У.бр.40/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.40/2023
Скопје, 17.04.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 17 април 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на Правилникот за наградата и надоместокот на реално потребните трошоци на стечајниот управник и начинот на утврдување на нивната висина („Службен весник на Република Македонија“ бр. 47/2014).

Образложение

Александра Илиева Милчова, адвокат од Скопје, на 21.03.2023 година, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на Правилникот за наградата и надоместокот на реално потребните трошоци на стечајниот управник и начинот на утврдување на нивната висина („Службен весник на Република Македонија“ бр. 47/2014).

Подносителот на иницијативата, наведува дека Правилникот за наградата и надоместокот на реално потребните трошоци на стечајниот управник и начинот на утврдување на нивната висина („Службен весник на Република Македонија“ бр. 47/2014), е спротивен на член 8 став 1 алинеи 3 и 4, член 30, член 51 и член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, и член 449 став 2 од Законот за облигациони односи.

Според иницијаторот, Законот врз основа на кој е донесен оспорениот акт, не содржи доволно критериуми односно рамка врз основа на која органот на извршната власт, во конкретниот случај Министерството за економија, со своите акти ќе ја определи висината на надоместокот односно наградата на стечајниот управник.

Подносителот на иницијативата ги потенцира членовите 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11 и 12 од оспорениот правилник, со кои се регулира основот и начините на утврдување на висината на наградата на стечајниот управник, и наведува дека тенденцијата на донесувачот на оспорениот акт е да ја утврди процентуалната исплата на стечајниот управник од стечајната маса, и ваквиот пристап односно начин на регулирање е спротивен на член 30 од Уставот, со кој се гарантира правото на сопственост и правото на наследување.

Според подносителот, при дефинирање на процентуалните награди на стечајниот управник треба да се има предвид дека стечајната маса не е во сопственост на стечајниот управник туку во сопственост на доверителите, и стечајниот управник само управува со истата со цел намирување на барањата на доверителите и истиот за преземените дејствија поднесува трошковник за реално сторени трошоци согласно тарифата. Исплатата на реалните трошоци заедно со наградата, е спротивна на Уставот бидејќи неосновано задира во сопственоста на доверителите и стечајната маса.

Иницијаторот, исто така, наведува дека оспорениот правилник не е во согласност со член 449 став 2 од Законот за облигациони односи, според кој ништовен е договорот со кој адвокатот или некој друг налогопримач, би купил спорно право чиешто остварување му е доверено, или би договорил за себе учество во поделбата на износот досуден на неговиот налогодавач.

Врз основа на наведеното, од страна на подносителот на иницијативата се предлага Судот да донесе Решение за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорениот правилник, а потоа истиот да го поништи.

Покрај ова, подносителот предлага донесување решение за запирање на извршувањето на Правилникот за наградата и надоместокот на реално потребните трошоци на стечајниот управник и начинот на утврдување на нивната висина, со цел да се запрат постапувањата врз основа на истиот.

На седницата Судот утврди дека Правилникот за наградата и надоместокот на реално потребните трошоци на стечајниот управник и начинот на утврдување на нивната висина („Службен весник на Република Македонија“ бр. 47/2014) е донесен врз основа на член 37 став 2 од Законот за стечај („Службен весник на Република Македонија“ број 34/06, 126/06, 84/07, 47/11, 79/13, 164/13 и 29/14) од страна на министерот за економија и истиот содржи 14 члена.

III

Согласно со член 8 став 1 алинеи 3 и 4 од Уставот, владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска власт се едни од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Според член 30 став 1 од Уставот се гарантира правото на сопственост и правото на наследување.

Согласно со член 51 став 1 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон.

Во член 110 алинеја 2 од Уставот, е определено дека Уставниот суд на Република Северна Македонија, одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Во член 1 од Законот за стечај („Службен весник на Република Македонија“ број 34/2006, 126/2006, 84/2007, 3/2008, 122/2009, 47/2011, 95/2012, 79/2013, 164/2013, 29/2014, 98/2015, 192/2015), е предвидено дека со овој закон се уредуваат целите и условите за отворање на стечајната постапка, органите на стечајната постапка, управувањето и располагањето со имотот што влегува во стечајната маса, намирувањето на побарувањата на доверителите во стечајната постапка, правните последици од отворањето на стечајната постапка, планот за реорганизација, личното управување, ослободувањето од другите обврски, посебните видови стечајни постапки за поединци со статус на трговец, стечајни постапки со странски елемент и други прашања во врска со стечајот.

Според член 37 став 1, стечајниот управник има право на награда за својата работа и право на надоместок на реално потребните трошоци кои се исплаќаат веднаш по завршувањето на одделни фази во стечајната постапка. Во став 2 е предвидено дека министерот за економија со акт ги пропишува наградата и надоместокот на реално потребните трошоци на стечајниот управник и начинот на утврдување на нивната висина. Според став 3, реално сторените трошоци се исплаќаат најмалку еднаш месечно според пресметката на трошоците на стечајната постапка одобрена од стечајниот судија согласно со членот 34 став (1) точка 2 од овој закон. Согласно став 4, произлегува дека висината на наградата на стечајниот управник се утврдува според висината на паричната вредност на намирувањето на побарувањето на стечајните доверители, процентот на намирување на стечајните доверители, сложеноста на стечајната постапка, односно големината на стечајната маса, времетраењето на стечајната постапка, начинот на спроведување на стечајната постапка, односно дали се врши впаричување на имотот или се спроведува план за реорганизација, успешноста од спроведувањето на планот за реорганизација. Во став 5, е предвидено дека висината на наградата на стечајниот управник ја определува стечајниот судија со решение согласно со нормативите и стандардите утврдени со пропис од ставовите (2) и (4) на овој член пред заклучувањето на стечајната постапка. Стечајниот управник доставува до стечајниот судија предлог за исплата на наградата, заедно со пресметка на сите дотогашни исплати и одобрение на предлогот од одборот на доверители. Согласно став 6, во случај кога одборот на доверителите не донел одлука со која го одобрува предлогот за исплата на наградата за стечајниот управник или го одбил предлогот за исплата на наградата, решението за определување на наградата за стечајниот управник ќе го донесе стечајниот судија во рок од три дена од приемот на одлуката на одборот на доверители со која е одбиен предлогот или известието дека одборот на доверители не донел одлука по предлогот. Доставата на решението за определување на награда на стечајниот управник се врши преку огласна табла на судот.

Согласно со член 1 од Законот за облигационите односи („Службен весник на Република Македонија“ бр. 18/2001, 78/2001, 4/2002, 59/2002, 5/2003, 84/2008, 81/2009, 161/2009, 23/2013, 123/2013, „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 89/2020, 215/2021), со овој закон се уредуваат основите на облигационите односи, договорните и други облигациони односи во прометот на стоки и други.

Според член 17-б од Законот за облигационите односи, обврските настануваат со договор, причинување штета, стекнување без основ, работоводство без налог, јавно ветување награда, издавање хартии од вредност и други случаи предвидени со закон.

Согласно со член 55 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа (“Службен весник на Република Македонија” бр. 58/2000, 44/2002, 82/2008, 167/2010, 51/2011 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 96/2019 и 110/2019) министерот донесува правилници, наредби, упатства, планови, програми, решенија и други видови акти за извршување на законите и други прописи, кога за тоа е овластен со закон.

Во член 1 од оспорениот правилник („Службен весник на Република Македонија“ бр. 47/2014), е предвидено дека со овој правилник се пропишува наградата и надоместокот на реално потребните трошоци на стечајниот управник и начинот на утврдување на нивната висина.

Според член 3, наградата на стечајниот управник се утврдува врз основа на начинот на спроведувањето на стечајната постапка, висината на паричната вредност за намирување на побарувањата на стечајните доверители, процент на намирување на стечајните доверители, сложеност на стечајната постапка и времетраењето на стечајната постапка.

Од погоре цитираните законски одредби може да се утврди дека наведениот Закон за стечај, претставува правен основ врз основа на кој министерот за економија го донел оспорениот правилник и во Законот се утврдени правото на надомест на реално сторени трошоци на стечајниот управник и правото на награда чија висина согласно член 37 став 4 од Законот се утврдува според висината на паричната вредност и процентот на намирување на побарувањето на доверителот, сложеноста на постапката, големината на стечајната маса, времетраењето на стечајната постапка, начинот на нејзиното спроведување, односно дали се врши впаричување на имотот или се спроведува план за реорганизација, успешноста од спроведувањето на планот за реорганизација.

Од причина што со оспорениот правилник само се операционализираат дел од одредбите од Законот за стечај, во кои се предвидени критериумите за определување на висината на наградата на стечајниот управник, која во членoвите 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 и 14 од оспорениот правилник е дефинирана во износи и проценти, Судот оцени дека не може да се прифати тврдењето во иницијативата дека со оспорениот подзаконски акт се повредуваат уставните принципи на владеење на правото и поделба на државната власт на законодавна, извршна и судска, загарантирани со член 8 став 1 алинеи 3 и 4 и член 51 од Уставот.

Наводите на подносителот на иницијативата дека со пропишување на наградата на стечајниот управник од стечајната маса, која не е во сопственост на стечајниот управник туку во сопственост на доверителите, се повредува член 30 од Уставот со кој се гарантира правото на сопственост и правото на наследување, Судот оцени дека се неосновани од следните причини:

Согласно со член 8 став 1 од Законот за сопственост и други стварни права („Службен весник на Република Македонија“ број 18/2001, 92/2008, 139/2009, 35/2010), сопственикот има право својата ствар да ја држи, целосно да ја користи и да располага со неа по своја волја доколку тоа не е спротивно на закон или на некое право на друго лице.

Во член 2 од Законот за стечај се разработени односно дефинирани значењето на поимите употребени во рамки на Законот, меѓу другите, поимот: доверител со обезбедено побарување, доверител на стечајна маса, стечаен доверител и стечајна маса.

Согласно член 3, стечајната постапка има за цел колективно намирување на доверителите на стечајниот должник со впаричување на должниковиот имот и распределба на остварените средства на доверителите или со склучување на посебен договор за порамнување на побарувањата утврдени со планот за реорганизација што е насочено кон натамошно одржување на должниковиот деловен опфат.

Според член 74 став 1, стечајната маса го опфаќа целокупниот имот на должникот на денот на отворање на стечајната постапка, како и имотот што тој ќе го стекне во текот на стечајната постапка.

Согласно со член 134 став 1, во трошоци на стечајната постапка спаѓаат: судските трошоци на стечајната постапка, наградата и надоместоците за трошоците на привремениот стечаен управник, на стечајниот управник и на членовите на одборот на доверителите, трошоците за комунално и техничко одржување на имотот на стечајниот должник и други трошоци за кои со овој закон е определено дека ќе се намируваат како трошоци на стечајната постапка.

Поаѓајќи од анализата на горенаведените одредби произлегува дека стечајната постапка е колективно намирување на побарувањата кои доверителите ги имаат спрема стечајниот должник, кои побарувања се реализираат од неговиот имот како составен дел на стечајната маса, која служи за намирување на трошоците на стечајната постапка меѓу кои и наградата на стечајниот управник, како и за намирување на доверителите.

Поради наведените причини, Судот оцени дека неосновано е тврдењето на подносителот на иницијативата дека имотот на должникот претставува сопственост на доверителите и намирувањето на трошоците на стечајната постапка претставува повреда на правото на сопственост на доверителите.

Како резултат на ова, во ниту еден случај не може да се доведе под сомнение правото на награда на стечајниот управник во однос на уставно загарантираното право на сопственост.

Наводите дека оспорениот правилник е спротивен на член 449 став 2 од Законот за облигациони односи според кој ништовен е договорот со кој адвокатот или некој друг налогопримач, би купил спорно право чиешто остварување му е доверено, или би договорил за себе учество во поделбата на износот досуден на неговиот налогодавач, Судот оцени дека се неосновани од причина што, правото на награда и надоместок за реално потребните трошоци на стечајниот управник произлегуваат од Законот за стечај и оспорениот правилник, а не од договор како правна работа. Според член 37 став 4 од Законот за стечај, за определување на висината на наградата на стечајниот управник, стечајниот судија донесува решение (правен акт) согласно нормативите и стандардите утврдени во наведениот закон и оспорениот правилник. Како резултат на ова, актот со кој се дефинира висината на наградата на стечајниот управник не е еквивалентен (има различна правна природа) со актот наведен во член 449 став 2 од Законот за облигациони односи.

Покрај ова, Законот за облигационите односи, се применува единствено на облигационите односи и тоа договорните и други облигациони односи во прометот на стоки и услуги, и во ситуациите предвидени во член 17-б од истиот закон, додека наградата на стечајниот управник не претставува облигација којашто е регулирана со Законот за облигационите односи. За да дојде до примена на член 449 став 2 од Законот за облигациони односи, потребно е да постои договор за налог, што при именувањето на стечајниот управник не е случај, и истиот не е налогопримач, туку орган во стечајната постапка согласно со член 18 од Законот за стечај, а кој се именува со решение од страна на стечајниот судија согласно со член 31 став 1 од законот. Во ситуација кога стечајниот управник не претставува налогопримач согласно со дефиницијата за налогопримач од Законот за облигациони односи, неспорно е дека наведената одредба не наоѓа примена при определување на наградата на стечајниот управник како орган на стечајната постапка. Како резултат на наведеното Судот оцени дека не може да станува збор за спротивност на оспорениот правилник со член 449 став 2 од Законот за облигационите односи.

Во однос на наводите дека оспорениот правилник е спротивен на член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, Судот оцени дека не постојат причини за уставно-судска анализа од причина што подносителот не навел ниту една причина за негово оспорување.

Во врска со барањето, Судот до донесување конечна одлука по иницијативата, да донесе решение за запирање на извршувањето на актите или дејствијата што произлегуваат од Правилникот, со цел да се спречи настанување на тешко отстранливи последици, Судот оцени дека не се исполнети условите од член 27 на Деловникот на Уставниот суд за донесување на вакво решение.

Врз основа на наведеното, Судот, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.40/2023
Shkup, 17.04.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 17 prill 2024, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores për shpërblimin dhe kompensimin e shpenzimeve realisht të nevojshme të drejtorit të falimentuar dhe mënyrën e përcaktimit të shumës së tyre („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ nr.47/2014).

Arsyetim

Aleksandra Ilieva Millçova, avokate nga Shkupi, më 21.03.2023, ka dorëzuar iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullores për dhënien dhe kompensimin e shpenzimeve realisht të nevojshme të drejtorit të falimentuar dhe mënyrën e përcaktimit të lartësisë së tyre (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 47/2014).

Parashtruesi i iniciativës thekson se Rregullorja për dhënien dhe kompensimin e shpenzimeve faktikisht të nevojshme të drejtorit të falimentuar dhe mënyra e përcaktimit të shumës së tyre (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.47/2014) është në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 3 dhe 4, nenin 30, nenin 51 dhe nenin 68 paragrafin 1 alinenë 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenin 449 paragrafin 2 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese.

Sipas parashtruesit, Ligji në bazë të të cilit është miratuar akti kontestues nuk përmban kritere të mjaftueshme apo kornizë në bazë të së cilës organi i pushtetit ekzekutiv, në këtë rast Ministria e Ekonomisë, do ta përcaktojë shumën e kompensimit ose shpërblimin e drejtorit të falimentuar me aktet e tij.

Parashtruesi i iniciativës i potencon nenet 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11 dhe 12 të rregullores kontestimore, të cilat e rregullojnë bazën dhe mënyrat e përcaktimit të shumës së shpërblimit të drejtorit të falimentuar dhe thekson se tendenca e miratuesit të aktit të kontestuar ka të bëjë me përcaktimin e përqindjes së pagesës së drejtorit të falimentuar nga pasuria e falimentimit dhe kjo qasje apo mënyrë rregullimi është në kundërshtim me nenin 30 të Kushtetutës, i cili garanton të drejtën e pronës dhe të drejtën e trashëgimisë.

Sipas parashtruesit, kur përcaktohen shpërblimet në përqindje të drejtorit të falimentuar, duhet të merret parasysh se pasuria e falimentimit nuk është në pronësi të drejtorit të falimentuar por në pronësi të kreditorëve dhe drejtori i falimentuar e menaxhon atë vetëm për qëllimin e shlyerjes së kërkesave të kreditorëve dhe i njëjti për veprimet e marra përsipër paraqet një vlerësim të kostos për kostot faktike të bëra në përputhje me tarifën. Pagesa e shpenzimeve faktike së bashku me dhënien e çmimit është në kundërshtim me Kushtetutën sepse cenon në mënyrë të paarsyeshme pronën e kreditorëve dhe pasurinë e falimentimit.

Iniciatori gjithashtu thekson se rregullorja e kontestuar nuk është në përputhje me nenin 449, paragrafin 2 të Ligjit për Marrëdhënie Obliguese, sipas të cilit kontrata me të cilën avokati ose ndonjë agjent tjetër do të blejë një të drejtë kontestuese, ushtrimi i së cilës i është besuar, ose do të organizonte për vete një pjesëmarrje në ndarjen e shumës së dhënë urdhërdhënësit të tij.

Bazuar në sa më sipër, parashtruesi i iniciativës i propozon Gjykatës që të miratojë Aktvendim për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së rregullores së kontestuar dhe më pas ta anulojë atë.

Gjithashtu, parashtruesi i kërkesës propozon miratimin e aktvendimit për ndalimin e ekzekutimit të Rregullores për dhënien dhe kompensimin e shpenzimeve realisht të nevojshme të drejtorit të falimentuar dhe mënyrën e përcaktimit të shumës së tyre, me qëllim që t’i ndalojnë procedurat bazuar në të.

Në seancë, Gjykata konstatoi se Rregullorja për shpërblimin dhe kompensimin e shpenzimeve realisht të nevojshme të drejtorit të falimentuar dhe mënyra e përcaktimit të shumës së tyre (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.47/2014) është miratuar në bazë të nenit 37 paragrafit 2 të Ligjit për Falimentim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 34/06, 126/06, 84/07, 47/11, 79/13, 164/13 dhe 29/14) nga Ministri i Ekonomisë dhe i përmban 14 nene.

III

Në përputhje me nenin 8, paragrafin 1, alinetë 3 dhe 4 të Kushtetutës, sundimi i së drejtës dhe ndarja e pushtetit shtetëror në pushtet legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor janë ndër vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Sipas nenit 30, paragrafit 1 të Kushtetutës, garantohet e drejta në pronë dhe e drejta e trashëgimisë.

Sipas nenit 51, paragrafit 1 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha dispozitat e tjera me Kushtetutë dhe ligj.

Në nenin 110 alineja 2 e Kushtetutës përcaktohet se Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në nenin 1 të Ligjit për Falimentim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 34/2006, 126/2006, 84/2007, 3/2008, 122/2009, 47/2011, 95/2012, 79/2013, 164/ 2013, 29/2014, 98/2015, 192/2015), parashikohet që ky ligj i rregullon qëllimet dhe kushtet për hapjen e procedurës së falimentimit, organet e procedurës së falimentimit, menaxhimin dhe disponimin e pasurisë së përfshirë në pasurinë e falimentimit, shlyerjen e kërkesave të kreditorëve në procedurat e falimentimit, pasojat juridike të hapjes së procedurave të falimentimit, planin e riorganizimit, udhëheqjen personale, lirimin nga detyrimet e tjera, llojet e veçanta të procedurave të falimentimit për individët me status tregtar, procedurat e falimentimit me elementë të huaj dhe çështje të tjera që lidhen me falimentimin.

Sipas nenit 37, paragrafit 1, drejtori i falimentimit e ka të drejtën e shpërblimit për punën e tij dhe të drejtën e kompensimit për shpenzimet realisht të nevojshme, të cilat paguhen menjëherë pas përfundimit të disa fazave të procedurës së falimentimit. Paragrafi 2 parashikon se Ministri i Ekonomisë me akt e përcakton shpërblimin dhe kompensimin për shpenzimet realisht të nevojshme të drejtorit të falimentimit dhe mënyrën e përcaktimit të shumës së tyre. Sipas paragrafit 3, shpenzimet realisht të bëra paguhen së paku një herë në muaj sipas llogaritjes së shpenzimeve të procedurës së falimentimit të miratuar nga gjykatësi i falimentimit në pajtim me nenin 34 paragrafin (1) pikën 2 të këtij ligji. Sipas paragrafit 4, rezulton se shuma e shpërblimit të drejtorit të falimentimit përcaktohet sipas shumës së vlerës monetare të shlyerjes së kërkesave të kreditorëve të falimentimit, përqindjes së shlyerjes së kreditorëve të falimentimit, kompleksitetit të procedurës së falimentimit përkatësisht madhësisë së pasurisë së falimentimit, kohëzgjatjen e procedurës së falimentimit, mënyrën e zbatimit të procedurës së falimentimit, përkatësisht nëse mjetet janë monetarizuar apo zbatohet një plan riorganizimi, suksesi i zbatimit të planit të riorganizimit. Paragrafi 5 parashikon që shumën e shpërblimit të drejtorit të falimentimit e cakton gjykatësi i falimentimit me aktvendim në përputhje me normat dhe standardet e përcaktuara me rregulloren nga paragrafët (2) dhe (4) të këtij neni para përfundimit të procedurës së falimentimit. Drejtori i falimentimit i paraqet gjykatësit të falimentimit një propozim për pagesën e shpërblimit, së bashku me një llogaritje të të gjitha pagesave të bëra deri më sot dhe miratimin e propozimit nga bordi i kreditorëve. Në bazë të paragrafit 6, në rast se bordi i kreditorëve nuk ka miratuar një vendim me të cilin miratohet propozimi për pagesën e drejtorit të falimentimit ose e ka refuzuar propozimin për pagesën e shpërblimit, aktvendimi për përcaktimin e shpërblimit të drejtorit të falimentimit miratohet nga gjykatësi për falimentimin brenda tri ditëve nga marrja e vendimit të bordit të besuar me të cilin refuzohet propozimi ose njoftimi se bordi i besuar nuk ka marrë vendim për propozimin. Dorëzimi i aktvendimit për përcaktimin e shpërblimit të drejtorit të falimentimit bëhet nëpërmjet tabelës së shpalljeve të gjykatës.

Në përputhje me nenin 1 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 18/2001, 78/2001, 4/2002, 59/2002, 5/2003, 84/2008, 81/2009, 161/2009, 23/2013, 123/2013, “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 89/2020, 215/2021), ky ligj i rregullon bazat e marrëdhënieve obliguese, obligimet kontraktuale dhe të tjera në tregtinë e mallrave dhe të tjera.

Sipas nenit 17-b të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese, detyrimet lindin me kontratë, duke shkaktuar dëm, fitim pa bazë, menaxhim pa urdhër, premtim publik për shpërblim, emetim të letrave me vlerë dhe raste të tjera të parashikuara me ligj.

Në pajtim me nenin 55 paragrafin 1 të Ligjit për Organizimin dhe Punën e Organeve të Administratës Shtetërore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 58/2000, 44/2002, 82/2008, 167/2010, 51/2011 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2019 dhe 110/2019) ministri miraton rregullore, urdhra, udhëzime, plane, programe, aktvendime dhe lloje të tjera të akteve për zbatimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera kur autorizohet për ta bërë këtë me ligj.

Në nenin 1 të rregullores kontestuese (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 47/2014) parasheh se kjo rregullore e përcakton shpërblimin dhe kompensimin për shpenzimet realisht të nevojshme të drejtorit të falimentuar dhe mënyrën e përcaktimit të shumës së tyre.

Sipas nenit 3, shpërblimi i drejtorit të falimentuar përcaktohet në bazë të mënyrës së zhvillimit të procedurës së falimentimit, shumës së vlerës monetare për shlyerjen e pretendimeve të kreditorëve të falimentimit, përqindjen e shlyerjes së kreditorëve të falimentimit, kompleksitetin e falimentimit, procedurën dhe kohëzgjatjen e procedurës së falimentimit.

Nga dispozitat ligjore të cituara më lart, mund të konstatohet se ligji i lartpërmendur për falimentimin përbën bazën ligjore mbi të cilën Ministri i Ekonomisë e miratoi rregulloren kontestuese dhe në Ligj përcaktohet e drejta në kompensim për shpenzimet reale të drejtorit të falimentuar dhe e drejta për shpërblim shuma e të cilit sipas nenit 37, paragrafit 4 të Ligjit, përcaktohet sipas shumës së vlerës monetare dhe përqindjes së shlyerjes së kërkesës së kreditorit, kompleksitetit të procedurës, madhësisë së pasurisë së falimentuar, kohëzgjatjes së procedurës së falimentimit, mënyrës së zbatimit të saj, përkatësisht nëse prona është monetarizuar apo po zbatohet një plan riorganizimi, suksesi i zbatimit të planit të riorganizimit.

Për arsye se me rregulloren e kontestuar operacionalizohet vetëm një pjesë e dispozitave të Ligjit për Falimentim, në të cilat parashihen kriteret për përcaktimin e shumës së shpërblimit të drejtorit të falimentuar, të cilat në nenet 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 dhe 14 të Rregullores së kontestuar është përcaktuar në shuma dhe përqindje, Gjykata konstatoi se pretendimi në iniciativë se akti nënligjor i kontestuar i cenon parimet kushtetuese të sundimit të së drejtës dhe ndarjen e pushtetit shtetëror në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor, të garantuar me nenin 8 paragrafin 1, alinetë 3 dhe 4 dhe nenin 51 të Kushtetutës.

Gjykata i hodhi poshtë pretendimet e iniciatorit se duke caktuar shpërblimin e drejtorit të falimentuar nga pasuria e falimentuar, e cila nuk është në pronësi të drejtorit të falimentuar por në pronësi të kreditorëve, shkelet neni 30 i Kushtetutës, i cili garanton të drejtën e pronës dhe të drejtën e trashëgimisë, Gjykata vlerësoi se janë të pabaza për arsyet e mëposhtme:

Në pajtim me nenin 8, paragrafin 1 të Ligjit për Pronësi dhe të Drejta të tjera Sendore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 18/2001, 92/2008, 139/2009, 35/2010), pronari ka të drejtën për të mbajtur pronën e tij, në mënyrë të plotë për ta përdorur dhe disponuar me vullnetin e tij/saj, me kusht që kjo të mos jetë në kundërshtim me ligjin ose me ndonjë të drejtë të një personi tjetër.

Neni 2 i Ligjit për Falimentim shtjellon ose përcakton kuptimin e termave të përdorur në kuadër të Ligjit, duke përfshirë, ndër të tjera, termat: kreditor i siguruar, kreditor i pasurisë së falimentimit, kreditor falimentimi dhe pasuri falimentimi.

Sipas nenit 3, procedura e falimentimit synon shlyerjen kolektive të kreditorëve të debitorit të falimentuar duke arkëtuar pasurinë e debitorit dhe shpërndarjen e pasurive të realizuara te kreditorët ose duke lidhur një marrëveshje të veçantë për shlyerjen e kërkesave të përcaktuara me planin e riorganizimit ka për qëllim ruajtjen e mëtejshme të fushëveprimit të biznesit të debitorit.

Sipas nenit 74, paragrafit 1, pasuria falimentuese përfshin tërë pasurinë e debitorit në ditën e hapjes së procedurës së falimentimit, si dhe pasurinë që ai do ta fitojë gjatë procedurës së falimentimit.

Në përputhje me nenin 134 paragrafin 1, shpenzimet e procedurës së falimentimit përfshijnë: shpenzimet gjyqësore të procedurës së falimentimit, shpërblimin dhe kompensimin për shpenzimet e drejtorit të përkohshëm të falimentuar, të drejtorit të falimentuar dhe anëtarëve të këshillit të kreditorëve, shpenzimet për mirëmbajtjen komunale dhe teknike të pasurisë së debitorit të falimentuar dhe shpenzimet e tjera të përcaktuara me këtë ligj do të shlyhen si shpenzime të procedurës së falimentimit.

Nisur nga analiza e dispozitave të mësipërme, rezulton se procedura e falimentimit është një zgjidhje kolektive e pretendimeve që kreditorët kanë ndaj debitorit të falimentuar, të cilat pretendime realizohen nga pasuria e tij si pjesë përbërëse e pasurisë së falimentimit, e cila shërben për të shlyer shpenzimet e procedurës së falimentimit, duke përfshirë edhe dhënien e dhënies së ligjit të drejtorit të falimentuar, si dhe për shlyerjen e kreditorëve.

Për arsyet e cekura, Gjykata konstatoi se pretendimi i iniciatorit se pasuria e debitorit është pronë e kreditorëve dhe se shlyerja e shpenzimeve të procedurës së falimentimit përbën shkelje të së drejtës pronësore të kreditorëve është pa baza.

Si rezultat i kësaj, në asnjë rast nuk mund të vihet në dyshim e drejta e drejtorit të falimentuar për dëmshpërblim në lidhje me të drejtën e garantuar pronësore me Kushtetutë.

Pretendimet se rregullorja e kontestuar është në kundërshtim me nenin 449, paragrafin 2 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese, sipas të cilit kontrata me të cilën avokati ose ndonjë urdhërpranues tjetër do të blinte një të drejtë kontestuese, ushtrimi i së cilës i besohej, ose do të kontraktonte për veten e tij të marrë pjesë në ndarjen e shumës së dhënë, të shqiptuar për urdhërdhënësin e tij, Gjykata konstatoi se janë të pabaza sepse e drejta për shpërblim dhe kompensim për shpenzimet realisht të nevojshme të administratorit të falimentimit lind nga Ligji për Falimentim dhe rregullorja kontestuese dhe jo nga një kontratë si çështje juridike. Sipas nenit 37, paragrafi 4 i Ligjit për Falimentimin, për përcaktimin e lartësisë së shpërblimit të drejtorit të falimentuar, gjykatësi i falimentimit miraton aktvendim (akt juridik) në përputhje me normat dhe standardet e përcaktuara në ligjin e lartpërmendur dhe rregulloren kontestuese. Si rezultat i kësaj, akti që përcakton shumën e shpërblimit të drejtorit të falimentuar nuk është i barabartë (ka natyrë juridike të ndryshme) me aktin e referuar në nenin 449, paragrafin 2 të Ligjit për Marrëdhënie Obliguese.

Gjithashtu, Ligji për Marrëdhënie Obliguese zbatohet vetëm për marrëdhëniet obliguese, përkatësisht obligimet kontraktuale dhe detyrimet e tjera në tregtinë e mallrave dhe shërbimeve dhe në situatat e parashikuara në nenin 17-b të të njëjtit ligj, ndërsa shpërblimi i drejtorit të falimentuar nuk përbën një detyrim që rregullohet me Ligjin për Marrëdhëniet Obliguese. Për të zbatuar nenin 449 paragrafin 2 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese, është e nevojshme që të ketë marrëveshje për urdhër, gjë që nuk ndodh me caktimin e drejtorit të falimentuar dhe ky i fundit nuk është urdhërpranues, por organ në procedurë të falimentimit në pajtim me nenin 18 të Ligjit për Falimentimin i cili caktohet me vendim të gjykatësit të falimentimit në pajtim me nenin 31 paragrafin 1 të Ligjit.

Në një situatë kur drejtori i falimentimit nuk është urdhërpranues në përputhje me përkufizimin e urdhërpranuesit në Ligjin për Marrëdhëniet Obliguese, është e padiskutueshme se dispozita e lartpërmendur nuk zbatohet me rastin e përcaktimit të shpërblimit të drejtorit të falimentimit si organ i procedurës së falimentimit. Si rezultat i sa më sipër, Gjykata vlerësoi se nuk mund të bëhet fjalë për kontradiktë ndërmjet rregullores së kontestuar dhe nenit 449, paragrafit 2 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese.

Lidhur me pretendimet se rregullorja e kontestuar është në kundërshtim me nenin 68 paragrafin 1 alinenë 2 të Kushtetutës, Gjykata konstatoi se nuk ekzistojnë baza për analizë kushtetueso-gjyqësore sepse parashtruesi i kërkesës nuk ka deklaruar arsye për ta kundërshtuar atë.

Lidhur me kërkesën, Gjykata deri në marrjen e vendimit të formës së prerë për iniciativën, të miratojë aktvendim për ndalimin e ekzekutimit të akteve apo veprimeve që dalin nga Rregullorja, për të parandaluar shfaqjen e pasojave të vështira për t’u eliminuar, Gjykata vlerësoi se nuk janë plotësuar kushtet e nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për miratimin e një aktvendimi të tillë.

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska