У.бр.76/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.76/2024
Скопје, 30.10.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 72 алинеја 1 и член 82 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.115/2024), на седницата одржана на 30 октомври 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Могила, објавен во „Службен гласник на Општина Могила“ број 1/2006.

2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Могила, објавен во „Службен гласник на Општина Могила“ број 1/2006.

3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение
I

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), оформи предмет по сопствена иницијатива и со Решението У.бр.76/2024 од 28 мај 2024 година поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на одредбата од Деловникот на Советот на Општина Могила, означена во точката 1 од оваа одлука.

На седницата Судот утврди дека според член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општината, член на Советот, меѓу другото, има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање автентично толкување на прописите.

III

Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно со член 51 од Уставот.

Според уставната одредба пропишана во член 68 став 1 алинеја 2, Собранието на Република Северна Македонија, има уставно овластување да донесува закони и да дава автентично толкување на законите.

Член 110 алинеја 2 од Уставот, пропишува дека Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.

Со член 36 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” број 5/2002) се уредени надлежностите на Советот, а според став 1 точка 1 на наведениот член, Советот е надлежен да донесува статут на општината и други прописи.

Според член 62 став 1 од наведениот закон, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.

Со член 43 од Законот за локалната самоуправа се уредени правата и должностите на членовите на советот, а во таа смисла според став 2 на наведениот член, членовите имаат право на седницата на советот да даваат иницијативи и предлози и да поставуваат прашања на градоначалникот, а според став 5 од истиот член, членовите на советот имаат и други права и должности утврдени со статутот и други прописи, во согласност со овој закон.

Според тоа, со статут и други прописи може да се утврдат и други права и должности за членовите на советот, меѓутоа, како што произлегува од член 43 став 5 од Законот, уредувањето на други права и должности, треба да биде во согласност со Законот за локалната самоуправа.

Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека законите се носат во согласност со Уставот, а сите други прописи во согласност со Уставот и закон, односно само Собранието има уставно овластување за донесување закони и нивно автентично толкување, во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Во конкретниот случај, се утврди дека Советот на Општина Могила, врз основа на член 36 став 1 точка 1 од Законот за локална самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр.5/2002) и член 21 став 1 точка 2 од Статутот на Општина Могила („Службен гласник на Општина Могила” број 4/2005), на седница одржана на 14.03.2006 година, донел Деловник на Советот на Општина Могила со број 07-113/3, според кој, член на Советот има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.

Правото, коешто Советот на Општина Могила го пропишал за членовите на Советот во Деловникот, е поврзано со институтот „автентично толкување на прописите”. Меѓутоа, Законот за локалната самоуправа, не содржи одредби од кои произлегува надлежност за совет на општина да може да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту Законот дава овластување на општините да можат, во своите прописи (деловник или статут) да уредат одредби за давање автентично толкување на општи акти, па оттука, Советот на Општина Могила излегол надвор од своите законски надлежности уредувајќи во Деловникот на Советот на Општината, право на членовите на Советот на Општината да можат на седниците на Советот да поднесуваат барање за давање на автентично толкување на прописите.

Институтот автентично толкување, мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го употребуваат, а како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт и тоа изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите, при што, постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија“ број 248/2023). Во конкретниот случај, законска основа за овој институт нема за органите на локалната власт, па оттука, не може во деловник или статут изворно да се уредува овој институт и процедура за истиот.

Од овие причини Уставниот суд, согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Судот, по сопствена иницијатива го покрена прашањето за согласноста на означената одредба од Деловникот со Уставот и Законот за локалната самоуправа. Со оглед на тоа дека нејзиното уредување во Деловникот на Општината е без уставен и законски основ, Судот цени дека одредбата не е во согласност со принципот на владеењето на правото од член 8 став 1 алинеја 3 и уставната обврска за усогласеност на прописите со Уставот и законите, определена во член 51 од Уставот, како и со одредбите од Законот за локалната самоуправа во кој се уредени овластувањата на единиците на локалната самоуправа.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд нa Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.76/2024
Shkup, 30.10.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 72 alineja 1 dhe nenit 82 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 30 tetor 2024, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPTITET neni 15 paragrafi 3 i Rregullores së Këshillit të Komunës së Mogillës, botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Mogillës” nr.1/2006.

2. SHFUQIZOHET Aktvendimi për ndërprerjen e zbatimit të akteve individuale dhe veprimeve të ndërmarra në bazë të nenit 15 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Mogillës, botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Mogillës” nr.1/2006.

3. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, bazuar në nenin 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), ka formuar lëndë me vetëiniciativë dhe me Aktvendimin U. nr. 76/2024 të datës 28 maj 2024 ka nisur procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitës nga Rregulloreja e Punës së Këshillit të Komunës së Mogillës, e përcaktuar në pikën 1 të këtij vendimi.

Në seancë, Gjykata përcaktoi se sipas nenit 15 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës, anëtari i Këshillit, ndër të tjera, ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave në mbledhjet e Këshillit.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Me nenin 51 të Kushtetutës është përcaktuar se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe ligj. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 110 paragrafi 2 i Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në pajtim me nenin 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.

Me nenin 36 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 5/2002 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2024) rregullon kompetencat e këshillit, ndërsa sipas paragrafi 1 pika 1 të nenit në fjalë, këshilli është kompetent për miratimin e statutit të komunës dhe rregullave tjera. Sipas nenit 62 paragrafi 1 i ligjit të lartpërmendur, këshilli në kryerjen e detyrave nga kompetenca e tij miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla tjera të përcaktuara me ligj.

Me nenin 43 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale rregullohen të drejtat dhe detyrat e anëtarëve të këshillit dhe në këtë kuptim, sipas paragrafit 2 të këtij neni, anëtarët kanë të drejtë të japin iniciativa dhe propozime dhe t’i parashtrojnë pyetje kryetarit të komunës në mbledhjen e këshillit, dhe sipas paragrafit 5 të të njëjtit nen, anëtarët e këshillit kanë të drejta dhe detyra të tjera të përcaktuara me statut dhe rregullore të tjera, në pajtim me këtë ligj.

Sipas kësdaj, me statut dhe rregulla tjera mund të përcaktohen të drejtat dhe detyrat të tjera për anëtarët e këshillit, mirëpo, siç del nga neni 43 paragrafi 5 i Ligjit, rregullimi i të drejtave dhe detyrave të tjera duhet të jetë në përputhje me Ligjin për vetëqeverisje lokale.

Duke u nisur nga dispozitat e theksuara kushtetuese, del se ligjet miratohen në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregulloret e tjera janë në përputhje me Kushtetutën dhe ligjin, përkatësisht vetëm Kuvendi ka kompetencë kushtetuese për miratimin e ligjeve dhe interpretimin autentik të tyre, në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjera juridike.

Në rastin konkret është konstatuar se Këshilli i Komunës së Mogillës, në bazë të nenit 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/2002) dhe neni 21 paragrafi 1 pika 2 të Statutit të Komunës së Mogillës (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Mogillës” numër 4/2005), në mbledhjen e mbajtur më 14.03.2006, është miratuar Rregulloreja e Këshillit të Komunës së Mogillës me numër 07-113/3, sipas së cilës, anëtari i Këshillit ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave në mbledhjet e Këshillit.

E drejta, të cilën Këshilli i Komunës së Mogillës ua ka përcaktuar anëtarëve të Këshillit në Rregullore, lidhet me institutin “interpretim autentik i rregullores”. Mirëpo, Ligji për vetëqeverisje lokale nuk përmban dispozita nga të cilat del kompetenca për këshillin e komunës për të dhënë një interpretim autentik të rregullave që i miraton, e as ligji nuk u jep komunave autorizim për të përcaktuar dispozita në rregullat e tyre. (rregulla apo statute) për dhënien e interpretimit autentik të akteve të përgjithshme, prandaj Këshilli i Komunës së Mogillës ka dalë përtej kompetencave të tij ligjore duke rregulluar në Rregulloren e Këshillit të Komunës, të drejtën e anëtarëve të Këshillit të Komunës që të munden të paraqesin kërkesë për interpretim autentik të rregullave në mbledhjet e Këshillit.

Instituti, interpretimi autentik, duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e pushtetit lokal të mund ta përdorin atë, dhe siç është rregulluar për ligjvënësin si organ i qeverisjes shtetërore dhe atë shprehimisht në Kushtetutë me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, sipas të cilit Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve, me ç’rast procedura për interpretim autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numri 248/2023). Në rastin konkret, ky institut nuk ka bazë ligjore për organet e pushtetit lokal, prandaj nuk është e mundur të rregullohet ky institut dhe procedura për të në rregullore apo statut.

Për këto arsye, Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës, me vetëiniciativë e ngriti çështjen e pajtueshmërisë së dispozitës së theksuar të Rregullores me Kushtetutën dhe Ligjin për vetëqeverisje lokale. Duke qenë se rregullimi i saj në Rregulloren e Komunës është pa bazë kushtetuese dhe ligjore, Gjykata vlerëson se dispozita nuk është në përputhje me parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe obligimin kushtetues për pajtueshmërinë e rregullae me Kushtetutën dhe ligjet, të përcaktuara në nenin 51 të Kushtetutës, si dhe me dispozitat e Ligjit për vetëqeverisje lokale, ku janë rregulluar autorizimet e njësive të vetëqeverisjes lokale.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski