У.бр.88/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.88/2024
Скопје, 9 октомври 2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 73 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 9 октомври 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 2 став 1 алинеја 1 од Тарифата за надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за давање на примарна правна помош („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2019), донесена од министерот за правда, број 01-4047/1 од 26.09.2019 година.

Образложение

Оливер Давидовски од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорената одредба означена во диспозитивот на ова решение.

Во иницијативата подносителот ги цитира содржините на член 4, член 6 став 1, член 8 став 2 и член 12 од Законот за бесплатна правна помош, кои се однесуваат на опсегот на примарната правна помош, обврските на давателите, како и правото на надоместок на трошоците на здруженијата и правните клиники за дадената примарна правна помош.

Според наводите во иницијативата, оспорената одредба од Тарифата која предвидува надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники со определен број бодови за иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош е во спротивност со член 8 став 2 од Законот кој децидно пропишува дека при давањето на примарна правна помош, давателот го известува заинтересираното лице за правата и обврските на корисниците на бесплатна правна помош и за постапката за добивање на примарна и на секундарна правна помош, без никаков надоместок.

Подносителот смета дека иницијалниот правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош, кој произлегува од член 6 став 1 алинеја 1 од Законот се однесува директно за известувањето на заинтересираното лице за правата и обврските на корисниците на бесплатна правна помош и за постапката за добивање на примарна и секундарна правна помош, регулиран во член 8 став 2 од Законот во кој е предвидено дека давателите на примарна правна помош истиот го обезбедуваат без никаков надоместок, а во корист на заинтересираното лице.

Во контекст на изнесеното подносителот се повикува на правната сигурност како елемент на владеење на правото и начелото на законитост кое дефинира дека општите правни акти со пониска правна сила мора да бидат во целосна согласност со општите правни акти со повисока правна сила, како и уставната обврска за усогласеност на прописите со Уставот и законите, определена во член 51 од Уставот.

Од изнесените причини, со иницијативата се бара Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорената одредба од Тарифата за надомест на трошоците за работа за здруженијата и правните клиники за давање на примарна правна помош и му предлага на Судот, истата да ја укине.

На седницата Судот утврди дека оспорениот член 2 став 1 алинеја 1 од Тарифата за надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за давање на примарна правна помош („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2019) е со следната содржина:

Надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за вршење на работи на примарна правна помош се определува со бодови и тоа:
– за иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош – 5 бода.

III

Владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија предвидена во член 8 став 1 алинеja 3 од Уставот на Република Северна Македонија.

Според член 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и законот. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и законите.

Со Законот за бесплатна правна помош („Службен весник на Република Северна Македонија” број 101/2019 и 194/24) се уредуваат општите правила за обезбедување на бесплатната правна помош, видовите, опсегот на бесплатната правната помош, давателите и корисниците на бесплатна правна помош, нивните обврски и одговорности, постапката во која се остварува правото на бесплатна правна помош, финансирањето, наградата и надоместокот на трошоците за дадената бесплатна правна помош, бесплатна правна помош во прекугранични спорови, транспарентност и отчетност во давањето бесплатна правна помош, посебните постапки за правна помош, надзорот над примената на овој закон и други прашања кои се однесуваат на бесплатната правна помош (член 1).

Во член 3 точка 1 од Законот е утврдено дека бесплатна правна помош е правна помош одобрена и финансирана од страна на државата на начин и под услови предвидени со овој закон.

Законот во член 4 уредува дека бесплатната правна помош може да биде дадена како примарна правна помош и секундарна правна помош, дека примарната правна помош се дава од страна на овластено службено лице на Министерството, овластено здружение и правна клиника, додека секундарна правна помош даваат адвокати во постапка пред суд, државен орган, Фондот на пензиското и инвалидското осигурување на Северна Македонија, Фондот за здравствено осигурување на Северна Македонија и лица кои вршат јавни овластувања, согласно со одредбите од овој закон. Воедно, според овој член, средствата за одобрување на бесплатната правна помош и трошоците за дадената правна помош во постапките предвидени со овој закон се обезбедуваат од буџетот на Министерството, како и од донации и други приходи во согласност со закон.

Според член 5 од Законот, право на примарна правна помош имаат сите физички лица кои имаат живеалиште или престојувалиште на територијата на Република Северна Македонија.

Опсегот на примарна правна помош е уреден во член 6 од Законот на начин што примарна правна помош опфаќа:
– иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош,
– општа правна информација,
– општ правен совет,
– помош при комплетирање на барањето за секундарна правна помош,
– помош при пополнување на формулари, обрасци издадени од управен орган во управна постапка за социјална заштита и заштита на правата на децата; пензиско, инвалидско и здравствено осигурување; заштита на жртви на родово базирано насилство и семејно насилство; постапка за упис во матична книга на родени; стекнување со документи за лична идентификација и државјанство и
– составување на претставки до Комисијата за заштита од дискриминација и до Народниот правобранител и барања за заштита на слободи и права до Уставниот суд на Република Северна Македонија.

Член 7 од Законот уредува дека примарна правна помош се дава на секое заинтересирано лице (став 1). Првичната средба во Министерството, во овластеното здружение, во правната клиника е со цел на лицето кое е заинтересирано да му се објасни природата на проблемот или да му се помогне да дознае дали проблемот е правно прашање, дали истото е во рамките на опфатот на правните услуги кои Министерството, здружението и правната клиника ги даваат, како и видовите на правна помош кои се најсоодветни за лицето (став 2).

Обврските на давателите на примарна правна помош се определени во член 8 од Законот кој е со следната содржина:
(1) Давателите се должни да даваат примарна правна помош и да соработуваат меѓусебно согласно одредбите од овој закон.
(2) При давањето на примарна правна помош од ставот (1) на овој член, давателот го известува заинтересираното лице за правата и обврските на
корисниците на бесплатна правна помош и за постапката за добивање на примарна и на секундарна правна помош, без никаков надоместок.
(3) Давателот има обврска на лицето да му помогне да го пополни барањето за секундарна правна помош како и изјавата за неговата финансиска состојба и финансиската состојба на членовите на неговото семејство, кон кое се приложени оние документи кои само лицето ги поседува и може да ги обезбеди, а се однесуваат на правното прашање за чие решавање се бара правна помош. Министерството по службена должност ги прибавува и сите други потребни документи од надлежни институции.
(4) Врз основа на првичната средба со лицето и целокупната прибавена документација, давателот најдоцна во рок од два дена од средбата ќе изготви кратко писмено мислење за предметот кое ќе го приклучи кон списите и ќе го комплетира барањето за секундарна правна помош.
(5) Здружението или правната клиника во рок од четири дена од приемот на барањето, истото го доставува до подрачното одделение на Министерството кое се наоѓа на подрачјето на кое лицето има живеалиште или престојувалиште.
(6) Давателите водат евиденција за дадената примарна правна помош.
(7) Здружението за податоците што се однесуваат на дадената примарна правна помош е должно да доставува месечни извештаи до Министерството. Правната клиника е должна да доставува извештаи на секои шест месеци до Министерството.
(8) За дадената примарна правна помош здружението и правната клиника имаат право на надоместок согласно со членот 12 од овој закон.

Со Законот се предвидува финансирање на здруженијата и правните клиники како даватели на примарна правна помош од страна на Министерството за правда, а финансирањето се врши согласно со член 11 од Законот врз основа на објавен јавен конкурс од страна на Министерството за правда.
Со член 12 став 1 од Законот, се уредува дека здружението и правната клиника кои не се финансираат согласно со член 11 од овој закон, имаат право на надоместок за дадената примарна правна помош за секој предмет одделно за кој е одобрено барање за секундарна правна помош.

Согласно со член 12 став 2 од Законот, здружението и правната клиника имаат право на надоместок и за дадената примарна правна помош од член 6 алинеи 5 и 6 од овој закон за следните лица: корисници на права на парична помош од социјална заштита, приматели на инвалидска пензија и жртви на семејно и родово базирано насилство.

Со член 12 став 3 од Законот, се уредува дека надоместокот од ставовите 1 и 2 на овој член се пресметува врз основа на трошковникот за обемот на извршената работа, а согласно со Тарифата за надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за давање на примарна правна помош.

Според член 12 став 4 од Законот, министерот ги пропишува образецот за трошковникот и тарифата од ставот (3) на овој член.

Министерот за правда, повикувајќи се на овластувањето од член 12 став 4 од Законот, ја донел Тарифата со која се определува надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за вршење на работи на примарна правна помош (член 1 од Тарифата).

Според наводите во иницијативата, оспорената одредба од Тарифата која уредува дека надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за вршење на работи на примарна правна помош се определува со бодови, а за иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош изнесува 5 бода, е во спротивност со член 8 став 2 од Законот за бесплатна правна помош.

Тргнувајќи од пошироката анализа на изнесените законски одредби, произлегува дека примарна правна помош е вид на бесплатна правна помош одобрена и финансирана од страна на државата на начин и под услови предвидени со Законот за бесплатна правна помош, а даватели се овластено службено лице на Министерството, овластено здружение и правна клиника. Примарна правна помош, меѓу другото, опфаќа иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош. Средствата за одобрување на бесплатната правна помош и трошоците за дадената правна помош во постапките предвидени со овој закон се обезбедуваат од буџетот на Министерството, како и од донации и други приходи во согласност со закон.

Имајќи ги предвид наводите во иницијативата, во корелација со содржината на изнесените законски одредби неспорно произлегува правото на надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за дадената примарна правна помош, кое понатаму е разработено во оспорената одредба во Тарифата. Притоа, потребно е да се има предвид дека член 8 став 2 од Законот ја уредува обврската на давателот на примарна правна помош без никаков надоместок да го известува заинтересираното лице за правата и обврските на корисниците на бесплатна правна помош како и за постапката за добивање примарна и секундарна правна помош. Меѓутоа, правото на надоместок здружението и правната клиника како даватели го остваруваат според понатамошните одредби од Законот, како што предвидува член 8 став 8 од Законот, според кој за дадената примарна правна помош, здружението и правната клиника имаат право на надоместок кој го остваруваат согласно со член 12 од Законот.

Од утврдената правна и фактичка состојба произлегува дека законскиот основ за донесување на Тарифата како подзаконски акт е член 12 од Законот во кој изречно се прецизирани законските критериуми според кои здружението и правната клиника имаат право на надоместок за дадената примарна правна помош за што всушност во член 12 ставови 3 и 4 од Законот е предвидено надоместокот да се пресметува врз основа на трошковник за обемот на извршената работа, согласно предметната Тарифа.

Од Законот за бесплатна правна помош неспорно произлегува овластувањето на министерот да го пропише правото на надомест на трошоците на наведените категории даватели (здружението и правната клиника). Законски утврденото право на надоместок за дадената примарна правна помош е разработено со оспорената одредба од Тарифата за надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники на начин што надоместот се определува во бодови, а за иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош изнесува 5 бода.

Со Законот за бесплатна правна помош е утврден опсегот на дејствијата коишто ги преземаат давателите при давањето на примарна правна помош за кои согласно со Законот имаат право на надоместок за извршената работа, во кои дејствија спаѓа и подготовката, односно иницирање на правото на користење на примарната правна помош. Врз основа на цитираните одредби произлегува дека оспорениот дел од тарифата има законски основ, што е видно и од член 6 став 1 алинеја 1 од Законот во кој е предвидено дека примарната правна помош опфаќа иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош, која содржина е пренесена во член 2 став 1 алинеја 1 од Тарифата.

Од уставно-судската анализа Судот утврди дека уредувањето во оспорената одредба од Тарифата е во функција на разработка на одредбите од Законот со кои се определува надомест на трошоците за работа на здружението и правната клиника за дадената примарна правна помош, во согласност со владеењето на правото, како темелна вредност на уставниот поредок.
Имајќи го предвид погоре изнесеното, не може основано да се постави прашањето за несогласноста на оспорената одредба од Тарифата за надомест на трошоците за работа на здруженијата и правните клиники за давање на примарна правна помош („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2019) со член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот, ниту со член 8 став 2 од Законот за бесплатна правна помош на кои се повика подносителот во иницијативата.

Врз основа на наведеното, Судот, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.88/2024
Shkup, 9 tetor 2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 73 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 9 tetor 2024, miratoi

A K T V E N D I M

NUK UNICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 2 paragrafi 1 alineja1 nga Tarifa për kompensimin e shpenzimeve të punës së shoqatave dhe klinikave juridike për ofrimin e ndihmës parësore juridike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 199/2019) , miratuar nga ministri i Drejtësisë, nr. 01-4047/1 të datës 26.09.2019.

Arsyetim

Oliver Davidovski nga Shkupi, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitës kontestuese të shënuar në dispozitiv të këtij aktvendimi.

Në iniciativë, parashtruesi citon përmbajtjen e nenit 4, nenit 6 paragrafit 1, nenit 8 paragrafit 2 dhe nenit 12 të Ligjit për ndihmën juridike falas, të cilat i referohen fushëveprimit të ndihmës juridike parësore, detyrimeve të ofruesve, si dhe si të drejtën e kompensimit të shpenzimeve të shoqatave dhe klinikave juridike për ndihmën juridike primare të dhënë.

Sipas pretendimeve në iniciativë, dispozita e kontestuar e Tarifës, e cila parashikon kompensimin e shpenzimeve të punës së shoqatave dhe klinikave juridike me një numër të caktuar pikësh për këshilla fillestare juridike për të drejtën e përdorimit të ndihmës juridike falas, është në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 2 të Ligjit, i cili përcakton në mënyrë të prerë se me rastin e dhënies së ndihmës juridike primare, ofruesi e informon personin e interesuar për të drejtat dhe detyrimet e shfrytëzuesve të ndihmës juridike falas dhe për procedurën e marrjes së ndihmës primare dhe sekondare juridike, asnjë kompensim.

Parashtruesi konsideron se këshilla fillestare juridike për të drejtën e përdorimit të ndihmës juridike falas, e cila rrjedh nga neni 6 paragrafi 1 alineja 1 të Ligjit i referohet drejtpërdrejt njoftimit të personit të interesuar për të drejtat dhe detyrimet e përdoruesve të ndihmës juridike falas dhe procedurës për marrjen e ndihmës juridike parësore dhe dytësore, të rregulluar në nenin 8 paragrafi 2 të Ligjit, i cili parasheh që dhënësit e ndihmës juridike parësore e sigurojnë atë pa asnjë kompensim dhe në dobi të personit të interesuar.]

Në kuadër të sa më sipër, parashtruesi i referohet sigurisë juridike si një element i sundimit të së drejtës dhe parimit të ligjshmërisë, i cili përcakton se aktet e përgjithshme juridike me fuqi më të ulët juridike duhet të jenë në përputhje të plotë me aktet e përgjithshme juridike me fuqi juridike më të lartë, si dhe obligimin kushtetues për respektimin e rregullave me Kushtetutën dhe ligjet, të përcaktuara në nenin 51 të Kushtetutës.

Për arsyet e cekura, iniciativa kërkon nga Gjykata Kushtetuese që të fillojë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitës kontestuese të Tarifës për kompensimin e shpenzimeve të punës për shoqatat dhe klinikat juridike për ofrimin e ndihmës juridike parësore dhe i propozon Gjykatës që ta shfuqizojë atë.

Gjykata në seancë konstatoi se neni i kontestuar 2 paragrafi 1 alineja 1 nga Tarifa për kompensimin e shpenzimeve për punën e shoqatave dhe klinikave juridike për ofrimin e ndihmës parësore juridike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 199/ 2019) ka përmbajtjen e mëposhtme:

Kompensimi i shpenzimeve për punën e shoqatave dhe klinikave juridike për kryerjen e punës së ndihmës parësore juridike përcaktohet me pika, përkatësisht:
– për këshilla fillestare juridike për të drejtën e përdorimit të ndihmës juridike falas – 5 pikë.

III

Sundimi i ligjit është një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut të paraparë në nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe ligj. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 110 paragrafi 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Me Ligjin për ndihmë juridike falas (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 101/2019 dhe 194/24) rregullohen rregullat e përgjithshme për ofrimin e ndihmës juridike falas, llojet, përfshirja e ndihmës juridike falas, ofruesit dhe shfrytëzuesit e ndihmës juridike falas, obligimet dhe përgjegjësitë e tyre, procedura në të cilën ushtrohet e drejta e ndihmës juridike falas, financimi, shpërblimi dhe kompensimi i shpenzimeve për ndihmën juridike falas të ofruar, ndihma juridike falas në kontestet tejkufitare, transparenca dhe llogaridhënia në dhënien e ndihmës juridike falas, procedurat e veçanta për ndihmën juridike, mbikëqyrja e zbatimit të këtij ligji dhe çështje të tjera që kanë të bëjnë me ndihmën juridike falas (neni 1).

Në nenin 3 pika 1 të Ligjit thuhet se ndihma juridike falas është ndihma juridike e miratuar dhe financuar nga shteti në mënyrën dhe kushtet e parashikuara me këtë Ligj.

Ligji në nenin 4 rregullon se ndihma juridike falas mund të jepet si ndihmë juridike parësore dhe ndihmë juridike dytësore, se ndihma juridike parësore jepet nga personi i autorizuar zyrtari i Ministrisë, shoqata e autorizuar dhe klinika juridike, ndërsa ndihma juridike dytësore jepet nga avokatët në procedurë para gjykatës, organit shtetëror, Fondit për sigurim pensional dhe invalidor të Maqedonisë së Veriut, Fondit të sigurimeve shëndetësore të Maqedonisë së Veriut dhe personave që ushtrojnë kompetenca publike, në përputhje me dispozitat e këtij ligji. Në të njëjtën kohë, sipas këtij neni, mjetet për miratimin e ndihmës juridike falas dhe shpenzimet për ndihmën juridike të ofruar në procedurat e parashikuara në këtë ligj sigurohen nga buxheti i Ministrisë, si dhe nga donacionet dhe të ardhurat e tjera në përputhje me ligjin.

Sipas nenit 5 të Ligjit, të drejtën për ndihmë primare juridike e kanë të gjithë personat fizik që kanë vendbanim ose vendqëndrim në territorin e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Fusha e ndihmës juridike parësore është e rregulluar në nenin 6 të Ligjit në atë mënyrë që ndihma juridike parësore përfshin:
– këshilla iniciale juridike për të drejtën për të përdorur ndihmën juridike falas,
– informacione të përgjithshme juridike,
– këshilla të përgjithshme juridike,
– ndihmë në plotësimin e kërkesës për ndihmë juridike dytësore,
– ndihmë në plotësimin e formularëve të lëshuar nga organi administrativ në procedurë administrative për mbrojtjen sociale dhe mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve; sigurimin pensional, invalidor dhe shëndetësor; mbrojtjen e viktimave të dhunës me bazë gjinore dhe dhunës në familje; procedura e regjistrimit në librin amë të të lindurve; pajisja me dokumentacione personale të identifikimit dhe shtetësisë dhe
– hartimi i peticioneve deri te Komisioni për mbrojtje nga diskriminimi dhe te Avokati i popullit dhe kërkesa për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Neni 7 i ligjit rregullon se ndihma juridike parësore i jepet çdo personi të interesuar (paragrafi 1). Takimi fillestar në Ministri, në shoqatën e autorizuar, në klinikën juridike ka për qëllim t’i shpjegojë natyrën e problemit personit që është i interesuar ose ta ndihmojë atë për të kuptuar nëse problemi është çështje juridike, nëse është brenda fushëveprimit të shërbimeve juridike që ofrojnë Ministria, shoqata dhe klinika juridike, si dhe llojet e ndihmës juridike që janë më të përshtatshme për personin (paragrafi 2).

Obligimet e dhënësve të ndihmës parësore juridike janë të përcaktuara në nenin 8 të ligjit, i cili ka këtë përmbajtje:
(1) Ofruesit janë të detyruar të ofrojnë ndihmë primare juridike dhe të bashkëpunojnë me njëri-tjetrin në pajtim me dispozitat e këtij ligji.
(2) Me rastin e dhënies së ndihmës primare juridike nga paragrafi (1) i këtij neni, ofruesi e informon personin e interesuar për të drejtat dhe detyrimet e shfrytëzuesve të ndihmës juridike falas dhe për procedurën e përfitimit të ndihmës juridike parësore dhe dytësore, pa asnjë kompensim.
(3) Ofruesi ka për detyrë ta ndihmojë personin në plotësimin e kërkesës për ndihmë juridike dytësore si dhe deklaratën për gjendjen e tij financiare dhe gjendjen financiare të anëtarëve të familjes së tij, së cilës i bashkëngjiten ato dokumente që posedon vetëm personi dhe mund të parashikojë dhe t’i referohet çështjes juridike për zgjidhjen e së cilës kërkohet ndihma juridike. Ministria sipas detyrës zyrtare merr të gjitha dokumentet tjera të nevojshme nga institucionet kompetente.
(4) Në bazë të takimit fillestar me personin dhe të gjithë dokumentacionit të marrë, ofruesi do të përgatisë një mendim të shkurtër me shkrim për këtë çështje, të cilin do ta shtojë në dosje dhe do ta plotësojë kërkesën për ndihmë juridike dytësore, jo më vonë se brenda dy ditësh nga takimi.
(5) Shoqata ose klinika juridike, në afat prej katër ditësh nga marrja e kërkesës, e dërgon në seksionin e njësisë rajonale të Ministrisë që ndodhet në zonën ku personi ka vendbanim ose vendqëndrim.
(6) Ofruesit mbajnë evidencë për ndihmën primare juridike të ofruar.
(7) Shoqata është e obliguar t’i dërgojë Ministrisë raporte mujore për të dhënat lidhur me ndihmën parësore juridike të ofruar.
Klinika Juridike është e obliguar që çdo gjashtë muaj të dërgojë raporte në Ministri.
(8) Për ndihmën parësore juridike të dhënë, shoqata dhe klinika juridike kanë të drejtë në kompensim në pajtim me nenin 12 të këtij ligji.

Ligji parasheh financimin e shoqatave dhe klinikave juridike si ofrues të ndihmës parësore juridike nga Ministria e Drejtësisë dhe financimi bëhet në përputhje me nenin 11 të Ligjit në bazë të konkursit publik të shpallur nga Ministria e Drejtësisë.

Me nenin 12 paragrafi 1 të Ligjit, rregullohet që shoqata dhe klinika juridike që nuk financohen në pajtim me nenin 11 të këtij ligji, kanë të drejtë në kompensim për ndihmën parësore juridike të dhënë për secilin rast veç e veç për të cilin miratohet kërkesa për ndihmë juridike dytësore.

Në pajtim me nenin 12 paragrafi 2 të Ligjit, shoqata dhe klinika juridike kanë të drejtë në kompensim për ndihmën juridike parësore të ofruar nga neni 6 paragrafët 5 dhe 6 të këtij ligji për personat në vijim: shfrytëzuesit e të drejtave të ndihmës financiare nga mbrojtja sociale, shfrytëzuesit e pensionit invalidor dhe viktimat e dhunës në familje me bazë gjinore.

Me nenin 12 paragrafi 3 të Ligjit, rregullohet që kompensimi nga paragrafët 1 dhe 2 të këtij neni të llogaritet në bazë të pasqyrës së shpenzimeve për vëllimin e punës së kryer dhe në përputhje me Tarifën për kompensimin e shpenzimeve për punën e shoqatave dhe klinikave juridike për ofrimin e ndihmës juridike parësore.

Sipas nenit 12 paragrafi 4 të Ligjit, ministri përcakton formularin për pasqyrën e shpenzimeve dhe tarifën nga paragrafi (3) i këtij neni.

Ministri i Drejtësisë, duke iu referuar autorizimit nga neni 12 paragrafi 4 i Ligjit, ka miratuar Tarifën me të cilën përcaktohet kompensimi i shpenzimeve për punën e shoqatave dhe klinikave juridike për kryerjen e punëve të ndihmës parësore juridike (neni 1 i Tarifës).

Sipas pretendimeve në iniciativë, dispozita e kontestuar e Tarifës, e cila rregullon se kompensimi i shpenzimeve të punës së shoqatave dhe klinikave juridike për kryerjen e punës së ndihmës juridike parësore, përcaktohet me pikë dhe për këshilla fillestare juridike për të drejtën e shfrytëzimit të ndihmës juridike falas është 5 pikë, është në kundërshtim me nenin 8 paragrafi 2 të Ligjit për ndihmë juridike falas.

Duke u nisur nga analiza më e gjerë e dispozitave ligjore të paraqitura, del se ndihma juridike parësore është një lloj i ndihmës juridike falas të miratuar dhe financuar nga shteti në mënyrën dhe kushtet e përcaktuara me Ligjin për ndihmën juridike falas, dhe ofruesit janë persona të autorizuar zyrtarë të Ministrisë, shoqatës së autorizuar dhe klinikës juridike. Ndihma juridike parësore përfshin, ndër të tjera, këshilla fillestare juridike për të drejtën e përdorimit të ndihmës juridike falas. Mjetet për miratimin e ndihmës juridike falas dhe shpenzimet e ndihmës juridike të parashikuara në procedurat e parashikuara nga ky ligj sigurohen nga buxheti i Ministrisë, si dhe nga donacionet dhe të ardhurat e tjera në përputhje me ligjin.

Duke marrë parasysh pretendimet në iniciativë, në korrelacion me përmbajtjen e dispozitave ligjore të paraqitura, e drejta në kompensim për shpenzimet e punës së shoqatave dhe klinikave juridike për ndihmën e dhënë parësore juridike, e cila shtjellohet më tej në dispozitën e kundërshtuar në Tarifë, duhet të merret parasysh se neni 8 paragrafi 2 i Ligjit rregullon obligimin e dhënësit të ndihmës juridike parësore për të informuar personin e interesuar për të drejtat dhe obligimet e përfituesve të ndihmës juridike falas, si dhe procedurën për marrjen e ndihmës juridike parësore dhe dytësore. Mirëpo, shoqata dhe klinika juridike si ofrues e realizojnë të drejtën në kompensim sipas dispozitave të mëtutjeshme të Ligjit, siç parashihet në nenin 8 paragrafi 8 të Ligjit, sipas të cilit për ndihmën parësore juridike të dhënë, shoqata dhe klinikat kanë të drejtën e kompensimit, të cilin e realizojnë në përputhje me nenin 12 të Ligjit.

Nga gjendja e konstatuar juridike dhe faktike, rezulton se bazë ligjore për miratimin e Tarifës si akt nënligjor është neni 12 i ligjit, i cili shprehimisht përcakton kriteret ligjore sipas të cilave shoqata dhe klinika juridike kanë të drejtë për kompensimin e ndihmës juridike parësore të dhënë, për të cilën në fakt neni 12 paragrafi 3 dhe 4 i ligjit parashikon që kompensimi llogaritet në bazë të një pasqyre të kostos për qëllimin e punës së kryer, në përputhje me Tarifën në fjalë.

Nga Ligji për ndihmën juridike falas rrjedh padiskutim autorizimi i ministrit për të përcaktuar të drejtën e kompensimit të shpenzimeve të kategorive të caktuara të ofruesve (shoqatës dhe klinikave juridike). E drejta e përcaktuar me ligj në kompensim për ndihmën parësore juridike është elaboruar me dispozitën kontestuese të Tarifës për kompensimin e shpenzimeve të punës së shoqatave dhe klinikave juridike në atë mënyrë që kompensimi të përcaktohet në pikë dhe për këshilla fillestare juridike mbi të drejtën e shfrytëzimit të ndihmës juridike falas është 5 pikë.

Ligji për ndihmën juridike falas përcakton shtrirjen e veprimeve të ndërmarra nga ofruesit gjatë dhënies së ndihmës juridike parësore për të cilën, në përputhje me ligjin, ata kanë të drejtë në kompensim për punën e kryer, të cilat veprime përfshijnë përgatitjen, gjegjësisht inicimin e drejtës për të përdorur ndihmën parësore juridike. Nga dispozitat e cituara, rezulton se pjesa e kontestuar e tarifës ka bazë juridike, gjë që duket edhe nga neni 6 paragrafi 1 alineja 1 të Ligjit, i cili parasheh se ndihma juridike parësore përfshin këshilla juridike fillestare për të drejtën e shfrytëzimit të ndihmës juridike falas, përmbajtja e së cilës është bartur në nenin 2 paragrafi 1 alineja 1 të Tarifës.

Nga analiza kushtetuese-gjyqësore, Gjykata përcaktoi se rregullimi në dispozitën kontestimore të Tarifës është në funksion të përpunimit të dispozitave të Ligjit me të cilat përcaktohet kompensimi i shpenzimeve për punën e shoqatës dhe klinikës ligjore për ndihmën juridike parësore, në përputhje me sundimin e së drejtës, si vlerë themelore e rendit kushtetues.
Duke marrë parasysh sa më sipër, nuk mund të shtrohet me arsye çështja e mospërputhjes së dispozitës së kontestuar të Tarifës për kompensimin e shpenzimeve të punës së shoqatave dhe klinikave juridike për ofrimin e ndihmës parësore juridike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 199/2019) me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe nenin 51 të Kushtetutës, e as me nenin 8 paragrafi 2 të Ligjit për ndihmë juridike falas të referuar nga parashtruesi në iniciativë.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski