У.бр.159/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.159/2023
Скопје, 20.06.2024 година

 

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска,  д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија и член 56 и член 70 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021) на седницата одржана на 20.06.2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ ОДБИВА барањето на Шерифе Мусовска и Ајредин Мусовски, двајцата од Битола, за заштита на слободите и правата што се однесуваат на забрана на дискриминација на граѓаните по основ на национална и социјална припадност.

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

I

Шерифе Мусовска и Ајредин Мусовски, двајцата од Битола, застапувани од адвокатот Лупчо Кожовски од Битола, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесоа барање за заштита на слободите и правата на човекот и граѓанинот од член 110 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, што се однесуваат на забрана на дискриминација на граѓаните по основ на национална и социјална припадност, сторени со Пресудата К-203/20 од 01.06.2023 година на Основен суд Битола и Пресудата КЖ.бр.241/23 од 13.07.2023 година на Апелационен суд Битола.

Според наводите во барањето за заштита на слободите и правата на човекот и граѓанинот, со наведените акти, на подносителите на барањето им било повредено правото на недискриминација, односно забраната за дискриминација по основ на национална и социјална припадност од член 110 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија.

Подносителите на барањето, како втор и третообвинет за сторено кривично дело „Учество во тепачка“ од член 132 став 1 од Кривичен законик (КЗ), со Пресудата К-203/20 од 01.06.2023 година на Основен суд Битола се огласени за виновни и им било изречена алтернативна мерка условна осуда и им била утврдено казна затвор од по три месеци, која нема да биде извршена доколку обвинетите во рок од една година не сторат ново кривично дело. Исто така, биле задолжени, секој од обвинетите, да му плати на судот на име паушал износ од по 2.500,00 денари додека на Основно јавно обвинителство Битола, солидарно да им платат износ од 6.666,00 денари за медицинско вештачење.

Подносителите на барањето сметат дека поради нивната социјална и етничка припадност им било скратено правото на одбрана што влијаело на нивното право на правично судење. Имено, со решение за одржување на главна расправа без присуство на второобвинетата Шерифе Мусовска, иако на судот му било укажано дека обвинетата не е во добра здравствена состојба, е хоспитализирана и ѝ била извршена хируршка интервенција, сепак, Судот, спротивно на член 479 од Законот за кривична постапка, продолжил со главна расправа, и на ваков начин на подносителката на барањето ѝ било оневозможено да биде сослушана за да ја даде својата одбрана. Со ваквото постапување од страна на судот било нарушено правилото за „еднаквост на оружјата“ на странките во постапката иако за време на траење на постапката пред Основниот суд Битола, не успеале да достават доказ, со кој ќе се докажува дека второобвинетата, во конкретниот случај, подносителката била спречена да присуствува во главната расправа.

Покрај ова, подносителите сметат дека во рамки на доказната постапка, ниту еден доказ предложен од нивна страна не бил земен предвид додека доказите предложени од страна на обвинителот биле земени предвид и било одлучено исклучиво врз тие докази и ваквиот начин на постапување од страна на судот е спротивен на Уставот на Република Северна Македонија, Законот за кривична постапка, Кривичниот законик, Законот за судовите, Европската конвенција за човекови права и судската пракса на Европскиот суд за човекови права.

Исто така, се наведува дека сведокот предложен од страна на застапникот на обвинението и од страна на застапникот на обвинетите и другите сведоци предложени од страна на одбраната, иако биле прифатени, не биле сослушани и со донесување решенија за одржување јавна расправа во отсуство на обвинетата и сведокот, и покрај тоа што истите оправдано не можеле да присуствуваат на јавните расправи, судот постапил незаконски, пристрасно, дискриминаторски, тенденциозно и спротивно на член 6 од Европската конвенција за човекови права бидејќи им било ограничено правото на правична судска постапка во разумен рок и член 14 од истата конвенција, а тоа е забрана на дискриминација.

Во однос на второстепената пресуда, подносителите на барањето наведуваат дека надлежниот суд не ги зел предвид писмените докази доставени во прилог на жалбата и ваквото постапување судот не го образложил.

Подносителите наведуваат дека и покрај тоа што побарале да се одржи јавна расправа и да бидат поканети да присуствуваат на седницата на советот бидејќи во првостепената постапка не биле сослушани, сепак не биле поканети од причина што согласно член 482 став 2 од Законот за кривична постапка, Судот оценил дека не било корисно односно потребно за разјаснување на работите.

Во оваа насока, подносителите наведуваат судска пракса на Европскиот суд за човекови права и на Врховниот суд на РСМ, во однос на тоа кога апелационите судови не ги известиле односно не им овозможиле на обвинетите да учествуваат во жалбена постапка.

Покрај ова, подносителите на барањето наведуваат дека Апелациониот суд одлучил за време на судската ферија, кога согласно член 72 од Законот за судовите, судовите не работат, бидејќи предметот во Апелационен суд пристигнал на 06.07.2023 година и за време од 3 до 4 работни дена односно на 13.07.2023 година, е донесена пресуда, која е верифицирана на 20.07.2023 година, а застапникот на обвинетите ја примил на 23.08.2023 година. Со ваквото постапување, судовите го повредиле правото за еднаквост на оружјата на двете страни и обвинетите биле ставени во понеповолна ситуација за разлика од обвинителот и немало фер судење.

Подносителите на барањето наведуваат дека нееднаквиот третман односно дискриминаторското однесување на надлежните органи може да се извлече и од Обвинителниот предлог, КО бр. 555/17 од 24.12.2018 година на Основното јавно обвинителство Битола, каде за обвинетата Шерифе Мусовска, е наведено дека е невработена, писмена – самоука, мајка на пет полнолетни деца, сиромашна и Ромка, а за другиот обвинет, Ајредин Мусовски, е наведено дека е невработен, слабоимотен и Ром.

Со вакви квалификации и атрибути во обвинителниот акт, во конкретните околности, подносителите наведуваат дека биле потенцијално, а на крај и директно дискриминирани по основ на национална и социјална припадност, а уште повеќе од причина што станува збор за маргинализирана група граѓани. Како резултат на ова, биле различно третирани во однос на обвинителот, немало објективно судење и било одлучено на подносителката на барањето да ѝ се суди во отсуство со што ѝ била скратена можноста да се брани.

Подносителите на барањето наведуваат дека истите атрибути се наведени и во пресудата на Основниот суд Битола, и ова покажува дека биле различно третирани спротивно на член 110 алинеја 3 и член 9 од Уставот и член 471 од ЗКП.

Покрај ова, подносителите сметат дека дискриминаторско однесување може да се извлече и од електронската комуникација помеѓу застапникот на обвинетите и претседателот на Апелациониот суд Битола особено од делот на Одговорот на претставката УПП-10/2023 од 24.08.2024 година во кој се наведува дека „не може да се смета за пропуст што предметот КЖ-241/23 бил решен во краток период по приемот бидејќи во кривичниот оддел е намален приливот на предмети, што значи се дава можност за побрзо решавање на предметите. Од друга страна, цел на правораздавањето е предметите во судовите да се решаваат побрзо, како во конкретниот случај“. Со ваквиот одговор, претседателот на Апелационен суд Битола, направил обид да се заобиколи дискриминацијата и да се оправда брзото постапување на судот.

Подносителите на барањето, бараат од Уставниот суд, да го испита начинот и ажурното, односно неажурното функционирање на Апелациониот суд Битола.

Врз основа на наведеното, подносителите на барањето, бараат Уставниот суд да го уважи нивното барање, да утврди повреда на забраната на дискриминација на граѓаните по основ на национална и социјална припадност утврдени во член 110 алинеја 3 и член 9 од Уставот, сторена со оспорените пресуди, истите да ги поништи и да определи надомест на штета во висина 510.000,00 денари на товар на Буџетот на РСМ и трошоци за состав на барање и согласно член 82 од Деловникот на судот, со одлука да го определи начинот на отстранување на последиците од примената на поединечниот акт или дејство со кои тие права и слободи биле повредени и истата да се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Подносителите на барањето, исто така, бараат донесување на решение за запирање на извршувањето на поединечните акти до донесување конечна одлука, согласно со член 57 од Деловникот на Судот.

II

Судот на седницата врз основа на приложените докази утврди дека:

Основниот суд во Битола, со Пресудата К-203/20 од 01.06.2023 година, обвинетите Шерифе Мусовска како вторoобвинета и Ајредин Мусовски како третoобвинет, сега подносители на барањето за заштита на слободите и правата, ги огласил за виновни за кривичното дело „Учество во тепачка“ од член 132 став 1 од Кривичниот законик („Службен весник на Република Македонија“ број 37/1996; 80/1999; 48/2001; 4/2002; 16/2002; 43/2003; 19/2004; 40/2004; 81/2005; 50/2006; 60/2006; 73/2006; 87/2007; 7/2008; 139/2008; 114/2009; 51/2011; 51/2011; 135/2011; 185/2011; 142/2012; 143/2012; 166/2012; 55/2013; 82/2013; 14/2014; 27/2014; 28/2014; 41/2014; 41/2014; 115/2014; 132/2014; 160/2014; 199/2014; 196/2015; 226/2015; 97/2017; 170/2017; 248/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 36/2023) и им била изречена алтернативна мерка – условна осуда и тоа на вторoобвинетата Шерифе Мусовска и третообвинетиот Ајредин Мусовски им се утврдило казна затвор во траење од 3 – три месеци, која нема да се извршува доколку обвинетите во рок од 1- една година не сторат ново кривично дело.

Во образложението на пресудата е наведено дека судот по оцена на секој доказ посебно и сите докази заедно и ценејќи ја одбраната на обвинетите, ја утврдил следната фактичка состојба и тоа: второобвинетата Шерифе Мусовска родена е на 12.07.1952 година во Битола, каде и живее на ул. „Караорман“ бр.111, државјанин на РСМ, невработена, писмена е – самоука, мажена е и мајка на пет деца, сиромашна и претходно не е осудена и против неа не се води постапка за друго кривично дело, и третообвинетиот Ајредин Мусовски е роден на 11.08.1950 година во Битола, каде и живее на ул. „Караорман“, бр.111, државјанин на РСМ, писмен е со завршено четврто одделение, не е вработен и истиот е примател на социјална помош, женет е и татко на пет деца, претходно не е осудуван и против него не се води постапка за друго кривично дело.

Во оваа насока, се наведува дека личните и семејните прилики за второ и третообвинетиот се утврдени од обвинителниот предлог и по нивно лично кажување.

Покрај ова, се наведува дека времето, местото и динамиката на извршувањето на кривичното дело се утврдиле од исказите на сведоците, поткрепени со материјалните докази изведени во текот на расправата.

При одлучувањето за видот и висината на кривичната санкција се наведува дека судот ги имал предвид општите правила за одмерување на казната од член 39 од Кривичниот законик додека како олеснувачкa околност судот го имал предвид фактот дека против второ и третообвниетиот не се водела постапка за друго кривично дело, предвид биле земени и семејната и материјалната состојба на обвинетите односно фактот дека се работи за слабоимотни лица, а второ и третообвниетиот се семејни личности кои се во брак и имаат пет деца.

Исто така, се наведува дека судот бил на мислење дека изречената алтернативна мерка – условна осуда е адекватна на степенот на кривичната одговорност, возраста и личноста на второ и третообвинетиот и може да се очекува целта на казнувањето спрема обвинетите да се оствари и со предупредување со закана на казна – условна осуда, согласно член 48 од Кривичниот законик, а ќе се постигнат и целите на казнување, согласно член 32 од Кривичниот законик и ќе се влијае врз обвинетите во иднина да се воздржат од вакво постапување, истите да одбегнуваат учество во тепачка и да не вршат вакви и слични кривични дела, со што ќе се постигне специјалната превенција, а ќе се постигнат и целите на генералната превенција, односно воспитно ќе се влијае врз другите да не вршат вакви и слични кривични дела, а спорните ситуации со други лица да ги решаваат со разговор и преку надлежните институции.

Во однос на процесните трошоци, во пресудата се наведува дека со оглед на тоа дека обвинетите се огласени за виновни, судот, согласно член 105 став 1 во врска со член 102 став 2 точка 1 и 6 од Законот за кривичната постапка, ги задолжи да ги платат процесните трошоци.

Незадоволни од пресудата на Основниот Суд во Битола, обвинетите, преку адвокат Љупчо Кожовски од Битола, поднеле жалба на првостепената пресуда до Апелациониот суд Битола.

Одлучувајќи по изјавената жалба, Апелациониот суд Битола донел Пресуда КЖ-241/23 од 13.07.2023 година, со која жалбата на обвинетите ја одбил како неоснована, а Пресудата К-203/20 од 01.06.2023 на Основниот суд во Битола година ја потврдил.

Во образложението на Пресудата КЖ-241/23 од 13.07.2023 година се наведува дека обвинетите Шерифе Мусовска и Ајредин Мусовски, преку нивниот бранител, адвокат Љупчо Кожовски од Битола, на време ја поднеле жалбата со која ја побивале пресудата по законски основи суштествени повреди на одредбите на кривичната постапка, погрешно утврдена фактичка состојба и повреда на Кривичниот законик, со предлог, жалбата да биде уважена, оспорената пресуда да преправи на начин што, судот да ги ослободи обвинетите од обвинение, согласно со член 403 став 1 точка 3 од Законот за кривичната постапка и да одлучи трошоците на постапката или пресудата да ја укине и предметот да го врати на првостепениот суд на повторно судење.

Воедно кон жалбата, бранителот истакнал барање, да бидат известени за седницата на советот на повисокиот суд.

Во оваа насока, во пресудата се наведува дека Апелациониот суд Битола го имал предвид вака истакнатото барање на бранителот Љупчо Кожовски од Битола, но за седницата на советот не ги известил обвинетите Шерифе и Ајредин, ниту бранителот, бидејќи, во смисла на член 482 став 1 од Законот за кривичната постапка, оценил дека нивното присуство не би било корисно за разјаснување на работите.

Покрај ова, во пресудата се наведува дека Апелациониот суд Битола, одлучувајќи по изјавените жалби, ги разгледал и проучил списите по кривичниот предмет, ја испитал обжалената пресуда во границите на овластувањата од член 427 став 1 точка 1 и 2 од Законот за кривичната постапка, ја оценил жалбата и жалбените наводи и имајќи го предвид и предлогот на Вишото јавно обвинителство Битола, утврдил дека жалбата е неоснована со образложение дека не се сторени суштествени повреди од член 415 став 2 во врска со членовите 4, 15, 16 и 399 од Законот за кривичната постапка како што е наведено во жалбата дека првостепениот суд со еднакво внимание не ги испитувал и утврдил сите факти, при што поголемо внимание им дал на фактите кои се во корист на обвинението, додека оние кои се во корист на обвинетите целосно ги занемарил, така што оспорената пресуда ја засновал исклучиво на доказите на обвинението и на вештиот наод и мислење, кои дека биле контрадикторни сами по себе, паушални и несигурни, во која смисла за вештачењето се наведува дека вештото лице своето вештачење го дало како да бил сведок присутен на настанот, дека вештачењето било тенденциозно, спротивно на фактичката состојба, дека судот го образложил само исказот на вештото лице даден на записник пред јавниот обвинител, а не и исказот даден на расправа.

Во продолжение на пресудата се наведува дека првостепениот суд, при анализата и оценката на доказите ги имал предвид сите докази, ги анализирал и ценел со подеднакво внимание, при што правилно постапил кога на исказите на сведоците им поклонил верба. Исто така, се наведува дека Првостепениот суд, правилно поклонил верба и во целост го прифатил и вештачењето на вештото лице, со оглед дека се работи за наод и мислење дадено од страна на стручно лице, со лиценца од соодветната област и согласно со правилата на науката и вештината, а чиј заклучок произлегува од издадените докази.

Апелациониот суд утврдил дека неосновани се и жалбените наоди истакнати во жалбата за ускратено право на одбрана на второобвинетата Шерифе, со образложение дека одлуката на првостепениот суд за одржување на главната расправа без присуство на второобвинетата Шерифе е правилна и законита и правилно судот утврдил дека се исполнети условите од член 479 став 2 од Законот за кривичната постапка за судење без присуство на наведената обвинета, со оглед дека истата, уредно известена, не се јавила на расправата, а тврдењето на нејзиниот бранител дека била спречена поради здравствени проблеми да дојде во судот без да го оправда со медицинска документација, иако од страна на првостепениот суд му била дадена таква можност и оставен рок од три дена да достави докази за нејзината спреченост да се јави во судот, но тоа не е сторено, било неосновано.

Во пресудата се наведува дека неосновани се жалбените наоди истакнати во жалбата по законски основ погрешно утврдена фактичка состојба, со оглед дека првостепениот суд правилно ги утврдил сите решавачки факти од значење за постоење на предметното кривично дело за кое се товарат обвинетите, како и за нивната кривична одговорност како сторители на делото.

Исто така, е наведено дека на правилно утврдена фактичка состојба, првостепениот суд правилно го применил Кривичниот законик кога утврдил дека во дејствијата на обвинетите се содржани елементите на кривичното дело „Учество во тепачка“ од член 132 став 1 од Кривичниот законик, за истото обвинетите ги огласил виновни и им изрекол алтернативна мерка, условна казна онака како што е наведено во изреката на оспорената пресуда.

Во продолжение на пресудата се наведува дека неосновани се жалбените наводи истакнати во жалбата по основ повреда на Кривичниот законик бидејќи Кривичниот законик е правилно применет и не е сторена повреда во смисла на член 416 од Законот за кривична постапка.

Во пресудата се наведува дека Апелациониот суд Битола, ја испитал обжалената пресуда и во делот на изречените кривични санкции, при што утврдил дека од страна на првостепениот суд при определување на видот и одмерувањето на висината на кривичната санкција се земени предвид општите правила за одмерување на казната предвидени во член 39 од Кривичниот законик и со подеднакво внимание се ценети сите отежнувачки и олеснувачки околности на страната на обвинетите, битни за индивидуализација на казната и тоа посебно за секој обвинет, за кое нешто во првостепената пресуда, судот има дадено доволно образложени причини, прифатливи и за судот, и врз основа на кои околности на секој обвинет му е изречена условна осуда.

Последниот дел на пресудата се однесува на трошоците за кривична постапка, и се наведува дека одлуката е правилна во овој дел и дека истата има законски основ во одредбите на ЗКП, кои ја регулираат оваа материја, како и во тарифата за награда и надоместоци на трошоците за работа на адвокатите.

III

Според член 8 став 1 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот се темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Според член 9 од Уставот, граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Во член 50 став 1 од Уставот е утврдено дека секој граѓанин може да се повика на заштита на слободите и правата утврдени со Уставот, пред судовите и пред Уставниот суд на Република Северна Македонија, во постапка заснована на начелата на приоритет и итност.

Согласно член 110 алинеја 3 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија, ги штити слободите и правата на човекот и граѓанинот што се однесуваат на слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата, политичкото здружување и дејствување и забраната на дискриминација на граѓаните по основ на пол, раса, верска, национална, социјална и политичка припадност.

Од наведените уставни одредби произлегува дека една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија е основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот. Во сферата на овие слободи и права спаѓа и еднаквоста на граѓаните независно од нивната национална и социјална припадност и заштитата од дискриминација по овие основи од страна на Уставниот суд, е загарантирана со член 110 алинеја 3 од Уставот.

Во член 14 од Европската конвенција за човекови права и основни слободи е предвидено дека уживањето на правата и слободите, признати со оваа конвенција, треба да се обезбеди без никаква дискриминација заснована врз пол, раса, боја на кожата, јазик, вера, политичко или кое и да е друго мислење, национално или социјално потекло, припадност на национално малцинство, материјална положба, потекло по раѓање или кој и да е друг статус.

Член 1 од Протоколот 12 кон Европската конвенција за човекови права и основни слободи предвидува општа забрана на дискриминацијата, притоа со став 1 е предвидено дека уживањето на секое право предвидено со закон ќе биде обезбедено без дискриминација врз која било основа како пол, раса, боја, јазик, религија, политичко или друго мислење, национално или социјално потекло, поврзаност со национално малцинство, имот, раѓање или друг статус, а во став 2 се предвидува дека никој не смее да биде дискриминиран од страна на јавен орган по која било основа наведена во став 1.

Според член 51 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, секој граѓанин што смета дека со поединечен акт или дејство му е повредено право или слобода утврдени со член 110 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, може да бара заштита од Уставниот суд во рок од 2 месеци од денот на доставувањето на конечен или правосилен поединечен акт, односно од денот на дознавањето за преземање на дејство со кое е сторена повредата, но не подоцна од 5 години од денот на неговото преземање.

Во барањето, според член 52 од Деловникот на Судот, потребно е да се наведат причините поради кои се бара заштита, актите или дејствијата со кои тие се повредени, фактите и доказите на кои се заснова барањето, како и други податоци потребни за одлучувањето на Уставниот суд.

Според тоа, од аспект на исполнетоста на условите од член 51 и член 52 од Деловникот, за барање за заштита на слободи и права, поконкретно повреда на слободи и права кои се под уставно-судска заштита, бараната заштита да биде во определениот рок од 2 месеци од денот на доставувањето на конечен или правосилен поединечен акт, видно од доставените податоци од страна на барателите, Основниот суд во Битола и Апелациониот суд во Битола, Судот, утврди дека во конкретниот случај, исполнети се условите за мериторно одлучување по барањето.

Наводите на подносителите на барањето дека поради нивната социјална и етничка припадност, на второобвинетата Шерифе Мусовска и било ускратено правото на одбрана и правично судење, и покрај тоа што на судот му било укажано дека истата не е во добра здравствена состојба, хоспитализирана е и ѝ била извршена хируршка интервенција, сметаме дека се неосновани. Ова од причина што првостепениот суд ја одржал главната расправа без присуство на второобвинетата Шерифе согласно со одредбите од член 479 став 2 од Законот за кривична постапка („Службен весник на Република Македонија“ број 150/10, 100/12, 142/16, 193/16 и 198/18), според кој, за кривични дела за кои е пропишана парична казна или казна затвор до три години, ако обвинетиот не дојде на главната расправа, иако уредно е повикан или поканата не можела да се врачи поради очигледно одбегнување на обвинетиот да ја прими поканата, судот може да одлучи главната расправа да се одржи без негово присуство. За останатите кривични дела за кои се води скратена постапка, присуството на обвинетиот на главната расправа е задолжително. Имено, неможноста на второобвинетата Шерифе да дојде во судот поради здравствени проблеми, не било оправдано со соодветна медицинска документација, иако од страна на првостепениот суд им била дадена таква можност и оставен рок од три дена да достават доказ за нејзината спреченост да се јави на главната расправа. Поради тоа судот не бил во можност, ниту можел да биде запознаен со некои објективни околности, заради кои второобвинетата Шерифе не можела да присуствува на главната расправа пред судот и како резултат на ова не може да стане збор за каква било дискриминација на обвинетите.

Наводите на подносителите на барањето дека во рамки на доказната постапка, ниту еден доказ предложен од нивна страна не бил земен предвид додека доказите предложени од страна на обвинителот биле земени предвид и било одлучено исклучиво врз тие докази и ваквиот начин на постапување од страна на судот е спротивен на Уставот на Република Северна Македонија, Законот за кривичната постапка, Кривичниот законик, Законот за судовите, Европската конвенција за човекови права и судската пракса на Европскиот суд за човекови права, сметаме дека станува збор за барање што произлегува надвор од надлежностите на Уставниот суд утврдени во член 110 од Уставот.

Во однос на наводите на подносителите на барањето дека второстепениот суд не ги зел предвид писмените докази доставени во прилог на жалбата и ваквото постапување судот не го образложил, сметаме дека истите се неосновани од причина што според член 413 став 4 од Законот за кривичната постапка, во жалбата не смее да се наведуваат нови факти или нови докази освен оние за кои странките ќе докажат дека не можеле да ги изнесат до завршувањето на доказната постапка во текот на главната расправа бидејќи не им биле познати или достапни и наведената законска одредба се применува и се однесува на сите странки во постапката, на сите граѓани на РСМ, без оглед на нивната национална и социјална припадност.

Наводите на подносителите на барањето дека и покрај тоа што побарале да се одржи јавна расправа и да бидат известени за седницата на советот, не биле известени и на ваков начин биле дискриминирани, сметаме дека се неосновани од причина што Апелациониот суд во Битола постапил во целост согласно со одредбите од член 482 став 1 од Законот за кривичната постапка според кој, кога второстепениот суд решава по жалба против пресудата на првостепениот суд донесена во скратена постапка, двете странки ќе се известат за седницата на советот на второстепениот суд само ако претседателот на советот или советот најде дека присуството на странките би било корисно за разјаснување на работите.

Исто така, сметаме дека се неосновани наводите на подносителите на барањето дека судот требало да ги покани, да ги види обвинетите, да поразговара со нив и врз основа на тоа да одлучи. Ова од причина што Апелациониот суд својата работа не ја заснова врз основа на разговори со странките, туку оценува дали првостепениот суд ја засновал пресудата врз основа на оцена на секој доказ поединечно и во врска со другите докази согласно со член 399 став 2 од Законот за кривичната постапка според кој, судот е должен совесно да го оцени секој доказ поединечно и во врска со другите докази и врз основа на таква оцена да изведе заклучок дали некој факт е докажан. Во пресудата на првостепениот суд на јасен начин е наведено дека судот одлучил по оцена на секој доказ посебно и сите докази заедно.

Наводите на подносителите на барањето дека Апелациониот суд одлучил за време на судската ферија, кога согласно член 72 од Законот за судовите („Службен весник на Република Македонија“ број 58/06, 62/06, 35/08, 61/08, 118/08, 16/09, 150/10, 39/12, 83/18, 198/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 96/19), судовите не работат и на ваков начин судовите го повредиле правото за еднаквост на оружјата во постапката и истите биле ставени во понеповолна ситуација за разлика на обвинителот и немало фер судење, сметаме дека се неосновани од причина што согласно член 72 став 1 од Законот за судовите, годишните одмори во судовите траат од 15 јули до 15 август и предметот од страна на судијата-известител бил рефериран на 13.07.2023 година, за време кога не било судска ферија, додека во став 2 и 3 од истиот член е предвидено кои предмети се работат за време на судска ферија, а за другите судски дејствија како што се пишувањето, верификацијата и доставувањето на одлуките не се применуваат одредбите за судска ферија.

Покрај ова, наводите на подносителите на барањето дека поради нивната национална и социјална припадност, Апелациониот суд во Битола, брзо постапил по нивната жалба односно нивниот предмет бил решен во пократок период од вообичаениот, сметаме дека се неосновани од причина што судот постапил стручно и совесно согласно одредбите на Кривичниот законик, Законот за кривичната постапка и Законот за судовите. Имено, за сторителите на кривичното дело „Учество во тепачка“ од член 132 став 1 од Кривичниот законик, е предвидена казна затвор од три месеци до три години, и согласно со член 107 и 108 од Кривичниот законик, апсолутната застареност на кривично гонење настапува во секој случај по шест години од денот на сторување на делото, што во конкретниот случај, кривичноправниот настан се случил на 06.08.2017 година и апсолутната застареност за гонење на обвинетите би настанала на 06.08.2023 година и имајќи го предвид овој факт, судија-известител, предметот го примил на 06.07.2023 година и истиот го реферирал и е донесена второстепена пресуда на 13.07.2023 година.

Барањето на подносителите на барањето да Уставниот суд да го испита начинот и ажурното односно неажурното функционирање на Апелациониот суд во Битола, сметаме дека станува збор за барање што произлегува надвор од надлежностите на Уставниот суд утврдени во член 110 од Уставот.

Наводите на подносителите на барањето дека квалификациите и атрибутите наведени во обвинителниот акт и потоа наведени и во оспорените пресуди дека обвинетата Шерифе Мусовска е невработена, писмена – самоука, мајка на пет полнолетни деца, сиромашна и Ромка, а другиот обвинет, Ајредин Мусовски, е невработен, слабоимотен и Ром, претставуваат основ за директна дискриминација по основ на национална и социјална припадност, сметаме дека се неосновани од причина што во пресудата на првостепениот суд е наведено дека личните и семејните прилики на обвинетите, судот ги утврдил од личните податоци дадени во обвинителниот предлог и по нивно лично кажување и истите се третирани како олеснувачки околности.

Врз основа на погоре наведеното, Судот оцени дека не постои повреда на конкретни слободи и права со оспорените пресуди. Имено, од содржината на презентираните судски пресуди, може да се констатира, дека првостепениот и второстепениот суд, постапувајќи во рамки на своите надлежности со примена на одредбите од Кривичниот законик, Законот за кривична постапка и Законот за судовите, ги засновале своите одлуки на оценка за релевантните факти и донеле пресуди, а подносителите на барањето пред Судот не презентираа докази кои ќе укажат каде судот имал различен третман и одлучил поинаку во иста или слична ситуација за да ја докаже дискриминацијата на која се повикуваат.

Од фактичката состојба и правната анализа, не произлегоа аргументи и докази во поткрепа на барањето кои Судот би ги ценел како компаратор, за евентуално утврдување на повреда на еднаквоста во слободите и правата поради дискриминација по основ на национална и социјална припадност, односно повреда во уживање на овие права или дискриминација по која било основа од страна на јавен орган, на кои се повикуваат подносителите, а гарантирани со член 8 став 1 алинеја 1, член 9, член 110 алинеја 3 од Уставот и на член 14 од Европската конвенција за заштита на човековите права и основни слободи и член 1 од првиот Протокол кон Конвенцијата.

Во конкретниот случај, подносителите само упатуваа на околноста Судот да утврди постоење повреда на уставно загарантирани права и слободи на граѓаните кои се во делокруг на Уставниот суд на Република Северна Македонија, а кои се однесуваат на заштита од дискриминација по основ на национална и социјална припадност, но притоа не се посочува ниту компаратор во однос на кој може да се оценува дискриминаторски однос, имајќи предвид дека согласно член 8 став 1 од Законот за спречување и заштита од дискриминација („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.258/2020), дискриминација постои кога со едно лице или со група се постапува, се постапувало или би се постапувало понеповолно во однос на друго лице или група во фактичка или можна споредлива или слична ситуација, врз дискриминаторска основа.

За да се утврди дека во еден конкретен случај или дејствие постои директна дискриминација, согласно со Законот за спречување и заштита од дискриминација, треба кумулативно да бидат исполнети три главни елементи, односно со лицето да се постапувало понеповолно од други лица по некој предвиден законски основ, тоа постапување да може да се спореди со постапувањето спрема други лица во иста или слична ситуација и понеповолното постапување да е засновано на лично својство.

Во конкретниот случај, подносителите на барањето не доставија докази кои ќе укажат дека судовите имале различен третман и одлучиле поинаку во друга ситуација како би ја докажале дискриминацијата.

Имајќи го предвид наведеното, Судот, оцени дека при водењето на постапката, судовите ги зеле предвид релевантните законски одредби од Кривичниот законик, Законот за кривичната постапка и Законот за судовите.

По однос на барањето на подносителите да Судот да определи надомест на штета во висина 510.000,00 денари на товар на Буџетот на Република Северна Македонија и трошоци за состав на барање и согласно член 82 од Деловникот, Судот со одлука да го определи начинот на отстранување на последиците од примената на поединечниот акт или дејство со кои тие права и слободи биле повредени, Судот оцени дека во конкретниот случај не се исполнети условите од член 81 од Деловникот на Уставниот суд.

Во однос на барањето на подносителите за донесување решение за запирање на извршувањето на поединечните акти до донесување на конечна одлука, Судот оцени дека не се исполнети условите согласно со член 57 од Деловникот.

IV

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.159/2023
Shkup, 20.06.2024

 

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të dr. Darko Kostadinovski, kryetar i Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 56 dhe nenit 70 alineja 2 e Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 20 qershor 2024, miratoi

V E N D I M

1. REFUZOHET kërkesa e Sherife Musovskas dhe Ajredin Musovskit, të dy nga Manastiri, për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave që kanë të bëjnë me ndalimin e diskriminimit të qytetarëve në bazë të përkatësisë kombëtare dhe shoqërore.

2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

I

Sherife Musovska dhe Ajredin Musovski, të dy nga Manastiri, të përfaqësuar nga avokati Lupço Kozhovski nga Manastiri, i parashtruan kërkesë Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit sipas nenit 110 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, i cili i referohet ndalimit të diskriminimit ndaj qytetarëve në bazë të përkatësisë kombëtare dhe sociale, të kryer me Aktgjykimin K-203/20 të datës 01.06.2023 të Gjykatës Themelore të Manastirit dhe Aktgjykimin KZh.br.241/23 të datës 13.07.2023 të Gjykatës së Apelit të Manastirit.

Sipas pretendimeve në kërkesën për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, me aktet e lartpërmendura, parashtruesve u është shkelur e drejta për mosdiskriminim, përkatësisht ndalimin e diskriminimit në bazë të përkatësisë kombëtare dhe shoqërore sipas nenit 110 alinesë 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Parashtruesit e kërkesës, si të pandehurit e dytë dhe të tretë për veprën penale “Pjesëmarrje në rrahje” sipas nenit 132 paragrafi 1 i Kodit Penal (KP), u shpallën fajtorë me Aktgjykimin K-203/20 të datës 01.06.2023 të Gjykatës Themelore të Manastirit dhe iu dha një masë alternative e lirimit me kusht dhe një dënim me burg prej tre muajsh secili, të cilat nuk do t’i vuajnë nëse të pandehurit nuk kryejnë një vepër të re penale brenda një viti. Secilit prej të pandehurve iu urdhërua gjithashtu t’i paguajë gjykatës një shumë të përgjithshme prej 2.500,00 denarësh, ndërsa Prokurorisë Themelore Publike të Manastirit iu urdhërua që t’u paguajë atyre së bashku një shumë prej 6.666,00 denarësh për një ekzaminim mjekësor.

Parashtruesit e kërkesës besojnë se për shkak të prejardhjes së tyre sociale dhe etnike, e drejta e tyre për mbrojtje ishte kufizuar, gjë që ndikoi në të drejtën e tyre për një gjykim të drejtë. Gjegjësisht, me vendimin që seanca kryesore të mbahet pa praninë e të pandehurës së dytë Sherife Musovska, edhe pse gjykata ishte njoftuar se e pandehura nuk është në gjendje të mirë shëndetësore, është e shtruar në spital dhe i është nënshtruar ndërhyrjes kirurgjikale, Gjykata, në kundërshtim me nenin 479 të Ligjit për Procedurë Penale, vazhdoi me seancën kryesore dhe në këtë mënyrë paditëses iu pengua të dëgjohej për të paraqitur mbrojtjen e saj. Ky veprim i gjykatës shkeli rregullin e “barazisë së veglave” të palëve në procedurë, megjithëse gjatë procedurës para Gjykatës Themelore në Manastir, ata nuk paraqitën prova që vërtetonin se i pandehuri i dytë, në këtë rast konkret, parashtruesi, ishte penguar të merrte pjesë në seancën kryesore dëgjimore.

Përveç kësaj, parashtruesit konsiderojnë se në kuadër të procedurës së provave, asnjë provë e propozuar prej tyre nuk është marrë parasysh, ndërsa provat e propozuara nga prokurori janë marrë parasysh dhe vendimi është marrë ekskluzivisht mbi ato prova, dhe kjo mënyrë e veprimit nga ana e gjykatës është në kundërshtim me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut, Ligjin për Procedurën Penale, Kodin Penal, Ligjin për Gjykatat, Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Gjithashtu, thuhet se dëshmitari i propozuar nga përfaqësuesi i prokurorisë dhe nga përfaqësuesi i të pandehurve dhe dëshmitarët e tjerë të propozuar nga mbrojtja, megjithëse u pranuan, nuk u dëgjuan dhe duke marrë vendime për të mbajtur një seancë publike dëgjimore në mungesë të të pandehurit dhe dëshmitarit, pavarësisht faktit se ata me të drejtë nuk mund të merrnin pjesë në seancat publike, gjykata veproi në mënyrë të paligjshme, të anshme, diskriminuese, tendencioze dhe në kundërshtim me nenin 6 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, sepse e drejta e tyre për një gjykim të drejtë brenda një afati të arsyeshëm dhe neni 14 i së njëjtës konventë ishte i kufizuar, që është ndalimi i diskriminimit.

Lidhur me vendimin e shkallës së dytë, paditësit deklarojnë se gjykata kompetente nuk i mori parasysh provat me shkrim të paraqitura në mbështetje të ankesës dhe gjykata nuk ka dhënë arsyetim për këtë veprim.

Parashtruesit deklarojnë se, pavarësisht se kishin kërkuar një seancë dëgjimore publike dhe ishin ftuar të merrnin pjesë në seancën e këshillit për shkak se nuk u dëgjuan në procedurat e shkallës së parë, ata nuk u ftuan sepse, në përputhje me nenin 482 paragrafin 2 të Ligjit për Procedurë Penale, Gjykata vlerësoi se kjo nuk ishte e dobishme ose e nevojshme për sqarimin e çështjeve.

Në këtë drejtim, parashtruesit e potencojnë praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe Gjykatës Supreme të Republikës së Maqedonisë së Veriut, në lidhje me rastet kur gjykatat e apelit nuk kanë arritur t’i informojnë ose t’u mundësojnë të pandehurve të marrin pjesë në një procedurë ankimore.

Përveç kësaj, paditësit deklarojnë se Gjykata e Apelit vendosi gjatë pushimit gjyqësor, kur, në përputhje me nenin 72 të Ligjit për Gjykatat, gjykatat nuk punojnë, sepse çështja mbërriti në Gjykatën e Apelit më 06.07.2023 dhe brenda 3 deri në 4 ditë pune, pra më 13.07.2023, u dha aktgjykim, i cili u verifikua më 20.07.2023, ndërsa përfaqësuesi i të pandehurve e mori atë më 23.08.2023. Duke vepruar në këtë mënyrë, gjykatat e shkelën të drejtën e barazisë së armëve të të dyja palëve dhe të pandehurit u vendosën në një situatë më pak të favorshme se prokurori, dhe nuk pati gjykim të drejtë.

Parashtruesit e kërkesës se trajtimi i pabarabartë, përkatësisht sjellja diskriminuese e autoriteteve kompetente, mund të nxirret edhe nga Propozimi i Aktakuzës, KO nr. 555/17 të datës 24.12.2018 të Prokurorisë Themelore Publike të Manastirit, ku e pandehura Sherife Musovska deklarohet si e papunë, shkrim-lexim – autodidakte, nënë e pesë fëmijëve të rritur, e varfër dhe rome, dhe i pandehuri tjetër, Ajredin Musovski, deklarohet si i papunë, i varfër dhe rom.

Me kualifikime dhe atribute të tilla në aktakuzë, në rrethanat specifike, parashtruesit deklarojnë se ata ishin potencialisht dhe në fund të fundit të diskriminuar drejtpërdrejt në bazë të përkatësisë kombëtare dhe sociale dhe akoma më shumë sepse janë një grup qytetarësh të margjinalizuar. Si rezultat, ata u trajtuan ndryshe në lidhje me prokurorin, nuk pati gjykim objektiv dhe u vendos që parashtruesja të gjykohej në mungesë, duke i prerë kështu mundësinë për t’u mbrojtur.

Parashtruesit e kërkesës deklarojnë se të njëjtat atribute janë deklaruar edhe në vendimin e Gjykatës Themelore të Manastirit dhe kjo tregon se ata janë trajtuar ndryshe, në kundërshtim me nenin 110 alinenë 3 dhe nenin 9 të Kushtetutës dhe nenin 471 të LPP-së.

Përveç kësaj, parashtruesit vlerësojnë se sjellja diskriminuese mund të nxirret edhe nga komunikimi elektronik midis përfaqësuesit të të pandehurve dhe Kryetarit të Gjykatës së Apelit të Manastirit, veçanërisht nga pjesa e Përgjigjes ndaj ankesës UPP-10/2023 të datës 24.08.2024, ku thuhet se “nuk mund të konsiderohet si lëshim fakti që çështja KZ-241/23 është zgjidhur në një periudhë të shkurtër pas pranimit të saj, sepse fluksi i çështjeve në departamentin penal është zvogëluar, që do të thotë se ofron një mundësi për zgjidhje më të shpejtë të lëndëve. Nga ana tjetër, qëllimi i administrimit të drejtësisë është që lëndët në gjykata të zgjidhen më shpejt, si në rastin konkret”. Me këtë përgjigje, Kryetari i Gjykatës së Apelit të Manastirit u përpoq të anashkalonte diskriminimin dhe të justifikonte veprimin e shpejtë të gjykatës.

Parashtruesit e kërkesës i kërkojnë Gjykatës Kushtetuese ta shqyrtojë mënyrën dhe funksionimin në kohë, ose jo në kohë, të Gjykatës së Apelit të Manastirit.

Bazuar në sa më sipër, parashtruesit e kërkesës, kërkojnë që Gjykata Kushtetuese ta pranojë kërkesën e tyre, të vërtetojë shkelje të ndalimit të diskriminimit ndaj qytetarëve në bazë të përkatësisë kombëtare dhe shoqërore të përcaktuar në nenin 110 alineja 3 dhe nenin 9 të Kushtetutës, të kryer me aktgjykimet e kontestuara, t’i anulojë ato dhe të caktojë kompensim për dëmin në shumën prej 510.000,00 denarësh që do të mbulohen nga Buxheti i RMV-së dhe shpenzimet për përgatitjen e kërkesës dhe në përputhje me nenin 82 të Rregullores së Gjykatës, me vendim ta përcaktojë mënyrën e eliminimit të pasojave të zbatimit të aktit ose veprimit individual me të cilin janë shkelur ato të drejta dhe liri dhe ta publikojë atë në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Parashtruesit e kërkesës, gjithashtu, kërkojnë miratim të aktvendimit për të pezulluar ekzekutimin e akteve individuale deri në marrjen e një vendimi përfundimtar, në përputhje me nenin 57 të Rregullores së Gjykatës.

II

Gjykata në seancë, bazuar në provat e paraqitura, vendosi se:

Gjykata Themelore në Manastir, me Aktgjykimin K-203/20 të datës 01.06.2023, i shpalli të pandehurit Sherife Musovska si të pandehur të dytë dhe Ajredin Musovski si të pandehur të tretë, tani parashtrues të kërkesës për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave, fajtorë për veprën penale “Pjesëmarrje në rrahje” nga neni 132 paragrafi 1 i Kodit Penal. („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ numër 37/1996; 80/1999; 48/2001; 4/2002; 16/2002; 43/2003; 19/2004; 40/2004; 81/2005; 50/2006; 60/2006; 73/2006; 87/2007; 7/2008; 139/2008; 114/2009; 51/2011; 51/2011; 135/2011; 185/2011; 142/2012; 143/2012; 166/2012; 55/2013; 82/2013; 14/2014; 27/2014; 28/2014; 41/2014; 41/2014; 115/2014; 132/2014; 160/2014; 199/2014; 196/2015; 226/2015; 97/2017; 170/2017; 248/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ numër 36/2023) dhe u është shqiptuar një masë alternative – dënim me kusht, ndërsa të pandehurës së dytë Sherife Musovska dhe të pandehurit të tretë Ajredin Musovski iu shqiptua dënim me burg prej 3 muajsh, i cili nuk do të vuajë nëse të pandehurit nuk kryejnë vepër penale të re brenda 1 viti.

Në arsyetimin e vendimit thuhet se gjykata, pasi vlerësoi secilën provë veç e veç dhe të gjitha provat së bashku dhe vlerësoi mbrojtjen e të pandehurve, e përcaktoi situatën faktike si në vijim: E pandehura e dytë, Sherife Musovska, ka lindur më 12 korrik 1952 në Manastir, ku jeton në rr. “Karaorman” nr. 111, shtetase e RMV-së, e papunë, shkrim-lexim – autodidakte, e martuar dhe nënë e pesë fëmijëve, e varfër dhe e pandëshkuar më parë dhe kundër saj nuk zhvillohet procedurë për ndonjë vepër tjetër penale dhe i pandehuri i tretë Ajredin Musovski ka lindur më 11 gusht 1950 në Manastir, ku jeton në rr. “Karaorman”, nr. 111, shtetas i Republikës së Maqedonisë, me shkrim-lexim me arsim të klasës së katërt, nuk është i punësuar dhe është përfitues i ndihmës sociale, është i martuar dhe baba i pesë fëmijëve, nuk ka dënime të mëparshme dhe kundër tij nuk zhvillohet procedurë për ndonjë vepër tjetër penale.

Lidhur me këtë, thuhet se rrethanat personale dhe familjare të të pandehurit të dytë dhe të tretë janë përcaktuar nga propozimi i prokurorisë dhe nga dëshmia e tyre personale.

Përveç kësaj, thuhet se koha, vendi dhe dinamika e kryerjes së veprës penale u përcaktuan nga deklaratat e dëshmitarëve, të mbështetura nga provat materiale të paraqitura gjatë seancës dëgjimore.

Gjatë vendosjes për llojin dhe shumën e sanksionit penal, thuhet se gjykata i mori parasysh rregullat e përgjithshme për përcaktimin e dënimit sipas nenit 39 të Kodit Penal, ndërsa si rrethanë lehtësuese gjykata e mori parasysh faktin se kundër të pandehurit të dytë dhe të tretë nuk po zhvillohej procedurë për një vepër tjetër penale, u mor parasysh edhe gjendja familjare dhe materiale e të pandehurve, pra fakti se ata janë individë me të ardhura të ulëta, dhe të pandehurit e dytë dhe të tretë janë familjarë të martuar dhe kanë pesë fëmijë.

Gjithashtu thuhet se gjykata ishte e mendimit se masa alternative e shqiptuar – dënimi me kusht është adekuate për shkallën e përgjegjësisë penale, moshën dhe personalitetin e të pandehurit të dytë dhe të tretë dhe mund të pritet që qëllimi i dënimit ndaj të pandehurve do të arrihet me anë të paralajmërimit me kërcënimin e dënimit – dënimit me kusht, në përputhje me nenin 48 të Kodit Penal, ndërsa gjithashtu do të arrihen qëllimet e dënimit, në përputhje me nenin 32 të Kodit Penal, dhe të pandehurit do të ndikohen në të ardhmen që të përmbahen nga sjellje të tilla, të shmangin pjesëmarrjen në përleshje dhe të mos kryejnë krime të tilla dhe të ngjashme, me çka do të arrihet parandalim i veçantë, dhe do të arrihen edhe qëllimet e parandalimit të përgjithshëm, përkatësisht, të tjerët do të ndikohen në mënyrë edukative që të mos kryejnë krime të tilla dhe të ngjashme dhe të zgjidhin situatat kontestuese me persona të tjerë përmes bisedës dhe përmes institucioneve kompetente.

Lidhur me shpenzimet procedurale, në aktvendim thuhet se duke qenë se të pandehurit u shpallën fajtorë, gjykata, në përputhje me nenin 105 paragrafin 1 në lidhje me nenin 102 paragrafin 2 pikat 1 dhe 6 të Ligjit për Procedurë Penale, i urdhëroi ata t’i paguajnë shpenzimet procedurale.

Të pakënaqur me aktgjykimin e Gjykatës Themelore në Manastir, të pandehurit, përmes avokatit Lupço Kozhovski nga Manastiri, parashtruan ankesë kundër aktvendimit të shkallës së parë në Gjykatën e Apelit në Manastir.

Duke vendosur mbi ankesën, Gjykata e Apelit në Manastir e miratoi Aktgjykimin KZH-241/23 të datës 13.07.2023, me të cilin e hodhi poshtë ankesën e të pandehurve si të pabazë, ndërsa e vërtetoi Aktgjykimin K-203/20 të datës 01.06.2023 të Gjykatës Themelore në Manastir.

Në arsyetimin e Aktgjykimit KZH-241/23 të datës 13.07.2023 thuhet se të pandehurit Sherife Musovska dhe Ajredin Musovski, përmes avokatit të tyre mbrojtës, avokatit Lupço Kozhovski nga Manastiri, me kohë kanë paraqitur ankesë me të cilën e kundërshtojnë aktgjykimin mbi baza ligjore për shkelje thelbësore të dispozitave të procedurës penale, gjendje faktike të vërtetuar gabimisht dhe shkelje të Kodit Penal, me propozim që ankesa të vërtetohet, aktgjykimi i kontestuar të ndryshohet në mënyrë që gjykata t’i lirojë të pandehurit nga akuzat, në përputhje me nenin 403 paragrafin 1 pikën 3 të Ligjit për Procedurë Penale dhe të vendosë për shpenzimet e procedurës ose ta shfuqizojë aktgjykimin dhe ta kthejë çështjen në gjykatën e shkallës së parë për rigjykim.

Njëkohësisht, në ankesë, avokati mbrojtës kërkoi që ata të njoftohen për seancën e këshillit të gjykatës më të lartë.

Në këtë drejtim, në aktgjykim thuhet se Gjykata e Apelit në Manastir e mori parasysh kërkesën e avokatit mbrojtës Lupço Kozhovski nga Manastiri, por nuk i njoftoi të pandehurit Sherife dhe Ajredin, as avokatin mbrojtës, për seancën e këshillit, sepse, në përputhje me nenin 482 paragrafin 1 të Ligjit për Procedurë Penale, vlerësoi se prania e tyre nuk do të ishte e dobishme për qartësimin e çështjeve.

Përveç kësaj, në vendim thuhet se Gjykata e Apelit në Manastir, duke vendosur mbi ankesat e paraqitura, duke shqyrtuar dhe studiuar shkresat në çështjen penale, e shqyrtoi vendimin e ankimuar në kufijtë e autorizimeve sipas nenit 427 paragrafi 1 pikat 1 dhe 2 të Ligjit për Procedurën Penale, e vlerësoi ankesën dhe pretendimet në ankesë dhe duke e marrë parasysh propozimin e Prokurorisë së Lartë Publike të Manastirit, vendosi se ankesa është e pabazë me arsyetimin se nuk janë bërë shkelje thelbësore të nenit 415 paragrafi 2 në lidhje me nenet 4, 15, 16 dhe 399 të Ligjit për Procedurën Penale, siç thuhet në ankesë, se gjykata e shkallës së parë nuk i shqyrtoi dhe nuk i vërtetoi të gjitha faktet me vëmendje të barabartë, duke i kushtuar vëmendje më të madhe fakteve që janë në favor të prokurorisë, ndërsa i injoroi plotësisht ato që janë në favor të të pandehurve, kështu që vendimi i kontestuar u bazua ekskluzivisht në provat e prokurorisë dhe në konstatimin dhe mendimin e ekspertit, të cilat ishin kontradiktore në vetvete, të përgjithshme dhe të pasigurta, në të cilin kuptim thuhet në lidhje me mendimin e ekspertit se eksperti e dha mendimin e tij të ekspertit sikur të ishte dëshmitar i pranishëm në ngjarje, se mendimi i ekspertit ishte tendencioz, në kundërshtim me situatën faktike, se gjykata e shpjegoi vetëm deklaratën e ekspertit të dhënë në procesverbal para prokurorit publik dhe jo deklaratën e dhënë në seancën dëgjimore.

Në vazhdim të aktgjykimit thuhet se gjykata e shkallës së parë, gjatë analizimit dhe vlerësimit të provave, i mori parasysh të gjitha provat, i analizoi dhe i vlerësoi ato me të njëjtën vëmendje dhe veproi drejt kur u dha besim deklaratave të dëshmitarëve. Gjithashtu, thuhet se gjykata e shkallës së parë i dha besim dhe e pranoi plotësisht raportin e ekspertit, duke pasur parasysh se ai është një konstatim dhe mendim i dhënë nga një ekspert, me licencë në fushën përkatëse dhe në përputhje me rregullat e shkencës dhe aftësisë, dhe përfundimi i të cilit rrjedh nga provat e paraqitura.

Gjykata e Apelit vendosi se gjetjet e apelit të theksuara në ankesë për mohimin e të drejtës së mbrojtjes së të pandehurës së dytë Sherife ishin gjithashtu të pabaza, me shpjegimin se vendimi i gjykatës së shkallës së parë për të mbajtur seancën kryesore pa praninë e të pandehurës së dytë Sherife ishte i saktë dhe i ligjshëm dhe gjykata në mënyrë të drejtë vendosi se kushtet e nenit 479 paragrafi 2 të Ligjit të Procedurës Penale për gjykim pa praninë e të pandehurës së lartpërmendur ishin përmbushur, duke e pasur parasysh se e njëjta, e njoftuar me rregull, nuk u paraqit në seancë, dhe pretendimi i avokatit të saj mbrojtës se ajo ishte penguar të vinte në gjykatë për shkak të problemeve shëndetësore pa e justifikuar atë me dokumentacion mjekësor, megjithëse gjykata e shkallës së parë i kishte dhënë një mundësi të tillë dhe i kishte caktuar një afat prej tre ditësh për të paraqitur prova për pengimin e saj për t’u paraqitur në gjykatë, por kjo nuk ishte bërë, ishte e pabazë.

Në vendim thuhet se gjetjet e apelit të theksuara në ankesë mbi gjetjet faktike të pasakta juridikisht janë të pabaza, duke e pasur parasysh se gjykata e shkallës së parë në mënyrë të drejtë i ka vërtetuar të gjitha faktet vendimtare me rëndësi për ekzistencën e veprës penale në fjalë për të cilën akuzohen të pandehurit si dhe për përgjegjësinë e tyre penale si kryerës të veprës penale.

Gjithashtu thuhet se, pasi ka vërtetuar saktë situatën faktike, gjykata e shkallës së parë e ka zbatuar saktë Kodin Penal kur ka përcaktuar se veprimet e të pandehurve përmbajnë elementë të veprës penale “Pjesëmarrje në rrahje” sipas nenit 132 paragrafi 1 i Kodit Penal, për të cilën i ka shpallur fajtorë të pandehurit dhe ka caktuar një masë alternative, dënim me kusht, siç thuhet në dispozitivin e aktvendimit të kontestuar.

Vendimi vazhdon duke deklaruar se pretendimet e ankimimit të ngritura në ankesë për shkak të shkeljes së Kodit Penal janë të pabaza sepse Kodi Penal është zbatuar saktë dhe nuk është kryer asnjë shkelje në kuptimin e nenit 416 të Ligjit për Procedurën Penale.

Në aktgjykim thuhet se Gjykata e Apelit në Manastir e shqyrtoi vendimin e ankimuar në pjesën e sanksioneve të shqiptuara penale dhe përcaktoi se gjykata e shkallës së parë, gjatë përcaktimit të llojit dhe lartësisë së sanksionit penal, i mori parasysh rregullat e përgjithshme për shqiptimin e dënimit të parashikuar në nenin 39 të Kodit Penal dhe me vëmendje të barabartë i vlerësoi të gjitha rrethanat rënduese dhe lehtësuese nga ana e të pandehurve, të rëndësishme për individualizimin e dënimit, edhe atë veçmas për secilin të pandehur, për të cilat në vendimin e shkallës së parë, gjykata ka dhënë arsye të arsyetuara mjaftueshëm, të pranueshme për gjykatën dhe në bazë të të cilave secilit të pandehur i është shqiptuar dënim me kusht.

Pjesa e fundit e vendimit i referohet shpenzimeve të procedurës penale dhe thotë se vendimi është i saktë në këtë pjesë dhe se ai ka bazë ligjore në dispozitat e LPP-së, të cilat e rregullojnë këtë çështje, si dhe në tarifën për shpërblimin dhe rimbursimin e shpenzimeve të punës së avokatëve.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 1 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të njohura në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë janë vlera themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Sipas nenit 9 të Kushtetutës, qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut janë të barabartë në liri dhe të drejta pavarësisht nga gjinia, bindjet politike dhe fetare, statusi pronësor dhe shoqëror. Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Neni 50 paragrafi 1 i Kushtetutës përcakton se çdo qytetar mund të kërkojë mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të përcaktuara me Kushtetutë, para gjykatave dhe para Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, në një procedurë të bazuar në parimet e përparësisë dhe urgjencës.

Sipas nenit 110 alineja 3 e Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut i mbron liritë dhe të drejtat e njeriut dhe qytetarit që lidhen me lirinë e besimit, ndërgjegjes, mendimit dhe shprehjes publike të mendimit, bashkimit dhe veprimit politik, si dhe ndalimin e diskriminimit të qytetarëve në bazë të gjinisë, racës, përkatësisë fetare, kombëtare, sociale dhe politike.

Nga dispozitat kushtetuese të lartpërmendura rrjedh se një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut janë liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të njohura në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë. Në sferën e këtyre lirive dhe të drejtave përfshihet edhe barazia e qytetarëve pavarësisht nga përkatësia e tyre kombëtare dhe shoqërore dhe mbrojtja nga diskriminimi mbi këto baza nga Gjykata Kushtetuese, garantohet me nenin 110 alinenë 3 të Kushtetutës.

Neni 14 i Konventës Evropiane për të Drejtat dhe Liritë Themelore të Njeriut parashikon që gëzimi i të drejtave dhe lirive të njohura nga kjo Konventë do të sigurohet pa asnjë diskriminim të bazuar në gjini, racë, ngjyrë, gjuhë, fe, mendim politik ose çdo mendim tjetër, origjinë kombëtare ose shoqërore, përkatësi në një pakicë kombëtare, status material, lindje ose çdo status tjetër.

Neni 1 i Protokollit 12 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe Liritë Themelore parashikon një ndalim të përgjithshëm të diskriminimit, ku paragrafi 1 përcakton se gëzimi i çdo të drejte të parashikuar me ligj duhet të sigurohet pa diskriminim për asnjë arsye, siç janë gjinia, raca, ngjyra, gjuha, feja, mendimi politik ose tjetër, origjina kombëtare ose shoqërore, lidhja me një pakicë kombëtare, prona, lindja ose statusi tjetër dhe paragrafi 2 përcakton se askush nuk mund të diskriminohet nga një autoritet publik për asnjë nga arsyet e përmendura në paragrafin 1.

Sipas Nenit 51 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, çdo qytetar që konsideron se një akt ose veprim individual ka shkelur një të drejtë ose liri të përcaktuar në nenin 110 alinenë 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut mund të kërkojë mbrojtje nga Gjykata Kushtetuese brenda 2 muajve nga data e dorëzimit të një akti individual përfundimtar ose ligjërisht të detyrueshëm ose nga data e mësimit për veprimin e ndërmarrë që ka shkaktuar shkeljen, por jo më vonë se 5 vjet nga data e marrjes së tij.

Kërkesa, sipas nenit 52 të Rregullores së Gjykatës, duhet t’i përmbajë arsyet për të cilat kërkohet mbrojtja, aktet ose veprimet me të cilat ato shkelen, faktet dhe provat mbi të cilat bazohet kërkesa, si dhe të dhëna të tjera të nevojshme për vendimin e Gjykatës Kushtetuese.

Rrjedhimisht, nga aspekti i përmbushjes së kushteve të nenit 51 dhe nenit 52 të Rregullores së Punës, për një kërkesë për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave, më konkretisht shkeljen e lirive dhe të drejtave që janë nën mbrojtje kushtetuese-gjyqësore, mbrojtja e kërkuar duhet të jetë brenda afatit të caktuar prej 2 muajsh nga data e dorëzimit të një akti individual përfundimtar ose ligjërisht të detyrueshëm, siç shihet nga të dhënat e paraqitura nga parashtruesit, Gjykata Themelore në Manastir dhe Gjykata e Apelit në Manastir, Gjykata përcaktoi se në rastin konkret, janë përmbushur kushtet për një vendim meritor mbi kërkesën.

Ne besojmë se pretendimet e parashtruesve se, për shkak të prejardhjes së tyre sociale dhe etnike, të pandehurës së dytë Sherife Musovska i është mohuar e drejta për mbrojtje dhe gjykim të drejtë, pavarësisht faktit se gjykata është njoftuar se ajo nuk është në gjendje të mirë shëndetësore, është shtruar në spital dhe i është nënshtruar ndërhyrjes kirurgjikale, janë të pabaza. Kjo për shkak se gjykata e shkallës së parë e ka mbajtur seancën kryesore pa praninë e të pandehurës së dytë Sherife në përputhje me dispozitat e nenit 479 paragrafit 2 të Ligjit për Procedurë Penale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 150/10, 100/12, 142/16, 193/16 dhe 198/18), sipas të cilit, për veprat penale për të cilat është paraparë gjobë ose burgim deri në tre vjet, nëse i pandehuri nuk paraqitet në seancën kryesore, megjithëse është thirrur në mënyrë të rregullt ose thirrja nuk ka mundur të dorëzohet për shkak të shmangies së dukshme të të pandehurit nga pranimi i thirrjes, gjykata mund të vendosë që seanca kryesore të mbahet pa praninë e tij. Për vepra të tjera penale për të cilat zhvillohet procedurë e shkurtuar, prania e të pandehurit në seancën kryesore është e detyrueshme. Gjegjësisht, pamundësia e të pandehurës së dytë Sherife për t’u paraqitur në gjykatë për shkak të problemeve shëndetësore nuk u justifikua me dokumentacion të përshtatshëm mjekësor, megjithëse gjykata e shkallës së parë u dha atyre një mundësi të tillë dhe caktoi një afat prej tre ditësh për të paraqitur prova për pamundësinë e saj për t’u paraqitur në seancën kryesore. Prandaj, gjykata nuk ishte në gjendje, as nuk mund të njihej me asnjë rrethanë objektive, për shkak të së cilës e pandehura e dytë Sherife nuk mundi të merrte pjesë në seancën kryesore para gjykatës dhe si pasojë, nuk mund të bëhet fjalë për ndonjë diskriminim ndaj të pandehurve.

Duke i marrë parasysh pretendimet e parashtruesve se në kuadër të procedurës së provave nuk është marrë në konsideratë asnjë provë e propozuar prej tyre, ndërsa provat e propozuara nga prokurori janë marrë në konsideratë dhe është marrë vendim ekskluzivisht mbi ato prova dhe se kjo mënyrë e veprimit nga gjykata është në kundërshtim me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut, Ligjin për Procedurë Penale, Kodin Penal, Ligjin për Gjykatat, Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe praktikën gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, besojmë se kjo është një kërkesë që del jashtë kompetencave të Gjykatës Kushtetuese të përcaktuara në nenin 110 të Kushtetutës.

Lidhur me pretendimet e parashtruesve se gjykata e shkallës së dytë nuk i ka marrë parasysh provat me shkrim të paraqitura në mbështetje të ankesës dhe se gjykata nuk e ka shpjeguar një veprim të tillë, konsiderojmë se ato janë të pabaza sepse, sipas nenit 413 paragrafi 4 i Ligjit për Procedurë Penale, në ankesë nuk mund të përmenden fakte të reja ose prova të reja, përveç atyre për të cilat palët dëshmojnë se nuk kanë mundur t’i paraqesin deri në përfundimin e procedurës së provave gjatë seancës kryesore për shkak se nuk kanë qenë të njohura ose të disponueshme për to dhe dispozita ligjore e lartpërmendur vlen dhe vlen për të gjitha palët në procedurë, për të gjithë qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut, pavarësisht nga përkatësia e tyre kombëtare dhe shoqërore.

Pretendimet e parashtruesve, pavarësisht se kishin kërkuar një seancë dëgjimore publike dhe të njoftoheshin për seancën e këshillit, ata nuk ishin njoftuar dhe kështu ishin diskriminuar, i konsiderojmë të pabaza sepse Gjykata e Apelit në Manastir veproi në përputhje të plotë me dispozitat e nenit 482 paragrafi 1 i Ligjit për Procedurën Penale, sipas të cilit, kur gjykata e shkallës së dytë vendos për një ankesë kundër vendimit të gjykatës së shkallës së parë të dhënë në procedurë të shkurtuar, të dyja palët do të njoftohen për seancën e këshillit të gjykatës së shkallës së dytë vetëm nëse kryetari i këshillit ose këshilli vlerëson se prania e palëve do të ishte e dobishme për sqarimin e çështjeve.

Gjithashtu, ne konsiderojmë se pretendimet e parashtruesve se gjykata duhej t’i kishte ftuar ata, t’i kishte parë të pandehurit, të kishte folur me ta dhe të kishte vendosur mbi këtë bazë janë të pabaza. Kjo për shkak se Gjykata e Apelit nuk e bazon punën e saj në diskutime me palët, por vlerëson nëse gjykata e shkallës së parë e ka bazuar vendimin e saj në vlerësimin e secilës provë individualisht dhe në lidhje me provat e tjera në përputhje me nenin 399 paragrafin 2 të Ligjit të Procedurës Penale, sipas të cilit gjykata është e detyruar të vlerësojë me ndërgjegje çdo provë individualisht dhe në lidhje me provat e tjera dhe mbi bazën e një vlerësimi të tillë, të nxjerrë një përfundim nëse një fakt është provuar. Vendimi i gjykatës së shkallës së parë thotë qartë se gjykata vendosi në bazë të vlerësimit të secilës provë individualisht dhe të të gjitha provave së bashku.

Pretendimet e parashtruesve se Gjykata e Apelit ka vendosur gjatë pushimeve gjyqësore, kur në përputhje me nenin 72 të Ligjit për Gjykatat (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 58/06, 62/06, 35/08, 61/08, 118/08, 16/09, 150/10, 39/12, 83/18, 198/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/19), gjykatat nuk punojnë dhe në këtë mënyrë gjykatat kanë shkelur të drejtën e barazisë së mjeteve në procedurë dhe janë vendosur në një situatë më pak të favorshme se prokurori dhe nuk ka pasur gjykim të drejtë, i konsiderojmë të pabaza sepse në përputhje me nenin 72 paragrafin 1 të Ligjit për Gjykatat, pushimet vjetore në gjykata zgjasin nga 15 korriku deri më 15 gusht dhe çështja është referuar nga gjykatësi referues më 13.07.2023, në një kohë kur ka pasur pushim gjyqësor, ndërsa paragrafët 2 dhe 3 të të njëjtit nen përcaktojnë se cilat çështje përpunohen gjatë pushimeve ndërsa për veprime të tjera gjyqësore si shkrimi, verifikimi dhe dorëzimi i vendimeve, nuk zbatohen dispozitat e pushimeve në gjykatë.

Përveç kësaj, ne besojmë se pretendimet e parashtruesve se, për shkak të përkatësisë së tyre kombëtare dhe shoqërore, Gjykata e Apelit në Manastir veproi shpejt për ankesën e tyre, përkatësisht çështja e tyre u zgjidh në një afat më të shkurtër se zakonisht, janë të pabaza pasi gjykata ka vepruar profesionalisht dhe me ndërgjegje në përputhje me dispozitat e Kodit Penal, Ligjit për Procedurë Penale dhe Ligjit për Gjykatat. Konkretisht, për kryesit e veprës penale “Pjesëmarrje në rrahje” sipas nenit 132 paragrafi 1 i Kodit Penal, është parashikuar dënim me burgim prej tre muajsh deri në tre vjet dhe në përputhje me nenet 107 dhe 108 të Kodit Penal, afati absolut i parashkrimit të ndjekjes penale ndodh në çdo rast pas gjashtë vjetësh nga data e kryerjes së veprës penale, që në rastin konkret, ngjarja penale ka ndodhur më 06.08.2017 dhe afati absolut i parashkrimit të ndjekjes penale të të pandehurve do të ndodhte më 06.08.2023 dhe duke e marrë parasysh këtë fakt, gjykatësi referues e pranoi lëndën më 06.07.2023 dhe e referoi atë ndërsa vendimi i shkallës së dytë u dha më 13.07.2023.

Kërkesa e parashtruesve që Gjykata Kushtetuese ta shqyrtojë mënyrën dhe funksionimin në kohë ose jo të Gjykatës së Apelit në Manastir, ne besojmë se është një kërkesë që del jashtë kompetencave të Gjykatës Kushtetuese të përcaktuar në nenin 110 të Kushtetutës.

Pretendimet e parashtruesve se kualifikimet dhe atributet e deklaruara në aktakuzë dhe më pas të deklaruara në vendimet e kontestuara se e pandehura Sherife Musovska është e papunë, edukim – autodidakt, nënë e pesë fëmijëve të rritur, e varfër dhe rome dhe i pandehuri tjetër, Ajredin Musovski, është i papunë, i varfër dhe rom, përbëjnë bazë për diskriminim të drejtpërdrejtë në bazë të përkatësisë kombëtare dhe shoqërore, vlerësojmë se janë të pabaza pasi vendimi i gjykatës së shkallës së parë theksoi se rrethanat personale dhe familjare të të pandehurve janë përcaktuar nga gjykata nga të dhënat personale të dhëna në aktakuzë dhe bazuar në deklaratat e tyre personale dhe se ato trajtohen si rrethana lehtësuese.

Bazuar në sa më sipër, Gjykata konstatoi se nuk ka pasur shkelje të lirive dhe të drejtave specifike me aktgjykimet e kontestuara. Konkretisht, nga përmbajtja e vendimeve gjyqësore të paraqitura, mund të konkludohet se gjykatat e shkallës së parë dhe të shkallës së dytë, duke vepruar brenda juridiksionit të tyre duke i zbatuar dispozitat e Kodit Penal, Ligjit për Procedurë Penale dhe Ligjit për Gjykatat, i kanë bazuar vendimet e tyre në një vlerësim të fakteve relevante dhe kanë miratuar aktvendime ndërsa parashtruesit e kërkesë nuk paraqitën prova para Gjykatës që do të tregonin se ku ka pasur gjykata trajtim të ndryshëm dhe vendosi ndryshe në të njëjtën situatë ose të ngjashme me qëllim që të vërtetohet diskriminimi të cilit i referohen ata.

Nga situata faktike dhe analiza ligjore, nuk dolën argumente dhe prova në mbështetje të kërkesës që Gjykata do ta vlerësonte si krahasues, për një përcaktim të mundshëm të një shkeljeje të barazisë në liri dhe të drejta për shkak të diskriminimit në bazë të origjinës kombëtare dhe sociale, pra një shkelje në gëzimin e këtyre të drejtave ose diskriminim mbi çdo bazë nga një autoritet publik, të cilit i referohen parashtruesit, dhe të garantuar nga neni 8 paragrafi 1 alineja 1, neni 9, neni 110 alineja 3 e Kushtetutës dhe neni 14 i Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe Lirive Themelore dhe neni 1 i Protokollit të parë të Konventës.

Në rastin konkret, parashtruesit iu referuan vetëm rrethanës se Gjykata ka përcaktuar ekzistencën e shkeljes së të drejtave dhe lirive të garantuara kushtetuese të qytetarëve që janë në fushëveprimin e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe që kanë të bëjnë me mbrojtjen nga diskriminimi në bazë të përkatësisë kombëtare dhe shoqërore, por nuk është treguar asnjë krahasues në lidhje me të cilin mund të vlerësohet një qëndrim diskriminues, duke e marrë parasysh se sipas nenit 8 paragrafi 1 i Ligjit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 258/2020), diskriminimi ekziston kur një person ose grup trajtohet, trajtohet ose do të trajtohej në mënyrë më pak të favorshme se një person ose grup tjetër në një situatë aktuale ose të mundshme të krahasueshme ose të ngjashme, mbi një bazë diskriminuese.

Për të përcaktuar se në një rast ose veprim specifik ka diskriminim të drejtpërdrejtë, në përputhje me Ligjin për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi, duhet të përmbushen në mënyrë kumulative tre elementë kryesorë, përkatësisht personi duhet të jetë trajtuar në mënyrë më pak të favorshme se personat e tjerë mbi një bazë të përcaktuar ligjore, ai trajtim duhet të jetë i krahasueshëm me trajtimin e personave të tjerë në të njëjtën situatë ose të ngjashme dhe se trajtimi më pak i favorshëm duhet të bazohet në një karakteristikë personale.

Në rastin konkret, parashtruesit nuk kanë paraqitur prova që do të tregonin se gjykatat kanë pasur trajtim të ndryshëm dhe kanë vendosur ndryshe në një situatë të ndryshme me qëllim që të vërtetonin diskriminimin.

Duke e marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerësoi se gjatë zhvillimit të procedurës, gjykatat i morën parasysh dispozitat përkatëse ligjore të Kodit Penal, Ligjit për Procedurën Penale dhe Ligjit për Gjykatat.

Lidhur me kërkesën e parashtruesve që Gjykata të përcaktojë kompensim për dëmin në shumë prej 510.000,00 denarësh që do të mbulohen nga Buxheti i Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe shpenzimet për përgatitjen e kërkesës dhe në përputhje me nenin 82 të Rregullores së Gjykatës, me një vendim të përcaktojë mënyrën e eliminimit të pasojave të zbatimit të aktit ose veprimit individual me të cilin janë shkelur ato të drejta dhe liri, Gjykata vlerësoi se në rastin konkret nuk janë përmbushur kushtet e nenit 81 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese.

Lidhur me kërkesën e parashtruesve për një aktvendim për pezullimin e ekzekutimit të akteve individuale deri në marrjen e një vendimi përfundimtar, Gjykata konstatoi se kushtet sipas nenit 57 të Rregullores nuk janë përmbushur.

IV

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

 

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski