Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.63/2024
Скопје, 02.10.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска , д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 37 став 4 и член 72 алинеја 1 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” број 115/2024), на седницата одржана на 2 октомври 2024 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА член 40 став 1 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Велес („Службен гласник на Општина Велес“ бр.12/2007,3/2009, 18/2010 и 1/2021).
2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на член 40 став 1 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Велес („Службен гласник на Општина Велес“ бр.12/2007,3/2009, 18/2010 и 1/2021).
3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, по сопствена иницијатива, со Решението У.бр.63/2024 од 28 мај 2024 година поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на одредбата од Деловникот на Советот на Општина Велес, означен во точката 1 од оваа одлука.
II
На седницата Судот утврди дека според член 40 став 1 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Велес, член на Советот има право на седниците на Советот да поднесe барање за давање на автентично толкување на прописите.
III
Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Со член 51 од Уставот, е утврдено дека во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Според член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.
Со член 36 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” број 5/2002 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2024) се уредени надлежностите на советот, а според став 1 точка 1 на наведениот член, советот е надлежен да донесува статут на општината и други прописи. Според член 62 став 1 од погоре наведениот закон, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.
Со член 43 од Законот за локалната самоуправа се уредени правата и должностите на членовите на советот, а во таа смисла според став 2 на наведениот член, членовите имаат право на седницата на советот да даваат иницијативи и предлози и да поставуваат прашања на градоначалникот, а според став 5 од истиот член, членовите на советот имаат и други права и должности утврдени со статутот и други прописи, во согласност со овој закон.
Според тоа, со статут и други прописи може да се утврдат и други права и должности за членовите на советот, меѓутоа, како што произлегува од член 43 став 5 од Законот, уредувањето на други права и должности, треба да биде во согласност со Законот за локалната самоуправа.
Во конкретниот случај, Судот утврди дека Советот на Општина Велес во свој пропис – Деловникот на Советот на Општина Велес, во глава III „Права и должности на членовите на Советот“ поглавјето 3 „Покренување иницијативи и поднесување предлози“, го уредил член 40 став 1 алинеја 3, според кој член на Советот има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање автентично толкување на прописите.
Правото, коешто Советот на Општина Велес, го пропишал за членовите на Советот во Деловникот, е поврзано со институтот „автентично толкување на прописите”. Меѓутоа, Законот за локалната самоуправа, со ниту една одредба не предвидува надлежност на совет на општина да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту Законот дава овластување на општините да можат, во своите прописи (деловник или статут) да уредат одредби за автентично толкување на општи акти.
Органите на локалната власт можат да го употребуваат институтот автентично толкување, само ако истото е предвидено во закон, како што тоа е предвидено за законодавецот како орган на државната власт и тоа изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите, додека, постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 91/2008, 119/2010, 23/2013 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 152/2019).
Меѓутоа, за органите на локалната власт, со закон не е предвиден институтот автентично толкување на општите акти коишто ги донесуваат, така што не може во деловник или статут изворно да се уредува овој институт и процедура за истиот. Оттука, член 40 став 1 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Велес, со кое се утврдува право на членовите на Советот на Општината да можат на седниците на Советот да поднесат барање за давање на автентично толкување на прописите, е пропишан без законски основ, со што Советот на Општина Велес излегол надвор од своите надлежности утврдени во Законот за локалната самоуправа.
Имајќи го предвид погоре наведеното, како и имајќи ги предвид одредбите од член 51 од Уставот, според кој во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите, Судот оцени дека член 40 став 1 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Велес е во спротивност со Законот за локалната самоуправа и со темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото, утврдена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.63/2024
Shkup, 02.10.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 37 paragrafi 4 dhe neni 72 alineja 1 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 2 tetor 2024, miratoi
V E N D I M
1. NDËRPTITET neni 40 paragrafi 1 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Velesit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Velesit” nr.12/2007,3/2009, 18/2010 dhe 1/2021).
2. SHFUQIZOHET Aktvendimi për ndalimin e zbatimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të nenit 40 paragrafi 1 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Velesit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Velesit” nr.12/2007,3/2009, 18/2010 dhe 1/2021).
3. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
Arsyetim
I
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 14 paragrafi 1 i Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, me vetëiniciativë, me Vendimin U. nr. 28.2024, nga 8 maji 2024 ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitës së Rregullores së Këshillit të Komunës së Velesit, të shënuar në pikën 1 të këtij vendimi.
II
Gjykata në seancë përcaktoi se sipas nenit 40 paragrafi 1 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Velesit, anëtari i Këshillit ka të drejtë të paraqesë kërkesë për dhënien e interpretimit autentik të rregullave në mbledhjet e Këshillit.
III
Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Me nenin 51 të Kushtetutës është përcaktuar se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe ligj. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.
Sipas nenit 110 paragrafi 2 i Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.
Në pajtim me nenin 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.
Me nenin 36 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 5/2002 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2024) rregullon kompetencat e këshillit, ndërsa sipas paragrafi 1 pika 1 të nenit në fjalë, këshilli është kompetent për miratimin e statutit të komunës dhe rregullave tjera. Sipas nenit 62 paragrafi 1 i ligjit të lartpërmendur, këshilli në kryerjen e detyrave nga kompetenca e tij miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla tjera të përcaktuara me ligj.
Me nenin 43 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale rregullohen të drejtat dhe detyrat e anëtarëve të këshillit dhe në këtë kuptim, sipas paragrafit 2 të këtij neni, anëtarët kanë të drejtë të japin iniciativa dhe propozime dhe t’i parashtrojnë pyetje kryetarit të komunës në mbledhjen e këshillit, dhe sipas paragrafit 5 të të njëjtit nen, anëtarët e këshillit kanë të drejta dhe detyra të tjera të përcaktuara me statut dhe rregullore të tjera, në pajtim me këtë ligj.
Sipas kësdaj, me statut dhe rregulla tjera mund të përcaktohen të drejtat dhe detyrat të tjera për anëtarët e këshillit, mirëpo, siç del nga neni 43 paragrafi 5 i Ligjit, rregullimi i të drejtave dhe detyrave të tjera duhet të jetë në përputhje me Ligjin për vetëqeverisje lokale.
Në rastin konkret, Gjykata ka konstatuar se Këshilli i Komunës së Velesit në rregulloren e vet – Rregullorja e punës së Këshillit të Komunës së Velesit, në kapitullin III “Të drejtat dhe detyrat e anëtarëve të Këshillit” kapitulli 3″ Inicimi i iniciativave dhe parashtrimi i propozimeve”, e ka rregulluar nenin 40 paragrafi 1 alineja 3, sipas të cilit anëtari i Këshillit ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave në mbledhet e Këshillit.
E drejta, të cilën Këshilli i Komunës së Velesit, ua ka përcaktuar anëtarëve të Këshillit në Rregullore, lidhet me institutin “interpretim autentik i rregullave”. Mirëpo, Ligji për vetëqeverisjen lokale, me asnjë dispozitë nuk parasheh kompetencë të këshillit të komunës për të dhënë interpretim autentik të rregullave që i miraton, dhe as ligji nuk u jep komunave autorizim që të jenë në gjendje, në rregullat e tyre (rregullat ose statutet), të rregullojnë dispozita për interpretimin autentik të akteve të përgjithshme.
Organet e pushtetit lokal mund të përdorin institutin e interpretimit autentik, vetëm nëse e njëjta parashikohet në ligj, siç parashikohet për ligjvënësit si organ i qeverisjes shtetërore dhe që shprehimisht në Kushtetutë me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, në pajtim me të cilin Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve, ndërsa procedura për interpretim autentik të ligjeve është e rregulluar me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 91/2008, 119/2010, 23/2013 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 152/2019).
Megjithatë, për organet e pushtetit lokal, ligji nuk parashikon institucionin e interpretimit autentik të akteve të përgjithshme që i miratojnë, në mënyrë që ky institucion dhe procedura e tij të mos mund të rregullohen fillimisht në rregullore apo statut. Prandaj, neni 40 paragrafi 1 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Velesit, me të cilën përcaktohet e drejta e anëtarëve të Këshillit të Komunës që të mund të paraqesin kërkesë për interpretim autentik të rregullave në mbledhjet e Këshillit janë përcaktuar pa bazë ligjore, me çka Këshilli i Komunës së Velesit ka dalë jashtë kompetencave të përcaktuara me Ligjin për vetëqeverisje lokale.
Duke pasur parasysh sa më sipër, si dhe duke pasur parasysh dispozitat e nenit 51 të Kushtetutës, sipas të cilit në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe me ligj dhe të gjithë janë të obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, Gjykata vlerësoi se neni 40 paragrafi 1 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Velesit është në kundërshtim me Ligjin për vetëqeverisje lokale dhe me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimi i sundimit të së drejtës, i përcaktuar në nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, sipas të cilit në rendin juridik duhet të ekzistojnë rregulla që janë juridikisht në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.
V
Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski