinë me përgjegjësi të kufizuar si formë e veçantë e shoqërisë tregtare, e sistemuar në pjesën e pestë të ligjit në fjalë, kushtuar formave të shoqërive tregtare.

Neni 1 i Vendimit përcakton se me të njëjtin themelon shoqëri tregtare si shoqëri me përgjegjësi të kufizuar e themeluar nga një person – SHPKNJP, në pajtim me Ligjin për shoqëri tregtare. Në pajtim me nenin 2, shoqëria tregtare (në tekstin e mëtejmë – Shoqëria) është themeluar nga Komuna e Vevçanit me NVAS 5992940 dhe NVT 4026005136729, me seli në Vevçan, vendbanim pa sistem rrugor. Shoqëria do të punojë me firmën: Shoqëria për Shërbime dhe Tregti VEVÇANSKI IZVORI SHPKNJP Vevçan. Sipas dispozitave të nenit 3 të Vendimit, emri i shkurtuar i shoqërisë do të jetë: VEVÇANSKI IZVORI SHPKNJP Vevcan. Selia e shoqërisë është në Vevçan, vendbanim pa sistem rrugor nr. 1, Komuna e Vevçanit, sipas nenit 4. Në nenin 5 thuhet se në përputhje me ligjin, si objekt i funksionimit evidentohet: KLAUZA E PËRGJITHSHME PËR BIZNES. Aktiviteti prioritar/Shifra kryesore e të ardhurave është: 82.30 – Organizimi i takimeve dhe panaireve tregtare. Kompania do të kryejë të gjitha aktivitetet në tregtinë e jashtme. Në pajtim me nenin 6 të Vendimit, Shoqëria themelohet për një periudhë të pacaktuar, përderisa ekzistojnë kushte të justifikuara ekonomike për kryerjen e veprimtarive për të cilat është regjistruar. Në nenin 7 parashihet që kapitali aksionar i shoqërisë arrin në 308.500,00 denarë ose 5.000,00 euro në mjete pa para. Në pajtim me nenin 8, shoqëria drejtohet nga drejtori. Për kryerjen e funksionit drejtor të shoqërisë emërohet personi Aleksandra Vellkovska shtetase e RMV-së me NVAQ——– dhe letërnjftimi numër————, me vendbanim të përhershëm në Vevçan, Komuna e Vevçanit. Drejtori emërohet për një periudhë të pacaktuar, pa asnjë kufizim në veprimet juridike. Drejtori përfaqëson dhe e paraqet kompaninë. Në nenin 9 parashikon që shoqëria fiton statusin e personit juridik në ditën e regjistrimit në regjistrin tregtar. Në veprimet juridike me persona të tretë, themeluesi përgjigjet në masën e kontributit themelues. Në qarkullimin juridike me persona të tretë, vepron në emër të tij në llogari të tij. Shoqëria është përgjegjëse me të gjithë pronën e tij për obligimet e kryera në transaksionet juridike me të tretët. Në pajtim me nenin 10, themeluesi themelon shoqërinë dhe investon kapitalin e tij themelues me qëllim të fitimit. Të ardhurat dhe shpenzimet e shoqërisë përcaktohen në përputhje me normat dhe rregulloret pozitive. Fitimi përcaktohet me llogaritje periodike dhe vjetore, dhe fitimi në kuptimin e kësaj pasqyre është pjesa që do të mbetet pas shlyerjes së shpenzimeve dhe pagave. Obligimi për të mbuluar humbjen shlyhet nga depozita e përhershme e themeluesit. Nëse kapitali bie nën minimumin ligjor, themeluesi detyrohet ta kompensojë atë me investime të reja në lëndë ose në para. Në nenin 11 përcakton rastet kur shoqëria pushon së ekzistuari (me përfundimin e afatit për të cilin është krijuar; me vendim të bashkëpronarit; me likuidim; me vendim të organit të regjistrimit; me vendim për bashkim me një shoqëri tjetër, respektivisht ndarje; nga procedurat e falimentimit; në rastet tjera të parashikuara me ligj). Në pajtim me nenin 12, çdo ndryshim në këtë deklaratë që mund të ndodhë gjatë funksionimit të kompanisë do të bëhet në përputhje me Ligjin për shoqëritë tregtare, dhe vendimet i merr themeluesi i shoqërisë. Të punësuarit e shoqërisë ushtrojnë të drejtat e tyre në përputhje me ligjin dhe marrëveshjen kolektive. Me akte të tjera të shoqërisë do të përcaktohen obligimet dhe të drejtat që rrjedhin nga marrëdhënia e punës e të punësuarve të shoqërisë. Neni 13 përcakton se kjo deklaratë hyn në fuqi ditën e miratimit nga organi kompetent dhe do të zbatohet pas përfundimit të procedurës për regjistrimin e shoqërisë në regjistrin tregtar.

III

Sundimi i së drejtës dhe vetëqeverisja lokale janë vlera themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, në pajtim me nenin 8, paragrafi 1, alinetë 3 dhe 9 të Kushtetutës.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregulla tjera me Kushtetutë dhe me ligj, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës.

Në pajtim me nenin 110, alineja 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Ligji për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/2002), me nenin 3 paragrafi 2 i përcakton komunat si persona juridikë.

Në pajtim me nenin 24, paragrafi 1 i të njëjtit ligj, komunat me qëllim të ushtrimit të kompetencave të tyre mund të themelojnë shërbime publike, në pajtim me ligjin. Ndërsa, sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, komuna mund t’ua delegojë kryerjen e punëve të caktuara me interes publik me rëndësi vendore personave të tjerë juridikë ose fizikë, në bazë të kontratës për kryerjen e punëve me interes publik, në pajtim me ligjin.

Neni 4 paragrafi 1 i Ligjit për ndërmarrjet publike (“Gazeta Zyrtare e RM-së” nr. 38/1996, 9/1997-korrigjimi, 6/2002, 40/2003, 49/2006, 22/2007, 83/ 2009, 97/2010, 6/2012, 119/2013, 41/2014, 138/2014, 25/2015, 61/2015, 39/2016, 64/2018 dhe 35/2019 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 275 /2019, 89/2022 dhe 274/2022), rregullon mundësinë që themeluesi i ndërmarrjes publike me vendim ta shndërrojë ndërmarrjen publike në shoqëri me përgjegjësi të kufizuar ose shoqëri aksionare.

Nga normat kushtetuese të cituara, por edhe nga Kushtetuta në tërësi, del se vetëqeverisja lokale vendoset si vlerë themelore e rendit kushtetues të shtetit. Prandaj, Kushtetuta në kreun V (nenet 114-117) u garanton qytetarëve të drejtën e vetëqeverisjes lokale, e cila ushtrohet drejtpërdrejt dhe nëpërmjet përfaqësuesve në njësitë e vetëqeverisjes lokale. Sundimi i së drejtës nga neni 8, paragrafi 1, alineja 3 të Kushtetutës nënkupton që organet komunale (këshilli dhe kryetari i komunës) i ushtrojnë autorizimet e tyre në bazë dhe në kuadër të Kushtetutës dhe ligjeve duke miratuar akte dhe duke ndërmarrë veprime vetëm brenda kufijve të autorizimeve.

Në nenin 22, paragrafi 1 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale përcaktohen kompetencat e komunave, të grupuara si në vijim: planifikimi urban dhe rural, mbrojtja e mjedisit jetësor, zhvillimi ekonomik lokal, aktivitetet komunale, kultura, sporti dhe rekreacioni, mbrojtja sociale dhe mbrojtja e fëmijëve, arsimi, kujdesi shëndetësor, mbrojtja dhe shpëtimi i qytetarëve dhe të mirave materiale nga shkatërrimet e luftës, fatkeqësitë natyrore dhe aksidentet e tjera, mbrojtja nga zjarri. Njëkohësisht, me ligj është e mundur të përcaktohen edhe kompetenca të tjera, në përputhje me paragrafin 1, pika 13 të këtij neni të Ligjit. Njëkohësisht, në pajtim me nenin 23 paragrafi 1 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale, organi i administratës shtetërore mund t’ia delegojë kryetarit të komunës kryerjen e detyrave të caktuara nga kompetenca e tij, në pajtim me ligjin (kompetencë e deleguar).

Dispozitat ligjore tregojnë se komuna, për të ushtruar kompetencat e saj (burimore dhe të deleguara), mund të themelojë shërbime publike (ndërmarrje publike dhe institucione publike), në përputhje me ligjin, si dhe mund të delegojë kryerjen e disa punëve publike tek pesona privatë fizikë dhe juridikë, në bazë të një marrëveshje për kryerjen e punëve publike, në përputhje me ligjin.

Për më tepër, edhe pse komunat përkufizohen si subjekte juridike që rregullojnë dhe kryejnë në mënyrë të pavarur çështjet e interesit publik me rëndësi lokale, është fakt i padiskutueshëm se ato ushtrojnë qeverisjen vendore në kuadër të kompetencave të përcaktuara saktësisht me Kushtetutë dhe ligj.

Kompetencat e këshillit, si organ komunal, janë të përcaktuara në nenin 36 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale. Sipas nenit 62 paragrafi 1 të këtij ligji, këshilli në kryerjen e punëve nga kompetenca e tij miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla tjera të përcaktuara me ligj.

Kështu, rrjedh se këshilli i komunës është shprehimisht i autorizuar të marrë vendime në kryerjen e detyrave në juridiksionin e tij. Megjithatë, komuna ka kompetencë ligjore që në mënyrë më specifike të rregullojë një çështje të caktuar në kompetencë të komunës përmes vendimeve (shembull: vendimi për themelimin e shërbimeve publike në kompetencë të komunës, vendimi për miratimin e planeve urbanistike etj.). Duke vepruar kështu, teksti i vendimeve duhet të përmbajë bazat ligjore për rregullimin e marrëdhënieve të përfshira në të.

Në rastin konkret, Gjykata konstatoi se Këshilli i Komunës së Vevçanit me miratimin e vendimit të kontestuar ka themeluar shoqëri tregtare si shoqëri me përgjegjësi të kufizuar e themeluar nga një person – SHPKNJP me klauzolë të përgjithshme për afarizëm dhe veprimtari prioritare – organizim të takimeve dhe panaire afariste në përputhje me Klasifikimin Kombëtar të Aktiviteteve – KNV Rev.2.

Sipas Gjykatës, duke marrë parasysh faktin se komunat janë organe të qeverisjes lokale që kryejnë punë publike, në kushtet e rregullativës së qartë dhe precize ligjor për mënyrën e ushtrimit të kompetencave të përcaktuara dhe autorizimeve ligjore të përcaktuara saktë, nuk lindin autorizim ligjor për të krijuar shoqëri tregtare që do të ushtrojnë veprimtari tregtare. Përkatësisht, komunat kryejnë aktivitete me interes publik me rëndësi lokale për të ushtruar juridiksionin e tyre, i cili është i ndryshëm nga aktiviteti trgtar, që nuk paraqet aktivitete me interes publik. Prandaj, organizimi i takimeve dhe panaireve afariste si aktivitet për të cilin është themeluar Shoqëria për shërbime dhe tregti VEVÇANSKI IZVORI SHPKPNJ Vevçan nuk përbën kryerjen e punëve publike. Rrjedhimisht, duke marrë parasysh faktin se përmbajtja e Ligjit për vetëqeverisjen lokale nuk parasheh asnjë autorizim që këshilli të vendos për themelimin e shoqërisë tregtare, Gjykata konstatoi se me miratimin e vendimit të kontestuar, Këshilli i Komunës së Vevçanit ka tejkaluar autorizimet dhe kompetencat e përcaktuara me këtë ligj.

Duke vepruar kështu, Gjykata ka marrë parasysh faktin se në përputhje me nenin 4, paragrafi 1 të Ligjit për ndërmarrjet publike, ligjvënësi me vedndim e ka rregulluar mundësinë që themeluesi i ndërmarrjes publike ta shndërrojë ndërmarrjen publike në shoqëri me përgjegjësi të kufizuar, ose një shoqëri aksionare me vendim. Mirëpo, nga përmbajtja e vendimit të kontestuar rezulton se nuk bëhet fjalë për shndërrimin e ndërmarrjes publike të themeluar më parë në njërën nga dy format e shoqërisë tregtare për të arsyetuar miratimin e saj nga aspekti i dispozitës së lartpërmendur ligjore.

Po ashtu, në mbështetje të qëndrimit të Gjykatës është edhe fakti se Këshilli i Komunës së Vevçanit, si miratues i vendimit të kontestuar, në hyrje të tij nuk e tregon bazën juridike nga e cila është bartur autorizimi për themelimin e shoqërisë tregtare specifike. Gjithashtu, as Statuti i Komunës së Vevçanit nr. 01-117/6 dhe as Rregullorja e Këshillit të Komunës së Vevçanit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Vevçanit” nr. 6/2006), që rregullon çështjet për ushtrimin e kompetencave të këshillit dhe aktet që ai miraton, nuk përdorin termat “shoqëri tregtare”, por përdorin vetëm formulimin “shërbime publike, institucione dhe ndërmarrje të krijuara nga komuna”.

Duke qenë se pa bazë ligjore, Këshilli i Komunës së Vevçanit, me vendimin e kontestuar, ka marrë kompetencën për themelimin e shoqërisë tregtare që do të ushtrojë veprimtari tregtare dhe ka miratuar akt jashtë autorizimeve të përcaktuara me ligj, Gjykata ka konstatuar se Vendimi i kontestuar është në kundërshtim me Ligjin për Vetëqeverisje Lokale, dhe në përputhje me këtë është edhe në kundërshtim me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8, paragrafi 1, alineja 3 e Kushtetutës dhe neni 51 të Kushtetutës ku përcaktohet se në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjet, dhe secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Me rastin e vendosjes për anulimin e Vendimit për themelimin e shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar, nr.08-31/11 nga 24.08.2023, të miratuar nga Këshilli i Komunës së Vevçanit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Vevçanit” nr. 10/2023), në pajtim me nenin 74 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, Gjykata ka marrë parasysh të gjitha rrethanat me rëndësi për mbrojtjen e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë dhe në veçanti pasojat që kanë lindur në bazë të aktit kontestues – regjistrimi i Shoqërisë për shërbime dhe tregti VEVÇANSKI IZVORI SHPKNJP Vevçan në regjistrin tregtar, që rezulton nga Aktvendimi për regjistrimin e njësisë me numër afarist: 35020230020913, të miratuar nga Regjistri Qendror i Republikës së Maqedonisë së Veriut më 12.09.2023.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut онија“.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski