У.бр.7/2024

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.7/2024
Скопје, 25 септември 2024 година

 

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска,  д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 38 алинеја 1 и член 73 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 25 септември 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на:
– Упатството за царинска вредност 01-074865/16-0002 од 01.06.2018 година; и
– Корисничкото упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet 01-049268/18-0002 oд 21.06.2018 година, двете донесени од страна на директорот на Царинска управа на Република Македонија, денес Царинска управа на Република Северна Македонија.

Образложение

I

Игорчо Точев од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на актите означени во диспозитивот на ова решение.
Според подносителот на иницијативата, оспорените акти не се во согласност со член 8 алинеја 3 и член 52 од Уставот на Република Северна Македонија.

Во иницијативата подносителот го цитира член 7 точка 2 потточка б) од GATT/ГАТТ/ОДЦГ (Општ договор за царини и трговија од 1994 година) и дава образложение дека „вистинска вредност“ се определува со „законодавство“ на државата на увоз што значи „пресметувањето на вистинската вредност“ може да биде предмет на регулирање само со закон, а не и со подзаконски акт или акт донесен од раководен орган на органот или органите задолжен или задолжени за пресметување и наплата на царинските давачки како јавни давачки при увоз на стоки.

Подносителот смета дека со оспорените упатства не може да се воспостави обврска како ќе се пресметува „вистинска вредност“ при увоз на стоки, како и дека не можат да бидат референтна основа според која може да се врши споредување или карактеризирање на стоките, а заради пресметка, утврдување и наплата на царински давачки за тој вид на стоки при увоз во нашата Република.

Понатаму подносителот наведува дека оспорените упатства не може да се сметаат ниту за „расположлив податок“ согласно член 34 од Царинскиот закон, од причина што самата одредба дава насоки да започне повторно од почеток и флексибилно да се преиспитува можноста за примена на некој од другите методи за утврдување на „вистинска вредност“.

Подносителот укажува дека при пресметка, утврдување и наплата на царинските давачки, се земаат предвид вредностите според оспорените упатства, додека пак, стоките кои ги тангираат овие упатства заради увоз во нашата Република, однапред се детерминира неможноста под конкурентни услови, иста или слична стока да биде продадена или понудена за продажба на вообичаен начин на трговија со што би постоела можност арбитрарно да се определуваат цените на стоките од оспорените упатства кои се предмет на увоз во Република Северна Македонија, а кои се од таков вид и според тоа создаваат правна несигурност што не е во согласност на член 8 алинеја 3 од Уставот на Република Сeверна Македонија.

Подносителот поднел барање за слободен пристап до информации од јавен карактер до ЈП „Службен весник на Република Северна Македонија“ со кое побарал писмено да добие информација за тоа дали оспорените упатства се објавени во „Службен весник на Република Северна Македонија“. В.д директорот на ЈП „Службен весник на Република Северна Македонија“ донел Решение за позитивен одговор на барање за пристап до информација од јавен карактер заведено под бр.03-3/1 од 02.01.2024 година и според член 2 став 2 од изреката, се констатира дека нема објавени акти со таков назив, односно оспорените упатства не се објавени во службеното гласило „Службен весник на Република Северна Македонија“, ниту во службеното гласило кое во времето на донесување на оспорените упатства носело назив „Службен весник на Република Македонија“.

Ова од причина што оспорените акти не биле објавени во „Службен весник на Република Македонија“ во согласност со член 52 од Уставот, и истите не можеле да предизвикаат правно дејство.

Подносителот со иницијативата бара од Уставниот суд на Република Северна Македонија, оспорените упатства да бидат укинати како спротивни на Уставот.

II

На седницата Судот утврди дека оспореното Упатство за царинска вредност бр.01-074865/16-0002 од 01.06.2018 година е донесено од страна на директорот на Царинската управа, согласно неговите овластувања од член 7 став 4 од Законот за Царинска управа („Службен весник на Република Македонија“ број 46/2004, 81/2005, 107/2007, 103/2008, 64/2009, 105/2009, 48/10, 158/10, 53/11, 113/12, 43/14, 167/14, 33/15, 61/15, 129/15, 23/16, 120/18, 248/18) и истото престанало да важи со донесување на новото Упатство за царинска вредност, донесено од страна на директорот на Царинска управа и заведено под бр.01-074865/16-0004 од 29.10.2020 година. Оспореното Упатството е разработено на 13 поглавја означени со римски броеви, во кои секој став е означен со број и дадени обрасци и конкретни примери за негова употреба.

Оспореното Корисничко упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet бр.01-049268/18-00002 од 21.06.2018 година е донесено од страна на директорот на Царинската управа и истото престанало да важи со донесување на новото Корисничко упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet, донесено од страна на директорот на Царинската управа и е заведено под бр.01-049268/18-0003 од 22.12.2020. Оспореното Корисничко упатство е разработено во 4 поглавја означени со римски броеви.

III

Согласно со член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 38 алинеја 1 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Судот ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето.

Тргнувајќи од наводите во иницијативата се оспорува уставноста на Упатството за царинска вредност бр.01-074865/16-0002 од 01.06.2018 година и Корисничкото упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet бр.01-049268/18-00002 од 21.06.2018 година како спротивни на член 8 став 1 алинеја 3 и на член 52 од Уставот.

Уставниот суд на Република Северна Македонија има надлежност да одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите, оние прописи кои содржат општи норми на однесување, уредуваат односи на општ начин и утврдуваат права и обврски на неопределен круг на субјекти во правото.

Во конкретниот случај од содржината на оспореното Упатство за царинска вредност бр.01-074865/16-0002 од 01.06.2018 година, произлегува дека станува збор за акт кој го уредува начинот и постапката која ја спроведуваат организационите единици на Царинската управа на Република Северна Македонија при постапката на утврдување на царинската вредност на стоката при увоз.

Додека, пак, од содржината на оспореното Корисничко упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet бр.01-049268/18-00002 од 21.06.2018 година, произлегува дека се опишува начинот на пребарување на податоците во електронскиот каталог SchwackeNet од страна на вработените во Царинската управа, со цел проценка на вредноста при постапката на увоз на нови и употребувани моторни возила, лесно доставни товарни возила, како и мотоцикли.

Имајќи го предвид одговорот од доносителот на оспорените акти, кој укажува дека истите претставуваат интерни акти, како и дека се надвор од правен промет, сепак сметаме дека оспорените акти не ги содржат обележјата на пропис подобен за уставно-судска анализа, а со тоа немаат уставна обврска за објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Впрочем, Уставниот суд веќе одлучувал за горенаведените оспорени упатства и со Решението У.бр.184/2023 од 31 јануари 2024 година, ја отфрлил иницијативата од причина што двата оспорени акти не претставуваат прописи и како такви тие не подлежат на уставната обврска за објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“ според член 52 став 1 од Уставот, ниту пак подлежат на уставно-судска контрола согласно член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија.

Имајќи го предвид наведеното, Судот оцени дека се исполнети условите од член 38 алинеја 1 од Актот на Уставниот суд, за отфрлање на иницијативата, поради ненадлежност.

IV

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

 

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.7/2024
Shkup, 25.09.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska,  dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 73  alieja 1 dhe nenit 73 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 25 shtator 2024, miratoi

A K T V E N D I M

REFUZOHET iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së:
– Udhëzimi i vlerës doganore 01-074865/16-0002 të datës 01.06.2018; dhe
– Udhëzimi i përdoruesit për kërkim në katalogun SchwackeNet 01-049268/18-0002 nga 21.06.2018, i miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore të Republikës së Maqedonisë, sot Drejtoria Doganore e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Arsyetim

I

Igorço Toçev nga Shkupi në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së akteve të përcaktuara në dispozitiv të këtij vendimi.

Sipas parashtruesit të iniciativës, aktet e kontestuara nuk janë në pajtim me nenin 8 alineja 3 dhe nenin 52 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në peticion, parashtruesi citon nenin 7pika 2 nënpika b) të GATT/GATT/MPDT (Marrëveshja e Përgjithshme për Dogana dhe Tregti e vitit 1994) dhe jep arsyetimin se “vlera e vërtetë” përcaktohet me “legjislacion” të shtetit importues që do të thotë “llogaritja e vlerës së vërtetë” mund të jetë lëndë rregullimi vetëm me ligj, dhe jo me akt nënligjor ose akt të miratuar nga një organ drejtues i organit ose organeve përgjegjëse ose përgjegjëse për llogaritjen dhe pagesën e detyrimeve doganore si detyrime publike me rastin e importimit të mallrave.

Parashtruesi konsideron se udhëzimet e kontestuara nuk mund të përcaktojnë një detyrim se si do të llogaritet “vlera e vërtetë” gjatë importimit të mallrave dhe se ato nuk mund të jenë një bazë referimi sipas së cilës mallrat mund të bëhet krahasimi ose karakterizimi i mallrave, dhe për qëllime të llogaritjes, përcaktimi dhe pagesa e detyrimeve doganore për atë lloj mallrash me rastin e importimit në Republikën tonë.

Për më tepër, parashtruesi thekson se udhëzimet e kontestuara nuk mund të konsiderohen as si “të dhëna të disponueshme” sipas nenit 34 të Ligjit për doganat, për arsye se vetë dispozita jep udhëzime për të filluar përsëri nga fillimi dhe për të rishqyrtuar në mënyrë fleksibile mundësinë e zbatimit të një nga metodat e tjera për përcaktimin e “vlerës së vërtetë”.

Parashtruesi vë në dukje se gjatë llogaritjes, përcaktimit dhe pagesës së detyrimeve doganore, merren parasysh vlerat sipas udhëzimeve të kontestuara, ndërsa mallrat që prekin këto udhëzime për qëllime importi në Republikën tonë, që parë dterminohet pamundësia e kushteve konkurruese, një mall i njëjtë apo i ngjashëm të dërgohet apo ofrohet për shitje në mënyrën e zakonshme të tregtisë, që do të mundësonin përcaktimin arbitrar të çmimeve të mallrave nga udhëzimet kontestuese që janë objekt i importit në Republikën e Maqedonisë së Veriut, dhe të cilat janë të llojit të tillë dhe për rrjedhojë krijojnë pasiguri juridike që nuk është në përputhje me nenin 8 paragrafi 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Parashtruesi i kërkesës ka parashtruar kërkesë për qasje të lirë në informata të karakterit publik në NP “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut”, me të cilën ka kërkuar që të marrë informacion me shkrim nëse udhëzimet e kontestuara janë publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”. Ushtruesi i detyrës së drejtorit të NP “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” ka miratuar vendim për përgjigje pozitive në kërkesën për qasje në informata të natyrës publike të regjistruar me nr. 03-3/1 të datës 02.01.2024 dhe sipas nenit 2 paragrafi 2 të fjalisë konstatohet se nuk ka akte të publikuara me titull të tillë, përkatësisht udhëzimet e kontestuara nuk janë publikuar në gazetën zyrtare “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut”, e as në gazetën zyrtare e cila në kohën e miratimit të udhëzimeve të kontestuara mbante titullin “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë”.

Kjo për arsye se aktet e kontestuara nuk janë publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” në pajtim me nenin 52 të Kushtetutës dhe nuk kanë mundur të shkaktojnë veprim juridik.

Parashtruesi i kërkesës me iniciativë kërkon nga Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut që të ndërpriten udhëzimet e kontestuara si në kundërshtim me Kushtetutën.

II

Gjykata në seancë konstatoi se Udhëzimi i kontestuar për vlerën doganore nr. 01-074865/16-0002 nga  01.06.2018 është miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore, në pajtim me autorizimet e tij nga neni 7 paragrafa 4 të Ligjit për Drejtorinë Doganore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 46/2004, 81/2005, 107/2007, 103/2008, 64/2009, 105/2009, 48/10, 158/10, 53/11, 113/12, 43/14, 167/14, 33/15, 61/15, 129/15, 23/16, 120/18, 248/18) dhe i njëjti pushoi së vlefshmi me miratimin e Udhëzimit të ri për vlerën doganore, të miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore dhe të regjistruar me nr. 01-074865/16-0004 të datës 29.10.2020. Udhëzimi i kontestuar është përpiluar në 13 kapituj të shënuar me numra romakë, në të cilët çdo paragraf është shënuar me numër dhe jepen forma dhe shembuj konkretë të përdorimit të tij.

Udhëzuesi i kontestuar i përdorimit për kërkim në katalogun e SchwackeNet nr. 01-049268/18-00002 i datës 21.06.2018 është miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore dhe ka pushuar së vlefshmi me miratimin e Udhëzuesit të ri të përdoruesit për kërkim në Katalogun SchwackeNet, i miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore dhe është i regjistruar me nr. 01-049268/18-0003 të datës 22.12.2020. Udhëzimi
i kontestuar i përdoruesit është përpunuar në 4 kapituj të shënuar me numra romakë.

III

Në pajtim me nenin 110 paragrafi 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 38 paragrafi 1 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata do ta refuzojë iniciativën nëse nuk është kompetente për të vendosur për kërkesën.

Nisur nga pretendimet në iniciativë, kushtetutshmëria e Udhëzuesit për Vlerësimin Doganor Nr. 01-074865/16-0002 të datës 06.01.2018 dhe Udhëzuesi i Përdoruesit për Kërkim në Katalogun SchwackeNet Nr. 01-049268/18-00002 nga 21.06.2018 kontestohet si në kundërshtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe neni 52 i Kushtetutës.

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka kompetencë të vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe të marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet, ato rregullore që përmbajnë norma të përgjithshme të miratimit, rregullojnë marrëdhëniet në mënyrë të përgjithshme dhe përcaktojnë të drejta dhe obligime të një grupi të pacaktuar subjektesh në drejtësi.

Në rastin konkret, nga përmbajtja e Udhëzimit të kontestuar për vlerën doganore nr. 01-074865/16-0002 nga 01.06.2018, del se bëhet fjalë për akt i cili e rregullon mënyrën e procedurës të cilën e zbatojnë njësitë organizative të Drejtorisë Doganore të Republikës së Maqedonisë së Veriut gjatë procedurës për përcaktimin e vlerës doganore të mallit gjatë importimit.

Ndërsa, nga ana tjetër, nga përmbajtja e Udhëzuesit të kontestuar të përdoruesit për kërkim në katalogun SchwackeNet nr. 01-049268/18-00002 nga 21.06.2018, del se janë përcaktuar mënyra e kërkimit të të dhënave në katalogun elektronik SchwackeNet nga të punësuarit e Drejtorisë Doganore, për të vlerësuar vlerën gjatë procedurës së importit të mjeteve motorike të reja dhe të përdorura, kamionëve lehtësisht të dërguar, si dhe motoçikletave.

Duke marrë parasysh përgjigjen e parashtruesit të akteve kontestuese, që tregon se ato janë akte të brendshme, si dhe janë jashtë qarkullimit ligjor, përsëri konsiderojmë se aktet e kontestuara nuk përmbajnë karakteristikat e një rregulli të përshtatshëm për analisë kushtetuese-gjyqësore, prandaj nuk kanë obligim kushtetues që të publikojnë në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Në fakt, Gjykata Kushtetuese ka vendosur tashmë për udhëzimet e mësipërme të kontestuara dhe me Aktvendimin U. nr. 184/2023 nga 31 janari i vitit 2024, e ka refuzuar iniciativën nga shkaku se jep akte kontestuese, nuk paraqesin rregulla dhe si të tilla ato nuk i nënshtrohen obligimit kushtetues që të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” sipas nenit 52 paragrafi 1 të Kushtetutës, as nuk i nënshtrohen vlerësimit të kushtetutshmërisë sipas nenit 110 paragrafi 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata vlerësoi se janë plotësuar kushtet e nenit 38, alineja 1, të Aktit të Gjykatës Kushtetuese, për refuzimin e iniciativës, për mungesë kompetence.

IV

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETAR  
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski