У.бр.75/2022 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.75/2022
Скопје, 18.09.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска и д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 72 алинеја 1 и член 82 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 18 септември 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА член 6 став 3 и член 16 став 1 од Законот за даноците на имот („Службен весник на Република Македонија“ бр. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.151/2021).

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

На седницата одржана на 18 септември 2024 година, Уставниот суд на Република Северна Македонија, по поднесената иницијатива од Димитрија Атанасовски, поведе постапка за оценување на уставноста на член 6 став 3 и член 16 став 1 од Законот за даноците на имот („Службен весник на Република Македонија“ бр. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.151/2021).

На седницата Судот утврди дека согласно со член 6 став 1 од Законот, стапките на данокот на имот од членот 3 од овој закон се пропорционални и изнесуваат од 0,10% до 0,20%. (Став 2) Стапките на данокот на имот можат да се утврдуваат според видот на имотот. (Став 3) Стапките на данокот на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство се зголемуваат три пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член. (Став 4) Стапките на данокот на имот за другиот недвижен имот опишан во членот 2 став 1 точка 1. од овој закон кој е во сопственост на државата или на општините, општините во градот Скопје и на градот Скопје како и во сопственост на физички и правни лица, а кој не се користи од сопственикот или не се издава под закуп подолго од шест месеци во текот на една година, се зголемуваат за три пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член. (Став 5) Државата, општините, општините во градот Скопје и градот Скопје, како и физичките и правни лица кои нема да пријават дека не користат недвижен имот кој е во нивна сопственост, ќе платат данок по стапка пет пати повисока од пропишаните стапки во ставот 1 на овој член. ( Став 6) Висината на стапките од ставот 1 на овој член со одлука ја утврдува советот на општината, советот на општините во градот Скопје и Советот на градот Скопје согласно со Законот за градот Скопје.

Согласно член 16 став 1 од овој закон, стапките на данокот на наследство и подарок се пропорционални и различни во зависност од наследниот ред. (Став 2) Данокот на наследство и подарок за обврзник од втор наследен ред се пресметува по стапка од 2% до 3%, а за обврзник од трет наследен ред или обврзник кој не е во сродство со оставителот, данокот се пресметува по стапка од 4% до 5%. (Став 3) Висината на стапките од ставот 2 на овој член со одлука ја утврдува советот на општината. (Став 4) Висината на стапките од ставот 2 на овој член со одлука ја утврдува советот на општините во градот Скопје и Советот на градот Скопје согласно со Законот за градот Скопје.

III

Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Граѓаните на Република Северна Македонија согласно член 9 став 1 од Уставот, се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Според ставот 2 од истиот член, граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.
Со член 33 од Уставот, е уредено дека секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.

Согласно член 51 став 1 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мора да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. А во ставот 2 на истиот член е утврдено дека секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Начинот на оданочувањето на данокот на имот, данокот на наследство и подарок и данокот на промет на недвижности, законодавецот го уредил со Законот за даноците на имот („Службен весник на Република Македонија” број 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 и Службен весник на Република Северна Македонија” број 151/2021).

Владеењето на правото како темелна вредност на уставниот поредок, покрај другото гo опфаќа принципот на правна сигурност според кој во правниот поредок треба да постојат јасни, прецизни и концизни одредби, со цел субјектите на правото при примена на истите да не се соочуваат со ситуација на различно толкување во примената која може да води кон арбитрарност, и како последица на тоа граѓаните да не можат да ги реализираат нивните права и да ги исполнуваат законските обврски, односно истите да ги исполнуваат на нееднаков начин, спротивно на член 9 од Уставот.

Наводите на подносителот во иницијативата дека оспорената одредба е во спротивност со член 9 од Уставот на начин што стапките на данок на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство можат да се зголемат од три до пет пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член, Судот оцени дека се основани од следните причини:

Од анализата на оспорениот член 6 став 3 од Законот за даноците на имот според кој стапките на данокот на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство се зголемуваат три пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член, сметаме дека недостасува јасно и целосно дефинирање на критериумите врз основа на кои ќе се пресмета данокот на земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство.

Покрај ова, според Судот, нејасноста на оспорената одредба произлегува и од фактот што во рамките на Законот не се дефинирани начинот и постапката за утврдување на некористењето на земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство, односно не постојат јасни критериуми како, со што и пред кој орган се докажува користењето односно некористењето на земјоделското земјиште, што може да доведе до арбитрарност во примената односно да создава правна несигурност во практикувањето на правото за субјектите кои се засегнати со конкретното правно прашање. Ова од причина што во рамките на Законот, не е дефинирано прашањето што претставува некористење на земјоделското земјиште, ниту е предвидено дека со подзаконски акти ќе се операционализираат или дефинираат прецизно критериумите и постапувањето на органите задолжени за утврдување на некористење на истото, што претставува клучен момент за утврдување на трипати повисок данок за сопствениците на истите.

Темелната вредност, владеење на правото во еден правен систем или поредок треба да се остварува преку доминација на правната норма која треба да биде јасна, прецизна и разбирлива, која нема да остава можност за различно толкување и нејзина различна примена што може да доведе до повреда на принципот на правна сигурност на граѓаните. Во тој конктекст, правната сигурност и владеењето на правото се во функција да го обезбедат и принципот на еднаквост на граѓаните утврден во член 9 од Уставот. Оттука, во околности на нејасни и непрецизни законски одредби од кои не може да се утврди кој, со што и како го утврдува законското решение „кој не се користи“ и „подолго од 6 месеци“, покрај правната сигурност, Судот оцени дека се доведува под сомнение и принципот на еднаквост.

Имено, во отсуство на јасно уредени критериуми на законското решение „кој не се користи“, „подолго од 6 месеци“, и начинот на докажување на користењето односно некористењето (со што и пред кој орган се докажува), примената на оспорената одредба може на арбитрарен начин да се применува од различни општини на различен начин со примена на различни критериуми, со што граѓаните можат да бидат доведени не само во правна несигурност, туку и ќе бидат различно третирани во нивните права и обврски во зависност од тоа која општина кој критериум ќе го примени, што претставува повреда на принципот на еднаквост.

Со Законот за даноците на имот(„Службен весник на Република Македонија“ бр. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.151/2021), се уредува начинот на оданочувањето на данокот на имот, данокот на наследство и подарок и данокот на промет на недвижности, при што во членот 6 од Законот се уредуваат даночните стапки по кои се наплатува данокот на имот и тоа на начин што: 1. Стапките на данокот на имот се пропорционални и изнесуваат од 0,10% до 0,20%. 2. Стапките на данокот на имот можат да се утврдуваат според видот на имотот. 3. Стапките на данокот на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство се зголемуваат три пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член. 4. Стапките на данокот на имот за другиот недвижен имот опишан во член 2 став 1 точка 1 од овој закон кој е во сопственост на државата или на општините, општините во Градот Скопје и на Градот Скопје како и во сопственост на физички и правни лица, а кој не се користи од сопственикот или не се издава под закуп подолго од шест месеци во текот на една година, се зголемуваат за три пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член. 5. Државата, општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје, како и физичките и правни лица кои нема да пријават дека не користат недвижен имот кој е во нивна сопственост, ќе платат данок по стапка пет пати повисока од пропишаните стапки во ставот 1 на овој член. 6. Висината на стапките од ставот 1 на овој член со одлука ја утврдува советот на општината, советот на општините во Градот Скопје и Советот на Градот Скопје согласно со Законот за Градот Скопје.

Според член 16 од Законот се уредува дека: 1. Стапките на данокот на наследство и подарок се пропорционални и различни во зависност од наследниот ред. 2. Данокот на наследство и подарок за обврзник од втор наследен ред се пресметува по стапка од 2% до 3%, а за обврзник од трет наследен ред или обврзник кој не е во сродство со оставителот, данокот се пресметува по стапка од 4% до 5%. 3. Висината на стапките од ставот 2 на овој член со одлука ја утврдува Советот на општината. 4. Висината на стапките од ставот 2 на овој член со одлука ја утврдува Советот на општините во Градот Скопје и Советот на Градот Скопје согласно со Законот за Градот Скопје.

Стапките на данокот на имот се утврдени со член 6 од Законот за даноците на имот. Тие се утврдени како пропорционални и изнесуваат од 0,10% до 0,20% (став 1). Стапките на данокот на имот можат да се утврдуваат според видот на имотот (став 2). Стапките на данок на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство можат да се зголемат од три до пет пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член (став 3). Согласно оспорените ставови 4 и 5 на овој член, висината на стапките од ставовите 1 и 3 на овој член со одлука ја утврдува советот на општината, советот на општините во Градот Скопје и Советот на Градот Скопје, согласно со Законот за Градот Скопје.

Даночните стапки на наследство и подарок се утврдуваат со член 16 од Законот, како пропорционални и различни во зависност од наследниот ред (став 1). Данокот на наследство и подарок за обврзник од втор наследен ред се пресметува по стапка од 2% до 3%, а за обврзник од трет наследен ред или обврзник кој не е во сродство со оставителот, данокот се пресметува по стапка од 4% до 5% (став 2). Согласно оспорените ставови 3 и 4 на овој член, висината на стапките од ставот 2 на овој член со одлука ја утврдува советот на општината, советот на општините во Градот Скопје и Советот на Градот Скопје, согласно со Законот за Градот Скопје.

Во одговор на овие наводи, Судот оцени дека треба да се има предвид следното: Според член 10 став 1 од Законот за даноците на имот, данок на наследство и подарок се плаќа на недвижен имот и право на плодоуживање и користење на недвижен имот, кои наследниците односно примателите на подароци ги наследуваат, односно примаат врз основа на Законот за наследување, односно договорот за подарок.

Согласно член 22 став 1 од Законот, стапките на данокот на промет на недвижности се пропорционални и изнесуваат од 2% до 4%. Согласно со оспорените ставови 2 и 3 на овој член, висината на стапките од ставот 1 на овој член со одлука ја утврдува советот на општината, советот на општините во Градот Скопје и Советот на Градот Скопје согласно со Законот за Градот Скопје.

Тргнувајќи од наведените уставни и законски одредби, како и целокупното нормативно уредување на данокот на имот со Законот за даноците на имот, а имајќи ја предвид содржината на оспорените одредби и причините поради кои истите се оспоруваат, Судот оцени дека дека тие не може да бидат доведени под сомнение од уставен аспект. Ова од причина што Уставот го гарантира правото на граѓаните на локална самоуправа, издигајќи го на ниво на темелна вредност на уставниот поредок. Во рамките на остварувањето на ова уставно право, граѓаните непосредно и преку претставници (советот на општината) учествуваат во одлучувањето за прашања од локално значење, меѓу кои и за прашања на локалното финансирање.

Според наведената законска регулатива, даноците на имот се приходи на општината и нивното утврдување и наплата го врши општинската администрација. Притоа, законодавецот, освен што ги утврдил даноците на имот, ги утврдил и даночните стапки за пресметка на даночната обврска, и тоа како пропорционални, при што го определил распонот на стапките во кој советот на општината е овластен да ја утврди конкретната висина на даночната стапка за секоја општина. Ова особено затоа што во Република Македонија има многу општини кои се различни по површина, по број на жители и по урбана уреденост, поради што е оправдано висината на данокот на имот, во законски утврдени рамки, да ја определува советот на општината, односно советот на Градот Скопје со свој пропис, во согласност со специфичностите на секоја од нив. На овој начин законодавецот обезбедил локалната власт да стекне одредена независност од централната власт во финансиска смисла, раководејќи се од принципите на економичност, ефикасност и ефективност, што е во функција на обезбедување на процесот на децентрализација на власта во Република Македонија.

Поради наведеното, Судот оцени дека наводите во иницијативата во однос на тоа дека отсуството во Законот на поблиски критериуми и мерила за определување на висината на даночните стапки што ги определува општинската администрација, значи повреда на уставните принципи на штета на граѓаните – даночни обврзници, се во дел основани.

Имајќи го предвид погоре наведеното, Судот укажува дека Законот за даноците на имот е донесен во согласност со Уставот на Република Северна Македонија, односно со Законот за даноците на имот создаден е механизам кој, меѓу другото, има за примарна цел да ја подобри фискалната дисциплина на општините и општинската администрација кои се инволвирани во процесот на децентрализација на власта. Имено, даноците на имот претставуваат сопствен извор на приходи на единиците на локалната самоуправа, согласно со член 4 став 1 од Законот за финансирање на единиците на локалната самоуправа.

Сето ова влијае во насока на спречување на избегнување на плаќањето на даноците на имот во сиот свој опфат, а во заштита на граѓаните, односно, сите физички и правни лица кои редовно ги плаќаат своите давачки и навремено ги исполнуваат своите даночни обврски. Ова, следејќи го примерот на даночната регулатива и даночната политика во земјите во регионот и пошироко. Во контекст на погоре наведеното во однос на определувањето на висината на стапките предвидени со оспорените одредби од Законот на даноците на имот, интенцијата е советот на општината, општините на Градот Скопје и Градот Скопје, каде што се наоѓа имотот, за сите граѓани чиј имот е дел од територијата на надлежната општина, да ја определат висината на стапките со одлука. Во оваа смисла се смета дека е беспредметно тврдењето на подносителот на иницијативата дека за конкретни лица и за конкретен имот се остава можност за определување различна стапка на данок на имот.

А, ова пред сè, бидејќи стапките во согласност со распонот утврден во Законот за даноците на имот („Службен весник на Република Македонија“ бр. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.151/2021) се определуваат со одлука од страна на совет на конкретна општина за имотот кој се наоѓа во границите на таа општина и истата – конкретно за данокот на промет на недвижности, како своја даночна основа ја има пазарната вредност на недвижноста во моментот на настанувањето на обврската, која пак се утврдува според Методологијата за процена на пазарната вредност на недвижен имот (член 21 од Законот).

Вака оспорените стапки од конкретните членови на Законот, наведени во иницијативата немаат за цел да ги дискриминираат граѓаните по ниту еден основ, имајќи предвид дека истите не се утврдуваат индивидуално, туку на ниво на општина. Воедно, во однос на оспорениот член 16 од Законот за даноците на имот се кажува дека одредбите се претходно утврдени и усогласени со донесувањето на Законот за наследување („Службен весник на Република Македонија” бр.47/96), и истите до денес се применливи и спроведливи.

По однос на оспорената одредба од член 6 став 3 од Законот, дека стапките на данокот за имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство можат да се зголемат за три до пет пати, со што се оспорува на кој начин ќе се цени за кого можат стапките да се зголемат за три, четири или пет пати од истите утврдени во ставот 1 од член 6 од Законот, се наведува дека согласно со член 3 од Законот за изменување и дополнување на Законот за даноците на имот („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.151/21) со кој се менува член 6 од Законот, оваа одредба е изменета односно согласно истата стапките за данокот на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство се зголемуваат три пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 од истиот член, па оттука овој дел од иницијативата со кој се оспорува одредбата од член 6 став 3 од Законот, во дел е основан.

Во одговор на наводите во однос на член 16 од Законот, Судот оцени дека треба да се има предвид дека според член 10 став 1 од Законот за даноците на имот, данок на наследство и подарок се плаќа на недвижен имот и право на плодоуживање и користење на недвижен имот, кои наследниците односно примателите на подароци ги наследуваат, односно примаат врз основа на Законот за наследување, односно договорот за подарок, па оттука, овој дел од иницијативата со кој се оспорува одредбата од член 16 од Законот во дел е основан. Содржината на став 3 на член 6 од Законот, којашто подносителот ја цитира во иницијативата (дека стапките на данокот на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство можат да се зголемат од три до пет пати во однос на стапките пропишани во став 1 на овој член), е напуштено законско решение. Имено, со член 3 од Законот за изменување и дополнување на Законот за даноците на имот („Службен весник на Република Северна Македонија” број 151/2021), член 6 се менува во целина, така што член 6 став 3 од Законот за даноците на имот е со уредување дека стапките на данокот на имот за земјоделско земјиште кое не се користи за земјоделско производство се зголемуваат три пати во однос на стапките пропишани во ставот 1 на овој член (а не од три до пет пати).

Согласно со наведеното, Судот утврди дека член 6 став 3 и член 16 став 1 се во спротивност со член 8 став 1 алинеја 3 и член 9 став 2 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.75/2022
Shkup, 18.09.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të dr. Darko Kostadinovski, kryetar i Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 72 alineja 1 dhe nenit 82 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 115/2024), në seancën e mbajtur më 18 shtator 2024, miratoi

V E N D I M

1. SHFUQIZOHET neni 6 paragrafi 3 dhe neni 16 paragrafi 1 i Ligjit për Tatimin mbi Pronën („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ nr. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.151/2021).

2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Në seancën e mbajtur më 18 shtator 2024, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, pas iniciativës së parashtruar nga Dimitria Atanasovski, ngriti procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 6 paragrafi 3 dhe nenit 16 paragrafi 1 të Ligjit për Tatimin mbi Pronën („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë “ nr. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.151/2021).

Në seancë, Gjykata konstatoi se në pajtim me nenin 6 paragrafin 1 të Ligjit, normat e tatimit mbi pronë nga neni 3 i këtij ligji janë proporcionale dhe arrijnë nga 0.10% deri në 0.20%. (Paragrafi 2) Normat e tatimit mbi pronë mund të përcaktohen sipas llojit të pronës. (Paragrafi 3) Normat e tatimit mbi pronë për tokën bujqësore që nuk shfrytëzohet për prodhimtari bujqësore rriten tre herë në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni. (Paragrafi 4) Normat e tatimit mbi pronë për prona tjera të paluajtshme nga neni 2 paragrafi 1 pika 1 të këtij ligji që janë në pronësi të shtetit ose komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit si dhe në pronësi të personave fizikë dhe juridikë, të cilët nuk shfrytëzohen nga pronari ose nuk janë dhënë me qira për më shumë se gjashtë muaj gjatë një viti, rriten trefish në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni. (Paragrafi 5) Shteti, komunat, komunat në Qytetin e Shkupit dhe Qyteti i Shkupit, si dhe personat fizikë dhe juridikë të cilët nuk deklarojnë se nuk e shfrytëzojnë pronën e paluajtshme në pronësi të tyre, do ta paguajnë tatimin me normë pesë herë më të lartë se normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni. (Paragrafi 6) Lartësia e normave nga paragrafi 1 i këtij neni caktohet me vendim të këshillit të komunës, Këshillit të Komunës në Qytetin e Shkupit dhe Këshillit të Qytetit të Shkupit në pajtim me Ligjin për Qytetin e Shkupit.

Në pajtim me nenin 16 paragrafin 1 të këtij ligji, normat e tatimit mbi trashëgiminë dhe dhuratën janë proporcionale dhe të ndryshme varësisht nga radha e trashëgimisë. Sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, përcaktohet se tatimi mbi trashëgiminë dhe mbi dhuratën për një tatimpagues të rendit të dytë të trashëgimisë llogaritet me normën 2% deri në 3%, dhe për tatimpaguesin e rendit të tretë të trashëgimisë ose një tatimpagues që nuk ka lidhje farefisnie me lënësin e trashëgimisë, tatimi llogaritet në masën 4% deri në 5%. Në paragrafin 3 të të njëjtit nen, është rregulluar se lartësia e normave nga paragrafi 2 i këtij neni caktohet me vendim të këshillit të komunës. Sipas paragrafit 3 të këtij neni, është përcaktuar se lartësia e normave nga paragrafi 2 i këtij neni caktohet me vendim të këshillit të komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshillit të Qytetit të Shkupit në pajtim me Ligjin për Qytetin e Shkupit.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i së drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në pajtim me nenin 9 paragrafin 1 të Kushtetutës, janë të barabartë në liritë dhe të drejtat pa dallim gjinie, race, ngjyrës së lëkurës, prejardhjes kombëtare dhe sociale, besimit politik dhe fetar, pozitës pronësore dhe pozitës shoqërore. Sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Neni 33 i Kushtetutës përcakton se secili e ka për detyrë ta paguajë tatimin dhe detyrimet e tjera publike dhe të marrë pjesë në shlyerjen e shpenzimeve publike sipas mënyrës së përcaktuar me ligj.

Sipas nenit 51 paragrafit 1 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutë dhe ligj. Ndërsa në paragrafin 2 të të njëjtit nen, përcaktohet se secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Mënyrën e tatimimit të tatimit mbi pronën, tatimit të trashëgimisë dhe dhuratës dhe tatimit mbi qarkullimin e pasurisë së paluajtshme, ligjvënësi e ka rregulluar me Ligjin për Tatimet mbi Pronën („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 151/2021).

Sundimi i së drejtës si vlerë themelore e rendit kushtetues ndër të tjera përfshin parimin e sigurisë juridike sipas të cilit në rendin juridik duhet të ketë dispozita të qarta, të sakta dhe koncize, në mënyrë që subjektet e së drejtës të mos përballen me një situatë të interpretimit të ndryshëm në zbatimin që mund të çojë në arbitraritet dhe si pasojë qytetarët të mos mund t’i realizojnë të drejtat e tyre dhe të përmbushin obligimet e tyre ligjore, respektivisht t’i përmbushin ato në mënyrë të pabarabartë, në kundërshtim me nenin 9 të Kushtetutës.

Pretendimet e parashtruesit në iniciativë se dispozita e kontestuar është në kundërshtim me nenin 9 të Kushtetutës në atë mënyrë që normat e tatimit mbi pronën për tokën bujqësore që nuk shfrytëzohet për prodhim bujqësor mund të rriten nga tre në pesë herë në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni, Gjykata vlerësoi se ato janë të baza nga këto arsye:

Nga analiza e nenit të kontestuar 6 paragrafi 3 të Ligjit për Tatimet mbi Pronë sipas të cilit normat e tatimit mbi pronë për tokën bujqësore që nuk shfrytëzohet për prodhimtari bujqësore janë rritur trefish në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni, konsiderojmë se mungon përcaktimi i qartë dhe i plotë i kritereve në bazën e të cilave do të llogaritet tatimi për tokën bujqësore që nuk shfrytëzohet për prodhim bujqësor.

Krahas kësaj, sipas Gjykatës, paqartësia e dispozitës së kontestuar rrjedh edhe nga fakti se në kuadër të Ligjit, mënyra dhe procedura për përcaktimin e mospërdorimit të tokës bujqësore që nuk shfrytëzohet për prodhimtari bujqësore nuk janë të përcaktuara, pra nuk ka kritere të qarta si, çfarë dhe para cilit autoritet dëshmohet përdorimi ose mospërdorimi i tokës bujqësore, që mund të çojë deri në arbitraritet të zbatimit, respektivisht të krijojë pasiguri juridike në praktikën juridike për subjektet që preken nga çështja konkrete juridike. Kjo pasi në kuadër të Ligjit nuk është përcaktuar çështja e mospërdorimit të tokës bujqësore dhe as nuk parashikohet që aktet nënligjore të funksionalizojnë apo përcaktojnë saktësisht kriteret dhe veprimet e organeve përgjegjëse për përcaktimin e mos përdorimit të të njëjtit, i cili është një moment kyç për përcaktimin e një tatimi trefish më të lartë për pronarët e të njëjtës.

Vlera themelore, sundimi i së drejtës në një sistem apo rend juridik duhet të realizohet përmes dominimit të normës juridike e cila duhet të jetë e qartë, e saktë dhe e kuptueshme, e cila nuk do të lërë mundësinë e interpretimit të ndryshëm dhe zbatimit të ndryshëm të saj që mund të çojë në shkeljen e parimit të sigurisë juridike të qytetarëve. Në këtë kontekst, siguria juridike dhe sundimi i së drejtës janë në funksion të garantimit të parimit të barazisë së qytetarëve të përcaktuar në nenin 9 të Kushtetutës. Pra, në rrethana të dispozitave ligjore të paqarta dhe të pasakta nga të cilat nuk mund të përcaktohet se kush, me çfarë dhe si e përcakton zgjidhjen ligjore “që nuk përdoret” dhe “për më shumë se 6 muaj”, përveç sigurisë juridike, Gjykata vlerësoi se është shpier në dyshim edhe parimi i barazisë.

Domethënë, në mungesë të kritereve të përcaktuara qartë të zgjidhjes ligjore “që nuk përdoret”, “më gjatë se 6 muaj” dhe mënyrës së vërtetimit të përdorimit, gjegjësisht mospërdorimit (me çfarë dhe para cilit organ dëshmohet), zbatimi i dispozitës së kontestuar mundet në mënyrë arbitrare të zbatohet nga komuna të ndryshme në mënyrë të ndryshme duke zbatuar rregulla të ndryshme, me të cilat qytetarët mund të futen jo vetëm në pasiguri juridike, por edhe do të trajtohen ndryshe në të drejtat dhe obligimet e tyre varësisht se në cilën komunë cilin kriter do ta zbatojë, që paraqet shkeljen e parimit të barazisë.

Me Ligjin për Tatimin mbi Pronë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.151/2021), rregullohet mënyra e tatimimit të tatimit mbi pronën, tatimit mbi trashëgiminë dhe dhuratën dhe të tatimit mbi qarkullimin e paluajtshmërive, ndërsa neni 6 i ligjit rregullon shkallët tatimore me të cilat mblidhet tatimi mbi pronë në atë mënyrë që: 1. Normat e tatimit mbi pronë janë proporcionale dhe arrijnë nga 0,10% në 0,20%. 2. Normat e tatimit mbi pronë mund të përcaktohen sipas llojit të pronës. 3. Normat e tatimit mbi pronë për tokën bujqësore që nuk shfrytëzohet për prodhimtari bujqësore rriten trefish në raport me normat e përcaktuara në pikën 1 të këtij neni. 4. Normat e tatimit mbi pronë për paluajtshmëritë tjera të përshkruara në nenin 2 paragrafi 1 pika 1 të këtij ligji që janë në pronësi të shtetit ose komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit si dhe në pronësi të personave juridikë dhe fizikë, ndërsa që nuk shfrytëzohen nga pronari ose nuk janë dhënë me qira për më shumë se gjashtë muaj gjatë një viti, rriten trefish në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni. 5. Shteti, komunat, komunat në Qytetin e Shkupit dhe Qyteti i Shkupit, si dhe personat fizikë dhe juridikë të cilët nuk deklarojnë se nuk e shfrytëzojnë paluajtshmërinë në posedim, do të paguajnë tatim pesëfish më të lartë se sa normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni. 6. Lartësia e normave nga paragrafi 1 i këtij neni caktohet me vendim të këshillit të komunës, këshillit të komunës në Qytetin e Shkupit dhe këshillit të Qytetit të Shkupit në pajtim me Ligjin për Qytetin e Shkupit.

Sipas nenit 16 të Ligjit, rregullohet që: 1. Normat e tatimit mbi trashëgiminë dhe dhuratën janë proporcionale dhe të ndryshme varësisht nga radha e trashëgimisë. 2. Tatimi mbi trashëgiminë dhe dhuratën për një tatimpagues të rendit të dytë të trashëgimisë llogaritet me normën 2% deri në 3%, dhe për një tatimpagues të rendit të tretë të trashëgimisë ose një të një tatimpaguesi që nuk ka lidhje me trashëgimlënësin, tatimi llogaritet në normën 4% deri në 5%. 3. Lartësia e normave nga paragrafi 2 i këtij neni caktohet me vendim të Këshillit të Komunës. 4. Niveli i normave nga paragrafi 2 i këtij neni caktohet me vendim të Këshillit të Komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshillit të Qytetit të Shkupit në pajtim me Ligjin për Qytetin e Shkupit.

Normat e tatimit mbi trashëgiminë dhe dhuratën përcaktohen me nenin 16 të Ligjit, si proporcionale dhe të ndryshme varësisht nga rendi e trashëgimisë (paragrafi 1). Tatimi mbi trashëgiminë dhe dhuratën për një tatimpagues të rendit të dytë të trashëgimisë llogaritet në masën 2% deri në 3% ndërsa për një tatimpagues të rendit të tretë të trashëgimisë ose një tatimpaguesi që nuk ka lidhje me trashëgimlënësin, tatimi llogaritet në një normë prej 4% deri në 5% (paragrafi 2). Në pajtim me paragrafët 3 dhe 4 kontestues të këtij neni, lartësia e normave nga paragrafi 2 i këtij neni caktohet me vendim të këshillit të komunës, këshillit të komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshillit të Qytetit të Shkupit në pajtim me Ligjin për Qytetin e Shkupit.

Në përgjigje të këtyre pretendimeve, Gjykata vlerësoi se duhet të merret parasysh se sipas nenit 10 paragrafi 1 të Ligjit për Tatimin mbi Pronë, tatimi mbi trashëgimi dhe dhuratë paguhet në paluajtshmërinë dhe të drejtën e uzufruktit dhe shfrytëzimit të pronës së paluajtshme, të cilat trashëgimtarët, gjegjësisht pranuesit e dhuratave i trashëgojnë, gjegjësisht i marrin në bazë të Ligjit për Trashëgiminë, gjegjësisht kontratës për dhuratë.

Në përputhje me nenin 22 paragrafin 1 të Ligjit, normat e tatimit mbi qarkullim të pronës së paluajtshme janë proporcionale dhe arrijnë nga 2% deri në 4%. Sipas paragrafëve kontestues 2 dhe 3 të këtij neni, lartësia e normave nga paragrafi 1 i këtij neni caktohet me vendim të këshillit të komunës, këshillit të komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshillit të Qytetit të Shkupit në pajtim me Ligjin për Qytetin e Shkupit.

Nisur nga dispozitat e përmendura kushtetuese dhe ligjore, si dhe rregullimi i përgjithshëm normativ i tatimit mbi pronë me Ligjin për tatimin mbi pronë, duke marrë parasysh përmbajtjen e dispozitave kontestuese dhe arsyet për të cilat ato kontestohen, Gjykata vlerësoi se ato nuk mund të vihen nën dyshim nga pikëpamja kushtetuese. Kjo pasi Kushtetuta garanton të drejtën e qytetarëve për vetëqeverisje lokale, duke e ngritur atë në nivelin e një vlere themelore të rendit kushtetues. Në kuadër të realizimit të kësaj të drejte kushtetuese, qytetarët marrin pjesë drejtpërdrejt dhe nëpërmjet përfaqësuesve (këshillit të komunës) në vendimmarrje për çështje me rëndësi lokale, duke përfshirë edhe çështjet e financimit lokal.

Sipas rregullativës së përmendur ligjore, tatimet mbi pronë janë të hyra të komunës dhe përcaktimin dhe mbledhjen e tyre e kryen administrata komunale. Në të njëjtën kohë, ligjvënësi, përveç përcaktimit të tatimit mbi pronë, ka përcaktuar edhe normat tatimore për llogaritjen e obligimit tatimor edhe atë në proporcion, duke përcaktuar normën në të cilën këshilli i komunës është i autorizuar të përcaktojë shumën specifike të shkallës tatimore për çdo komunë. Kjo posaçërisht për shkak se në Republikën e Maqedonisë ka shumë komuna të ndryshme për nga sipërfaqja, numri i banorëve dhe shtrirja urbane, prandaj arsyetohet që shuma e tatimit mbi pronë të përcaktohet në kuadër të kornizës ligjore nga këshilli i komunës, përkatësisht këshilli i Qytetit të Shkupit me rregulloren e vet, në përputhje me specifikat e secilit prej tyre. Në këtë mënyrë, ligjvënësi ka siguruar që pushteti lokal të fitojë njëfarë pavarësie nga pushteti qendror në aspektin financiar, i udhëhequr nga parimet e ekonomisë, efikasitetit dhe efektivitetit, që është në funksion të sigurimit të procesit të decentralizimit të qeverisjes në Republikën e Maqedonisë.

Për sa më sipër, Gjykata vlerësoi se pretendimet në iniciativë në lidhje me faktin se mungesa në Ligj e kritereve dhe matjeve më të përafërta për përcaktimin e shumës së normave tatimore të përcaktuara nga administrata komunale, nënkupton shkelje të parimeve kushtetuese në dëm të qytetarëve – tatimpaguesve, janë themeluar pjesërisht.

Duke marrë parasysh sa më sipër, theksohet se Ligji për tatimin mbi pronë është miratuar në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut, gjegjësisht me Ligjin për Tatimin mbi Pronë, dhe me këtë është krijuar mekanizmi i cili ndër të tjera, ka si qëllim parësor përmirësimin e disiplinës fiskale të komunave dhe administratës komunale që janë të përfshira në procesin e decentralizimit të pushtetit. Përkatësisht, tatimi mbi pronë përfaqëson burimin e të hyrave vetanake të njësive të vetëqeverisjes lokale në pajtim me nenin 4 paragrafi 1 të Ligjit për financimin e njësive të vetëqeverisjes lokale.

E gjithë kjo ndikon në drejtim të pengimit të shmangies së pagesës së tatimeve mbi pronë në të gjithë këtë përfshirje dhe në mbrojtjen e qytetarëve, gjegjësisht të gjithë personave fizikë dhe juridikë që paguajnë rregullisht tatimet dhe përmbushin obligimet e tyre tatimore në kohë. Kjo ndjek shembullin e rregullimit tatimor dhe politikës tatimore në vendet e rajonit dhe më gjerë. Në kuadër të sa më sipër në lidhje me përcaktimin e lartësisë së normave të parapara me dispozitat e lartpërmendura kontestuese të Ligjit për tatimin mbi pronë, synohet këshilli i komunës, komunat e Qytetit të Shkupit dhe Qyteti i Shkupit, ku ndodhet prona, për të gjithë qytetarët, prona e të cilëve është pjesë e territorit të komunës kompetente, me vendim ta caktojë lartësinë e normave. Në këtë kuptim konsiderohet se nuk ka bazë pohimi i parashtruesit të iniciativës se për persona të caktuar dhe për pronë të caktuar, është lënë mundësia e përcaktimit të normës së ndryshme të tatimit mbi pronë.

Dhe kjo kryesisht për shkak se normat, në përputhje me diapazonin e përcaktuar me Ligjin për Tatimet mbi Pronën, (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 192/2015, 23/2016 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 151/2021) përcaktohen me vendim të këshillit të një komune të caktuar për pronën që ndodhet brenda kufijve të asaj komune dhe e njëjta gjë – konkretisht për tatimin mbi fitim të pasurive të paluajtshme pasi baza tatimore e saj ka vlerën e tregut të pasurisë së paluajtshme në momentin e detyrimit, e cila nga ana e saj përcaktohet sipas Metodologjisë për vlerësimin e vlerës së tregut të pasurisë së paluajtshme (neni 21 i Ligjit).

Pra, normat e kontestuara nga nenet e veçanta të Ligjit, të theksuara në iniciativë, nuk kanë për qëllim diskriminimin e qytetarëve në asnjë bazë, duke qenë se ato nuk përcaktohen individualisht por në nivel komunal. Njëkohësisht, në lidhje me nenin 16 kontestues të Ligjit për tatimin mbi pronë, thuhet se dispozitat paraprakisht janë përcaktuar dhe harmonizuar me miratimin e Ligjit për trashëgimi (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 47/96), dhe të njëjtat janë të zbatueshme edhe sot e kësaj dite.

Lidhur me dispozitën kontestuese të nenit 6 paragrafi 3 të Ligjit, se normat e tatimit mbi pronë për tokën bujqësore që nuk shfrytëzohet për prodhimtari bujqësore mund të rriten nga tre deri në pesë herë, duke kontestuar kështu se si do të vlerësohet se kujt mund t’i caktohen normat me rritje prej tre, katër ose pesë herë nga të njëjtat që janë përcaktuar në paragrafin 1 të nenit 6 të ligjit, thuhet se sipas nenit 3 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Tatimin mbi Pronë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 151/21) me të cilin ndryshohet neni 6 i Ligjit, kjo dispozitë është ndryshuar, respektivisht, në përputhje me të, normat e tatimit mbi pronë për tokat bujqësore që nuk përdoren për prodhimtari bujqësore rriten tre herë në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të të njëjtit nen. Prandaj, është me bazë kjo pjesë e iniciativës, e cila e konteston dispozitën e nenit 6, paragrafi 3 të Ligjit.

Në përgjigje të pretendimeve lidhur me nenin 16 të Ligjit, Gjykata vlerësoi se duhet të merret parasysh se sipas nenit 10 paragrafi 1 të Ligjit për Tatimin mbi Pronë, tatimin mbi trashëgiminë dhe dhuratë paguhet për pronë të paluajtshme dhe të drejtën e uzufruktit dhe shfrytëzimin e pronës së paluajtshme, të cilën trashëgimtarët, përkatësisht marrësit e dhuratave e trashëgojnë, respektivisht e marrin në bazë të ligjit për trashëgiminë, gjegjësisht marrëveshjes për dhuratë, prandaj edhe pretendimet nga iniciativa që kundërshtojnë dispozitën e nenit 16 të Ligjit janë pjesërisht të bazuara. Përmbajtja e paragrafit 3 të nenit 6 të ligjit, të cilin parashtruesi e citon në iniciativë (që normat e tatimit mbi pronë për tokën bujqësore që nuk përdoret për prodhimtari bujqësore mund të rriten nga tre në pesë herë në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni), është një zgjidhje ligjore e braktisur. Konkretisht, me nenin 3 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Tatimin mbi Pronë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 151/2021), neni 6 ndryshohet në tërësi, ashtu që neni 6 paragrafi 3 i Ligji për Tatimin mbi Pronë është duke rregulluar që normat e tatimit mbi pronë për tokën bujqësore që nuk përdoret për prodhimtari bujqësore të rriten tre herë në raport me normat e përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni (dhe jo nga tre në pesë herë).

Sipas kësaj që u tha më sipër, Gjykata përcaktoi se neni 6 paragrafi 3 dhe neni 16 paragrafi 1 janë në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 dhe nenin 9 paragrafin 2 të Kushtetutës.

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të
Republikës së Maqedonisë së Veriut, dr. Darko Kostadinovski