У.бр.97/2022 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.97/2022
Скопје, 09.10.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 38 алинеја 3 и член 73 алинеја 3 од Aктот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.115/2024), на седницата одржана на 9 октомври 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 2 од Уредбата за изменување на Уредбата за висина на надомест за приватизација на градежното земјиште што се приватизира, начинот и постапката за наплата на надомест за приватизација на градежно земјиште („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.81/2022), донесена од Владата на Република Северна Македонија.

Образложение
I

До Уставниот суд на Република Северна Македонија, Ацо Томановски од Скопје, застапуван од адвокат Калин Митрески, од Скопје, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на актот означен во диспозитивот на ова решение.

Според наводите во иницијативата, член 2 од Уредбата не е во согласност со повеќе одредби од Уставот, и тоа: член 52 став 4, според кој законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаи кога тоа е поповолно за граѓаните; член 55 став 2, според кој слободата на пазарот и претприемништвото можат да се ограничат со закон единствено заради одбраната на Републиката, зачувување на природата, животната средина или здравјето на луѓето и член 8 став 1 алинеја 3, според која владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија. Ова поради тоа што со оспорениот член од Уредбата се дава повратно дејство на Уредбата и иако е понеповолна за странките, се овозможува да се применува надоместокот утврден во Прегледот на веќе започнати постапки за приватизација кои се во постапка на решавање пред надлежен орган, а кои поради неажурност на органите сè уште не се решени. Наспроти нив, има повластени баратели за приватизација чии барања се веќе решени со помал износ на надоместок согласно со Уредбата пред неговата измена, од што произлегува дека со ретроактивното важење на оспорената уредба се доведени барателите во предметите кои не се окончани, во дискриминирачка и понеповолна положба од другите баратели.

Оттука, со членот 2 од Уредбата директно се повредуваат одредбите од Уставот кои се наведени и се предлага Судот да поведе постапка за оценка на уставноста и оспорениот член да го поништи. Воедно, се бара Судот да изрече времена мерка и согласно со член 37 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, да донесе решение за запирање на извршување на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на оспорената одредба од Уредбата.

На седницата Судот утврди дека Уредбата за изменување на Уредбата за висина на надомест за приватизација на градежното земјиште што се приватизира, начинот и постапката за наплата на надомест за приватизација на градежно земјиште, во член 2 предвидува дека на постапките за приватизација на градежното земјиште започнати пред денот на влегувањето во сила на оваа уредба, ќе се применува висината на надоместот определена со Прегледот кој е составен дел на оваа уредба.

III

Според член 110 ставови 1 и 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот, како и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 38 алинеја 3 од Актот на Уставниот суд, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата кога постојат други процесни пречки за одлучување по иницијативата.

Поаѓајќи од анализата на наводите во конкретната иницијатива со која се бара оцена на уставноста и законитоста на член 2 од Уредбата за изменување на Уредбата за висина на надомест за приватизација на градежното земјиште што се приватизира, начинот и постапката за наплата на надомест за приватизација на градежно земјиште, Судот утврди дека овој суд веќе постапувал и со Одлуката У.бр.36/2022 од 15 мај 2024 година го укина член 2 од Уредбата за изменување на Уредбата за висина на надомест за приватизација на градежното земјиште што се приватизира, начинот и постапката за наплата на надомест за приватизација на градежно земјиште. Одлуката е објавена во „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.121 од 10.06.2024 година и од тогаш произведува правно дејство.

Во наведената одлука, Судот оцени дека субјектите на правото кои повеле постапка за приватизација на градежно земјиште согласно со претходниот правен режим и услови, и истите ги окончале таквите постапки, биле во иста правна и фактичка положба со субјектите кои повеле постапка, но истите не биле окончани (без разлика на причините за тоа), согласно со правниот режим и условите во времето на поведувањето на постапките. Разликата што едните ги окончале, а другите не ги окончале започнатите постапки, не го менува фактот дека под исти правни правила барале остварување на нивните права предвидени со Законот и со Уредбата. Но, со измените на условите и висината на надоместот со оспорената одредба од Уредбата, оние субјекти кои не ги окончале постапките до денот на стапување на сила на измените, се ставаат во нееднаква и понеповолна положба во однос на оние кои ги окончале постапките, со што се доведува во прашање принципот на еднаквост, утврден во член 9 од Уставот.

Врз основа на наведената уставно-судска анализа на уставните одредби, како и од анализата на оспорената одредба од член 2 од Уредбата, Судот во наведената одлука утврди дека оспорената одредба од член 2 од Уредбата за изменување на Уредбата за висина на надомест за приватизација на градежното земјиште што се приватизира, начинот и постапката за наплата на надомест за приватизација на градежно земјиште, не е во согласност со член 8 став 1 алинеи 1 и 3, член 9 и член 52 став 4 од Уставот.

Од овие причини Судот оцени дека во конкретниот случај постојат процесни пречки Судот да се впушти во уставно-судска анализа на оспорениот член 2 од Уредбата од причина што истиот повеќе не е во правниот поредок, со што се исполнети условите за отфрлање на иницијативата во смисла на член 38 алинеја 3 од Актот на Уставниот суд.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.97/2022
Shkup, 09.10.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 38 alineja 3 dhe nenit 73 alineja 3 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 9 tetor 2024, miratoi

A K T V E N D I M

REFUZOHET iniciativa për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 2 të Dekretit për ndryshimin e Dekretit për lartësinë e kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore që privatizohet, mënyrën dhe procedurën e pagesës së kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore (” Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut “Nr. 81/2022”, e miratuar nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Arsyetim

Në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Aco Tomanovski nga Shkupi, i përfaqësuar nga avokati Kalin Mitreski nga Shkupi, ka parashtruar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së aktit të përcaktuar në dispozitiv të këtij aktvendimi.

Sipas pretendimeve në iniciativë, neni 2 i Dekretit nuk është në përputhje me disa dispozita të Kushtetutës, përkatësisht: nenin 52 paragrafi 4, sipas të cilit ligjet dhe dispozitat e tjera nuk mund të kenë fuqi prapavepruese, përveç përjashtimit, në rastet kur është më e favorshme për qytetarët; neni 55 paragrafi 2, sipas të cilit liria e tregut dhe e sipërmarrjes mund të kufizohet me ligj vetëm për qëllime të mbrojtjes së Republikës, ruajtjes së natyrës, mjedisit jetësor apo shëndetit të njerëzve dhe nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 sipas të cilit sundimi i së drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Kjo për faktin se neni kontestues i Dekretit i jep fuqi prapavepruese Dekretit dhe megjithëse është më pak i favorshëm për palët, është e mundur të zbatohet kompensimi i përcaktuar në Propozimin e procedurave të privatizimit tashmë të filluara të cilat janë në proces të zgjidhjes para organit kompetent, dhe të cilat për shkak të mungesës së shpejtësisë së organeve ende nuk janë zgjidhur. Për dallim prej tyre, ka kërkues të privilegjuar për privatizim, kërkesat e të cilëve tashmë janë zgjidhur me një masë më të ulët kompensimi në përputhje me Dekretin përpara ndryshimit të tij, nga ku rezulton se me vlefshmërinë retroaktive të dekretit kontestues, kërkuesit në lëndët që nuk kanë përfunduar janë sjellë në një pozicion diskriminues dhe më pak të favorshëm nga kërkuesit tjerë.

Së këndejmi, me nenin 2 të Dekretit shkelen drejtpërdrejt dispozitat e Kushtetutës të cilat janë theksuar dhe propozohet që Gjykata të nisë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe të anulojë nenin e kontestuar. Në të njëjtën kohë, kërkohet nga Gjykata që të shqiptojë masë të përkohshme dhe në pajtim me nenin 37 të Rregullores së Punës së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, të marrë vendim për ndalimin e zbatimit të akteve individuale dhe veprimet që janë ndërmarrë në bazë të dispozitës kontestuese të Dekretit.

Në seancë, Gjykata konstatoi se me Dekretin për ndryshimin e Dekretit për masën e kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore që do të privatizohet, mënyrën dhe procedurën e pagesës së kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore, në nenin 2 parashikohet se procedurat për privatizimin e tokës ndërtimore të filluara para ditës së hyrjes në fuqi të këtij dekreti, do të zbatohet masa e kompensimit e përcaktuar me Rishikimin, që është pjesë përbërëse e këtij dekreti.

III

Sipas nenit 110, paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën, si dhe për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 38 paragrafi 3 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën kur ka pengesa të tjera procedurale për të vendosur për iniciativën.

Nisur nga analiza e pretendimeve në iniciativën konkrete me të cilën kërkohet vlerësimi i kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 2 të Dekretit për ndryshimin e Dekretit për lartësinë e kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore që privatizohet, mënyrën dhe procedurën për pagimin e dëmshpërblimit për privatizimin e tokës ndërtimore, Gjykata përcaktoi se kjo gjykatë tashmë ka vepruar dhe me Vendimin U. nr. 36/2022 nga 15 maji i vitit 2024 shfuqizohet neni 2 i Dekretit për ndryshimin e Dekretit për lartësinë e kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore që do të privatizohet, mënyrën dhe procedurën e pagesës së kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore. Vendimi është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 121 nga 10.06.2024 dhe që nga ajo kohë ka fuqi juridike.

Në vendimin në fjalë, Gjykata vlerësoi se subjektet e drejtësisë të cilat kanë filluar procedurën për privatizimin e tokës ndërtimore në përputhje me regjimin dhe kushtet e mëparshme ligjore dhe i kanë përfunduar këto procedura, kanë qenë në të njëjtën pozitë juridike dhe faktike me subjektet që kanë filluar procedurën, por nuk kanë përfunduar (pavarësisht arsyeve për këtë), në përputhje me regjimin juridik dhe kushtet në kohën e inicimit të procedurave. Dallimi që disa prej tyre kanë përfunduar dhe të tjerët nuk i kanë përfunduar procedurat e nisura, nuk ndryshon faktin se sipas të njëjtave rregulla ligjore kanë kërkuan realizimin e të drejtave të tyre të parashikuara në ligj dhe dekret. Por, me ndryshimet e kushteve dhe lartësisë së dëmshpërblimit me dispozitën e kontestuar të dekretit, ato subjekte që nuk kanë përfunduar procedurat deri në ditën e hyrjes në fuqi të ndryshimeve, vendosen në pozitë të pabarabartë dhe më pak të favorshme, krahasuar me ata që i kanë përfunduar procedurat, me çka vihet në pikëpyetje parimi i barazisë, i përcaktuar në nenin 9 të Kushtetutës.

Bazuar në analizën e lartpërmendur kushtetuese-gjyqësore të dispozitave kushtetuese, si dhe në analizën e dispozitës së kontestuar nga neni 2 i Dekretit, Gjykata në vendimin e lartpërmendur ka konstatuar se dispozita e kontestuar nga neni 2 i dekretit për ndryshimin e Dekretit për lartësinë e kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore që privatizohet, mënyra dhe procedura e pagesës së kompensimit për privatizimin e tokës ndërtimore, nuk është në përputhje me nenin 8 paragrafi 1 alinetë 1 dhe 3, nenin 9 dhe nenin 52 paragrafi 4 të Kushtetutës.

Për këto arsye, Gjykata vlerësoi se në rastin konkret ka pengesa procedurale që Gjykata të bëjë një analizë kushtetuese-gjyqësore të nenit 2 të dekretit të kontestuar për faktin se ai nuk është më në rendin juridik, me çka plotësohen kushtet për refuzimin e iniciativës në kuptim të nenit 38 alineja 3 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski