Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.39/2024
Скопје, 02.10.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 72 алинеја 1 и член 37 став 4 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 2 октомври 2024 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА насловот во глава VIII точка 9 „Автентично толкување на општи акти“ и членовите 107, 108, 109 и 110 од Деловникот на Советот на Општина Теарце, бр.07-223/1 од 17.05.2005 година, објавена во „Службен гласник на Општина Теарце“ бр.4/2005.
2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на точка 9 „Автентично толкување на општи акти“ и членовите 107, 108, 109 и 110 од Деловникот на Советот на Општина Теарце, бр.07-223/1 од 17.05.2005 година.
3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, оформи предмет и со Решението У.бр.39/2024 од 28 мај 2024 година поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на одредбите од Деловникот на Советот на Општина Теарце, означен во точката 1 од оваа одлука.
II
На седницата Судот утврди во Деловникот на Советот Општина Теарце, во глава VIII е содржана точка 9 „Автентично толкување на општи акти“, во кое се уредени членовите 107, 108, 109 и 110.
Имено, Судот утврди дека според член 107 од Деловникот барање за автентично толкување на општ акт може да поднесат членовите на Советот, 10% од избирачите во општината, јавното претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на општината и државните органи кога потребата од автентичното толкување настанала во врска со примената на актите во нивното работење.
Според член 108 од Деловникот, се предвидува дека барањето за давање на автентично толкување на општиот акт се поднесува до претседателот на Советот кој барањето веднаш го доставува до претседателот на Статутарно-правната комисија.
Со член 109 од Деловникот, е утврдено дека Статутарно-правната комисија по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од работните тела на Советот и општинската администрација.
Согласно со член 110 од Деловникот, ако Статутарно- правната комисија оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на Општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично токлување не е оправдано, Статутарно-правната комисија за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.
III
Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Со член 51 од Уставот, е утврдено дека во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Според член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Согласно со член 23 став 4 од Актот на Уставниот суд, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.
Со член 36 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” број 5/2002) се уредени надлежностите на советот, а според став 1 точка 1 на наведениот член, советот е надлежен да донесува статут на општината и други прописи. Според член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.
Согласно со погоре цитираните законски одредби, неспорно е дека совет на општина е надлежен да донесува статут и други прописи, меѓутоа, Законот со ниту една одредба не предвидува надлежност на совет на општина да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту Законот дава овластување на општините да можат, во своите прописи (деловник или статут) да уредат одредби за автентично толкување на општи акти.
Органите на локалната власт можат да го употребуваат институтот автентично толкување, само ако истото е предвидено во закон, како што тоа е предвидено за законодавецот како орган на државната власт и тоа изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите, додека, постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” 91/2008, 119/2010, 23/2013 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 152/2019).
Во конкретниот случај, законска основа за овој институт нема за органите на локалната власт, па оттука, не може совет на општина во деловник или статут изворно да го уредува институтот автентично толкување и процедура за истиот, како што во конкретниот случај овој институт е уреден во Деловникот на Советот на Општина Теарце, со што Советот на Општина Теарце излегол надвор од своите надлежности утврдени во Законот за локалната самоуправа.
Имајќи го предвид погоре наведеното, како и одредбите од член 51 од Уставот, според кој во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите, Судот оцени дека насловот во глава VIII точка 9 „Автентично толкување на општи акти“ и члено-вите 107, 108, 109 и 110 од Деловникот на Советот на Општина Теарце, бр.07-223/1 од 17.05.2005 година, се во спротивност со Законот за локалната самоуправа и со темелната вредност на уставниот поредок начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.
Согласно член 74 од Актот на Судот, при одлучувањето беа земени предвид сите околности од значење за заштита на уставноста и законитоста, односно фактот што во правниот поредок не може да опстојуваат прописи или нивни одредби за кои не постои законски основ, а особено што односите што се воспоставени врз основа на такви акти или нивни одредби, навлегуваат во правната сигурност на граѓаните како составен дел на принципот на владеење на правото, како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.39/2024
Shkup, 02.10.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 72 alineja 1 dhe neneit 37 paragrafi 4 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ nr. 70/1992 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 2 tetor 2024, miratoi
V E N D I M
1. NDËRPTITET titulli në kreun VIII pika 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 107, 108, 109 dhe 110 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Tearcës, nr.07-223/1, datë 17.05.2005 në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Tearcës” nr.4/2005.
2. SHFUQIZOHET Vendimi për ndalimin e zbatimit të akteve individuale apo veprimeve të ndërmarra në bazë të pikës 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe neneve 107, 108, 109 dhe 110 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Tearcës, nr. 07-223/ 1 të datës 17.05.2005.
3. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
Arsyetim
I
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, formoi lëndë dhe me Aktvendimin U. nr.39/2024 nga 28 maji 3024 ka inicuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitave të Rregullores së Këshillit të Komunës së Tearcës, të shënuar në pikën 1 të këtij vendimi.
II
Në seancë, Gjykata konstatoi se në Rregulloren e Këshillit të Komunës së Tearcës, kreu VIII përmban pikën 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme”, i cili rregullon nenet 107, 108, 109 dhe 110.
Gjegjësisht, Gjykata vendosi se sipas nenit 107 të Rregullores së Punës, kërkesë për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, 10% e votuesve në komunë, ndërmarrja publike që kryen veprimtari në rajonin e komunës dhe organet shtetërore kur lindi nevoja për interpretim autentik në lidhje me zbatimin e akteve në punën e tyre.
Sipas nenit 108 të Rregullores, parashikohet se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik të aktit të përgjithshëm i parashtrohet Kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia dërgon kërkesën Kryetarit të Komisionit Statutar-Juridik.
Me nenin 109 të Rregullores, është përcaktuar se Komisioni Statutar-Juridik pas kërkesës për interpretim autentik ka të drejtë të kërkojë mendim nga organet punuese të Këshillit dhe administratës komunale.
Në përputhje me nenin 110 të Rregullores, nëse Komisioni Statutar-Juridik vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe do t’ia dërgojë Këshillit të Komunës dhe nëse vlerëson se kërkesa për interpretim autentik nuk arsyetohet, Komisioni Statutar-Juridik do t’i paraqesë raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e parashtruar.
III
Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Me nenin 51 të Kushtetutës është përcaktuar se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe ligj. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.
Sipas nenit 110 paragrafi 2 i Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.
Në bazë të nenit 23 paragrafi 4 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.
Me nenin 36 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 5/2002 rregullohen kompetencat e këshillit, ndërsa sipas paragrafi 1 pika 1 të nenit në fjalë, këshilli është kompetent për miratimin e statutit të komunës dhe rregullave tjera. Sipas nenit 62 paragrafi 1 i ligjit të lartpërmendur, këshilli në kryerjen e detyrave nga kompetenca e tij miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla tjera të përcaktuara me ligj.
Në përputhje me dispozitat ligjore të cituara më sipër, është e padiskutueshme që këshilli i komunës është kompetent për miratimin e statuteve dhe rregullave të tjera, megjithatë, ligji me asnjë dispozitë nuk e parasheh kompetencën e këshillit të komunës për të dhënë një interpretim autentik të rregullave që i miraton dhe as ligji nuk u jep autorizim komunave që në rregullat (rregullore ose statutet) të mund të rregullojnë dispozita për interpretimin autentik të akteve të përgjithshme.
Organet e pushtetit lokal mund të përdorin institutin e interpretimit autentik, vetëm nëse e njëjta parashikohet në ligj, siç parashikohet për ligjvënësit si organ i qeverisjes shtetërore dhe që shprehimisht në Kushtetutë me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, në pajtim me të cilin Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve, ndërsa procedura për interpretim autentik të ligjeve është e rregulluar me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 91/2008, 119/2010, 23/2013 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 152/2019).
Në rastin konkret, ky institut nuk ka bazë ligjore për organet e qeverisjes vendore, prandaj këshilli i komunës në rregullore apo statut nuk mund ta rregullojë fillimisht institutin interpretim autentim dhe procedurën për të, si në rast konkret ku ky institut është i rregulluar me Rregulloren e Këshillit të Komunës së Tearcës, me të cilën Këshilli i Komunës së Tearcës ka dalë jashtë kompetencave të përcaktuara në Ligjin për vetëqeverisje lokale.
Duke pasur parasysh sa u tha më lart, si dhe dispozitat e nenit 51 të Kushtetutës, sipas të cilit në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, dhe të gjithë janë të detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, Gjykata vlerësoi se titulli në kreun VIII pika 9 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 107, 108, 109 dhe 110 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Tearcës, nr. 07-223/1, datë 17.05.2005, bie ndesh me Ligjin për vetëqeverisje lokale dhe me vlerën themelore të rendit kushtetues, me parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8, paragrafi 1, alineja 3 të Kushtetutës, sipas të cilit në rendin juridik duhet të ekzistojnë rregulla juridikisht në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet.
Sipas nenit 74 të Aktit të Gjykatës, me rastin e vendimmarrjes janë marrë parasysh të gjitha rrethanat me rëndësi për mbrojtjen e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë, respektivisht fakti se në rendin juridik nuk mund të ekzistojnë rregullat apo dispozitat e tyre për të cilat nuk ka bazë ligjore dhe veçanërisht që marrëdhëniet që krijohen në bazë të akteve të tilla apo dispozitave të tyre, të depërtojnë në sigurinë juridike të qytetarëve si pjesë përbërëse e parimit të sundimit të së drejtës, si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.
V
Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski