У.бр.208/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.208/2023
Скопје 07.11.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 72 алинеи 1 и 3 и член 82 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 7 ноември 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 67-а став 1 во делот „Прекршочниот“ од Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија („Службен весник на Република Македонија“ бр.39/2006, 89/2008, 171/2010, 53/2011, 69/2013, 187/2013, 43/2014, 129/2015, 39/2016, 71/2016, 83/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.122/2021 и 99/2023).

Игорчо Точев од Скопје поднесе иницијатива за оценување на уставноста на член 67-а став 1 во делот „Прекршочниот“ од Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија („Службен весник на Република Македонија“ бр.39/2006, 89/2008, 171/2010, 53/2011, 69/2013, 187/2013, 43/2014, 129/2015, 39/2016, 71/2016, 83/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.122/2021 и 99/2023).

Според наводите во иницијативата и од содржината на оспорената одредба на член 67-а и од целината на оспорениот закон се гледа дека не е пропишан институтот „прекршочен орган“ и од тие причини во правниот промет егзистираат нејасни, непрецизни и концизни норми. Подносителот на иницијативата смета дека со овие одредби се пропишува надлежност на орган или постапување на еден орган кој одлучува за права или обврски на лица на кои треба да им е јасно определено за кој орган станува збор, исто како што и тој орган треба да е јасно определен во својот назив во духот на член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.

Подносителот на иницијативата смета дека оспорената одредба е во спротивност со Амандманот XX од Уставот бидејќи не е јасно кој е прекршочниот орган. Комисијата за водење на прекршочната постапка не е прекршочен орган, туку само ја води постапката по прекршок. Понатаму, во иницијативата се наведува дека определувањето на тоа кој е прекршочен орган според Царинскиот законик, Законот за царинска управа на Република Северна Македонија, Законот за Државен пазарен инспекторат и останатите прописи кои евидираат во правниот промет, на јасен начин е пропишано кој е прекршочниот орган, односно тоа може да биде само орган на државната управа или организација или друг орган што врши јавни овластувања според Амандманот XX од Уставот.

Поради сето наведено, подносителот на иницијативата предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорениот дел од одредбата, а потоа истиот да го укине.

На седницата Судот утврди дека основниот текст на Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија е донесен и објавен во „Службен весник на Република Македонија“ бр.39/2006. Со иницијативата се оспорува член 67-а став 1 во делот „Прекршочниот“ од Законот за изменување и дополнување на Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија („Службен весник на Република Македонија“ бр.39/2006, 89/2008, 171/2010,53/2011, 69/2013, 187/2013, 43/2014, 129/2015, 39/2016, 71/2016, 83/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.122/2021).

Во член 67-а со наслов „Прекршочна постапка“ во ставот 1 се уредува дека прекршочната постапка за прекршоците предвидени со овој закон ја води прекршочна комисија формирана од министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство. Согласно со ставот 2 од овој член, пред поднесување на барањето за поведување на прекршочна постапка за прекршоците предвидени со членовите 65-а, 66, 66-а и 67 на овој закон, државниот инспектор за земјоделство и фитосанитарниот инспектор на сторителот на прекршокот ќе му предложи постапка за порамнување со издавање на прекршочен платен налог, согласно со Законот за прекршоците. Според ставот 3 од истиот член, државниот инспектор за земјоделство и фитосанитарниот инспектор од став 2 на овој член се должни да водат евиденција за издадените прекршочни платни налози и за исходот на покренатите постапки. Додека во ставот 4 на член 67-а, е утврдено дека во евиденцијата од ставот 3 на овој член се собираат, обработуваат и чуваат следните податоци: име и презиме, односно назив на сторителот на прекршокот, живеалиште, односно престојувалиште, седиште, вид на прекршокот, број на прекршочниот платен налог кој му се издава и исходот на постапката. Во ставот 5 на истиот член е уредено дека
личните податоци од ставот 4 на овој член се чуваат пет години од денот на внесување во евиденцијата. Според ставот 6 од овој член против одлуките на прекршочниот орган, со кои се изрекува прекршочна санкција се води постапка согласно со Законот за прекршоците. Согласно ставот 7 од истиот член се утврдува дека формата и содржината на прекршочниот платен налог ги пропишува министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство.

III

Согласно со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот,владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Со Амандманот XX со кој се дополнува членот 13 од Уставот на Република Македонија е предвидено дека за прекршоците определени со закон, санкција може да изрече орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања. Против конечна одлука за прекршок се гарантира судска заштита под услови и постапка утврдени со закон.

Според член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно член 3 став 4 од Законот за прекршоците („Службен весник на Република Северна Македонија“бр.96/2019 и 253/2023), јавен орган претставуваат министерствата и други органи на државната управа, организации утврдени со закон, правните и физичките лица на кои со закон им е доверено да вршат јавни овластувања, како и органите на општината, на Градот Скопје и општините во Градот Скопје. Според став 5 од овој член државни органи се министерствата, другите органи на државната управа, органите на законодавната, извршната и судската власт.

Исто така, согласно член 55 став 1 од погоре наведениот закон, е определено дека постапката пред прекршочниот орган ја води Комисија за одлучување по прекршок, утврдена со закон. Во став 9 од истиот член е утврдено дека прекршочна постапка е постапка која согласно со одредбите на овој закон ја води суд, прекршочен орган и овластено службено лице. Според став 10 на овој член е уредено дека под прекршочни органи во смисла на овој закон се подразбираат: јавните органи, самостојните регулаторни тела и другите органи надлежни согласно со закон за водење на прекршочна постапка и изрекување на прекршочни санкции.

Наводите во иницијативата дека оспорениот член 67-а став 1 од Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија, не бил усогласен со Амандманот XX и останатите споменати закони, всушност претставува барање за оценување на меѓусебна согласност на два закони, што според член 110 алинеја 1 од Уставот, не е во надлежност на Уставниот суд на Република Северна Македонија.

Членот 67-a став 1 од Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија, („Службен весник на Република Македонија“ бр.39/06, 89/08, 171/10, 53/11, 69/13, 187/13, 43/14, 129/15, 39/16, 71/16, 83/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.122/21 и 199/23), како посебен материјален пропис јасно го определува правниот основ за формирање на комисија за спроведување на прекршочна постапка во областа на семенскиот и садниот материјал и истиот не е во спротивност со одредбите од Законот за прекршоците.

Оттука, Судот утврди дека јасна и прецизна е одредбата со која се упатува дека за прекршоците пропишани со Законот за вршење на земјоделска дејност, пред поднесување на барање за поведување на прекршочна постапка до надлежниот суд, Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство, како надлежен и стручен орган на државната управа, води постапка за порамнување согласно одредбите на Законот за прекршоци, поради што не може да се прифати наводот во иницијативата дека ваквата одредба, поради својата недоволна прецизност, го повредува владеењето на правото, како темелна вредност на уставниот поредок.

Имајќи го предвид погоре наведеното, Судот оцени дека не е спорно дека Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство е прекршочен орган, како и дека има правен основ за формирање на прекршочни комисии за спроведување на прекршочни постапки врз основа на општиот пропис за прекршоци, како и врз основа на посебните материјални закони со кои се уредуваат различните области за кои министерството има законска надлежност, меѓу другото, и во областа на семенскиот и саден материјал за земјоделски растенија.

Поради тоа, Судот утврди дека не може да се прифатат наводите дека одредбата од член 67-а став 1 од Законот за семенски и саден материјал за земјоделски растенија не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.208/2023
Shkup 07.11.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve, Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 72 alinetë 1 dhe 3 dhe nenit 82 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 7 nëntor 2024, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICOHET Procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 67-a paragrafi 1 në pjesën “Kundërvajtëse” të Ligjit për material farorë dhe për mbëltim për bimët bujqësore për bimët bujqësore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.39/2006, 89/2008, 171/2010, 53/2011, 69/2013, 187/2013, 43/2014, 129/2015, 39/2016, 71/2016, 83/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.122/2021 dhe 99/2023).

Igorço Toçev nga Shkupi parashtroi iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 67-a paragrafi 1 në pjesën “Kundërvajtëse” të Ligjit për material farorë dhe për mbëltim për bimët bujqësore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 39/2006, 89 /2008, 171/2010, 53/2011, 69/2013, 187/2013, 43/2014, 129/2015, 39/2016, 71/2016, 83/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 122/2021 dhe 99/2023).

Sipas pretendimeve në iniciativë, si dhe nga përmbajtja e dispozitës së kontestuar të nenit 67-a dhe nga tërësia e ligjit të kontestuar, shihet se instituti “organi kundërvajtës” nuk është i përcaktuar dhe për ato arsye, në qarkullimin juridik ekzistojnë norma të paqarta, të pasakta dhe koncize. Parashtruesi i iniciativës konsideron se me këto dispozita përcaktohet kompetencë e një organi ose veprimet e një organi që vendos për të drejtat ose obligimet e personave ndaj të cilëve duhet të përcaktohet qartë se për cilin organ bëhet fjalë, ashtu siç duhet të jetë edhe ai organ i përcaktuar qartë në titullin e vet në frymën e nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës.

Parashtruesi i iniciativës konsideron se dispozita e kontestuar është në kundërshtim me Amendamentin XX të Kushtetutës, për shak se nuk është e qartë se kush është organi kundërvajtës. Komisioni për zhvillimin e procedurës së kundërvajtjes nuk është organ kundërvajtës, por vetëm e zhvillon procedurën kundërvajtëse. Më tej, në iniciativë thuhet se përcaktimi se kush është organi kundërvajtës sipas Kodit doganor, Ligjit për administratën doganore të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Ligjit për Inspektoratin Shtetëror të Tregut dhe rregulloreve tjera që janë të regjistruara në qarkullimin juridik, përcaktohet qartë se kush është organi kundërvajtës, pra mund të jetë vetëm organ i administratës shtetërore ose organizatë ose organ tjetër që kryen autorizime publike sipas Amendamentit XX të Kushtetutës.

Për të gjitha sa më sipër, parashtruesi i propozon Gjykatës që të inicojë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së pjesës së kontestuar të dispozitës dhe më pas shfuqizimin e saj.

Gjykata në seancë konstatoi se teksti bazë i Ligjit për material farorë dhe për mbëltim për bimët bujqësore është miratuar dhe është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” nr. 39/2006. Me iniciativën kontestohet neni 67-a, paragrafin 1, në pjesën “Kundërvajtëse” të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për material farorë dhe për mbëltim për bimët bujqësore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 39/2006, 89/2008, 171/2010, 53/2011, 69/2013, 187/2013, 43/2014, 129/2015, 39/2016, 71/2016, 83/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 122/2021).

Në nenin 67-a të titulluar “Procedura për kundërvajtje” në paragrafin 1, rregullohet se procedurën e kundërvajtjes për kundërvajtjet e parashikuara nga ky ligj e udhëheq komisioni për kundërvajtje i krijuar nga ministri i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave. Në pajtim me paragrafin 2 të këtij neni, para parashtrimit të kërkesës për fillimin e procedurës për kundërvajtje për veprat nga nenet 65-a, 66, 66-a dhe 67 të këtij ligji, inspektori shtetëror për bujqësi dhe inspektori fitosanitar, kryerësit të kundërvajtës do t’i propozojë procedurë për barazim me lëshimin e urdhërpagesës për kundërvajtje, në pajtim me Ligjin për kundërvajtje. Sipas paragrafit 3 të të njëjtit nen, inspektori shtetëror për bujqësi dhe inspektori fitosanitar nga paragrafi 2 i këtij neni janë të obliguar të mbajnë evidencë për urdhërpagesat e lëshuara me vonesë dhe rezultatin e procedurave të iniciuara. Ndërsa në paragrafin 4 të nenit 67-a, është përcaktuar se në evidencën nga paragrafi 3 i këtij neni mblidhen, përpunohen dhe ruhen këto të dhëna: emri dhe mbiemri, përkatësisht titulli i kryerësit të kundërvajtjes, vendbanimi, përkatësisht vendqëndrimi, selia, lloji i kundërvajtjes, numri i urdhërpagesës së kundërvajtjes që i është lëshuar dhe rezultati i procedurës. Në paragrafin 5 të të njëjtit nen është rregulluar se të dhënat personale nga paragrafi 4 i këtij neni ruhen pesë vjet nga dita e regjistrimit në evidencë. Sipas paragrafit 6 të këtij neni, kundër vendimeve të organit për kundërvajtje, me të cilat shqiptohet sanksioni për kundërvajtje, zhvillohet procedurë në pajtim me Ligjin për kundërvajtje. Në bazë të paragrafit 7 të të njëjtit nen, konstatohet se formën dhe përmbajtjen e urdhërpagesës me vonesë e përcakton ministri i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, sundimi i së drejtës është një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë.

Me Amendamentin XX, me të cilin plotësohet neni 13 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, parashihet se për kundërvajtje të përcaktuara me ligj, sanksion mund të shqiptojë organi ose organizata e administratës shtetërore dhe organi tjetër që ushtron kompetenca publike. Mbrojtja gjyqësore garantohet ndaj vendimit të formës së prerë për vepër penale në kushtet dhe procedurën e përcaktuar me ligj.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Të gjithë janë të obliguar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Në bazë të nenit 3 paragrafi 4 të Ligjit për kundërvajtje (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe 253/2023), organi publik përfaqësohet nga ministritë dhe organet e tjera të administratës shtetërore, organizatat e përcaktuara me ligj, personat juridikë dhe fizikë të cilëve me ligj u është besuar ushtrimi i autorizimeve publike, si dhe organet e komunës, të Qytetit të Shkupit dhe komunat në Qytetin e Shkupit. Sipas paragrafit 5 të këtij neni, ministritë, organet e tjera të administratës shtetërore, organet e pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor janë organe shtetërore.

Po ashtu, në pajtim me nenin 55 paragrafi 1 të ligjit të lartpërmendur, është përcaktuar se procedurën para organit për kundërvajtje e udhëheq Komisioni për Vemndimmarrje për Kundërvajtjet i përcaktuar me ligj. Në paragrafin 9 të të njëjtit nen, është përcaktuar se procedura kundërvajtëse është procedurë të cilën në pajtim me dispozitat e këtij ligji e udhëheq gjykata, organi për kundërvajtje dhe personi i autorizuar zyrtar. Sipas paragrafit 10 të këtij neni, është përcaktuar se me organe kundërvajtëse në kuptim të këtij ligji nënkuptohen: organet publike, trupat e pavarura rregullatore dhe organet tjera kompetente në pajtim me ligjin për mbajtjen e procedurës penale dhe shqiptimin e sanksioneve penale.

Pretendimet në iniciativë se neni i kontestuar 67-a paragrafi 1 i Ligjit për materialin faror dhe për mbëltim për bimët bujqësore nuk ka qenë në përputhje me amendamentin XX dhe ligjet tjera të theksuara, në fakt paraqet kërkesë për vlerësimin e pëlqimit të ndërsjellë të dy ligjeve, që sipas nenit 110 paragrafi 1 të Kushtetutës, nuk është nën juridiksionin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Neni 67-a paragrafi 1 i Ligjit për material faror dhe për mbëltim për bimë bujqësore, (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 39/06, 89/08, 171/10, 53/11, 69/13, 187/13 , 43/14, 129/15, 39/16, 71/16, 83/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 122/21 dhe 199/23), si rregull të veçantë të materialit, në mënyrë të qartë e përcakton bazën ligjore për formimin e komisionit për zbatimin e procedurës kundërvajtëse në sferën materialit faror dhe për mbëltim dhe i njëjti nuk bie ndesh me dispozitat e ligjit për kundërvajtje.

Prandaj, Gjykata konstatoi se dispozita është e qartë dhe precize, e cila thotë se për kundërvajtjet e parapara me Ligjin për kryerjen e veprimtarisë bujqësore, para se të parashtrohet kërkesa për inicimin e procedurës penale në gjykatën kompetente, Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave, si organ kompetent dhe profesional i administratës shtetërore, mban procedurën e zgjidhjes në përputhje me dispozitat e Ligjit për kundërvajtje, prandaj nuk mund të pranohet pretendimin në iniciativë se kjo dispozitë, për shkak të mungesës së saktësisë së saj, cenon sundimin e së drejtës, si vlerë themelore e rendit kushtetues.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerësoi se nuk është kontestuese se Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave është organ kundërvajtës, si dhe ekziston baza ligjore për ngritjen e komisioneve për kundërvajtje për zbatimin e procedurave për kundërvajtje në bazë në rregullit të përgjithshëm për kundërvajtjet, si dhe në bazë të ligjeve të veçanta materiale që rregullojnë fushat e ndryshme për të cilat ministria ka kompetencë ligjore, ndër të tjera edhe në sferën e materialit faror dhe për mbëltim të bimëve bujqësore.

Prandaj, Gjykata konstatoi se nuk mund të pranohen pretendimet se dispozita e nenit 67-a paragrafi 1 i Ligjit për material faror dhe për mbëltim të bimëve bujqësore nuk është në pajtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe nenin 51 të Kushtetutës.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski