У.бр.109/2024

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.109/2024
Скопје, 20.06.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска,  д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021 ), на седницата одржана на 20 јуни 2024 година, донесе

РЕШЕНИЕ

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 49 во делот „освен членот 8 во делот кој се однесува на заштита на жртвите од казниви дела и заштита на жртви од трговија со луѓе“ од Законот за бесплатна правна помош („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.101/2019).

Образложение

I

Оливер Давидовски од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на членот од Законот означен во точката 1 од ова решение.

Според наводите во иницијативата, член 49 од Законот за бесплатна правна помош во оспорениот дел е нејасен, непрецизен и неконзистентен од причина што создава забуни во практиката и доведува до правна несигурност со што се противи на начелото на владеењето на правото.

Имено, подносителот наведува дека со актуелниот Закон за бесплатна правна помош се уредуваат општите прашања за обезбедување на бесплатна правна помош, видовите и опсегот на бесплатна правна помош, давателите и корисниците на бесплатна правна помош, нивните обврски и одговорности, постапката, финансирањето, наградата и надоместокот на трошоците за дадената бесплатна правна помош, надзорот на примената на овој закон како и други прашања кои се однесуваат на бесплатната правна помош.

Оспорената одредба е содржана во одделот 8 од Законот во кој се дефинирани преодните и завршни одредби. Со истата се предвидува дека останува во примена дел од член 8 на сега веќе непостоечкиот Закон за бесплатна правна помош, односно кој повеќе не е во правниот поредок.

Подносителот на иницијативата смета дека ваквата норма е во спротивност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 од Уставот. Ова од причина што новиот Закон за бесплатна правна помош има целосно различен, односно поинаков концепт на бесплатна правна помош во однос на секундарната правна помош и правото на бесплатен адвокат, за разлика од претходниот Закон од 2009 година кој целосно е ставен вон сила и кој предвидуваше правна помош во сите судски и управни постапки. Новиот Закон за бесплатна правна помош ја исклучува кривичната постапка и предвидува секундарна правна помош за застапување „во сите степени на граѓански судски постапки, управни постапки и управни спорови”. Оттука, подносителот на иницијативата смета дека со тоа, прашањето за адвокат кој ќе ги застапува правата на жртвите од кривични дела во кривичните постапки е оставено да се уредува со системскиот Закон за кривичната постапка.

Според наводите во иницијативата со оставање во сила во преодните и завршни одредби на актуелниот Закон за бесплатна правна помош на само еден дел од една одредба од Законот кој е вон правен поредок и истото е без временско ограничување, се создава целосна конфузија и се нарушува правната сигурност на граѓаните. Ова, дотолку повеќе што оспорената одредба не е изведена докрај преку креирање на правно издржана норма со која нема да се остави простор за правна несигурност и можност за губење на правата или неисполнување на обврските.

Од наведените причини во иницијативата се предлага Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста на членот 49 во оспорениот дел од Законот за бесплатна правна помош и истовремено да донесе и решение за запирање на сите преземени дејствија врз основа на оспорената одредба, а во смисла на член 27 од Деловникот на Уставниот суд.

II

На седницата Судот утврди дека во член 49 од Законот за бесплатна правна помош е предвидено дека со денот на отпочнување со примената на овој закон, престанува да важи Законот за бесплатна правна помош („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2009, 185/2011, 27/2014 и 104/2015), освен членот 8 во делот кој се однесува на заштита на жртвите од казниви дела и заштита на жртви од трговија со луѓе.

III

Согласно со член 8 став 1 алинеја З од Уставот, темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија е владеењето на правото.

Според член 51 од Уставот во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Со член 52 од Уставот утврдено е дека законите и другите прописи пред да влезат во сила се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија“ најдоцна во рок од седум дена од нивното донесување, а влегуваат во сила најдоцна осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето. Законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаи кога тоа е поповолно за граѓаните.

Законот за бесплатна правна помош во член 1 предвидува дека со овој закон се уредуваат општите правила за обезбедување на бесплатната правна помош, видовите, опсегот на бесплатната правната помош, давателите и корисниците на бесплатна правна помош, нивните обврски и одговорности, постапката во која се остварува правото на бесплатна правна помош, финансирањето, наградата и надоместокот на трошоците за дадената бесплатна правна помош, бесплатна правна помош во прекугранични спорови, транспарентност и отчетност во давањето бесплатна правна помош, посебните постапки за правна помош, надзорот над примената на овој закон и други прашања кои се однесуваат на бесплатната правна помош.

Според став З на член 2 од Законот, овој закон не се применува за правни работи за кои е предвидена бесплатна правна помош со посебни закони.

Во член 3 од Законот е утврдено значењето на изразите употребени во овој закон. Така, според член 3 точка 1 бесплатна правна помош е правна помош одобрена и финансирана од страна на државата на начин и под услови предвидени со овој закон. Во точката 2 од овој член од Законот е дефинирано дека примарна правна помош е вид на бесплатна правна помош која се обезбедува од страна на Министеството за правда, овластеното здружение и правната клиника. Според точката 3 од овој член, секундарна правна помош е облик на бесплатна правна помош која се обезбедува од страна на адвокат запишан во Регистар на адвокати за секундарна правна помош.

Според член 6 од Законот примарна правна помош опфаќа: иницијален правен совет за правото на користење на бесплатна правна помош, општа правна информација, општ правен совет, помош при комплетирање на барањето за секундарна правна помош, помош при пополнување на формулари, обрасци издадени од управен орган во управна постапка за социјална заштита и заштита на правата на децата; пензиско, инвалидско и здравствено осигурување; заштита на жртви на радово базирано насилство и семејно насилство; постапка за упис во матична книга на родени; стекнување со документи за лична идентификација и државјанство, составување на претставки до Комисијата за заштита од дискриминација и до Народниот правобранител и барања за заштита на слободи и права до Уставниот суд на Република Северна Македонија.

Во член 14 од Законот во кој е содржан опсегот на секундарна правна помош, се наведува дека секундарна правна помош се одобрува за застапување во сите степени во граѓански судски постапки, управни постапки и управни спорови. Секундарна правна помош се одобрува за застапување во постапка за расправање на оставината пред нотар доколку истата се однесува на имот од членот 19 од овој закон. Секундарна правна помош се одобрува за составување на поднесоци на должник пред надлежен извршител, кога извршувањето се спроведува со продажба на недвижност од членот 19 став (1) алинеја 1 од овој закон и се исполнети условите за одобрување на правна помош. Секундарна правна помош од ставот (1) на овој член не се одобрува во случаите предвидени со одредбите од членовите 17 и 22 од овој закон.

Оспорениот член 49 од Законот за бесплатна правна помош е поместен во оддел 8 со наслов „Преодни и завршни одредби“ и во истиот е предвидено дека со денот на отпочнување со примената на овој закон, престанува да важи Законот за бесплатна правна помош („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2009, 185/2011, 27/2014 и 104/2015), освен членот 8 во делот кој се однесува на заштита на жртвите од казниви дела и заштита на жртви од трговија со луѓе.

Членот 8 од Законот за бесплатна правна помош („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2009, 185/2011, 27/2014 и 104/2015), предвидува дека барањето за правната помош согласно со одредбите на овој закон ќе се одобри во сите судски и управни постапки, доколку со него се решава прашање од интерес за барателот на правната помош (став 1). Во ставот 2 од овој член на Законот се предвидува дека прашањата во смисла на ставот (1) од овој член се: права од областа на социјалното, здравственото, пензиското или инвалидското осигурување, работните односи, заштитата на децата и малолетници, жртвите на семејното насилство, заштитата на жртвите од казниви дела, заштитата на жртвите од трговија со луѓе и имотно­правните прашања.

Тргнувајќи од анализата на цитираните уставни и законски одредби, како и на оспорената законска одредба vis а vis наводите во иницијативата, Судот оцени дека не може основано да се постави прашањето за согласноста на оспорениот дел од член 49 од Законот за бесплатна правна помош со одредбите на Уставот на кои упатува иницијативата.

Имено, од анализата на оспорената одредба неспорно произлегува дека истата по својата содржина и карактер е преодна одредба која регулира преоден режим, односно го уредува начинот на преминување од постојните правни норми кон новите, што е всушност улогата на овие норми во правото, а што произлегува од фактот што истата е содржана во оддел 8 од Законот со наслов „Преодни и завршни одредби“.

Право е на законодавецот при промена на режимот на уредување на одредени односи во одделна област, во конкретниот случај при промена на условите и критериумите за давање бесплатна правна помош да го уреди преминот од стариот во новиот режим. Токму тоа законодавецот го сторил со одредбата на член 49 од Законот кога уредил дека со денот на отпочнување со примената на овој закон, престанува да важи Законот за бесплатна правна помош („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2009, 185/2011, 27/2014 и 104/2015), но останува во сила само оној дел кој не е уреден со посебен закон.

Имено, со оглед на тоа дека со новиот Закон за бесплатна правна помош престанува да важи во целост стариот Закон за бесплатна правна помош, освен во оспорениот дел, Судот оцени дека со истиот не се повредува принципот на правната сигурност и принципот на владеењето на правото предвиден во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, како што тврди подносителот на иницијативата. Ова од причина што интенцијата на законодавецот е заштита на прашања од интерес на барателот, а кои се однесуваат на заштита на жртвите од казниви дела и заштита на жртвите од трговија со луѓе. Според Судот, со овој закон се овозможува и унапредува правото на физичките лица на пристап до правдата и правична судска постапка, како едно од основните начела. Но, од анализата на целината на Законот за бесплатна правна помош произлегува дека овој закон не се применува за правни работи за кои е предвидена бесплатна правна помош со посебни закони.

Оттука, според Судот, со цел заштита на жртвите од кривични дела нужно е истото да биде уредено со овој закон сè додека не се донесат измени на Законот за кривичната постапка, како посебен закон, каде би се уредило и ова прашање. Оспорениот дел од одредбата на член 49 од Законот за бесплатна правна помош, според Судот, по својата содржина и карактер е преодна одредба која регулира преоден режим, и истата е од времен карактер кој го уредува начинот на преминување од постојните правни норми кон новите, што е всушност улогата на овие норми во правото и со право законодавецот истото го нормирал во Оддел 8 со наслов „Преодни завршни одредби“.

Оспорениот дел од одредбата кој уредува дека член 8 од стариот Закон за бесплатна правна помош во делот кој се однесува на заштита на жртвите од казниви дела и заштита на жртви од трговија со луѓе, и понатаму останува во сила и примена, не создава правна несигурност од причина што истиот има правна и логична целина, истиот е јасен и конзистентен, и со основ може да се подведе под преоден режим и да се третира како премин од стар во нов режим.

Ова, од причина што оспорениот дел од одредбата претставува преодна и завршна норма и истиот е со временското важење на овој дел од нормата кој останува во сила до донесување на посебниот закон, а во смисла на член 2 став 3 од истиот закон, каде ќе бидат опфатени жртвите на кривични дела како баратели на бесплатна правна помош.

Од направената уставно-судска анализа, според Судот, оспорениот член во делот „освен членот 8 во делот кој се однесува на заштита на жртвите од казниви дела и заштита на жртви од трговија со луѓе“ не може да се доведе под сомнение по однос на член 8 став 1 алинеја З и членовите 51 и 52 од Уставот на Република Северна Македонија.

IV

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

 

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.109/2024
Shkup, 20.06.2024

 

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të dr. Darko Kostadinovski, kryetar i Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 20 qershor 2024, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 49 në pjesën “përveç nenit 8 në pjesën që i takon mbrojtjes së viktimave të veprave penale dhe mbrojtjen e viktimave nga trafikimi me njerëz” të Ligjit për Ndihmë Juridike Falas (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.101/2019).

Arsyetim

I

Oliver Davidovski nga Shkupi ka dorëzuar iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit të ligjit të përcaktuar në pikën 1 të këtij aktvendimi.

Sipas pretendimeve në iniciativë, neni 49 i Ligjit për Ndihmë Juridike falas në pjesën e kontestuar është i paqartë, jo preciz dhe jokonsistent për arsye se krijon konfuzion në praktikë dhe sjell pasiguri juridike, duke e kundërshtuar parimin e sundimit të ligjit.

Konkretisht, parashtruesi thekson se Ligji aktual për Ndihmën Juridike Falas i rregullon çështjet e përgjithshme në lidhje me ofrimin e ndihmës juridike falas, llojet dhe shtrirjen e ndihmës juridike falas, ofruesit dhe përfituesit e ndihmës juridike falas, detyrimet dhe përgjegjësitë e tyre, procedurën, financimin, dhënien dhe kompensimin e shpenzimeve për ndihmën juridike falas si dhe çështjet e tjera të zbatimit të ndihmës juridike falas, si dhe çështjet e tjera të zbatimit të këtij ligji.

Dispozita e kontestuar është e përfshirë në nenin 8 të Ligjit, i cili përcakton dispozitat kalimtare dhe përfundimtare. Ai parashikon që pjesa e nenit 8 të Ligjit për Ndihmën Juridike Falas, që tashmë nuk funksionon, përkatësisht që nuk është më në rendin juridik, mbetet në fuqi.

Parashtruesi i iniciativës konsideron se një normë e tillë është në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3, nenin 51 dhe nenin 52 të Kushtetutës. Kjo sepse Ligji i ri për Ndihmën Juridike Falas ka një koncept krejtësisht të ndryshëm, përkatësisht të ndryshëm të ndihmës juridike falas në lidhje me ndihmën juridike dytësore dhe të drejtën për avokat falas, ndryshe nga ligji i mëparshëm i vitit 2009, i cili është vënë jashtë fuqie plotësisht dhe që parashikonte ndihmë juridike në të gjitha procedurat gjyqësore dhe administrative. Ligji i ri për Ndihmën Juridike Falas e përjashton procedurën penale dhe parashikon ndihmë juridike dytësore për përfaqësim “në të gjitha shkallët e proceseve gjyqësore civile, procedurave administrative dhe kontesteve administrative”. Prandaj, parashtruesi i iniciativës konsideron se çështja e avokatit i cili do t’i përfaqësojë të drejtat e viktimave të krimeve në procedurë penale është lënë të rregullohet me Ligjin sistematik për Procedurë Penale.

Sipas pretendimeve në iniciativë, me lënien në fuqi në dispozitat kalimtare dhe përfundimtare të Ligjit aktual për Ndihmën Juridike Falas vetëm një pjesë të një dispozite të Ligjit, e cila është jashtë rendit juridik dhe është pa afat, krijohet konfuzion i plotë dhe cenohet siguria juridike e qytetarëve. Kjo është veçanërisht e vërtetë pasi që dispozita e kontestuar nuk është zbatuar plotësisht duke krijuar një normë juridikisht të shëndoshë që nuk do të lërë hapësirë për pasiguri juridike dhe mundësi për humbje të të drejtave ose mospërmbushje të detyrimeve.

Për arsyet e cekura në iniciativë, propozohet që Gjykata Kushtetuese të nisë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 49 në pjesën kontestimore të Ligjit për Ndihmë Juridike Falas dhe njëkohësisht të marrë vendim për ndërprerjen e të gjitha veprimeve të ndërmarra në bazë të dispozitës së kontestuar, në përputhje me nenin 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese.

II

Në seancë, Gjykata konstatoi se me nenin 49 të Ligjit për Ndihmë Juridike Falas parashikohet se në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, ndalon të vlejë Ligji për Ndihmë Juridike Falas (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 16/2009, 185/2011, 27/2014 dhe 104/2015), përveç nenit 8 në pjesën i cili ka të bëjë me mbrojtjen e viktimave të veprave penale dhe mbrojtjen e viktimave të trafikimit të qenieve njerëzore.

III

Në përputhje me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 të Kushtetutës, vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut është sundimi i ligjit.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Me nenin 52 të Kushtetutës përcaktohet se ligjet dhe dispozitat e tjera para hyrjes në fuqi do të botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni shtatë ditë pas miratimit të tyre dhe do të hyjnë në fuqi jo më vonë se dita e tetë nga dita e publikimit dhe me përjashtime të caktuara nga Kuvendi, në ditën e publikimit. Ligjet dhe rregullat e tjera nuk mund të kenë fuqi prapavepruese, përveç rasteve të jashtëzakonshme kur është më e favorshme për qytetarët.

Ligji për Ndihmë Juridike Falas në nenin 1 parashikon se ky ligj i rregullon rregullat e përgjithshme për dhënien e ndihmës juridike falas, llojet, vëllimin e ndihmës juridike falas, ofruesit dhe përfituesit e ndihmës juridike falas, detyrimet dhe përgjegjësitë e tyre, procedurën në të cilën ushtrohet e drejta për ndihmë juridike falas, financimin, shpërblimin dhe kompensimin e shpenzimeve për ndihmën juridike falas të dhënë, ndihmën juridike falas në kontestet ndërkufitare, transparencë dhe llogaridhënie në dhënien e ndihmës juridike falas, procedurat e veçanta për ndihmën juridike, mbikëqyrjen e zbatimit të këtij ligji dhe çështje të tjera që kanë të bëjnë me ndihmën juridike falas.

Sipas paragrafit 3 të nenit 2 të Ligjit, ky ligj nuk zbatohet për çështjet juridike për të cilat ndihma juridike falas është paraparë me ligje të veçanta.

Neni 3 i Ligjit përcakton kuptimin e shprehjeve të përdorura në këtë ligj . Kështu, sipas nenit 3, pika 1, ndihma juridike falas është ndihmë juridike e miratuar dhe financuar nga shteti në mënyrën dhe kushtet e parashikuara nga ky ligj. Në pikën 2 të këtij neni të ligjit përcaktohet se ndihma juridike parësore është një lloj i ndihmës juridike falas që sigurohet nga Ministria e Drejtësisë, shoqata e autorizuar dhe klinika juridike. Sipas pikës 3 të këtij neni, ndihma juridike dytësore është një formë e ndihmës juridike falas, e ofruar nga një avokat i regjistruar në Regjistrin e Avokatëve për Ndihmën Juridike Dytësore.

Sipas nenit 6 të Ligjit, Ndihma Juridike Parësore përfshin: këshilla fillestare juridike për të drejtën e përdorimit të ndihmës juridike falas, informacione të përgjithshme ligjore, këshilla të përgjithshme juridike, ndihmë në plotësimin e kërkesës për ndihmë juridike dytësore, ndihmë në plotësimin e formularëve, formularëve të lëshuar nga organi administrativ në procedurë administrative për mbrojtjen sociale dhe mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve; sigurimi pensional, invalidor dhe shëndetësor; mbrojtjen e viktimave të dhunës në punë dhe dhunës në familje; procedura e regjistrimit në regjistrin e të lindurve; marrja e dokumenteve të identifikimit personal dhe shtetësisë, hartimin e parashtresave deri te Komisioni për mbrojtje nga diskriminimi dhe Avokatit të popullit dhe kërkesa për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Neni 14 i Ligjit, i cili përmban fushëveprimin e ndihmës juridike dytësore, thotë se ndihma juridike dytësore miratohet për përfaqësim në të gjitha nivelet në proceset gjyqësore civile, procedurat administrative dhe kontestet administrative. Ndihma juridike dytësore jepet për përfaqësim në procedurën e kontestimit të testamentit para noterit nëse ka të bëjë me pasurinë e përmendur në nenin 19 të këtij ligji. Ndihma juridike dytësore jepet për përgatitjen e parashtresave të debitorit para përmbaruesit kompetent, kur përmbarimi kryhet me shitjen e pasurisë së paluajtshme nga neni 19 paragrafi (1) alineja 1 e këtij ligji dhe janë plotësuar kushtet për dhënien e ndihmës juridike. Ndihma juridike dytësore nga paragrafi (1) i këtij neni nuk do të jepet në rastet e parapara me nenet 17 dhe 22 të këtij ligji.

Neni 49 i kontestuar i Ligjit për Ndihmë Juridike Falas është zhvendosur në nenin 8 të titulluar “Dispozitat kalimtare dhe përfundimtare ” dhe në të është paraparë se në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, Ligji për Ndihmën Juridike Falas (Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë nr.16/2009, 185/2001, 27/2014 dhe 104/2015) pushon së vlefshmi, me përjashtim të nenit 8 në pjesën që ka të bëjë me mbrojtjen e viktimave të veprave penale dhe mbrojtjen e viktimave të trafikimit të qenieve njerëzore.

Neni 8 i Ligjit për Ndihmë Juridike Falas (Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë”, nr.16/2009 , 185/2011, 27/2014 dhe 104/2015) parasheh se kërkesa për ndihmë juridike në përputhje me dispozitat e këtij ligji do të miratohet në të gjitha çështjet gjyqësore dhe administrative, nëse me të zgjidhet një çështje me interes për parashtruesin e ndihmës juridike (paragrafi 1). Në paragrafin 2 të këtij neni të ligjit është përcaktuar se çështjet në kuptim të paragrafit (1) të këtij neni janë: të drejtat në fushën e sigurimit social, shëndetësor, pensional ose invalidor, marrëdhëniet e punës, mbrojtja e fëmijëve dhe të miturve, viktimave të dhunës në familje, mbrojtja e viktimave të veprave penale, mbrojtja e viktimave të trafikimit me qenie njerëzore dhe çështjet pronësore.

Në bazë të analizës së dispozitave kushtetuese dhe ligjore të cituara, si dhe dispozitës ligjore të kontestuar vis a vis pretendimeve në iniciativë, Gjykata vlerësoi se nuk mund të ngrihet në mënyrë të arsyeshme çështja e përputhshmërisë së pjesës së kontestuar të nenit 49 të Ligjit për Ndihmë juridike Falas me dispozitat e Kushtetutës, të cilave u referohet iniciativa.

Përkatësisht, nga analiza e provizionit të kontestuar, del pa dyshim se, në përmbajtjen dhe karakterin e tij, është një dispozitë kalimtare që rregullon një regjim kalimtar, përkatësisht e rregullon mënyrën e kalimit nga normat ekzistuese ligjore në ato të reja, që në të vërtetë është roli i këtyre normave në ligj dhe i cili lind nga fakti që ai është i përmbajtur në seksionin 8 të Ligjit me titull “Dispozita kalimtare dhe përfundimtare”.

Është e drejtë e ligjvënësit ta rregullojë kalimin nga regjimi i vjetër në atë të ri kur ndryshon regjimin që rregullon marrëdhënie të caktuara në një fushë të caktuar, në rastin konkret të ndryshimit të kushteve dhe kritereve për ofrimin e ndihmës juridike falas. Pikërisht kështu ka vepruar ligjvënësi me dispozitën e nenit 49 të Ligjit, kur ka përcaktuar se në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, Ligji për Ndihmë Juridike Falas (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë nr. 16/2009, 185/2011, 27/2014 dhe 104/2015) nuk është i vlefshëm, por mbetet në fuqi vetëm ajo pjesë e cila nuk është rregulluar me ligj të veçantë.

Konkretisht, duke qenë se Ligji i ri për Ndihmë Juridike Falas e shfuqizon plotësisht Ligjin e vjetër për Ndihmë Juridike Falas, përveç pjesës së kontestuar, Gjykata konstatoi se nuk e cenon parimin e sigurisë juridike dhe parimin e sundimit të së drejtës të parashikuar në nenin 8 paragrafin 1 alineja 3 të Kushtetutës, siç pretendon parashtruesi i iniciativës. Kjo pasi synimi i ligjvënësit është t’i mbrojë çështjet me interes për parashtruesin, të cilat kanë të bëjnë me mbrojtjen e viktimave të veprave penale dhe mbrojtjen e viktimave të trafikimit të qenieve njerëzore. Sipas Gjykatës, ky ligj e mundëson dhe e promovon të drejtën e individëve për qasje në drejtësi dhe një gjykim të drejtë, si një nga parimet themelore. Mirëpo, nga analiza e tërësisë së Ligjit për Ndihmë Juridike Falas, del se ky ligj nuk vlen për çështjet juridike për të cilat ndihma juridike falas është paraparë me ligje të veçanta.

Prandaj, sipas Gjykatës, për të mbrojtur viktimat e veprave penale, është e nevojshme që ky ligj ta rregullojë atë derisa të bëhen ndryshime në Ligjin e Procedurës Penale, si ligj i veçantë, i cili do ta rregullonte këtë çështje. Pjesa e kontestuar e dispozitës së nenit 49 të Ligjit për Ndihmën Juridike Falas, sipas Gjykatës, në përmbajtjen dhe karakterin e saj është një dispozitë kalimtare që rregullon një regjim kalimtar dhe është e një natyre të përkohshme që e rregullon mënyrën e kalimit nga normat juridike ekzistuese në ato të reja, që në fakt është roli i këtyre normave të rregulluara në ligj dhe në të drejtën e tij ligjore.

Pjesa e kontestuar e dispozitës, e cila rregullon se neni 8 i ligjit të vjetër për ndihmën juridike falas, në pjesën që ka të bëjë me mbrojtjen e viktimave të veprave penale dhe mbrojtjen e viktimave të trafikimit të qenieve njerëzore, vazhdon të mbetet në fuqi dhe të zbatohet, nuk krijon pasiguri juridike sepse ka një tërësi juridike dhe logjike, është e qartë dhe konsistente dhe mund të trajtohet në mënyrë të arsyeshme si një regjim kalimtar si dhe të trajtohet si kalim nga regjimi i vjetër në regjimin e ri.

Kjo për arsye se pjesa e kontestuar e dispozitës paraqet normë kalimtare dhe përfundimtare dhe e njëjta vlen edhe për vlefshmërinë kohore të kësaj pjese të normës, e cila mbetet në fuqi deri në miratimin e një ligji të posaçëm, në kuptim të nenit 2 paragrafit 3 të të njëjtit ligj i cili do t’i përfshijë viktimat e krimeve si kërkues për ndihmë juridike falas.

Nga analiza kushtetuese-gjyqësore, sipas Gjykatës, neni i kontestuar në pjesën “përveç nenit 8 në pjesën që ka të bëjë me mbrojtjen e viktimave të veprave penale dhe mbrojtjen e viktimave të trafikimit me qenie njerëzore ” nuk mund të vihet në dyshim në lidhje me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 dhe nenet 51 dhe 52 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

IV

Në bazë të lartpërmendurës Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski