Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.64/2024
Скопје, 18.09.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија, член 72 алинеја 1 и член 82 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.115/2024) на седницата одржана на 18 септември 2024 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Центар Жупа, бр. 07-315/4 од 28.06.2007 година („Службен гласник на Општина Центар Жупа” бр. 03/2007).
2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Центар Жупа бр. 07-315/4 од 28.06.2007 година („Службен гласник на Општина Центар Жупа” бр. 03/2007).
3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
Образложение
I
Уставниот суд на Република Северна Македонија, со Решението У.бр.64/2024 од 9 мај 2024 година, согласно член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), по сопствена иницијатива поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Центар Жупа, означен во точката 1 од оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со Уставот и со Законот за локалната самоуправа.
II
На седницата Судот утврди дека според член 15 алинеја 3 од Деловникот на Општината, член на Советот, меѓу другото, има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.
Според уставната одредба пропишана во член 68 став 1 алинеја 2, Собранието на Република Северна Македонија, има уставно овластување да донесува закони и да дава автентично толкување на законите.
Член 110 алинеја 2 од Уставот, пропишува дека Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис и друг општ акт.
Уставниот суд, согласно член 27 став 1 од Деловникот, може во текот на постапката, до донесување на конечна одлука, да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на закон, друг пропис или општ акт чија уставност односно законитост ја оценува, доколку со неговото извршување би можеле да настанат тешко отстранливи последици.
Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека законите се носат во согласност со Уставот, а сите други прописи во согласност со Уставот и закон, дека само Собранието има уставно овластување за донесување на закони и нивно автентично толкување, а сето тоа во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Од содржината на оспорениот акт, произлегува дека Советот на Општина Центар Жупа, врз основа на член 29 став 1 точка 2 од Статутот на Општина Центар Жупа („Службен гласник на Општина Центар Жупа” број 03/07), на седница одржана на 28.06.2007 година, донел Деловник на Советот на Општина Центар Жупа („Службен гласник на Општина Центар Жупа” број 03/07).
Од увидот во „Службен гласник на Општина Центар Жупа” број 03/07, се утврди дека во истиот не е објавена целосната содржина на оспорениот акт, но од страна на Општина Центар Жупа, до Судот е доставен целосен текст од Деловникот на Советот на Општината Центар Жупа, број 07-315/4 од 28.06.2007 година.
Оспорениот член 15 од Деловникот пропишува кои права ги имаат членовите на Советот на седниците на Советот. Помеѓу останатите права, во алинеја 3 од истиот член е содржано оспореното автентично толкување, така што предвидува дека член на советот на седниците има право да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.
Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието согласно член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” 91/2008, 119/2010,23/2013 и 152/19).
Според правната теорија, автентично толкување на законите значи утврдување на содржината и на вистинската смисла на веќе донесен закон, кој во примената покажува нејасност, двосмисленост или содржи празнини. Автентичното толкување е составен дел на објавениот закон.
Во конкретниот случај, Советот на Општината Центар Жупа како орган на локалната власт, донел Деловник на Советот на Општината Центар Жупа, во кој во член 15 алинеја 3 е содржано оспореното автентично толкување на прописи.
Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” бр. 5/2002), не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.
Согласно со член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, советот на општината го донесува статутот на општината и други прописи, а согласно со член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон, што значи дека Законот не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.
При таква фактичка состојба, произлегува дека Советот на Општина Центар Жупа, ги пречекорил своите законски овластувања кога го донел Деловникот на Советот на Општина Центар Жупа, во кој во член 15 алинеја 3 е содржано оспореното автентично толкување.
Во конкретниот случај станува збор за прашање, коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт, изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” 91/2008, 119/2010,23/2013 и 152/19). Со оглед на тоа дека органите на локалната власт немаат законска основа за давање автентично толкување, не може во деловник или статут изворно да се уредува овој институт и процедура за истиот.
Од наведените причини, Судот цени дека пропишаниот член 15 алинеја 3 од Деловникот не е во согласност со темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.64/2024
Shkup,18.09.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 72 alineja 1 dhe nenit 82 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 18 shtator 2024, miratoi
V E N D I M
1. NDËRPTITET neni 15 paragrafi 3 i Rregullores së Këshillit të Komunës Centar Zhupa, nr. 07-315/4 të datës 28.06.2007 (“Gazeta Zyrtare e Komunës Centar Zhupa” nr. 03/2007).
2. SHFUQIZOHET Aktvendimi për ndalimin e zbatimit të akteve individuale dhe veprimeve të ndërmarra në bazë të nenit 15 paragrafi 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës Centar Zhupa nr. 07-315/4 të datës 28.06.2007 (“Gazeta Zyrtare e Komunës Centar Zhupa” nr. 03/2007).
3. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.
Arsyetim
I
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me Vendimin U. nr. 64/2024 nga 9 maji i vitit 2024, në pajtim me nenin 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), me vetëiniciativë ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 15 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Centar Zhupa, të shënuar në pikën 1 të këtij vendimi, sepse me të drejtë është shtruar çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën dhe Ligjin për vetëqeverisjen lokale.
II
Gjykata në seancë konstatoi se sipas nenit 15 alineja 3 të Rregullores së Komunës, anëtari i Këshillit, ndër të tjera, ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave në mbledhjen e Këshillit.
III
Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.
Sipas dispozitës kushtetuese të paraparë në nenin 68 paragrafi 1, alineja 2, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut ka kompetencë kushtetuese për miratimin e ligjeve dhe për të dhënë interpretim autentik të ligjeve.
Neni 110 paragrafi 2 i Kushtetutës përcakton se Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.
Në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli dhe akti tjetër të përgjithshëm.
Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 27 paragrafi 1 të Rregullores së Punës, gjatë procedurës, deri në marrjen e vendimit të formës së prerë, mund të marrë vendim për ndalimin e zbatimit të akteve individuale ose veprimeve që janë ndërmarrë në bazë të një ligj, një rregulli tjetër ose një akti të përgjithshëm, kushtetutshmërinë respektivisht ligjshmërinë e të cilit e vlerëson, nëse zbatimi i tij mund të sjellë pasoja të vështira për t’u hequr.
Duke u nisur nga dispozitat e përmendura kushtetuese, del se ligjet miratohen në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat tjera në përputhje me Kushtetutën dhe ligjin, se vetëm Kuvendi ka kompetencë kushtetuese për miratimin e ligjeve dhe interpretimin autentik të tyre, dhe e gjitha kjo në funksion të garantimit të qeverisjes së ligjit dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjera juridike.
Nga përmbajtja e aktit të kontestuar, rezulton se Këshilli i Komunës Centar Zhupa, bazuar në nenin 29 paragrafi 1 pika 2 të Statutit të Komunës së Centar Zhupa (“Gazeta Zyrtare e Komunës Centar Zhupa” numër 03/07), në mbledhjen e mbajtur më 28.06.2007 ka miratuar Rregulloren e punës së Këshillit të Komunës Centar Zhupa (“Gazeta Zyrtare e Komunës Centar Zhupa” nr. 03/07).
Nga mbikëqyrja në “Gazetën Zyrtare të Komunës Centar Zhupa” numër 03/07 është konstatuar se në të nuk është publikuar përmbajtja e plotë e aktit kontestues, por Komuna Centar Zhupa ka dërguar në Gjykatë tekstin e plotë të Rregullores së Këshillit të Komunës Centar Zhupa, nr. 07-315/4 nga 28.06.2007.
Neni 15 i kontestuar i Rregullores së parasheh të drejtat e anëtarëve të Këshillit gjatë mbledhjeve të Këshillit. Ndër të drejtat e tjera, paragrafi 3 i të njëjtit nen përmban interpretimin autentik të kontestuar, kështu që parasheh që anëtari i këshillit në mbledhje ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave.
Interpretim autentik të ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi, në pajtim me nenin 68, paragrafi 1, alineja 2 të Kushtetutës, miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” 91/2008, 119/2010, 23/2013 dhe 152/19).
Sipas teorisë juridike, interpretimi autentik i ligjeve nënkupton përcaktimin e përmbajtjes dhe kuptimit të vërtetë të një ligji tashmë të miratuar, i cili në zbatimin e tij tregon paqartësi, mëdyshje ose përmban zbrazëtira. Interpretimi autentik është pjesë përbërëse e ligjit të publikuar.
Në rastin konkret, Këshilli i Komunës Centar Zhupa, si organ i qeverisjes lokale, ka miratuar Rregulloren e Këshillit të Komunës së Centar Zhupa, në të cilën interpretimi autentik i kontestuar i rregullave gjendet në nenin 15 paragrafi 3.
Ligji për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/2002) nuk përmban dispozitë të shprehur se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregulloreve që i miratojnë.
Në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale, këshilli i komunës miraton statutin e komunës dhe rregullat tjera, dhe në pajtim me nenin 62 paragrafi 1 të ligjit, në kryerjen e detyrave nga kompetencat e tij, këshilli miraton rregulla, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulloret tjera të përcaktuara me ligj, që do të thotë se Ligji nuk përmban dispozitë të qartë se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që miratojnë.
Në një situatë të tillë faktike, del se Këshilli i Komunës Centar Zhupa i ka tejkaluar kompetencat e tij ligjore me miratimin e Rregullores së punës së Këshillit të Komunës së Centar Zhupa, në të cilën interpretimi autentik i kontestuar gjendet në nenin 15 paragrafin 3.
Në rastin konkret bëhet fjalë për çështje që duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e pushtetit lokal ta zbatojnë atë, siç parashikohet që ligjvënësi si organ i qeverisjes shtetërore, shprehimisht në Kushtetutë me nenin 68 paragrafin 1 alineja 2, në pajtim me të cilën Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretim autentik të ligjeve është e rregulluar me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” 91/2008, 119/2010, 23/2013 dhe 152/19). Duke pasur parasysh se organet e pushtetit lokal nuk kanë bazë ligjore për të dhënë interpretim autentik, nuk mundet në rregurrore ose statut rrjedhimisht të rregullohet ky institut dhe procedura për të.
Për arsyet e cekura, Gjykata vlerëson se neni 15 alineja 3 të Rregullores nuk është në përputhje me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, në pajtim me të cilat duhet të ekzistojnë në rendin juridik rregullime juridikisht të harmonizuara me Kushtetutën dhe ligjet.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.
V
Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski