У.бр.70/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.70/2024
Скопје, 09.05.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 и член 112 од Уставот на Република Северна Македонија, член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 9 мај 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА насловот на поглавјето 8 „Автентично толкување на прописи” и членовите 97, 98 и 99 од Деловникот за работа на Советот на Општина Штип („Службен гласник на Општина Штип“ бр.07/2005 и 08/2020).

2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на поглавјето 8 „Автентично толкување на прописи” и членовите 97, 98 и 99 од Деловникот за работа на Советот на Општина Штип („Службен гласник на Општина Штип“ бр.07/2005 и 08/2020).

3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, со Решението У.бр.70/2024 од 21 февруари 2024 година по сопствена иницијатива поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на актот, означен во точката 1 од Одлуката, затоа што пред Судот со основ се постави прашањето за неговата согласност со Уставот на Република Северна Македонија.

На седницата Судот утврди дека Деловникот на Советот на Општина Штип содржи дел со наслов 8 „Автентично толкување на прописи” во кој се уредени членовите 97, 98 и 99.

Според член 97 од Деловникот, барање за автентично толкување на пропис може да поднесат членовите на Советот, градоначалникот, 10% од избирачите во општината и јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на Општината.

Во член 98 од истиот деловник, се предвидува дека барањето за давање на автентично толкување на пропис се поднесува до претседателот на Советот кој веднаш барањето го доставува до Комисијата за статут и прописи.

Согласно со член 99 од Деловникот, ако Комисијата за статут и прописи оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на Општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување не е оправдано, Комисијата за статут и прописи за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.

III

Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Советот на Општина Штип , повикувајќи се на член 21 точка 2 од Статутот на Општина Штип („Службен гласник на Општина Штип” број 01/2003), на седницата одржана на 08.07.2005 година, го донел Деловникот за работа на Советот на Општина Штип објавен во „Службен гласник на Општина Штип” бр.07/2005.

Советот на Општина Штип повикувајќи се на член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” бр,05/2002) и член 21 став 1 точка 2 од Статутот на Општина Штип („Службен гласник на Општина Штип” број 01/2003, 18/2007, 11/2008, 07/2009, 16/2009, 04/2011 и 13/2014), на седницата одржана на 24.08.2020 година, донел Одлука за дополнување на Деловникот за работа на Советот на Општината Штип бр.08-3768/1 од 24.08.2020 година, која е објавена во „Службен гласник на Општина Штип” бр.08/2020.

Деловникот за работа на Советот на Општина Штип содржи дел со наслов 8 „Автентично толкување на прописи” во кој се уредени членовите 97, 98 и 99. Во член 97 од Деловникот за работа на Општината се уредува дека барање за автентично толкување на пропис може да поднесат членовите на Советот, градоначалникот, 10% од избирачите во општината и јавно претпријатие кое извршува дејност на подрачјето на општината. Во член 98 од Деловникот, се уредува дека барањето за давање на автентично толкување на пропис се поднесува до претседателот на Советот кој веднаш барањето го доставува до Комисијата за статут и прописи. Според член 99 од Деловникот за работа на Општината, ако Комисијата за статут и прописи оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на Општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично токлување не е оправдано, Комисијата за статут и прописи за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.

Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието, согласно со член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” 91/2008, 119/2010 и 23/2013).

Според правната теорија, автентично толкување на законите значи утврдување на содржината и на вистинската смисла на веќе донесен закон, кој во примената покажува нејасност, двосмисленост или содржи празнини. Автентичното толкување е составен дел на објавениот закон.

Во конкретниот случај, автентично толкување дава Советот на Општина Штип, како орган на локалната власт.

Од уставно-судската анализа по предметната иницијатива, произлегува дека Советот на Општината согласно со член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа го донел оспорениот деловник.

Законот за локалната самоуправа не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат. Имено, согласно со член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, советот на општината го донесува статутот на општината и други прописи, односно дека согласно со член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон, што значи дека Законот не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.

Во конкретниот случај, предмет на уредување со Деловникот на Општина Штип, е автентично толкување на прописи преку членовите 97, 98 и 99 од Деловникот, иако од Законот за локалната самоуправа не произлегува овластување на совет на општина да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту Законот упатува на можност во друг акт (статут или деловник на општина) да се предвиди автентично толкување на општи акти. Со оглед на тоа дека Деловникот содржи дел со наслов „Автентично толкување на прописи” во кој се уредени членовите 97, 98 и 99, со тоа што Советот на Општината ги пречекорил, односно ги надминал своите надлежности предвидени во Законот за локалната самоуправа, Судот оцени дека се незаконити, а со тоа и спротивни на принципот на владеењето на правото од член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот според кој во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите, ниту пак е во согласност со Законот за локалната самоуправа

Од горенаведеното произлегува дека станува збор за прашање коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт, изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите. Од уставно-судската анализа произлегува дека органите на локалната власт немаат законска основа за давање автентично толкување и ваков правен институт не може да биде уреден со деловник или статут.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.70/2024
Shkup, 09.05.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe nenit 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 70 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 9 maj 2024, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPRITET titulli i kapitullit 8 “Interpretimi autentik i rregullave” dhe neneve 97, 98 dhe 99 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Shtipit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Shtipit” nr.07/2005 dhe 08/2020).

2. SHFUQIZOHET Vendimi për ndalimin e realizimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të kapitullit 8 “Interpretimi autentik i rregullave” dhe neneve 97, 98 dhe 99 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Shtipit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Shtipit” nr. 07/2005 dhe 08/2020).

3. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, me Aktvendimin U. nr.70/2024 nga 21 shkurti 2024 me vetiniciativë ka inicuar procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së aktit, të shënuar në pikën 1 të Vendimit, për shkak se në Gjykatë është ngritur çështja e përputhshmërisë së saj me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në seancë, Gjykata konstatoi se Rregulloreja e Këshillit të Komunës së Shtipit përmban pjesën e titulluar 8 “Interpretimi autentik i rregullave” në të cilin janë rregulluar nenet 97, 98 dhe 99.

Sipas nenit 97 të Rregullores, kërkesë për interpretim autentik të një rregulli mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, kryetari i komunës, 10% e zgjedhësve në komunë dhe shoqëria publike që ushtron veprimtari në zonën e Komunës.

Në nenin 98 të së njëjtës rregullore, parashikohet se kërkesa për interpretimin autentik të një rregulloreje i paraqitet Kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia paraqet kërkesën Komisionit për Statute dhe Rregullore.

Në përputhje me nenin 99 të Rregullores, nëse Komisioni për Statute dhe Rregullore vlerëson se kërkesa për interpretim autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe do t’ia paraqesë Këshillit të Komunës dhe nëse vlerëson se Kërkesa për interpretim autentik nuk është e arsyetuar, Komisioni për Statute dhe Rregullore do t’i paraqesë një raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e dërguar.

III

Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.

Sipas nenit 110 paragrafi 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregulloreve të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Këshilli i Komunës së Shtipit, duke iu referuar nenit 21 pika 2 të Statutit të Komunës së Shtipit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Shtipit” numër 01/2003), në mbledhjen e mbajtur më 08.07.2005, miratoi Rregulloren e punës së Këshillit të Komunës së Shtipit botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Shtipit” nr.07/2005.

Këshilli i Komunës së Shtipit duke iu referuar nenit 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 05/2002) dhe nenit 21 paragrafi 1 pika 2 të Statutit të Komunës së Shtipit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Shtipit” numër 01/2003, 18/2007, 11/2008, 07/2009, 16/2009, 04/2011 dhe 13/2014), në mbledhjen e mbajtur më 24.08. 2020, miratoi Vendim për plotësimin e Rregullores së punës së Këshillit të Komunës së Shtipit nr. 08-3768/1 nga 24.08.2020, e cila është botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Shtipit” nr. 08/2020.

Rregullorja e punës së Këshillit të Komunës së Shtipit përmban një pjesë të titulluar 8 “Interpretimi autentik i rregullores” në të cilën janë nenet 97, 98 dhe 99. Në nenin 97 të Rregullores së punës së Komunës rregullohet se kërkesë për Interpretim autentik të një rregulloreje mund të paraqesin anëtarët e Këshillit, kryetari i komunës, 10% e votuesve në komunë dhe një ndërmarrje publike që kryen veprimtari në zonën e komunës. Në nenin 98 të Rregullores, rregullohet që kërkesa për interpretim autentik të një rregulloreje i paraqitet Kryetarit të Këshillit, i cili menjëherë ia paraqet kërkesën Komisionit për Statut dhe Rregullore. Sipas nenit 99 të Rregullores së Punës së Komunës, nëse Komisioni për Statut dhe Rregullore vlerëson se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik është e arsyeshme, do të përgatisë propozimin për interpretim autentik dhe ia paraqet Këshillit të Komunës, dhe nëse vlerëson se kërkesa për dhënien e interpretimit autentik është e arsyeshme, Komisioni për Statute dhe Rregullore për atë do t’i parashtrojë një raport Këshillit, i cili vendos për kërkesën dhe raportin e parashtruar.

Interpretim autentik i ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi në pajtim me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2 të Kushtetutës miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e punës së Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” 91/ 2008, 119/2010 dhe 23/2013).

Sipas teorisë juridike, interpretimi autentik i ligjeve nënkupton përcaktimin e përmbajtjes dhe kuptimit të vërtetë të një ligji tashmë të miratuar, i cili në zbatimin e tij tregon paqartësi, mëdyshje ose përmban zbrazëtira. Interpretimi autentik është pjesë përbërëse e ligjit të publikuar.

Në rastin konkret, interpretimin autentik e jep Këshilli i Komunës së Shtipit, si organ i pushtetit lokal.

Nga analiza kushtetuese-gjyqësore e iniciativës në fjalë, rezulton se Këshilli i Komunës në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale, ka miratuar rregulloren e kontestuar të punës.

Ligji për vetëqeverisjen lokale nuk përmban një dispozitë të shprehur se këshillat e komunave mund të japin një interpretim autentik të rregullave që miratojnë. Konkretisht, në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale, këshilli i komunës miraton statutin e komunës dhe rregullat tjera, gjegjësisht se në pajtim me nenin 62 paragrafi 1 të Ligjit, në kryerjen e detyrave në kompetencë të tij, këshilli miraton rregulla, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregullat tjera të përcaktuara me ligj, që do të thotë se ligji nuk përmban një dispozitë të qartë se këshillat e komunave mund të japin një interpretim autentik të rregullave që i miratojnë.

Në rastin konkret, objekt e rregullimit me Rregulloren e Komunës së Shtipit, është interpretimi autentik i rregullave përmes neneve 97, 98 dhe 99 të Rregullores, ndonëse në Ligjin për vetëqeverisjen lokale nuk del autorizim që këshilli i komunës të japë interpretim autentik të rregullave që miraton, e as ligji nuk i referohet mundësisë së dhënies së një interpretimi autentik të akteve të përgjithshme në një akt tjetër (statut apo rregullore të komunës). Duke pasur parasysh se Rregulloreja e Punës përmban një pjesë të titulluar “Interpretimi autentik i rregullave” në të cilin rregullohen nenet 97, 98 dhe 99, me faktin se Këshilli i Komunës ka tejkaluar, gjegjësisht tejkaluar kompetencat e tij të parapara me Ligjin për vetëqeverisje lokale, Gjykata konsideroi se ato janë të kundërligjshme, madje edhe në kundërshtim me parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe neni 51 i Kushtetutës sipas të cilit në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në në pajtim me Kushtetutën dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe me ligj dhe secili është i obliguar që të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, e as që është në pajtim me Ligjin për vetëqeverisjen lokale.

Nga sa më sipër rezulton se bëhet fjalë për një çështje që duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e pushtetit lokal të munden ta zbatojnë atë, siç parashikohet që ligjvënësi si organ i qeverisjes shtetërore, shprehimisht në Kushtetutë me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, në pajtim me të cilën Kuvendi miraton ligje dhe jep një interpretim autentik të ligjeve. Nga analiza kushtetuese-gjyqësore rezulton se organet e pushtetit lokal nuk kanë bazë ligjore për të dhënë interpretim autentik dhe një institut i tillë juridik nuk mund të rregullohet me rregullore apo statut.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska