У.бр.21/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.21/2024
Скопје, 25.09.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 72 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024), на седницата одржана на 25 септември 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА член 16 алинеја 3, како и главата X „Автентично толкување на општите акти“ и членовите 145, 146 и 147 од Деловникот на Советот на Општина Берово („Службен гласник на Општина Берово” бр.18/2007 и 37/2020).

2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на член 16 алинеја 3, како и на главата X „Автентично толкување на општите акти“ и членовите 145, 146 и 147 од Деловникот на Советот на Општина Берово („Службен гласник на Општина Берово” бр.18/2007 и 37/2020).

3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), по сопствена иницијатива, со Решението У.бр.21/2024 од 9 мај 2024 година, поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на одредбите од Деловникот на Советот на Општина Берово, означени во точката 1 од оваа одлука.

На седницата Судот утврди дека согласно член 16 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Берово, член на Советот има право на седниците на Советот да поднесе барања за давање на автентично толкување на прописите.

Судот, исто така, утврди дека во Деловникот на Советот на Општина Берово, систематизирана е главата X „Автентично толкување на општите акти“ во која се содржани членовите 145, 146 и 147.

Според член 145 од Деловникот, барање за автентично толкување на општите акти се поднесува до претседателот на Советот, кој веднаш барањето го доставува до Комисијата за статут и прописи.

Согласно член 146 од Деловникот, Комисијата за статут и прописи по барањето на автентично токлување има право да бара мислење од работните тела на Советот и органите на општината.

Во член 147 од истиот деловник е утврдено дека ако Комисијата за статут и прописи оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување не е оправдано, Комисијата за статут и прописи за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесува извештај.

III

Владеењето на правото како уставен принцип утврден со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Согласно со член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр.5/2002), советот на општината го донесува статутот на општината и други прописи. Додека, според член 62 став 1 од истиот закон, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.

Членот 43 од наведениот закон ги уредува правата и должностите на членовите на советот. Конкретно, според став 2 од наведениот член, членовите имаат право на седницата на советот да даваат иницијативи и предлози и да поставуваат прашања на градоначалникот, а според став 5 од истиот член, членовите на советот имаат и други права и должности утврдени со статутот и други прописи, во согласност со овој закон.

Имајќи ги предвид наведените законски одредби, со статут и други прописи може да се утврдат и други права и должности за членовите на советот, меѓутоа, како што произлегува од член 43 став 5 од Законот, уредувањето на други права и должности, треба да биде во согласност со Законот за локалната самоуправа.

Советот на Општина Берово, врз основа на член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа и член 19 став 2 точка 2 од Статутот на Општина Берово („Службен гласник на Општина Берово“ бр.13/02) го донел Деловникот на Советот на Општина Берово, објавен во „Службен гласник на Општина Берово“ бр.18/2007. Притоа, од содржината на одредбите од член 16 алинеја 3, како и членовите 145, 146 и 147 содржани во глава X со наслов „Автентично толкување на општите акти“ од наведениот деловник, произлегува дека со истите се утврдува право на член на Советот, на седница, да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите, а исто така, се уредува и постапката за институтот „автентично толкување“.

Неспорно е дека утврденото право за членовите на Советот на Општина Берово се однесува на институтот „автентично толкување на прописите“ иако Законот за локалната самоуправа не содржи одредби од кои произлегува надлежност за совет на општина да може да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту пак, Законот упатува на можност во друг акт (статут или деловник на општина) да се уреди овој правен институт. Следствено, Судот утврди дека Советот на Општина Берово, уредувајќи го ова прашање со конкретните одредби од Деловникот, излегол надвор од своите законски утврдени надлежности.

Воедно, од уставната норма содржана во член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот произлегува дека автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Согласно оваа уставна норма, Собранието ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.248/2023). Според Судот, наведеното упатува на заклучок дека институтот „автентично толкување“, треба да биде предвиден во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, впрочем како што тоа е предвидено за законодавецот како орган на државната власт во цитираната одредба од член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот. Во конкретниот случај, законски основ за овој институт нема за органите на локалната власт, па оттука, не може во деловник или статут изворно да се уредува истиот.

Согласно наведеното, а имајќи ги предвид одредбите од член 51 од Уставот каде е утврдено дека во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите, Судот утврди дека член 16 алинеја 3, како и главата X „Автентично толкување на општите акти“ и членовите 145, 146 и 147 од Деловникот на Советот на Општина Берово се во спротивност со Законот за локалната самоуправа и со темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото, утврдена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно која во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.

Со донесувањето на оваа одлука, Судот одлучи да го стави вон сила Решението У.бр.21/2024 од 9 мај 2024 година, за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби од Деловникот на Советот на Општина Берово.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваa одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.21/2024
Shkup, 25.09.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të dr. Darko Kostadinovski, kryetar i Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 72 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 115/2024), në seancën e mbajtur më 25 shtator 2024, miratoi

V E N D I M

1. SHFUQIZOHET neni 16 alineja 3, si dhe kapitulli X “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 145, 146 dhe 147 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Berovës (“Gazeta Zyrtae e Komunës së Berovës” nr. 18/2007 dhe 37/2020)

2. VIHET JASHTË FUQIE Aktvendimi për ndërprerjen e zbatimit të akteve individuale apo veprimeve që janë ndërmarrë në bazë të nenit 16 alineja 3, si dhe kapitullit X “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 145, 146 dhe 147 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Berovës (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Berovës” nr.18/2007 dhe 37/2020)

3. Ky vendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 14 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), me vetiniciativë me Aktvendimin U.nr. 21/2024 të 9 majit 2024, ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitave të Rregullores së Këshillit të Komunës së Berovës, të cekura në pikën 1 të këtij vendimi.

Në seancë, Gjykata konstatoi se sipas nenit 16 alinesë 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Berovës, anëtari i Këshillit, midis tjerash ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave në seancat e Këshillit.

Gjykata, gjithashtu, përcaktoi se në Rregulloren e Këshillit të Komunës së Berovës, është sistematizuar kapitulli X “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në të cilin janë nenet 145, 146 dhe 147.

Sipas nenit 145 të Rregullores, kërkesë për interpretim autentik të akteve të përgjithshme i paraqitet Kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia paraqet kërkesën Komisionit për Statut dhe Rregulla.

Sipas nenit 146 të Rregullores, Komisioni për Statut dhe Rregulla ka të drejtë të kërkojë mendim nga organet punuese të Këshillit dhe organet komunale me kërkesën për interpretim autentik.

Neni 147 i së njëjtës Rregullore përcakton se nëse Komisioni për Statut dhe Rregulla vlerëson se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik është e arsyeshme do të përgatisë propozim për interpretim autentik dhe do t’ia paraqesë Këshillit të Komunës dhe nëse e vlerëson se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik është e arsyetuar, do të jetë e paarsyeshme, Komisioni për Statut dhe Rregulla do t’i paraqesë raport Këshillit, i cili do të vendosë për kërkesën dhe do të dorëzojë raport.

III

Sundimi i së drejtës si parim kushtetues i përcaktuar me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 të Kushtetutës është përcaktuar si e drejtë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet, në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës.

Sipas nenit 110 alinesë 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Me nenin 36 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 5/2002) Këshilli i komunës e miraton statutin e komunës dhe rregullat e tjera. Sipas nenit 62 paragrafit 1 të Ligjit, këshilli në kryerjen e detyrave me kompetencë të tij miraton rregulla, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla të tjera të përcaktuara me ligj.

Me nenin 43 të Ligjit në fjalë rregullohen të drejtat dhe detyrat e anëtarëve të këshillit. Në këtë kuptim, sipas paragrafit 2 të nenit në fjalë, anëtarët e këshillit kanë të drejtë të japin iniciativa dhe propozime dhe t’i parashtrojnë pyetje kryetarit të komunës ndërsa sipas paragrafit 5 të të njëjtit nen, anëtarët e këshillit kanë të drejta dhe detyra të tjera të përcaktuara me statut dhe rregulla të tjera, në pajtim me këtë ligj.

Duke i marrë parasysh dispozitat e dhëna ligjore, me statut dhe rregulla të tjera mund të përcaktohen edhe të drejta dhe detyra të tjera për anëtarët e këshillit, megjithatë, siç del nga neni 43 paragrafi 5 i Ligjit, rregullimi i të drejtave dhe detyrave të tjera duhet të jetë në përputhje me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale.

Këshilli i Komunës së Berovës, në bazë të nenit 36 paragrafi 1 pika 1 e Ligjit për Vetëqeverisje Lokale dhe nenit 19 paragrafi 2 pika 2 e Statutit të Komunës së Berovës (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Berovës” nr.13/02) e ka miratuar Rregulloren e Këshillit të Komunës së Berovës, të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Berovës” nr.18/2007. Për më tepër, nga përmbajtja e dispozitave të nenit 16, alineja 3, si dhe neneve 145, 146 dhe 147 të përfshira në kapitullin X të titulluar “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” të Rregullores së lartpërmendur të punës, rezulton se ato vendosin të drejtën e një anëtari të Këshillit në seancë, për të paraqitur kërkesë për interpretim autentik të rregullave, ndërsa gjithashtu rregullohet procedura për institutin e “interpretimit autentik”.

Është e padiskutueshme se e drejta e krijuar për anëtarët e Këshillit të Komunës së Berovës i referohet institutit të “interpretimit autentik të rregullave”, ndonëse Ligji për Vetëqeverisjen Lokale nuk përmban dispozita që krijojnë kompetencë që këshilli komunal të jetë në gjendje të ofrojë një interpretim autentik të rregullave që i miraton, as ligji nuk i referohet mundësisë së rregullimit të këtij instituti juridik me një akt tjetër (statut apo rregullore të komunës). Rrjedhimisht, Gjykata konstatoi se Këshilli i Komunës së Berovës, duke e rregulluar këtë çështje me dispozitat specifike të Rregullores, i ka tejkaluar kompetencat e përcaktuara me ligj.

Në të njëjtën kohë, nga norma kushtetuese që përmban neni 68, pika 1, alineja 2 e Kushtetutës, rezulton se interpretimi autentik i ligjeve bëhet nga ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Në përputhje me këtë normë kushtetuese, Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve, ndërsa procedura për interpretimin autentik të ligjeve është e rregulluar me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonia e Veriut” nr. 248/2023). Sipas Gjykatës, sa më sipër nxjerr në përfundimin se instituti i “interpretimit autentik” duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e qeverisjes lokale ta zbatojnë atë, në fakt ashtu siç parashikohet për ligjvënësit si organ i qeverisjes shtetërore në dispozitën e cituar të nenit 68 paragrafi 1, alineja 2 e Kushtetutës. Në rastin konkret, ky institut nuk ka asnjë bazë ligjore për organet e qeverisjes lokale, prandaj nuk mund të rregullohet fillimisht në rregullore apo statut.

Në përputhje me sa u tha më lart, dhe duke marrë parasysh dispozitat e nenit 51 të Kushtetutës, ku thuhet se në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutë dhe ligj dhe secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet, Gjykata konstatoi se neni 16, alineja 3, si dhe kapitulli X “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 145, 146 dhe 147 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Berovës është në kundërshtim me Ligjin për Vetëqeverisje Lokale dhe vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës, të përcaktuar në nenin 8, paragrafin 1, alinenë 3 të Kushtetutës, sipas të cilit në rendin juridik duhet të ekzistojnë rregulla që janë juridikisht në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet.

Me miratimin e këtij vendimi, Gjykata vendosi të shfuqizojë Vendimin U.nr.21/2024 të datës 9 maj 2024, për ndalimin e ekzekutimit të akteve individuale apo veprimeve të ndërmarra në bazë të dispozitave të kontestuara të Rregullores së Këshillit të Komunës së Berovës.

Në bazë të lartpërmendurës Gjykata, me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,

dr. Darko Kostadinovski