Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.170/2024
Скопје, 20.06.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 14 став 2 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 20 јуни 2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на Правилникот за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од Управниот одбор на Институтот за сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр.0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година.
2. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
Благоја Пандовски, адвокат од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 4 став 1 точка 3), член 5, член 13 и член 14 од Правилникот за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од Управниот одбор на Институтот за сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр.0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година.
Во иницијативата подносителот наведува дека со оспорените членови од Правилникот се пропишува постоење на редовен работен однос како услов за добивање лиценца, односно за продолжување на правото на користење лиценца што е спротивно на член 8 став 1 алинеи 3 и 6, член 32, член 51 и член 55 од Уставот, член 619 од Законот за облигационите односи и член 19 став 3 од Законот за данок на личен доход, бидејќи на цела категорија граѓани кои почнале да користат пензија им се ускратува уставното и законското право да водат и понатаму книговодство како сметководител и овластен сметководител во трговските друштва.
Во продолжението на иницијативата подносителот ги цитира погоре наведените членови од Уставот наведувајќи дека со примената на оспорените одредби од Правилникот директно се ограничува правото на работа и учество на пазарот на цела категорија граѓани кои пред заминувањето во пензија биле во редовен работен однос, односно дека иако претходно ја стекнале лиценцата за водење на сметководство како сметководители и овластени сметководители во трговските друштва по заминувањето во пензија тие веќе не можат да се занимаваат со водење на сметководство, дури и со договор за дело или како дополнителна дејност. Во контекст на ова, подносителот го цитира член 619 од Законот за облигационите односи според кој со договор за дело вршителот на работата (претприемач, изведувач на работи) се обврзува да изврши определена работа, како што е изработка или поправка на некој предмет или извршување на некоја физичка или интелектуална работа и слично, а нарачувачот се обврзува за тоа да му плати надомест, по што наведува дека со оспорените одредби од Правилникот директно се негира можноста за склучување на договори за дело утврдена во член 619 од наведениот закон, а го цитира и член 19 став 3 од Законот за данок на личен доход според кој под доход од професионални и други интелектуални услуги се подразбира доходот од здравствена, стоматолошка, ветеринарна, адвокатска, нотарска, консултантска, сметководствена, ревизорска, проценителска, инженерска, архитектонска, новинарска, спортска, културна и друга интелектуална дејност, наведувајќи дека со оспорените одредби од Правилникот директно се забранува да се врши сметководствена дејност на сметководителите и овластените сметководители кои заминале во пензија иако погоре цитираната одредба од Законот за личен доход им овозможува на лицата да се занимаваат со сметководствена дејност без оглед на нивната возраст и статус.
Од изнесените причини со иницијативата се предлага поништување на оспорените одредби од Правилникот како спротивни на погоре наведените уставни и законски одредби.
Со иницијативата не се покренува прашањето за уставноста и законитоста на Правилникот во целина, туку само на негови одделни одредби, меѓутоа Уставниот суд, согласно со член 14 став 2 од Деловникот на Судот, сам го покрена прашањето за уставноста и законитоста на Правилникот во целина.
II
На седницата Судот утврди дека Управниот одбор на Институтот за сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, врз основа на член 27 став 3 точка 39 од Статутот на Институтот, донел Правилник за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, во кој се содржани оспорените членови со иницијативата.
III
Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Според член 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Согласно со член 14 став 2 од Деловникот, при испитување на уставноста на закон, односно уставноста и законитоста на пропис или друг општ акт, Уставниот суд може да ја оценува уставноста и законитоста и на одредбите од прописот или другиот општ акт што не се оспорени во иницијативата.
Правилникот за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар содржи 25 члена систематизирани во девет дела и тоа:
I. Општи одредби (членови 1 и 2);
II. Начин и постапка за издавање на уверенија (членови од 3 до 9);
III. Начин и постапка за упис во регистрите (членови од 10 до 11);
IV. Издавање лиценца за работа и упис во регистри (членови од 12 до 15);
V. Одземање уверение и лиценца (членови 16 и 17);
VI. Издавање на дополнително уверение и лиценца (членови 18 и 19);
VII. Мирување на уверение (член 20);
VIII. Конфликт на интереси (член 21) и
IX. Преодни и завршни одредби (членови од 22 до 25).
Оспорениот член 4 став 1 точка 3 и член 5, содржани во делот II од Правилникот, ја имаат следната содржина:
Член 4
(1) за да се стекне со уверение за сметководител, апликантот кон барањето за стекнување уверение за сметководител, потребно е да ги достави следните докази:
3) доказ (диплома) за завршено четиригодишно високо образование (VII/1 степен) од областа на економијата или бизнисот, односно завршени студии според Болоњската декларација и има 240 кредити според европскиот кредит трансфер систем (ЕКТС) и потврда издадена од работодавач за работно искуство од најмалку една година од областа на сметководството или потврда од Агенција за вработување на РСМ образец М1/М2 за физичко лице.
Член 5
(1) За да се стекне со уверение за овластен сметководител, апликантот кон барањето за стекнување уверение за сметководител, потребно е да ги достави следните докази:
1) доказ (диплома) за завршено четиригодишно високо образование (VII/1 степен) од областа на економијата или бизнисот, односно завршени студии според Болоњската декларацијаи има 240 кредити според европскиот кредит трансфер систем (ЕКТС) во оригинал или копија заверена на нотар;
2) потврда издадена од работодавач за работно искуство од најмалку три години од областа на сметководството или потврда од Агенција за вработување на РСМ образец М1/М2 за физичко лице;
3) доказ за уплата на надоместокот за добивање уверение за овластен сметководител.
Оспорените членови 13 и 14 од Правилникот, содржани во делот IV од Правилникот, ја имаат следната содржина:
Член 13
(1) Подносител на барање за издавање лиценца за работа на трговецот-поединец-сметководител и трговецот поединец-овластен сметководител може да биде единствено трговец поединец на чие име гласи фирмата (овластеното лице), додека подносител на барање за издавање на лиценца за работа на трговско друштво може да биде само управителот на трговското друштво.
(2) Подносител на барање за издавање лиценца за работа на трговецот-поединец-сметководител и трговецот поединец-овластен сметководител односно трговско друштво, должен е покрај доказите од член 12 став 2 од овој Правилник да достави и доказ дека подносителот на барањето е вработен со полно работно време во трговецот поединец односно трговското друштво.
Член 14
(1) Трговско друштво чија примарна дејност не се сметководствени, книговодствени и ревизорски работи и даночно советување може да врши сметководствени работи по добивање на лиценца за работа од Институтот, со извршен упис во соодветниот регистар на Институтот, доколку ги исполнува покрај условите од член 11 и следните дополнителни услови:
1) Има основано подружница со приходна шифра 69.20 согласно Националната класификација на дејности – сметководствени, книговодствени и ревизорски работи и даночно советување;
2) овластеното лице на подружница-подносител на барањето поседува уверение за стекнат статус на сметководител, односно овластен сметководител;
3) овластеното лице на подружница кој поседува уверение за стекнат статус на сметководител е вработено во трговското друштво со полно работно време.
Материјата што е уредена со Правилникот, е материја којашто е предмет на уредување со Законот за вршење на сметководствени работи („Службен весник на Република Северна Македонија” број 173/2022).
Имено, според член 1 од Законот за вршење на сметководствени работи, со овој закон се уредуваат условите на вршење на сметководствени работи, субјектите кои вршат сметководствени работи, условите за стекнување со статус на сметководител и овластен сметководител, организацијата и работењето на Институтот на сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, основањето и надлежностите на Советот за унапредување и надзор над сметководствената професија на Република Северна Македонија, како и други прашања коишто се однесуваат на вршењето на сметководствени работи.
Во Законот за вршење на сметководствени работи е уредена глава IV. Начин на стекнување статус на сметководител и овластен сметководител. Главата ги содржи членовите од 25 до 29 и ги уредува критериумите и постапката за стекнување уверение за сметководител односно овластен сметководител, постапката за упис во регистарот на сметководители односно овластени сметководители, полагањето на испитот за стекнување на статус на сметководител, односно овластен сметководител и постапката за признавање на професионална квалификација стекната во странство.
Со член 25 од Законот се уредени условите за стекнување со статус на сметководител или овластен сметководител (лице кое положило испит за стекнување статус на сметководител или овластен сметководител и има најмалку две години работно искуство во вршење на сметководствени работи под менторство на сметководител и/или овластен сметководител).
Во член 26 од Законот се пропишани доказите коишто треба да ги поднесе лицето кон барањето за полагање на испит за стекнување статус на сметководител, односно за стекнување статус на овластен сметководител. На лицата кои го положиле испитот за стекнување статус на сметководител, односно овластен сметководител, Институтот им издава уверение за сметководител, односно за овластен сметководител, а во член 27 од Законот, се пропишани доказите коишто треба да се приложат кон барањето при упис во Регистарот на сметководители, односно во Регистарот на овластени сметководители.
Во Законот е уредена и глава VI. Вршење на сметководствени работи и поднесување годишна сметка. Тука се содржани членовите од 31 до 34 во кои се уредени условите под кои трговец поединец или трговско друштво може да врши сметководствени работи, како и потребната документација што треба да се приложи кон барањето за добивање лиценца за работа.
Од погоре наведеното произлегува дека со Законот за вршење на сметководствени работи, всушност се уредени прашањата во однос на условите и критериумите под кои едно лице може да се стекне со статус на сметководител или овластен сметководител, односно со уверение за сметководител и овластен сметководител, вклучително и документите со кои се докажува исполнетоста на предвидените услови со Законот. Воедно со Законот се уредени и условите за добивање лиценца за работа на правни лица и потребната документација за докажување на исполнетоста на условите.
Со оспорените членови се пропишуваат доказите коишто треба да се приложат кон барањето за стекнување на уверение за сметководител, односно за овластен сметководител, и доказите коишто треба да се приложат кон барањето за издавање лиценца за работа на трговецот поединец – сметководител и трговецот поединец – овластен сметководител, односно трговско друштво, а со изнесените наводи во иницијативата, подносителот всушност бара Уставниот суд да се впушти во одлучување по прашањето дали е уставно или неуставно, лице во пензија да биде спречено да врши сметководствени работи со договор на дело, што не е тема ниту содржина на оспорените членови. Поточно, ваквите аргументи за оспорување на одредбите од Правилникот не се соодветна основа за впуштање во мериторно постапување по иницијативата, ниту подносителот дава посебни и конкретни наводи за причините за неуставноста и незаконитоста за секој посебно оспорен член од Правилникот vis a vis Законот за вршење на сметководствени работи. Отсуството на соодветни и издржани аргументи за уставно проблематизирање на конкретно оспорените содржини од Правилникот, е процесна пречка за одлучување по иницијативата и причина за отфрлање на истите, согласно со член 28 алинеја 3 од Деловникот на Судот.
Меѓутоа, Судот, по сопствена иницијатива оцени за потребно да се впушти во оцена на уставноста и законитоста на Правилникот за што најнапред го разгледа прашањето дали Правилникот во кој се содржани оспорените членови, по својата форма и содржина претставува пропис за чија уставност и законитост е надлежен да одлучува Уставниот суд и дали Управниот одбор е овластен со закон да донесе Правилник за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар.
Во своите одговори Институтот наведува дека Правилникот донесен од Управниот одбор на Институтот не претставува подзаконски акт, туку интерен акт, и дека истиот е донесен врз основа на делегираните и утврдените надлежности од страна на Собранието на Институтот, укажувајќи дека Уставниот суд не е надлежен во смисла на член 110 од Уставот да ја испитува неговата уставност, односно законитост, пa предлага иницијативата да се отфрли. Помеѓу другото, наведува и дека оспорениот правилник како интерен правен акт својата основа ја црпи од општиот правен акт – Законот за вршење на сметководствени работи и дека е донесен со цел олеснување на секојдневното работење и полесна практична примена на Законот од страна на Институтот.
Во конкретниот случај, Судот утврди дека во Законот за вршење на сметководствени работи се наведени актите коишто можат да бидат предложени, изготвени или донесени од страна на органите на Институтот (Собрание на Институтот, Надзорен одбор, Управен одбор и претседател на Институтот). Законот ги наведува и интерните акти коишто можат да бидат донесене од органите, меѓу кои не се наоѓа предметниот правилник за кој во одговорот се наведува дека е интерен акт. Меѓутоа, независно од тоа како е третиран Правилникот од страна на Институтот, според Судот, тој по својата форма и содржина, претставува пропис за кој Уставниот суд е надлежен да ја оценува неговата уставност и законитост, по што Судот се впушти по прашањето дали Управниот одбор е овластен со закон да донесе Правилник за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар.
Правилниците како прописи по својата правна природа генерално се подзаконски акти што се носат во функција на операционализација на законските норми, за што мора да постои законско овластување за доносителот на ваквите акти.
Член 55 од Законот за организација и работа на органите на државната управа („Службен весник на Република Македонија” број 58/2000, 44/2002, 82/2008, 167/2010 и 51/2011 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019, 110/2019, 154/2019 и 121/2024) уредува дека:
(1) Министерот донесува правилници, наредби, упатства, планови, програми, решенија и други видови акти за извршување на законите и други прописи, кога за тоа е овластен со закон.
(2) Директорот на самостојниот орган на државната управа, односно управната организација донесува правилници, решенија, наредби, упатства, планови, програми и други видови акти за извршување на законите и други прописи, кога за тоа е овластен со закон.
Воедно, член 56 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа уредува дека со правилник се утврдуваат и се разработуваат одделни одредби на законите и други прописи заради нивно извршување.
Во член 61 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа се пропишува дека со актите кои ги донесува министерот не може за граѓаните и другите правни лица да се утврдуваат права и обврски, ниту да се пропишува надлежност на други органи, а во став 2 од истиот член дека со актите кои ги донесува директорот кој раководи со самостојниот орган на државната управа, односно со управната организација не може за граѓаните и другите правни лица да се утврдуваат права и обврски, ниту да се пропишува надлежност на други органи.
Надлежностите на Управниот одбор на Институтот се пропишани во член 20 став 3 од Законот за вршење на сметководствени работи, и според овој член, Управниот одбор на Институтот:
1) ги подготвува и предлага годишната програма за работа и развој и годишниот финансиски план на Институтот;
2) ги подготвува годишната сметка и годишниот извештај за работењето на Институтот;
3) ја предлага висината на членарините;
4) ја предлага висината на надоместокот за издавање на лиценци за работа;
5) ја предлага висината на надоместокот за полагање на испит за здобивање статус на сметководител и овластен сметководител;
6) ја предлага висината на надоместокот за полагање испит за признавање на професионална квалификација стекната во странство согласно со овој закон;
7) одлучува за запишување и бришење на членовите во регистрите на Институтот;
8) ја усвојува годишната програма за континуирано професионално усовршување предложена од Комисијата за образование, обука и публикации;
9) ја предлага висината на надоместокот за континуирано професионално усовршување;
10) ја усвојува годишната програма за контрола на работењето на трговецот поединец – сметководител, трговецот поединец – овластен сметководител и друштвото за вршење на сметководствени работи;
11) ја предлага програмата за одобрување на квалификација за сметководител и овластен сметководител стекната во странство;
12) ги разгледува извештаите од извршената контрола на работењето на трговецот поединец – сметководител, трговецот поединец – овластен сметководител и друштвото за вршење на сметководствени работи и покренува прекршочна постапка согласно со членот 47 став (2) од овој закон;
13) издава и одзема лиценци за работа;
14) ги предлага членовите на комисиите;
15) го предлага актот за висината на платите за претседателот на Институтот, секретарот и за вработените во стручната служба на Институтот, како и сите надоместоци за членовите на Управниот одбор, Надзорниот одбор, комисиите и за Собранието на Институтот;
16) одлучува за прием на донации;
17) се грижи за наплата на членарините;
18) ги извршува одлуките на Собранието на Институтот;
19) го донесува етичкиот кодекс на Институтот;
20) ги доставува ажурираните податоци од Регистарот на сметководители и овластени сметководители и субјектите што вршат сметководствени работи до Централниот регистар најдоцна до 15 јануари во тековната година за претходната година;
21) ги доставува ажурираните податоци од Регистарот на сметководители и овластени сметководители до Управата за јавни приходи најмалку еднаш месечно;
22) врши контрола и ажурирање на податоците во Регистарот на сметководители и овластени сметководители, кои ги доставува до Централниот регистар и до Управата за јавни приходи и соработува со нив за успешно спроведување на прописите на сметководството и на овој закон;
23) донесува интерен акт за начинот за чување на личните податоци и информации и
24) врши други работи согласно со овој закон.
Во член 16 точка 6) од Законот е пропишана надлежност на Институтот да издава уверение за сметководител и уверение за овластен сметководител, а во точка 7) на истиот член, да издава и одзема лиценци за работа на трговци поединци – сметководители, трговци поединци – овластени сметководители и друштва за вршење на сметководствени работи, воедно и во погоре цитираниот член 20 став 3 точка 13) од Законот е предвидено дека Управниот одбор на Институтот издава и одзема лиценци за работа. Меѓутоа, Законот не предвидува донесување на пропис (правилник) за начинот и постапката на издавање на уверение за сметководител, односно овластен сметководител и упис во регистрите, како што е предметниот Правилник.
Од погоре изнесеното, неспорно е дека во Законот за вршење на сметководствени работи, не е предвидена надлежност на Управниот одбор да донесе акт, во случајов правилник, со кој ќе го уреди начинот и постапката за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар.
При донесувањето на Правилникот во кој се содржани и оспорените членови, Управниот одбор, се повикал на член 27 став 3 точка 39 од Статутот на Институтот за сметководители и овластени сметководители.
Од увидот во Статутот на Институтот (донесен на седница на Собранието на Институтот од 02.12.2023 година, изменет со Одлука на Собранието од 02.12.2023 година) констатиравме дека во член 27 став 3 од Статутот се пропишани надлежностите на Управниот одбор на Институтот, во кој е содржана точка 39, којашто гласи „Управниот одбор донесува акт за начинот и постапката на издавање уверение за сметководител, односно овластен сметководител и упис во регистрите“, поточно дека Собранието на Институтот утврдило надлежност на Управниот одбор за носење на правилник, каков што е предметниот.
Со член 14 став 7 од Законот за вршење на сметководствени работи е уредена материјата којашто може да биде предмет на уредување со Статутот на Институтот, а таа се однесува на организацијата, управувањето, работењето, финансирањето и претставувањето на членовите на Институтот во сите негови органи.
Во Законот за вршење на сметководствени работи се наведени подзаконските акти коишто ги донесува министерот за финансии, а се наведени и актите коишто можат да бидат предложени, изготвени или донесени од страна на органите на Институтот (Собрание на Институтот, Надзорен одбор, Управен одбор и претседател на Институтот).
Меѓутоа, во Законот за вршење на сметководствени работи, не се согледува норма со која се уредува овластување на орган на Институтот (во случајов Управниот одбор) да го пропише и донесе Правилникот во кој се содржани и оспорените членови, а со тоа, не може ваква надлежност за Управниот одбор изворно да биде пропишана во Статутот на Институтот, од кои причини Судот изрази сомнеж за согласноста на Правилникот со Уставот и Законот за вршење на сметководствени работи.
Судот ги имаше предвид наводите од Институтот дека Правилникот во кој се содржани оспорените одредби е донесен врз основа на делегираните и утврдените надлежности од страна на Собранието на Институтот, меѓутоа, тоа не може да делегира надлежност којашто и за него не е утврдена во Законот за вршење на сметководствени работи.
Владеењето на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија се остварува и преку уставната определба од член 51 од Уставот дека законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и законите, како и дека секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Во конкретниот случај, Правилникот е донесен без законски основ, односно спротивно на член 51 од Уставот, со што пред Судот со основ се постави прашањето за неговата законитост, следствено со основ се постави прашањето и за неговата уставност, односно со темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок не може да егзистираат прописи за кои не постои основ во закон за нивното донесување.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.170/2024
Shkup, 20.06.2024
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të dr. Darko Kostadinovski, kryetar i Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 14 paragrafit 2 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 20 qershor 2024, miratoi
A K T V E N D I M
1. INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër, të miratuar nga Këshilli Drejtues i Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut, KD. nr. 0202/329 i datës 25.05.2023, KD nr. 0202/366 i datës 29.06.2023 dhe KD.nr. 0202/009 i datës 18.01.2024.
2. Ky aktvendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
Arsyetim
I
Bllagoja Pandovski, avokat nga Shkupi, ka dorëzuar iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 4 paragrafi 1 pika 3), nenit 5, nenit 13 dhe nenit 14 të Rregullores për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në Regjistër të miratuar nga Këshilli Drejtues i Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut, KD nr. 0202/329 i datës 25.05.2023, KD nr. 0202/366 i datës 29.06.2023 dhe KD.nr. 0202/009 i datës 18.01.2024.
Në iniciativë, parashtruesi i kërkesës thekson se me nenet e kontestuara të Rregullores përcaktohet ekzistimi i marrëdhënies së rregullt të punës si kusht për marrjen e licencës, përkatësisht për vazhdimin e të drejtës për shfrytëzim të licencës, gjë që bie ndesh me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 3 dhe 6, nenin 32, nenin 51 dhe nenin 55 të Kushtetutës, me nenin 619 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese dhe nenin 19 paragrafin 3 të Ligjit për Tatimin mbi të Ardhurat Personale, sepse një kategorie të tërë qytetarësh që kanë filluar të përdorin pensionin, i mohohet e drejta kushtetuese dhe ligjore për të vazhduar të mbajnë libra si kontabilistë dhe kontabilistë të autorizuar në shoqëritë tregtare.
Në vazhdim të iniciativës parashtruesi i citon nenet e sipërpërmendura të Kushtetutës, duke theksuar se me zbatimin e dispozitave të kontestuara të Rregullores kufizohet drejtpërdrejt e drejta për punë dhe pjesëmarrje në treg të një kategorie të tërë të qytetarëve që kanë qenë me marrëdhënie të rregullt pune para daljes në pension, përkatësisht edhe pse kanë marrë më parë licencën për të kryer kontabilitet si kontabilistë dhe kontabilistë të autorizuar në shoqëritë tregtare, pas daljes në pension nuk mund të merren më me kontabilitet, qoftë edhe me kontratë për shërbime apo si veprimtari shtesë. Në këtë kontekst, parashtruesi e citon nenin 619 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese, sipas të cilit, me kontratë mbi vepër, kryerësi i punës (sipërmarrësi, zbatuesi i punimeve) merr përsipër të kryejë një punë të caktuar, si prodhimi ose riparimi i një objekti ose kryerja e ndonjë pune fizike ose intelektuale, ndërsa porositësi e merr përsipër t’i paguajë atij kompensimin, pas çka potencon se me dispozitat e caktuara të Rregullores drejtpërdrejt mohohet mundësia e kontraktimit të kontratave mbi vepër të përcaktuar në nenin 619 të ligjit në fjalë, si dhe e citon nenin 19 paragrafin 3 të Ligjit për Tatimin e të Ardhurave Personale, sipas të cilit të ardhurat nga shërbimet profesionale dhe të tjera intelektuale nënkuptojnë të ardhura nga shëndetësia, stomatologjia, veterinaria, të ardhura avokatie, noteriale, konsulente, kontabiliteti, auditimi, vlerësimi, gazetarie, arkitektonike, sportive, kulturore dhe veprimtari të tjera intelektuale, aktivitetet, ku thuhet se dispozitat kontestuese të Rregullores i ndalojnë drejtpërdrejt kontabilistët të kryejnë veprimtari kontabiliteti dhe kontabilistë të autorizuar në pension, megjithëse dispozita e mësipërme e Ligjit për të Ardhurat Personale i lejon individët të angazhohen në aktivitete të kontabilitetit pavarësisht nga mosha dhe statusi i tyre.
Për arsyet e cekura, me iniciativën propozohet anulimi i dispozitave kontestuese të Rregullores si në kundërshtim me dispozitat e lartpërmendura kushtetuese dhe ligjore.
Iniciativa nuk e shtron çështjen e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores në tërësi por vetëm të dispozitave të saj individuale, mirëpo, Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 14 paragrafi 2 të Rregullores së Gjykatës, vetë e ngriti çështjen e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores në tërësi.
II
Në seancë, Gjykata konstatoi se Këshilli Drejtues i Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 27 paragrafit 3 pika 39 e Statutit të Institutit, miratoi Rregullore për mënyrën dhe procedurën për marrjen e certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër, në të cilin janë nenet e kontestuara me iniciativën.
III
Sipas nenit 8, paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha dispozitat e tjera me Kushtetutë dhe ligj. Secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.
Në përputhje me nenin 14 paragrafin 2 të Rregullores, Gjykata Kushtetuese me rastin e shqyrtimit të kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulloreje ose akti tjetër të përgjithshëm, mund ta vlerësojë kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e dispozitave të rregullores ose aktit tjetër të përgjithshëm që nuk kundërshtohen në iniciativë.
Rregullorja për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimi në regjistër i përmban 25 nene të sistemuara në nëntë pjesë, si më poshtë:
I. Dispozita të përgjithshme (nenet 1 dhe 2);
II. Mënyra dhe procedura e dhënies së certifikatave (nenet nga 3 deri në 9);
III. Mënyra dhe procedura e regjistrimit në regjistrat (nenet nga 10 deri në 11);
IV. Dhënia e licencës për punën dhe regjistri në regjistra (nenet nga 12 deri në 15);
V. Marrja e certifikatës dhe licenca (nenet 16 dhe 17);
VI. Dhënia e certificates dhe licencës shtesë (nenet 18 dhe 19);
VII. Pezullimi i certifikatës (neni 20);
VIII. Konflikt i interesave (neni 21) dhe
IX. Dispozita kalimtare dhe përfundimtare (nenet nga 22 deri 25).
Neni i kontestuar 4 paragrafi 1 pika 3 dhe neni 5, të cilat i përmban pjesa II e Rregullores, e kanë këtë përmbajtje:
Neni 4
(1) Për marrjen e certifikatës si kontabilist, aplikanti, krahas kërkesës për marrjen e certifikatës si kontabilist, duhet t’i paraqesë edhe këto dëshmi:
3) dëshmi (diplomë) e arsimit të lartë katërvjeçar (niveli VII/1) në fushën e ekonomisë ose afarizmit, gjegjësisht studime të kryera sipas Deklaratës së Bolonjës dhe i ka 240 kredite sipas Sistemit Evropian të Transferit të Kredive (EKTS) dhe vërtetim të lëshuar nga punëdhënësi për përvojë pune së paku një vit në fushën e kontabilitetit ose nga Agjencia e Punësimit e RMV-së formular M1/M2 për person fizik.
Neni 5
(1) Për marrjen e certifikatës si kontabilist i autorizuar, aplikanti, krahas kërkesës për marrjen e certifikatës për kontabilist, duhet t’i paraqesë edhe këto dëshmi:
1) dëshmi (diplomë) e arsimit të lartë katërvjeçar (niveli VII/1) në fushën e ekonomisë ose afarizmit, gjegjësisht studime të kryera sipas Deklaratës së Bolonjës dhe i ka 240 kredite sipas Sistemit Evropian të Transferit të Kredive (EKTS) në original ose kopje të nostrifikuar te noteri;
2) vërtetim të lëshuar nga punëdhënësi për të paktën tre vjet përvojë pune në fushën e kontabilitetit ose vërtetim nga Agjencia e Punësimit e RMV-së në formularin M1/M2 RSM për person fizik;
3) dëshmi për pagesën e kompensimit për marrjen e certifikatës për kontabilist të autorizuar.
Nenet e kontestuara 13 dhe 14 të Rregullores, të cilat ndodhen në pjesën IV të Rregullores, e kanë këtë përmbajtje:
Neni 13
(1) Aplikanti për licencë për të vepruar si tregtar-kontabilist individual dhe kontabilist i autorizuar nga sipërmarrës individual mund të jetë vetëm sipërmarrës individual në emër të të cilit është regjistruar kompania (personi i autorizuar), ndërsa aplikanti për licencë për të vepruar si shoqëri tregtare mund të jetë vetëm drejtuesi i shoqërisë tregtare.
(2) Aplikanti për licencë për të vepruar si tregtar-kontabilist individual dhe kontabilist i certifikuar nga sipërmarrës individual, ose shoqëri tregtare, është i detyruar, përveç dëshmive nga neni 12 paragrafi 2 i kësaj rregulloreje, të paraqesë edhe dëshmi se aplikanti është i punësuar me orar të plotë në ndërmarrjen individuale ose shoqërinë tregtare.
Neni 14
(1) Shoqëria tregtare, veprimtaria kryesore e së cilës nuk është veprimtaria kontabël, kontabiliteti dhe auditimi dhe konsulenca tatimore, mund të kryejë veprimtari kontabiliteti pas marrjes së licencës për veprimtari nga Instituti, me regjistrim në regjistrin përkatës të Institutit, nëse përveç kushteve të përcaktuara në nenin 11, i plotëson kushtet e mëposhtme shtesë:
1) Ka krijuar një filial me kodin e të ardhurave 69.20 sipas Klasifikimit kombëtar të veprimtarive – veprimtari kontabiliteti dhe auditimi dhe konsulencë tatimore;
2) personi i autorizuar i filialit – parashtruesi i kërkesës posedon certifikatë për statusin e fituar të kontabilistit, përkatësisht kontabilist i autorizuar;
3) personi i autorizuar i filialit i cili posedon certifikatë për statusin e fituar të kontabilistit është i punësuar në shoqëri me kohë të plotë.
Çështja e rregulluar me Rregullore është çështje që rregullohet me Ligjin e Kryerjes së Punëve të Kontabilitet (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.173/2022).
Konkretisht, sipas nenit 1 të Ligjit të Kryerjes së Punëve të Kontabilitet, me këtë ligj rregullohen kushtet për kryerjen e punës së kontabilitetit, subjektet që kryejnë punë kontabiliteti, kushtet për fitimin e statusit të kontabilistit dhe kontabilistit të autorizuar, organizimin dhe funksionimin e Institutit të kontabilistëve dhe kontabilistëve të autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut, themelimin dhe kompetencat e Këshillit të zhvillimit dhe mbikëqyrjes së Republikës së Maqedonisë së Veriut, si dhe çështje të tjera lidhur me kryerjen e punës së kontabilitetit.
Ligji për kryerjen e punëve të kontabilitetit, e rregullon Kapitullin IV. Mënyra e marrjes së statusit të kontabilistit dhe kontabilistit të autorizuar. Kapitulli i përmban nenet 25 deri në 29 dhe i rregullon kriteret dhe procedurën për marrjen e certifikatës për kontabilist ose kontabilist të autorizuar, procedurën e regjistrimit në regjistrin e kontabilistëve ose kontabilistëve të autorizuar, dhënien e provimit për marrjen e statusit të kontabilistit ose kontabilistit të autorizuar dhe procedurën e njohjes së kualifikimeve profesionale të fituara jashtë vendit.
Neni 25 i Ligjit i rregullon kushtet për fitimin e statusit të kontabilistit ose kontabilistit të autorizuar (personi i cili ka dhënë provimin për fitimin e statusit të kontabilistit ose kontabilistit të autorizuar dhe i ka së paku dy vjet përvojë pune në kryerjen e punëve të kontabilitetit nën mentorimin e kontabilistit dhe/ose kontabilistit të autorizuar).
Neni 26 i Ligjit i parashikon provat që një person duhet të paraqesë në lidhje me aplikimin për dhënien e provimit për të fituar statusin e kontabilistit, pra për të fituar statusin e kontabilistit të autorizuar. Instituti lëshon certifikatën e kontabilistit ose kontabilistit të autorizuar për personat që kanë dhënë provimin për fitimin e statusit të kontabilistit ose kontabilistit të autorizuar dhe në nenin 27 të Ligjit parashikohen dëshmitë që duhet t’i bashkëngjiten kërkesës për regjistrim në Regjistrin e kontabilistëve përkatësisht të Kontabilistëve të autorizuar.
Ligji e rregullon gjithashtu Kapitullin VI. Kryerja e detyrave të kontabilitetit dhe paraqitja e llogarive vjetore. Kjo i përmban nenet 31 deri në 34, të cilat i rregullojnë kushtet në të cilat një sipërmarrës individual ose një shoqëri mund të kryejë veprimtari kontabiliteti, si dhe dokumentacionin e nevojshëm që duhet t’i bashkëlidhet kërkesës për licencë pune.
Nga sa më sipër, rezulton se me Ligjin për Veprimtarinë Kontabiliste në fakt rregullohen çështjet në lidhje me kushtet dhe kriteret në të cilat një person mund të fitojë statusin e kontabilistit ose kontabilistit të autorizuar, përkatësisht një vërtetim për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar, duke përfshirë dokumentet që vërtetojnë plotësimin e kushteve të përcaktuara me Ligj. Ligji i rregullon gjithashtu kushtet për marrjen e licencës për veprimtarinë e personave juridikë dhe dokumentacionin e nevojshëm për të vërtetuar se kushtet janë plotësuar.
Nenet kontestimore parashikojnë provat që duhet t’i bashkëngjiten kërkesës për marrjen e certifikatës për kontabilist, përkatësisht për një kontabilist të autorizuar dhe provat që duhet t’i bashkëngjiten kërkesës për dhënien e licencës për të punuar si sipërmarrës individual – kontabilist dhe sipërmarrës individual – kontabilist i autorizuar, përkatësisht për çështjen nëse është kushtetuese apo jokushtetuese që një person në pension të pengohet të kryejë punë kontabiliteti sipas kontratës për shërbime, që nuk është objekt apo përmbajtja e neneve kontestuese. Konkretisht, argumentet e tilla për kundërshtimin e dispozitave të Rregullores nuk janë bazë e përshtatshme për përfshirje në procedurë meritore sipas iniciativës, e as parashtruesi i kërkesës nuk ofron pretendime specifike për arsyet e antikushtetutshmërisë dhe paligjshmërisë së secilit nen të kundërshtuar veçmas të Rregullores në raport me Ligjin për Kontabilitet. Mungesa e argumenteve adekuate dhe të argumentuara për të vënë në pikëpyetje kushtetuese përmbajtjen konkretisht të kontestuar të Rregullores është pengesë procedurale për vendosjen e nismës dhe arsye për refuzimin e saj, në pajtim me nenin 28 paragrafi 3 të Rregullores së Gjykatës.
Megjithatë, Gjykata, me iniciativën e saj, e vlerësoi të nevojshme të bëjë një vlerësim të kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores, për të cilën fillimisht e shqyrtoi çështjen nëse Rregullorja, e cila i përmban nenet kontestuese, për nga forma dhe përmbajtja e saj, përbën një rregullore për kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e së cilës Gjykata Kushtetuese është kompetente për të vendosur dhe nëse Këshilli i Drejtorëve është i autorizuar nga ligji për miratimin e një autori për një kontabilist dhe një kontabilist të autorizuar dhe regjistrim në regjistër.
Në përgjigjet e tij, Instituti thekson se Rregullorja e miratuar nga Këshilli Drejtues i Institutit nuk është akt nënligjor, por akt i brendshëm dhe se është miratuar në bazë të kompetencave të deleguara dhe të përcaktuara nga Kuvendi i Institutit, duke treguar se Gjykata Kushtetuese nuk është kompetente në kuptim të nenit 110 të Kushtetutës për të shqyrtuar ligjshmërinë e tij dhe propozon që kjo iniciativë të hidhet poshtë. Ndër të tjera, thuhet se rregullorja e kontestuar, si akt i brendshëm juridik, e merr bazën nga akti i përgjithshëm juridik – Ligji për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit dhe se është miratuar me qëllim të lehtësimit të punës së përditshme dhe zbatimit më të lehtë praktik të Ligjit nga Instituti.
Në rastin konkret, Gjykata konstatoi se Ligji për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit i rendit aktet që mund të propozohen, përgatiten ose miratohen nga organet e Institutit (Kuvendi i Institutit, Këshilli Mbikëqyrës, Këshilli Drejtues dhe Kryetari i Institutit). Në ligj renditen edhe aktet e brendshme që mund të miratohen nga organet, ndër të cilat nuk përfshihet rregullorja në fjalë, e cila në përgjigje thuhet se është akt i brendshëm. Megjithatë, pavarësisht se si trajtohet Rregullorja nga Instituti, sipas Gjykatës, në formën dhe përmbajtjen e saj, ajo përbën një rregullore për të cilën Gjykata Kushtetuese është kompetente për ta vlerësuar kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e saj, pas së cilës Gjykata shtroi pyetjen nëse Këshilli Drejtues është i autorizuar me ligj të miratojë Rregullore për mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër.
Rregulloret si rregulla, sipas natyrës së tyre juridike, në përgjithësi janë akte nënligjore që miratohen me qëllim të funksionalizimit të normave juridike, për të cilat duhet të ketë autorizim ligjor për miratuesin e akteve të tilla.
Neni 55 i Ligjit për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 58/2000, 44/2002, 82/2008, 167/2010 dhe 51/2011 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 154/2019 dhe 121/2024) përcakton se:
(1) Ministri miraton rregullore, urdhra, udhëzime, plane, programe, vendime dhe lloje të tjera të akteve për zbatimin e ligjeve dhe dispozitave të tjera, kur për këtë është autorizuar me ligj.
(2) Drejtori i organit të pavarur të administratës shtetërore, përkatësisht i organizatës administrative, kur për këtë është autorizuar me ligj, miraton rregullore, vendime, urdhra, udhëzime, plane, programe dhe akte të tjera për zbatimin e ligjeve dhe dispozitave të tjera.
Njëkohësisht, neni 56 paragrafi 1 i Ligjit për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore parasheh se me rregullore përcaktohen dhe përpunohen dispozita të caktuara të ligjeve dhe rregulloreve të tjera me qëllim të zbatimit të tyre.
Neni 61 paragrafi 1 i Ligjit për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore përcakton se me aktet e miratuara nga ministri nuk mund të përcaktohen të drejta dhe detyrime për qytetarët dhe personat e tjerë juridikë, as kompetenca e organeve të tjera dhe në paragrafin 2 të të njëjtit nen thuhet se me aktet e miratuara nga drejtori që e drejton organin e pavarur të administratës shtetërore, nuk mund të përcaktohen organet e administratës së pavarur shtetërore, detyrimet dhe të drejtat e tjera ligjore për qytetarët as të përshkruajë kompetencën e organeve të tjera.
Kompetencat e Këshillit Drejtues të Institutit janë të përcaktuara në nenin 20 paragrafi 3 i Ligjit për Kryerjen e Punëve të Kontabilitet dhe sipas këtij neni, Këshilli Drejtues i Institutit:
1) e përgatit dhe e propozon programin vjetor të punës dhe zhvillimit dhe planin vjetor financiar të Institutit;
2) e përgatit llogarinë vjetore dhe raportin vjetor për punën e Institutit;
3) e propozon shumën e anëtarësimit;
4) e propozon shumën e kompensimit për dhënien e licencave të punës;
5) e propozon lartësinë e kompensimit për dhënien e provimit për fitimin e statusit të kontabilistit dhe kontabilistit të autorizuar;
6) e propozon shumën e kompensimit për dhënien e provimit për njohjen e kualifikimit profesional të fituar jashtë vendit në pajtim me këtë ligj;
7) vendos për regjistrimin dhe fshirjen e anëtarëve në regjistrat e Institutit;
8) e miraton programin vjetor për zhvillim të vazhdueshëm profesional të propozuar nga Komisioni për arsim, trajnim dhe publikime;
9) e propozon shumën e kompensimit për zhvillim të vazhdueshëm profesional;
10) e miraton programin vjetor për kontrollin e punës së tregtarit individual – kontabilistit, të tregtarit individual – kontabilistit të autorizuar dhe shoqërisë për kryerjen e punëve të kontabilitetit;
11) e propozon programin për miratimin e kualifikimit për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar të fituar jashtë vendit;
12) i shqyrton raportet nga kontrolli i kryer i punëve të tregtarit individual – kontabilistit, tregtarit individual – kontabilistit të autorizuar dhe shoqërisë për kryerjen e punëve të kontabilitetit dhe inicion procedurë për kundërvajtje në pajtim me nenin 47 paragrafi (2) të këtij ligji;
13) i jep dhe i heq licencat e punës;
14) i propozon anëtarët e komisioneve;
15) e propozon aktin për lartësinë e pagave për kryetarin e Institutit, sekretarin dhe punonjësit në shërbimin profesional të Institutit si dhe të gjitha kompensimet e anëtarëve të Këshillit Drejtues, Këshillit Mbikëqyrës, komisioneve dhe Kuvendit të Institutit;
16) vendos për pranimin e donacioneve;
17) kujdeset për pagesën e anëtarësimit;
18) i zbaton vendimet e Kuvendit të Institutit;
19) e miraton kodin etik të Institutit;
20) i dorëzon në Regjistrin Qendror të dhënat e përditësuara nga Regjistri i Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të autorizuar dhe subjekteve që kryejnë veprimtari kontabiliteti jo më vonë se 15 janari i vitit aktual për vitin paraprak;
21) i dorëzon të dhënat e përditësuara nga Regjistri i Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të autorizuar në Drejtorinë e të Ardhurave Publike së paku një herë në muaj;
22) i kontrollon dhe përditëson të dhënat në Regjistrin e Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të autorizuar, të cilat ia dorëzon Regjistrit Qendror dhe Drejtorisë së të Ardhurave Publike dhe bashkëpunon me ta për zbatimin me sukses të rregulloreve të kontabilitetit dhe të këtij ligji;
23) miraton akt të brendshëm për mënyrën e ruajtjes së të dhënave dhe informacioneve personale dhe
24) kryen punë të tjera në pajtim me këtë ligj.
Neni 16 pika 6) e ligjit parashikon kompetencën e Institutit të lëshojë certifikatën e kontabilistit dhe certifikatën e kontabilistit të autorizuar, ndërsa në pikën 7) të të njëjtit nen, të lëshojë dhe të heqë licencat për punën e tregtarëve individualë – kontabilistëve, tregtarëve individualë – kontabilistëve të autorizuar dhe shoqërive për kryerjen e veprimtarive në të njëjtën kohë, neni 20 paragrafi 3 pika 13) e Ligjit parashikon që Këshilli Drejtues i Institutit i lëshon dhe i heq licencat për punë. Mirëpo, Ligji nuk parasheh miratimin e rregullit (rregullores) për mënyrën dhe procedurën e lëshimit të certifikatës për kontabilist, gjegjësisht kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistra, siç është Rregullorja në fjalë.
Nga sa u tha më sipër, është e padiskutueshme se Ligji për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit nuk e parasheh kompetencën e Këshillit Drejtues për miratimin e një akti, në rastin konkret të rregullores, i cili do ta rregullonte mënyrën dhe procedurën e marrjes së certifikatës për kontabilist dhe kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistër.
Me rastin e miratimit të Rregullores, e cila i përmban edhe nenet e kontestuara, Këshilli Drejtues i është referuar nenit 27 paragrafit 3 pikës 39 të Statutit të Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të autorizuar.
Nga shqyrtimi i Statutit të Institutit (të miratuar në seancën e Kuvendit të Institutit më 02.12.2023, i ndryshuar me Vendim të Kuvendit të datës 02.12.2023) konkluduam se neni 27 paragrafi 3 i Statutit i përcakton kompetencat e Këshillit Drejtues të Institutit, në të cilin ndodhet pika 39 e cila thotë “Këshilli Drejtues miraton akt për mënyrën dhe procedurën e lëshimit të certifikatës për kontabilist gjegjësisht kontabilist të autorizuar dhe regjistrimin në regjistra”, më saktë se Kuvendi i Institutit ka përcaktuar kompetencën e Këshillit Drejtues për miratimin e një rregulloreje, siç është ajo në fjalë.
Neni 14 paragrafi 7 i Ligjit për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit e rregullon çështjen që mund t’i nënshtrohet rregullimit me Statutin e Institutit dhe ka të bëjë me organizimin, menaxhimin, funksionimin, financimin dhe përfaqësimin e anëtarëve të Institutit në të gjitha organet e tij.
Ligji për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit i rendit aktet nënligjore të miratuara nga Ministri i Financave ndërsa janë dhënë edhe aktet që mund të propozohen, përgatiten ose miratohen nga organet e Institutit (Kuvendi i Institutit, Këshilli Mbikëqyrës, Këshilli Drejtues dhe Kryetari i Institutit).
Megjithatë, Ligji për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit nuk përmban një normë që e rregullon autorizimin e një organi të Institutit (në këtë rast, Këshillit Drejtues) për të përpiluar dhe miratuar Rregulloren në të cilin ndodhen nenet e kontestuara dhe për rrjedhojë, një kompetencë e tillë për Këshillin Drejtues nuk mund të parashikohet fillimisht në Statutin e Institutit, për ç’arsye Gjykata ka shprehur dyshime për pajtueshmërinë me Kushtetutën dhe Ligjin për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit.
Gjykata i ka marrë parasysh pretendimet e Institutit se Rregullorja që i përmban dispozitat e kontestuara është miratuar në bazë të kompetencave të deleguara dhe të përcaktuara nga Kuvendi i Institutit, megjithatë nuk mund të delegojë kompetencë që nuk i është përcaktuar me Ligjin për Kryerjen e Punëve të Kontabilitetit.
Sundimi i ligjit nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës, si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, realizohet edhe përmes dispozitës kushtetuese nga neni 51 i Kushtetutës se ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën dhe të gjitha dispozitat e tjera me Kushtetutën dhe ligjet si dhe se secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.
Në rastin konkret, Rregullorja është miratuar pa bazë ligjore, përkatësisht në kundërshtim me nenin 51 të Kushtetutës, me ç’rast para Gjykatës me bazë është ka ngritur çështja e ligjshmërisë së saj, dhe rrjedhimisht me bazë është ngritur çështja e kushtetutshmërisë së saj përkatësisht me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës, sipas të cilit nuk mund të ekzistojnë rregulloret në rendin juridik për të cilat nuk ka bazë ligjore për miratimin e tyre.
IV
Në bazë të lartpërmendurës Gjykata, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski