У.бр.25/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.25/2024
Скопје, 28.05.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 14 став 1, член 27 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 28 мај 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на насловот во глава X, точка 7 „Автентично толкување на општи акти” и члено¬вите 178, 179, 180 и 181 од Деловникот на Советот на Општина Гевгелија („Службен гласник на Општина Гевгелија“ бр.5/2007 и 21/2007).

2. СЕ ЗАПИРА извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на насловот во глава X, точка 7 „Автентично толкување на општи акти” и члено¬вите 178, 179, 180 и 181 од Деловникот на Советот на Општина Гевгелија („Службен гласник на Општина Гевгелија“ бр.5/2007 и 21/2007).

3. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

На работниот состанок одржан на ден 25 декември 2023 година, Уставниот суд, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Судот, одлучи по сопствена иницијатива да оформи предмет за оценување на согласноста на оспорениот акт со одредбите на Уставот.

На седницата Судот утврди дека Советот на Општина Гевгелија повикувајќи се на член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” бр.05/02) и член 38 став 1 точка 2 од Статутот на Општина Гевгелија („Службен гласник на Општина Гевгелија” број 25/2006) на седницата одржана на 13.04.2007 година го донесе Деловникот на Советот на Општина Гевгелија објавен во „Службен гласник на Општина Гевгелија” бр.5/2007 од 16 април 2007 година.

Советот на Општина Гевгелија на седницата одржана на 25.12.2020 година донел Одлука за измена и дополнување на Деловникот на Советот на Општината Гевгелија бр.07-3332/1 од 27.12.2007 година, која е објавена во „Службен гласник на Општина Гевгелија” бр.21/2007 од 28 декември 2007 година.

Имено, во насловот на глава X, точка 7„Автентично толкување на општи акти“ во член 178 е утврдено дека барање за автентично толкување на општ акт може да поднесат членовите на Советот, 10% од избирачите во општината, јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на општината и државни органи кога потребата од автентично толкување настанала во врска со примената на актите во нивното работење. Во член 179 е уредено дека барањето за давање автентично толкување на општиот акт се поднесува до претседателот на Советот кој веднаш барањето го доставува до Комисијата за статут и прописи. Во член 180 е определено дека Комисијата за статут и прописи по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од комисиите на Советот и органите на општинската администрација. Во член 181 е определено дека ако Комисијата за статут и прописи оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до советот на општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување не е оправдано, Комисијата за статут и прописи за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.

III

Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Согласно член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.

Согласно со член 27 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може во текот на постапката, до донесувањето на конечна одлука, да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на закон, друг пропис или општ акт чијашто уставност односно законитост ја оценува, доколку со неговото извршување би можеле да настанат тешко отстранливи последици.

Во предметот оформен од Уставниот суд се оспорува уставноста и законитоста на насловот во глава X, точка 7 „Автентично толкување на општи акти” и члено¬вите 178, 179, 180 и 181 од Деловникот на Советот на Општина Гевгелија („Службен гласник на Општина Гевгелија“ бр.5/2007 и 21/2007).

Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието согласно член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.91/2008, 119/2010 и 23/2013).

Според правната теорија, автентично толкување на законите значи утврдување на содржината и на вистинската смисла на веќе донесен закон, кој во примената покажува нејасност, двосмисленост или содржи празнини. Автентичното толкување е составен дел на објавениот закон.

Постапувајќи по предметот оформен по сопствена иницијатива, Судот оцени дека Советот на Општина Гевгелија, согласно член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, го донел оспорениот деловник.

Законот за локалната самоуправа не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат. Имено, согласно член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, Советот на Општината го донесува статутот на општината и други прописи, а согласно член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон, што значи дека Законот не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.

При таква фактичка состојба, недвосмислено произлегува дека Советот на Општина Гевгелија ги пречекорил своите законски овластувања кога го донел Деловникот на Советот на Општина Гевгелија, во кој во член 15 алинеја 3 е содржано оспореното автентично толкување.

Во конкретниот случај станува збор за прашање, коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт, изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите. Од уставно-судската анализа произлегува дека органите на локалната власт немаат законска основа за давање автентично толкување и ваков правен институт не може да биде уреден со деловник или статут.

Со оглед на фактот дека автентичното толкување е уредено во наведените одредби на Деловникот, со што Советот на Општината ги пречекорил, односно ги надминал своите надлежности предвидени во Законот за локалната самоуправа, во однос на кои Судот изразува сомнеж за нивната уставност и законитост, е доволна причина за Судот да го покрене прашањето за уставноста и законитоста на оспорените одредби.

Имајќи го предвид погоре изнесеното, Судот со основ изрази сомнеж за законитоста на оспорениот наслов во глава X, точка 7 „Автентично толкување на општи акти” и члено¬вите 178, 179, 180 и 181 од Деловникот на Советот на Општина Гевгелија („Службен гласник на Општина Гевгелија“ бр.5/2007 и 21/2007), вклучително и за неговата согласност со темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.

Поради можноста од настанување штетни последици, а согласно со член 27 од Деловникот на Уставниот суд, Судот одлучи да ја запре примената на оспорените одредби од Деловникот на Општината, како и да го запре извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби, до донесувањето на конечната одлука.

Врз основа на наведеното, Судот, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.25/2024
Shkup, 28.05.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 14 paragrafi 1, nenit 27 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 9 maj 2024, miratoi

A K T V E N D I M

1. INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së titullit në kreun X, pika 7 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 178, 179, 180 dhe 181 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Gjevgjelisë (“Gazeta Zyrtare e Komuna e Gjevgjelise” nr.5/2007 dhe 21/2007).

2. NDËRPRITET realizimi i akteve individuale dhe veprimet e ndërmarra në bazë të titullit në kapitullin X, pika 7 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 178, 179, 180 dhe 181 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Gjevgjelisë. (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Gjevgjelisë” nr. 5/2007 dhe 21/2007).

3. Ky aktvendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.

Arsyetim

Në mbledhjen e punës të mbajtur më 25 dhjetor 2023, Gjykata Kushtetuese, në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës, vendosi me iniciativë që të formojë lëndë për vlerësimin e pajtueshmërisë së aktit kontestues me dispozitat e Kushtetuta.

Gjykata në seancë konstatoi se Këshilli i Komunës së Gjevgjelisë duke iu referuar nenit 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 05/02) dhe nenit 38 paragrafi 1 pika 2 të Statutit të Komunës së Gjevgjelisë (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Gjevgjelisë” numër 25/2006) në mbledhjen e mbajtur më 13.04.2007 është miratuar Rregulloreja e Këshillit të Komunës së Gjevgjelisë e publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Gjevgjelisë” nr.5/2007 të datës 16.04.2007.

Këshilli i Komunës së Gjevgjelisë, në mbledhjen e mbajtur më 25.12.2020, miratoi Vendim për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores së Këshillit të Komunës së Gjevgjelisë nr. 07-3332/1 të datës 27.12.2007 botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Gjevgjelisë” nr.21/2007 të datës 28.12.2007.

Konkretisht, në titullin e kapitullit X, pika 7 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” në nenin 178 përcaktohet se kërkesë për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, 10% e votuesve në komunë, ndërmarrjet23 publike që ushtron veprimtari në rajonin e komunës dhe organet shtetërore kur nevoja për interpretim autentik ka lindur në lidhje me zbatimin e akteve në funksionimin e tyre. Neni 179 rregullohet se kërkesa për interpretim autentik të aktit të përgjithshëm i parashtrohet kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia parashtron kërkesën Komisionit për Statute dhe Rregullore. Në nenin 180 përcaktohet se Komisioni për Statute dhe Rregullore pas kërkesës për interpretim autentik ka të drejtë të kërkojë mendim nga komisionet e Këshillit dhe organet e administratës komunale. Në nenin 181 përcaktohet se nëse Komisioni për Statute dhe Rregullore vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe do t’ia paraqesë këshillit të komunës dhe nëse çmon se kërkesa për interpretim autentik nuk është arsyeshme, Komisioni për Statute dhe Rregullore do t’i parashtrojë një raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e parashtruar.

III

Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.

Neni 110 paragrafi 2 i Kushtetutës përcakton se Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.

Në bazë të nenit 27 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës, Gjykata Kushtetuese gjatë procedurës, deri në marrjen e vendimit të formës së prerë, mund të marrë vendim për ndalimin e realizimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të ligjit, një rregulli tjetër ose një akti të përgjithshëm, kushtetutshmërinë, pra ligjshmërinë e të cilit e vlerëson, nëse realizimi i tij mund të sjellë pasoja të vështira për t’u hequr.

Në lëndën e formuar nga Gjykata Kushtetuese, kontestohet kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e titullit në kapitullin X, pika 7 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 178, 179, 180 dhe 181 të Rregullores së Këshillit të Komunës Gjevgjelisë (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Gjevgjelisë ” nr.5/2007 dhe 21/2007).

Interpretim autentik të ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi në pajtim me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2 të Kushtetutës miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 91/2008, 119/2010 dhe 23/2013).

Sipas teorisë juridike, interpretimi autentik i ligjeve nënkupton përcaktimin e përmbajtjes dhe kuptimit të vërtetë të një ligji tashmë të miratuar, i cili në zbatimin e tij tregon mëdyshje, paqartësi ose përmban zbrazëtira. Interpretimi autentik është pjesë përbërëse e ligjit të publikuar.

Gjykata, duke vepruar sipas lëndës së formuar me vetëiniciativë, vlerësoi se Këshilli i Komunës së Gjevgjelisë, në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale, ka miratuar rregulloren kontestuese.

Ligji për vetëqeverisje lokale nuk përmban një dispozitë të shprehur se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që miratojnë. Konkretisht, në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale, Këshilli i Komunës miraton statutin e komunës dhe rregullat tjera, dhe në pajtim me nenin 62 paragrafi 1 të ligjit, në kryerjen e detyrave nga kompetenca e tij, këshilli miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregullat tjera të përcaktuara me ligj, që do të thotë se Ligji nuk përmban dispozitë të qartë se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që miratojnë.

Në një situatë të tillë faktike, pa mëdyshje del se Këshilli i Komunës së Gjevgjelisë i ka tejkaluar kompetencat e tij ligjore me miratimin e Rregullores së Këshillit të Komunës së Gjevgjelisë, në të cilën interpretimi autentik i kontestuar gjendet në nenin 15 alineja 3.

Në rastin konkret bëhet fjalë për një çështje që duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e pushtetit ta zbatojnë atë, siç parashikohet që ligjvënësi si organ i qeverisjes shtetërore, shprehimisht në Kushtetutë me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, sipas të cilit Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve. Nga analiza kushtetuese-gjyqësore rezulton se organet e pushtetit lokal nuk kanë bazë ligjore për të dhënë interpretim autentik dhe një institucion i tillë juridik nuk mund të rregullohet me rregullore apo statut.

Duke pasur parasysh se interpretimi autentik është i rregulluar në dispozitat e përmendura të Rregullores, me të cilat Këshilli i Komunës ka kaluar, përkatësisht tejkaluar kompetencat e tij të parapara me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale, në lidhje me të cilin Gjykata shpreh dyshime për kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e tyre, është arsye e mjaftueshme që Gjykata të ngrejë çështjen e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitave të kontestuara.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata shprehu dyshime për ligjshmërinë e titullit të kontestuar në kapitullin X, pika 7 “Interpretimi autentik i akteve të përgjithshme” dhe nenet 178, 179, 180 dhe 181 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Gjevgjelisë (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Gjevgjelisë” nr. 5/2007 dhe 21/2007), duke përfshirë pajtueshmërinë e saj me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimi i sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, në pajtim me të cilët rendi juridik duhet të ketë rregullime juridikisht në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet.

Për shkak të mundësisë së pasojave të dëmshme, dhe në përputhje me nenin 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata vendosi ndërprerjen e zbatimit të dispozitave kontestuese të Rregullores së Komunës, si dhe ndalimin e realizimit të akteve ose veprimeve individuale që janë ndërmarrë në bazë të dispozitave të kontestuara deri në marrjen e vendimit përfundimtar.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska