Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.132/2024
Скопје, 25.09.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 38 алинеја 2 и член 73 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 25 септември 2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 122 од Законот за сопственост и други стварни права („Службен весник на Република Македонија“ бр. 18/2001, 92/2008, 139/2009, 35/2010).
Образложение
I
Дамјан Цветановски од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на член 122 од Законот за сопственост и други стварни права („Службен весник на Република Македонија“ бр. 18/2001, 92/2008, 139/2009, 35/2010).
Иницијативата за оценување на уставноста на член 122 од Законот за сопственост и други стварни права започнува со констатација за несогласноста на наведениот член со член 30 од Уставот на Република Северна Македонија.
Во иницијативата се цитира оспорената одредба од Законот за сопственост и други стварни права.
Во натамошниот тек на иницијативата подносителот го цитира членот 30 од Уставот кој смета дека е повреден со наведената одредба од Законот за сопственост и други стварни права. По однос на оспорената одредба, според подносителот на иницијативата, не се гарантира правото на сопственост на заедничките делови од објектот на сите сопственици на посебните делови. Воедно, се наметнувал заклучок дека за промена на целата ствар би била потребна согласност на сите сопственици, а не само на мнозинството сопственици како што предвидува оспорената одредба, а отсуството на обврска за плаќање на соодветен надоместок за отстапување на правото за градење придонесувало за натамошни ограничувања и нарушувања на правото на сопственост на сопствениците на станови кои не дале согласност.
Понатаму во иницијативата, подносителот наведува дека оспорената одредба го регулира остварувањето на правото на градење во случаи кога се планира надградба или доградба на објект во етажна сопственост.
Подносителот наведува дека согласно член 107 од Законот за сопственост и други стварни права се определува дека деловите на станбената зграда што се во функција на зградата како целина или само на некои нејзини делови се користат како заедничка и неделива сопственост на сите сопственици на посебните делови, односно на сопствениците чии делови се во нивна функција. Тоа значи дека темелите, столбовите, другите конструктивни елементи, кров, рамна кровна тераса, скалест простор, лифтови и сл. се во заедничка и неделива сопственост на сите сопственици на посебните делови во објектот.
Во инивијативата, подносителот правејќи аналогија со горенаведениот член, наведува дека оспорениот член од Законот е спротивен на претходното решение, односно дека кога се работи за одредено оштетување на тие заеднички делови од зградата, поправката на истите се финансира од страна на сите станари, а не само од тие кои се непосредно поврзани со наведената штета, а од друга страна кога се работи за доградба или надградба се бара согласност само од мнозинството, а не од сите станари.
Ваквото регулирање на оспорената одредба било во спротивност со член 30 од Уставот, бидејќи мнозинството од станарите можеле да ги надгласаат останатите и со тоа да им го загрозат нивното право на сопственост.
Врз основа на наведеното се предлага Судот да го укине член 122 од Законот за сопственост и други стварни права со цел остварување на уставното право за заштита на сопственоста загарантирано со член 30 од Уставот.
II
На седницата Судот утврди дека според член 122 став 1 од Законот за сопственост и други стварни права доградба и надградба на зграда се врши врз основа на детален урбанистички план и урбанистички проект. Доградба, односно надградба има право да бара сопственик, односно сопственици на постојна зграда. Со доградбата, односно надградбата сопственикот, односно сопствениците стекнуваат право на сопственост и врз доградбата, односно надградбата. Во став 2 од истиот член се предвидува дека право на доградба, односно надградба на зграда во етажна сопственост (зграда со два или повеќе станови што им припаѓаат на две или повеќе лица) имаат сопствениците на посебните делови од зградата. За доградбата, односно надградбата одлучува мнозинството сопственици на посебните делови од зградата кои претставуваат повеќе од половината на вредноста на зградата. Ако за доградбата, односно надградбата има повеќе интересенти отколку што е предвидено да се изградат нови делови од зградата и ако за тоа не се постигне согласност меѓу нив, по барање на секој од заинтересираните одлучува судот, водејќи сметка за принципот на правичност.
Со став 3 од од оспорениот член е пропишано дека ако за доградбата, односно надградбата не се заинтересирани сопствениците на посебните делови од зградата, правото на градење можат да им го отстапат на трети лица со мнозинство гласови на посебните делови од зградата кои вредносно претставуваат повеќе од половина од вредноста на зградата, со тоа што градителот, односно градителите се должни да платат соодветен надоместок за правото на градење врз туѓо земјиште, како и за штетите што можат да бидат предизвикани како резултат на градењето.
III
Согласно со член 110 алинеја 1 од Уставот, Уставниот суд на Република Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот.
Според член 38 алинеја 2 од Актот на Уставниот Суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија ќе ја отфрли иницијативата, ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.
Судот, во постапката по предметот У.бр.203/2002 со Решението од 12 март 2003 година не повел постапка за оценување на уставноста на целината на членот 122 од Законот за сопственост и други стварни права. Во постапката по предметите У.бр.99/2003, 39/2004, 59/2004, 110/2004, 209/2007 и 73/2011 Судот ги отфрлил иницијативите за оценување на уставноста на член 122 од Законот, бидејќи одлучувал за уставноста на оспорениот член и оценил дека не постојат основи за поинакво одлучување.
Тргнувајќи од наведеното, во постапка по предметот У.бр.203/2002, ставот на Судот е дека член 122 од Законот за сопственост и други стварни права не овозможува ограничување на сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, а со пренесувањето на правото на доградба односно надградба на трето лице не се загрозуваат правата на сопствениците, поради што не го постави прашањето за неговата согласност со член 8 став 1 алинеја 6 и член 30 од Уставот.
Оттаму произлегува дека за истата работа Судот веќе одлучувал, а во иницијативата не се содржани основи кои можат да доведат до поинакво одлучување, поради што Судот оцени дека се исполнети условите за отфрлање на иницијативата во смисла на член 38 алинеја 2 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.132/2024
Shkup, 25.09.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 38 alineja 2 dhe nenit 73 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 25 shtator 2024, miratoi
A K T V E N D I M
REFUZOHET iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 122 të Ligjit për pronësi dhe të drejtat tjera sendore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 18/2001, 92/2008, 139/2009, 35/2010).
Arsyetim
I
Damjan Cvetanovski nga Shkupi në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 122 të Ligjit për pronësi dhe të drejtat tjera sendore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 18/2001, 92/2008, 139/2009, 35/2010).
Iniciativa për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 122 të Ligjit për pronësi dhe të drejtat tjera sendore fillon me konstatimin e mospërputhjes së nenit në fjalë me nenin 30 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në iniciativë është cituar dispozita e kontestuar e Ligjit për pronësi dhe të drejtat tjera sendore.
Në vazhdim të iniciativës parashtruesi citon nenin 30 të Kushtetutës, për të cilin mendon se është shkelur me dispozitën e theksuar të Ligjit për pronësi dhe të drejtat tjera sendore. Lidhur me dispozitën e kontestuar, sipas parashtruesit të iniciativës, e drejta e pronësisë së pjesëve të përbashkëta të objektit nuk u garantohet të gjithë pronarëve të pjesëve të veçanta. Në të njëjtën kohë, u vendos konkluzioni se për ndryshimin e të gjithë sendit do të nevojitej pëlqimi i të gjithë pronarëve, jo vetëm të shumicës së pronarëve siç parashikohet në dispozitën e kontestuar, ndërsa mungesa e detyrimit për të paguar një kompensim adekuat për realizimin e së drejtës për të ndërtuar ka kontribuuar në përkufizime dhe shkelje të mëtejshme të të drejtave pronësore të pronarëve të banesave të cilët nuk kanë dhënë pëlqim.
Më tej në iniciativë, parashtruesi thekson se dispozita e kontestuar rregullon realizimin e së drejtës së ndërtimit në rastet kur planifikohet mbindërtim ose zgjerim i një objekti në pronësi të banesës.
Parashtruesi thekson se në pajtim me nenin 107 të Ligjit për pronësinë dhe të drejta tjera sendore, përcaktohet se pjesët e objektit të banimit që janë në funksion të objektit në tërësi ose vetëm të disa pjesëve të tij përdoren si të përbashkëta dhe pronë e pandashme e të gjithë pronarëve të pjesëve të veçanta, pra pronarëve pjesët e të cilëve janë në funksion të tyre. Kjo do të thotë se themelet, shtyllat, elementet tjera strukturore, çatia, tarraca e çatisë së sheshtë, hapësira e shkallëve, ashensorët, etj. janë pronë e përbashkët dhe e pandashme e të gjithë pronarëve të pjesëve të veçanta në objekt.
Në iniciativë, parashtruesi, duke bërë analogji me nenin e lartpërmendur, thekson se neni i kontestuar i Ligjit është në kundërshtim me aktvendimin e mëparshëm, pra se kur bëhet fjalë për dëmtime të caktuara në ato pjesë të përbashkëta të objektit, riparimi i të njëjtit financohet nga të gjithë banorët dhe jo vetëm nga ata që janë të lidhur drejtpërdrejt me dëmin e përmendur, ndërsa nga ana tjetër, kur bëhet fjalë për zgjerime apo mbindërtim, pëlqimi kërkohet vetëm nga shumica, jo nga të gjithë banorët e objektit.
Kjo rregullim i dispozitës së kontestuar ishte në kundërshtim me nenin 30 të Kushtetutës, sepse shumica e banorëve mund t’i mbivotonin të tjerët dhe me këtë t’u kërcënohej e drejta e pronës.
Nisur nga sa më sipër, propozohet që Gjykata të shfuqizojë nenin 122 të Ligjit për pronsi dhe të drejta tjera sendore për të realizuar të drejtën kushtetuese për mbrojtjen e pronës të garantuar me nenin 30 të Kushtetutës.
II
Gjykata në seancë ka konstatuar se sipas nenit 122 paragrafi 1 të Ligjit për pronësi dhe të drejtat tjera sendore, zgjerimi dhe ngritja e objektit bëhet në bazë të planit urbanistik dhe projektit urbanistik. Një zgjerim, pra një mbindërtim, ka të drejtë të kërkojë pronari, respektivisht pronarët e një ndërtese ekzistuese. Me shtimin, pra mbindërtimin, pronari, respektivisht pronarët fitojnë të drejtën e pronësisë mbi shtesën, respektivisht mbindërtimin. Në paragrafin 2 të të njëjtit nen, parashikohet se pronarët e pjesëve të veçanta të ndërtesës kanë të drejtën e zgjerimit, përkatësisht të mbindërtimit të një objekti në bashkëpronësi (një ndërtesë me dy ose më shumë banesa që u përkasin dy ose më shumë personave). Pjesa më e madhe e pronarëve të pjesëve të veçanta të ndërtesës, të cilat përfaqësojnë më shumë se gjysmën e vlerës së ndërtesës, vendosin për zgjerimin, respektivisht mbindërtimin. Nëse ka më shumë të interesuar për shtimin, gjegjësisht mbindërtim, sesa është planifikuar të ndërtohen pjesë të reja të ndërtesës dhe nëse nuk arrihet marrëveshje ndërmjet tyre, gjykata vendos me kërkesën e secilit prej palëve të interesuara, duke marrë parasysh parimin e drejtësisë.
Me paragrafin 3 të nenit kontestues parashikon se nëse pronarët e pjesëve të veçanta të objektit nuk janë të interesuar për zgjerimin, përkatësisht për mbindërtim, të drejtën e ndërtimit mund t’ua kalojnë palëve të treta me shumicën e votave të pjesëve të veçanta të objektit, që përfaqësojnë më shumë se gjysmën e vlerës së objektit, me faktin se ndërtuesi, përkatësisht ndërtuesit, janë të detyruar të paguajnë kompensimin e duhur për të drejtën e ndërtimit në tokën e huaj, si dhe për dëmet që mund të shkaktohen si rezultat i ndërtimit.
III
Në pajtim me nenin 110 paragrafi 1 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.
Sipas nenit 38 alineja 2 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut do ta refuzojë iniciativën, nëse tashmë ka vendosur për të njëjtën çështje dhe nuk ka arsye për një vendim tjetër.
Gjykata, në procedurën për lëndën U. nr. 203/2002, me Aktvendimin e datës 12 mars 2003, nuk ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së tërësisë së nenit 122 të Ligjit mbi pronësin dhe të drejtat e tjera sendore. Në procedurën për lëndët U. nr. 99/2003, 39/2004, 59/2004, 110/2004, 209/2007 dhe 73/2011, Gjykata hodhi poshtë iniciativat për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 122 të Ligjit, për shkak se ka vendosur për kushtetutshmërinë e nenit të kontestuar dhe ka vlerësuar se nuk ka bazë për një vendim tjetër.
Nisur nga sa më sipër, në procedurën sipas lëndës U.nr. 203/2002, qëndrimi i Gjykatës është se neni 122 i Ligjit për pronësi dhe të drejta tjera sendore nuk mundëson përkufizim të pronësisë dhe të drejtave që dalin nga e njëjta, ndërsa me kalimin e të drejtës së mbindërtimit, respektivisht përmirësimit nga një palë e tretë nuk i rrezikon të drejtat e pronarëve, për këtë arsye nuk e ngriti çështjen e pajtueshmërisë së me nenin 8, paragrafin 1, alineja 6 dhe nenin 30 të Kushtetutës.
Nga aty del se Gjykata tashmë ka vendosur për të njëjtën çështje, dhe iniciativa nuk përmban arsye që mund të sjellin një vendim tjetër, prandaj Gjykata konsideroi se janë plotësuar kushtet për refuzimin e iniciativës në kuptim të nenit 38 paragrafi 2 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski