У.бр.174/2024

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.174/2024
Скопје, 10.07.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 10 јули 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на делот „министерот“ од првиот ред на ставот 2 од член 143 од Законот за енергетика („Службен весник на Република Македонија“ бр.96/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.96/2019 и 236/2022).

Образложение
I

Игорче Точев од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за оценување на уставноста на делот „министерот“ од делот „министерот по претходна постапка“ од член 143 став 2 од Законот, означен во диспозитивот на ова решение. Според Судот, означувањето на оспорениот дел на начин како во диспозитивот на ова решение е посоодветно.

Иницијативата започнува со цитирање на член 143 став 2 од Законот за енергетика во кој е предвидено дека техничките прописи од ставот 1 на овој член ги донесува министерот по претходна согласност на министерот надлежен за работите од областа на транспортот, министерот надлежен за работите од областа на заштита на животната средина и министерот надлежен за работите од областа на внатрешните работи.

Според подносителот, оспорениот дел на ставот 2 од член 143 од Законот е недоволно прецизен и јасен, што не е во согласност со владеењето на правото пропишано во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот. Ова од причина што од целината на одредбата не е јасно определено кој министер ги донесува техничките прописи по претходна согласност со останатите министри наведени во одредбата.

Поради наведеното се предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот дел од законската одредба, а потоа истиот да го укине.

II

На седницата Судот утврди дека во член 143 став 2 од Законот е предвидено дека техничките прописи од ставот 1 на овој член ги донесува министерот по претходна согласност на министерот надлежен за работите од областа на транспортот, министерот надлежен за работите од областа на заштита на животната средина и министерот надлежен за работите од областа на внатрешните работи.

III

Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија која подразбира во правниот поредок да егзистираат јасни, прецизни норми кои не оставаат простор за различно толкување и примена.

Судот пристапи кон поширока анализа на одредбите од Законот за енергетика со цел да утврди дали постои основаност на наводите од иницијативата за повреда на уставноста.

Така, согласно со член 4 точки 16 – 20 како енергетски дејности, меѓу другите се наведени: преработка на сурова нафта и производство на нафтени деривати; производство на горива наменети за транспорт со намешување на нафтени деривати и биогорива; транспорт на сурова нафта преку нафтовод; транспорт на нафтени деривати преку продуктовод и трговија на големо со сурова нафта, нафтени деривати, биогорива и горива за транспорт.

Во член 9 став 2 од Законот е определено дека Министерството надлежно за работите од областа на енергетиката во натамошниот текст на законот се означува како: Министерство.

Главата VIII. Пазар на сурова нафта, нафтени деривати и горива за транспорт, меѓу другото, го опфаќа и член 143 во кој е содржан оспорениот дел.

Според ставот 1 од оваа одредба, вршителите на енергетска дејност: преработка на сурова нафта и производство на нафтени деривати; производство на горива наменети за транспорт со намешување на нафтени деривати и биогорива; транспорт на сурова нафта преку нафтовод; транспорт на нафтени деривати преку продуктовод и трговија на големо со сурова нафта, нафтени деривати, биогорива и горива за транспорт, се должни објектите, уредите и постројките за вршење на енергетските дејности да ги користат и одржуваат во согласност со техничките прописи и стандарди и другите прописи за сигурно и безбедно работење и заштита на животната средина.

Според ставот 2 од член 143 од Законот, техничките прописи од ставот 1 на овој член ги донесува министерот по претходна согласност на министерот надлежен за работите од областа на транспортот, министерот надлежен за работите од областа на заштита на животната средина и министерот надлежен за работите од областа на внатрешните работи.

Во член 195 став 3 од Законот е определено дека министерот донесува технички прописи за проектирање, изградба, ставање во употреба, функционирање и одржување на енергетските објекти, уреди и инсталации.

Член 236 став 2 од Законот содржи таксативно набројување на подзаконски акти кои ги носи министерот за економија и тоа:

1) правилник за енергетски биланси и енергетска статистика од членот 13 од овој закон, во рок од шест месеци од денот на влегувањето во сила на овој закон;
2) правилник за нивото и начинот на пресметка на оперативните резерви од членот 146 став (4) од овој закон, во рок од една година од денот на влегувањето во сила на овој закон;
3) правилник за условите на објектите за складирање на сурова нафта, нафтени деривати, биогорива, или горива за транспорт од членот 148 став (2), во рок од 90 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон;
4) правилник за методологијата за пресметка на учеството на енергија произведена од обновливи извори на енергија во бруто финалната потрошувачка на енергија од членот 173 став (4), во рок од 90 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон;
5) правилник за технички спецификации од членот 179 став (2) од овој закон, во рок од една година од денот на влегувањето во сила на овој закон;
6) правилник за лиценцирање на инсталатери од членот 181 став (4), во рок од една година од денот на влегувањето во сила на овој закон;
7) правилникот за обновливи извори на енергија од членот 185 од овој закон, во рок од 90 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон;
8) правилник за спроведување на испит за ракувачи со енергетски уреди и постројки од членот 199 став (2), во рок од шест месеци од денот на влегувањето во сила на овој закон и
9) правилник за контрола на квалитет на електрична енергија.

Исто така, врз основа на увидот во регистарот на прописи на „Службен весник на Република Северна Македонија“ се утврди дека министерот за економија согласно со член 143 став 2 од Законот донел Правилник за користење и одржување на нафтовод и продуктовод, објавен во службеното гласило број 99/2024 година. Овој правилник, во друга постапка пред овој суд, (У.бр.175/2024) исто така е оспорен од истиот подносител на иницијативата, при што во таа иницијатива јасно се означува дека е донесен од министерот за економија.

Врз основа на анализата на вака цитираните одредби произлегува дека во член 143 став 2 од Законот, само министерот за економија не е поименично означен, покрај означените министри за транспорт, за заштита на животната средина и за внатрешни работи, како министри кои имаат свои законски надлежности во областа на енергетиката воопшто. Но, од целината на анализата на Законот, повеќе од јасно е дека министерот за економија е тој кој е законски овластен да носи технички прописи поврзани со пазарот на сурова нафта, нафтени деривати и горива за транспорт и тоа по претходна согласност со надлежниот од наведените министри. Како и да е, станува збор за регулатива чие спроведување секако спаѓа во доменот на извршната власт која е предлагач на конкретниот закон што не остава простор за најаснотии чија е надлежноста за носење на конкретните технички прописи.

Оттаму, според Судот, оспорениот дел анализиран во симбиоза со целината на законските одредби е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот бидејќи претставува доволно прецизна и јасна норма која не остава простор за различно толкување при нејзината примена од страна на извршната власт.

IV

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.174/2024
Shkup, 10.07.2024

 

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të dr. Darko Kostadinovski, kryetar i Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 10 korrik 2024, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës “ministri” nga rreshti i parë i paragrafit 2 të nenit 143 të Ligjit për Energjetikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 96/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe 236/2022).

Arsyetim

I

Igorçe Toçev nga Shkupi ka parashtruar iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës“ministri” nga pjesa “ministri pas procedurës paraprake” nga neni 143 paragrafi 2 i Ligjit, të shënuar në dispozitivin e këtij aktvendimi. Sipas Gjykatës, shënjimi i pjesës së kontestuar në mënyrë si në dispozitiv të këtij aktvendimi është më i përshtatshëm.

Iniciativa fillon duke e cituar nenin 143 paragrafin 2 të Ligjit për Energjetikë, i cili përcakton se rregullat teknike nga paragrafi 1 i këtij neni i miraton ministri me pëlqim të mëparshëm për ministrin kompetent për gjërat nga fusha e transportit , ministrin kompetent për gjërat nga fusha e mbrojtjes së mjedisit jetësor dhe ministrin kompetent për punët nga fusha e punëve të brendshme.

Sipas parashtruesit të kërkesës, pjesa kontestuese e paragrafit 2 të nenit 143 të Ligjit është mjaft e saktë dhe e qartë, gjë që nuk është në përputhje me sundimin e ligjit të përcaktuar në nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 të Kushtetutës. Kjo për shkak se dispozita në tërësi nuk specifikon qartë se cili ministër i miraton rregullat teknike me pëlqimin paraprak të ministrave të tjerë të listuar në dispozitë.

Për sa më sipër, propozohet që Gjykata të iniciojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës së kontestuar të dispozitës ligjore dhe më pas shfuqizimin e saj.

II

Në seancë Gjykata përcaktoi se në nenin 143 paragrafin 2 të Ligjit është paraparë se rregullat teknike nga paragrafi 1 i këtij neni i miraton ministri pas një pëlqimi të mëparshëm për ministrin kompetent për gjërat nga fusha e transportit, ministrin kompetent për gjërat nga fusha e mbrojtjes së mjedisit jetësor dhe ministrin kompetent për punët nga fusha e punëve të brendshme.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës, sundimi i ligjit është një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, që nënkupton se rendi juridik duhet të ketë norma të qarta, të sakta që nuk lënë hapësirë për interpretim dhe zbatim të ndryshëm.

Gjykata vazhdoi me një analizë më të gjerë të dispozitave të Ligjit për Energjetikën për të përcaktuar nëse ka bazë në pretendimet e iniciativës për shkelje të kushtetutshmërisë.

Kështu, në përputhje me nenin 4 pikat 16 – 20, aktivitetet energjetike përfshijnë ndër të tjera: përpunimin e naftës së papërpunuar dhe prodhimit të derivateve të naftës; prodhimin e karburanteve të dedikuara për transport me përzierjen e derivateve të naftës dhe biokarburanteve; transportin e naftës së papërpunuar përmes nafëtpërçuesit; transportin e derivateve të naftës përmes produktpërçuesit dhe tregtisë me shumicë të naftës së papërpunuar, derivateve të naftës, biokarburanteve dhe karburanteve për transport.

Në nenin 9 paragrafin 2 të Ligjit përcaktohet se Ministria me kompetencë për gjërat nga fusha e energjetikës në tekstin e mëtejmë të ligjit përcaktohet si: Ministria.

Kapitulli VIII. Tregu i naftës së papërpunuar, derivatet e naftës dhe karburanteve të transportit, ndër të tjera, mbulohet nga neni 143, i cili e përmban pjesën kontestuese.

Sipas paragrafit 1 të kësaj dispozite, ofruesit e aktivitetit energjetik: përpunim të naftës së papërpunuar dhe prodhimit të derivateve të naftës; prodhim të karburanteve të dedikuara për transport me përzierjen e derivateve të naftës dhe biokarburanteve; transporti i naftës së papërpunuar përmes naftëpërçuesit; transporti i derivateve të naftës përmes produktpërçuesit dhe tregtinë me shumicë me naftën e papërpunuar, derivatet e naftës, biokarburantet dhe karburantet për transport, obligohen objektet, pajisjet dhe impiantet për kryerjen e veprimtarive energjetike t’i përdorin dhe mirëmbajnë në pëlqim me rregullat teknike dhe standardet dhe rregullat e tjera për punë të sigurt dhe mbrojtjen mjedisit jetësor.

Sipas paragrafit 2 të nenit 143 të Ligjit, rregullat teknike nga paragrafi 1 i këtij neni i miraton ministri pas pëlqimit të mëparshëm të ministrit kompetent për gjërat nga fusha e transportit, ministrit kompetent për gjërat nga fusha e mbrojtjes së mjedisit jetësor dhe ministrit kompetent për gjërat nga fusha e punëve të brendshme.

Në nenin 195 paragrafi 3 i Ligjit përcakton se ministri miraton rregulla teknike për projektimin, ndërtimin, vënien në punë, funksionimin dhe mirëmbajtjen e objekteve, pajisjeve dhe instalimeve energjetike.

Neni 236 paragrafi 2 i Ligjit përmban një listë taksative të akteve nënligjore të miratuara nga Ministri i Ekonomisë, si më poshtë:

1) rregullore për bilancet energjike dhe statistikë energjetike nga neni 13 i këtij ligj , në afat nga gjashtë muaj nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji;
2) rregullore për nivelin dhe mënyrën në llogaritjen e rezervave operacionale nga neni 146 paragrafi (4) i këtij ligj, në afat nga një vit nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji ;
3) rregullore për kushtet e objekteve për magazinimit e naftës së papërpunuar, derivateve të naftës, biokarburanteve ose karburanteve për transport nga neni 148 paragrafi (2), në afat prej 90 ditësh nga dita e hyrjes në forcë të këtij ligji;
4) rregullore për metodologjinë për përllogaritje të pjesëmarrjes në energji prodhuar nga burime të rinovueshme të energjisë në konsumin bruto final të energjisë nga neni 173 paragrafi (4), në afat prej 90 ditësh nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji;
5) rregullore për specifikimet teknike nga neni 179 paragrafi (2) i këtij ligji, në afat prej një vit nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji;
6) rregullore për licencimi e instaluesve nga neni 181 paragrafi (4), në afat prej një viti nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji;
7) rregulloren për burimet e rinovueshme të energjisë nga neni 185 i ky ligj, në afat prej 90 ditësh nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji;
8) rregullore për zbatimin e provimit për ata që operojnë me pajisjet energjetike dhe impiantet nga neni 199 paragrafi (2), në afat nga gjashtë muaj nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji dhe
9) rregullore për kontrollin e cilësisë së energjisë elektrike.

Gjithashtu, në bazë të inspektimit të regjistrit të rregullave në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, është konstatuar se Ministri i Ekonomisë, në pajtim me nenin 143 paragrafin 2 të Ligjit, ka miratuar Rregullore për shfrytëzimin dhe mirëmbajtjen e naftëpërçuesit dhe produktpërçuesit të botuar në Gazetën Zyrtare numër 99/2024. Kjo rregullore në procedurë tjetër pranë kësaj gjykate (U.nr. 175/2024) është kontestuar nga i njëjti parashtrues, me ç’rast në atë iniciativë thuhet qartë se është miratuar nga ministri i Ekonomisë.

Nga analiza e dispozitave të cituara në këtë mënyrë, rezulton se në nenin 143 paragrafin 2 të Ligjit, nuk përmendet me emër vetëm ministri i Ekonomisë, përveç ministrit të përmendur dhe për transport, për mbrojtjen e mjedisit jetësor dhe të punëve të brendshme, si ministra të cilët kanë kompetenca ligjore të veta në fushën e energjetikës në përgjithësi. Mirëpo, nga analiza e përgjithshme e Ligjit, është më se e qartë se ministri i Ekonomisë është ai i cili ligjërisht është i autorizuar për miratimin e rregullave teknike lidhur me tregun e naftës së papërpunuar, derivateve të naftës dhe karburanteve të transportit dhe kjo me pëlqimin paraprak të autoriteteve kompetente të ministrave të lartpërmendur. Megjithatë, kjo është një rregullore, zbatimi i së cilës sigurisht që i përket pushtetit ekzekutiv, i cili është propozuesi i ligjit specifik, i cili nuk lë vend për sqarim se i kujt është juridiksioni i miratimit të rregullave teknike specifike.

Prandaj, sipas Gjykatës, pjesa e kontestuar e analizuar në simbiozë me tërësinë e dispozitave ligjore është në përputhje me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 të Kushtetutës sepse paraqet një normë mjaft të saktë dhe të qartë që nuk lë hapësirë për interpretime të ndryshme në zbatimin e saj nga pushteti ekzekutiv.

IV

Në bazë të lartpërmendurës Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski