У.бр.74/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.74/2024
Скопје, 09.05.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 14 став 1, член 27 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 9 мај 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општината Врапчиште („Службен гласник на Општина Врапчиште“ бр.15/2006).

2. СЕ ЗАПИРА извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општината Врапчиште („Службен гласник на Општина Врапчиште“ бр.15/2006).

3. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

На работниот состанок одржан на 25 декември 2023 година, Уставниот суд, врз основа на одредбата од член 14 став 1 од Деловникот на Судот, одлучи по сопствена иницијатива да оформи предмет за оценување на уставноста и законитоста на одредбата од актот, означен во точката 1 од Решението.

На седницата Судот утврди дека согласно член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општината Врапчиште, член на Советот има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.

III

Владеењето на правото како уставен принцип утврден со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Согласно со член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Уставниот суд, согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Судот, може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.

Врз основа на член 27 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може во текот на постапката, до донесување на конечна одлука, да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на закон, друг пропис или општ акт чија уставност односно законитост ја оценува, доколку со неговото извршување би можеле да настанат тешко отстранливи последици.

Според член 36 став 1 точка 1 од Закон за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр.5/2002), советот на општината го донесува статутот на општината и други прописи. Додека, според член 62 став 1 од истиот закон, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.

Членот 43 од наведениот закон ги уредува правата и должностите на членовите на советот. Конкретно, според став 2 од наведениот член, членовите имаат право на седницата на советот да даваат иницијативи и предлози и да поставуваат прашања на градоначалникот, а според став 5 од истиот член, членовите на советот имаат и други права и должности утврдени со статутот и други прописи, во согласност со овој закон.

Имајќи ги предвид наведените законски одредби, со статут и други прописи може да се утврдат и други права и должности за членовите на советот, меѓутоа, како што произлегува од член 43 став 5 од Законот, уредувањето на други права и должности, треба да биде во согласност со Законот за локалната самоуправа.

Советот на Општина Врапчиште, врз основа на член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа и член 28 став 1 точка 2 од Статутот на Општина Врапчиште („Службен гласник на Општина Врапчиште“ бр.04/2005) го донел Деловникот на Советот на Општината Врапчиште, објавен во „Службен гласник на Општина Врапчиште“ бр.15/2006. Притоа, од содржината на одредбата од член 15 алинеја 3 од наведениот деловник произлегува дека со истата се утврдува право на член на Советот, на седница, да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.

Неспорно е дека утврденото право за членовите на Советот на Општина Врапчиште се однесува на институтот „автентично толкување на прописите“ иако Законот за локалната самоуправа не содржи одредби од кои произлегува надлежност за совет на општина да може да дава автентично толкување на прописите коишто ги донесува, ниту пак, Законот упатува на можност во друг акт (статут или деловник на општина) да се уреди овој правен институт. Оттука, Судот цени дека Советот на Општина Врапчиште, уредувајќи го ова прашање, излегол надвор од своите законски утврдени надлежности.

Воедно, од уставната норма содржана во член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот произлегува дека автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Согласно оваа уставна норма, Собранието ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.248/2023). Според Судот, наведеното упатува на заклучок дека институтот „автентично толкување“, треба да биде предвиден во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, впрочем како што тоа е предвидено за законодавецот како орган на државната власт во цитираната одредба од член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот. Во конкретниот случај, законски основ за овој институт нема за органите на локалната власт, па оттука, не може во деловник или статут изворно да се уредува истиот.

Согласно наведеното, а имајќи ги предвид одредбите од член 51 од Уставот според кои во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите, Судот оцени дека основано може да се постави прашањето за согласноста на одредбата од член 15 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општината Врапчиште со Законот за локалната самоуправа, а согласно тоа, основано може да се постави прашањето и за согласноста на истата со темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.

Имајќи предвид дека според Судот основано се постави прашањето за уставноста и законитоста на оспорената одредба од Деловникот на Советот на Општината Врапчиште, Судот цени дека се исполнети и условите од член 27 од Деловникот на Уставниот суд за донесување на решение за запирање од извршување на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорената одредба, поради можно настанување на тешко отстранливи и ненадоместливи последици за граѓаните.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

Ова решение произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.74/2024
Shkup, 09.05.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 14 paragrafi 1, nenit 27 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 9 maj 2024, miratoi

A K T V E N D I M

1. INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 15 alineja 3 e Rregullores së Këshillit të Komunës së Vrapçishtit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Vrapçishtit” nr.15/2006).

2. NDËRPRITET zbatimi i akteve individuale dhe veprimeve të kryera në bazë të nenit 15 alineja 3 e Rregullores së Këshillit të Komunës së Vrapçishtit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Vrapçishtit” nr.15/2006).

3. Ky aktvendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Në mbledhjen e punës të mbajtur më 25 dhjetor 2023, Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 14 paragrafin 1 të Rregullores së Gjykatës, vendosi me vetiniciativë të formojë lëndë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së aktit të kontestuar, të shënuar në pikën 1 të këtij aktvendimi.

Në seancë, Gjykata konstatoi se neni 15 alineja 3 e Rregullores së Këshillit të Komunës së Vrapçishtit, përcakton se anëtari i Këshillit ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave.

III

Sundimi i së drejtës si parim kushtetues me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 të Kushtetutës është përcaktuar si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet me nenin 51 të Kushtetutës.

Sipas nenit 110 alinesë 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për përputhshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në bazë të nenit 14 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.

Sipas nenit 27 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës, Gjykata Kushtetuese gjatë procedurës, deri në miratimin e vendimit të plotfuqishëm, mund të miratojë aktvendim për ndalimin e ekzekutimit të akteve individuale ose veprimeve që janë ndërmarrë në bazë të një ligji, një rregulli tjetër ose një akti të përgjithshëm, i cili e vlerëson kushtetutshmërinë, përkatësisht ligjshmërinë e tij, nëse zbatimi i tij mund të sjellë pasoja të vështira për t’u mënjanuar.

Me nenin 36 paragrafin 1 pikën 1 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.5/2002), këshilli i komunës është kompetent ta miratojë statutin e komunës dhe rregullat e tjera, ndërsa sipas nenit 62 paragrafit 1 të Ligjit, këshilli në kryerjen e detyrave me kompetencë të tij miraton rregulla, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla të tjera të përcaktuara me ligj.

Neni 43 i ligjit në fjalë i rregullon të drejtat dhe detyrat e anëtarëve të këshillit. Konkretisht, sipas paragrafit 2 të nenit të përmendur, anëtarët kanë të drejtë në seancën e këshillit të japin iniciativa dhe propozime dhe t’i parashtrojnë pyetje kryetarit të komunës, ndërsa sipas paragrafit 5 të të njëjtit nen, anëtarët e këshillit kanë të drejta dhe detyra të tjera të përcaktuara me statut dhe rregulla të tjera, në pajtim me këtë ligj.

Duke i marrë parasysh dispozitat e përmendura ligjore, me statut dhe rregullore të tjera mund të përcaktohen të drejta dhe detyra të tjera për anëtarët e këshillit, megjithatë, siç del nga neni 43 paragrafi 5 i Ligjit, rregullimi i të drejtave dhe detyrave të tjera duhet të jetë në në pajtim me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale.

Këshilli i Komunës së Vrapçishtit, në bazë të nenit 36 paragrafit 1 pikës 1 të Ligjit për Vetëqeverisje Lokale dhe nenit 28 paragrafit 1 pikës 2 të Statutit të Komunës së Vrapçishtit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Vrapçishtit” nr.04/2005) e miratoi Rregulloren e punës së Këshillit të Komunës së Vrapçishtit, të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Vrapçishtit” nr. 15/2006. Në të njëjtën kohë, nga përmbajtja e dispozitës së nenit 15 alinesë 3 të rregullores së përmendur del se ajo përcakton të drejtën e anëtarit të Këshillit që në një seancë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave.

Është e padiskutueshme se e drejta e krijuar për anëtarët e Këshillit të Komunës së Vrapçishtit i referohet institutit “interpretim autentik i rregullave”, edhe pse Ligji për Vetëqeverisjen Lokale nuk përmban dispozita nga të cilat dalin autoriteti i këshillit të një komune që të jetë në gjendje të japë interpretim autentik të rregullave që i miraton dhe as Ligji nuk i referohet mundësisë së rregullimit të këtij instituti juridik në një akt tjetër (statut apo rregullore të komunës). Prandaj, Gjykata vlerëson se Këshilli i Komunës së Vrapçishtit, me rregullimin e kësaj çështjeje, ka dalë përtej kompetencave të përcaktuara me ligj.

Njëkohësisht, nga norma kushtetuese e nenit 68 paragrafi 1 alineja 2 e Kushtetutës del se interpretimi autentik i ligjeve jepet nga ligjvënësi si organ i pushtetit ligjvënës. Në përputhje me këtë normë kushtetuese, Kuvendi i miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, ndërsa procedura për interpretimin autentik të ligjeve është e rregulluar me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.248/2023). Sipas Gjykatës, sa më sipër nxjerr në përfundimin se instituti “interpretim autentik” duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e pushtetit lokal ta zbatojnë atë, në fakt siç parashikohet për ligjvënësit si organ i pushtetit shtetëror në dispozitën e cituar të nenit 68 paragrafi 1 alineja 2 e Kushtetutës. Në rastin konkret, ky institut nuk ka bazë ligjore për organet e pushtetit lokal, prandaj nuk mund të rregullohet fillimisht në rregullore apo statut.

Në bazë të asaj që u tha më lart, ndërsa duke i pasur parasysh dispozitat e nenit 51 të Kushtetutës sipas të cilit në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutë dhe me ligj dhe secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet, Gjykata vlerësoi se çështja e pajtueshmërisë së dispozitës nga neni 15 alineja 3 e Rregullores së Këshillit të Komunës së Vrapçishtit me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale dhe rrjedhimisht, legjitimisht mund të shtrohet pyetja për pajtueshmërinë e së njëjtës me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të ligjit nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës.

Duke konsideruar se, sipas Gjykatës, çështja e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitës së kontestuar nga Rregullorja e Këshillit të Komunës së Vrapçishtit u shtrua me bazë, Gjykata vlerëson se janë plotësuar kushtet e nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për miratimin e aktvendimit për ndërprerjen e ekzekutimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të dispozitës kontestuese, për shkak të shfaqjes së mundshme të pasojave të vështira për t’u menjanuar dhe të pakompensueshme për qytetarët.

Në bazë të lartpërmendurës Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

Ky aktvendim ka fuqi juridike nga dita e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska