У.бр.115/2024

Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.115/2024
Скопје, 17.04.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 17.04.2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА ПОСТАПКА за оценување на уставноста на член 76 став 1 точка 7 во делот „различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на судијата“ од Законот за изменување и дополнување на Законот за судовите („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.96/2019) и член 91 алинеја 6 во делот „различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на јавниот обвинител“ од Законот за јавното обвинителство („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.42/2020).

Образложение

I

Илко Петров од Скопје, до Уставниот суд поднесе иницијатива за оценување на уставноста и законитоста на оспорените делови од одредбите пропишани во член 76 став 1 точка 7 од Законот за изменување и дополнување на Законот за судовите и член 91 алинеја 6 од Законот за јавното обвинителство бидејќи, според него, истите не се во согласност со член 8 став 1 алинеи 1 и 3 од Уставот на Република Северна Македонија.

Подносителот наведува дека со оспорените делови од одредбите пропишани во член 76 став 1 точка 7 од Законот за изменување и дополнување на Законот за судовите и член 91 алинеја 6 од Законот за јавното обвинителство не се гарантира правната сигурност и еднаквоста на граѓаните пред законот.

Според подносителот, оспорените делови од одредбите им даваат слобода на судиите и јавните обвинители, при одлучувањето пристрасно да носат одлуки, а за тоа да не бидат повикани на одговорност само затоа што имаат слобода во толкувањето на одредбите, а тоа според одредбите кои се оспоруваат не подразбира нестручно и несовесно вршење на функциите.

Подносителот смета дека оспорените делови од одредбите се нејасни, оставаат простор за сопствено правно толкување и смета дека треба да постои субјективна одговорност, поради што предлага, Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорените делови од одредбите пропишани во член 76 став 1 точка 7 од Законот за изменување и дополнување на Законот за судовите и член 91 алинеја 6 од Законот за јавното обвинителство и истите да ги поништи како спротивни на Уставот.

II

На седницата Судот утврди дека во член 76 став 1 точка 7 во делот „различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на судијата“ од Законот за изменување и дополнување на Законот за судовите, е уредено:

(1) Под нестручно и несовесно вршење на судиската функција се подразбира незадоволителна стручност или несовесност на судијата што влијае на квалитетот и ажурноста во работењето и тоа, ако:
7) намерно и неоправдано направи крупна професионална грешка, при што различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на судијата.

Судот, исто така утврди дека во член 91 алинеја 6 во делот „различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на јавниот обвинител“ од Законот за јавното обвинителство е пропишано:

Тешка дисциплинска повреда се смета:

– ако намерно и неоправдано направи крупна професионална грешка, при што различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на јавниот обвинител.

III

Согласно со член 8 став 1 алинеи 1 и 3 од Уставот, темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија се основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот и владеењето на правото.

Според член 51 од Уставот во Република Северна Македонија, законите морааат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно со Амандманот XXV, со кој е заменет член 98 од Уставот, судската власт ја вршат судовите. Судовите се самостојни и независни. Судовите судат врз основа на Уставот, законите и меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот.

Според точка 1 на Амандманот XXVII на Уставот, судија не може да биде повикан на кривична одговорност за искажано мислење и одлучување при донесувањето на судските одлуки.

Со Амандманот XXX на Уставот со кој се заменува став 2 од член 106, јавното обвинителство ги врши своите функции врз основа на Уставот и законите и меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот.

Според член 11 од Законот за судовите, судијата одлучува непристрасно со примена на законот врз основа на слободна оцена на доказите. Се забранува секој облик на влијание врз независноста, непристрасноста и самостојноста на судијата во вршењето на судиската функција по кој било основ и од кој било субјект.

Согласно со член 7 ставови 1 и 3 од Законот за јавното обвинителство, јавниот обвинител функцијата ја врши законито, непристрасно и објективно, ги почитува и заштитува слободите и правата на човекот и граѓанинот и правата на другите правни субјекти и во рамките на своите надлежности, се грижи за ефикасноста на кривичното гонење. Никој не може да влијае врз законитото, непристрасното и објективното вршење на функцијата на јавното обвинителство.

Член 70 став 1 од истиот закон пропишува дека јавен обвинител не може да биде притворен ниту повикан на одговорност за преземено дејствие, искажано мислење и донесување на одлука, освен ако во вршењето на функцијата јавен обвинител стори кривично дело.

Тргнувајќи од наведените уставни и законски одредби, јасно произлегува дека статусот на судовите и јавното обвинителство е утврден со самиот Устав. Судиите и јавните обвинители своите функции ги вршат непристрасно и објективно со примена на закон врз основа на слободна оцена на доказите и забрането е секакво влијание врз независноста, непристрасноста, самостојноста и објективноста во вршењето на нивните функции. Своите функции ги вршат врз основа и во рамки на Уставот и законите и меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот и не може да бидат повикани на одговорност за искажано мислење, преземено дејствие и одлучување при донесувањето на одлуки.

Со оспорената одредба од член 76 од Законот за изменување и дополнување на Законот за судовите, се утврдуваат условите под кои судија може да биде разрешен од судиската функција, при што помеѓу останатите услови, став 1 точка 7 од истиот член предвидува „намерно и неоправдано направи крупна професионална грешка, но различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на судијата“. Ваквиот статус на судиите освен во оваа оспорена одредба е утврден и со Уставот, односно судија не може да биде повикан на кривична одговорност за искажано мислење и одлучување при донесувањето на судските одлуки.

Согласно со одредбата пропишана во член 76 од Законот, судијата одговара дисциплински за потешка дисциплинска повреда што го прави недостоен за вршење на судиската функција, а одговара и за нестручно и несовесно вршење на судиската функција, што претставуваат основи за разрешување на судијата. За сторена дисциплинска повреда од страна на судија одлучува Судскиот совет на Република Северна Македонија кој, помеѓу другото, има надлежност да избира и разрешува судии.

Оспорената одредба од член 91 алинеја 6 од Законот за јавното обвинителство е идентична по својата содржина со член 76 од Законот за изменување и дополнување на Законот за судовите и во неа се уредуваат условите под кои јавниот обвинител може да биде разрешен од својата функција, по сторена тешка дисциплинска повреда, помеѓу другите услови во алинеја 6 од истиот член предвидува дека намерната и неоправдано направена крупна професионална грешка е еден од условите за разрешување, но притоа различното толкување на правото и фактите не може да претставува основ за утврдување на одговорност на јавниот обвинител. За ефикасноста во работењето на јавните обвинители односно утврдување на нестручно и несовесно вршење на функцијата јавен обвинител надлежен е Советот на јавни обвинители кој ги избира и разрешува јавните обвинители.

Приципот на владеењето на правото како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија утврдена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, подразбира дека во правниот поредок треба да егзистираат само јасни, прецизни и недвосмислени норми и како такви ќе обезбедат правна сигурност на граѓаните.

Од анализата на законски одредби во оспорените делови произлегува дека законодавецот прецизно и јасно ја уредил независноста и самостојноста во постапувањето на судиите и јавните обвинители при толкувањето на правото и утврдените факти во секој поединечен случај во зависност од материјалните докази, врз основа на Уставот, законите, меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот, мора да се засноваат врз начелото на правна сигурност која, меѓу другото, гарантира одредена стабилност во правните ситуации, а не во рамки на еднообразно толкување и примена на правото, што е во интерес на основните слободи и права на човекот и граѓанинот, бидејќи секој правен настан има свои специфики и карактеристики кои треба да се ценат и во никој случај не може да се поистоветува еден со друг правен настан како што наведува подносителот на иницијативата.

Ова дотолку повеќе што уставната определба за независност и самостојност на судовите која непосредно се изразува преку принципот на слободно судиско уверување, значи дека при одлучувањето, судиите одлучуват врз основа на докази и факти ценејќи го секој доказ посебно и сите заедно, па согласно своето судиско уверување за решителните факти ја заснова одлуката, но не и на судските пресуди донесени од страна на хиерархиски повисоките судови, што биле донесени во некои претходни слични предмети. Целта на законодавецот во оспорените делови од одредбите била при одлучување судијата својата судска одлука да ја заснова врз основа на материјалните закони и начелото на слободна оцена на доказите со кои располага давајќи му слобода во толкувањето на правото и фактите кои ги утврдил како материјална основа за одлука, односно слобода во толкувањето на правото и фактите на јавните обвинители при носење на јавнообвинителска одлука.

Гаранцијата на независноста, подразбира слободна оценка на доказите, независност на судиите и јавните обвинители при одлучувањето и носење на одлуки исклучиво врз основа на Уставот, законите, меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот и општи правни начела, а не врз основа на судска пракса во случни предмети.

Во државите каде се применува концептот на обичајно право, одлуките на повисоките судови служат како прецедентно право во сите понатамошни спорови од идентична природа, што значи претходно донесените одлуки се обврзувачки и важат за извор на правото.

Начелото на слободна оценка на доказите произлегува од теоријата на слободна оценка на доказите според која фактите што треба да послужат како материјална основа за одлуката, судијата ги подложува на логичка и психолошка анализа и во зависност од субјективниот впечаток кој притоа го добива, врз основа на анализа на секој доказ посебно и во корелација со другите докази, судијата оценува и заклучува на кои докази ќе им поклони верба, а на кои не, односно судијата слободно и самостојно цени и одлучува кои докази ќе ги земе како релевантни заради утврдување на фактичката состојба.

Наспроти теоријата на слободна оценка на доказите е теоријата на легалната односно формалната теорија на доказите, според која оценувањето на сите докази се врши според правила кои однапред се пропишани со закон, односно во законот е пропишано кои докази треба да стојат за еден факт да се смета за утврден, односно за вистинит, што значи дека доказните средства што се користат за утврдување на фактите, однапред се одредени во законот, а одредена е и доказната вредност на секој одделен доказ.

Според теоријата на слободна оценка на доказите, прифатена во нашиот законодавно-правен систем, законот не бара од судиите да одговараат за начинот врз основа на кој тие го создале своето уверување, ниту пак им пропишува правила според кои треба да ја одредуваат потполноста и доволноста на еден доказ. Суштината на слободната оценка на доказите се состои во правото на судот да го оценува (не)постоењето на фактите според сопственото убедување и ваквата нивна оценка не е врзана ниту ограничена со посебни формални доказни правила.

Оттука, Судот цени дека се неприфатливи наводите во иницијативата дека за различното толкување на правото и фактите од страна на судиите и јавните обвинители треба да постои субјективна одговорност. Ова дотолку повеќе што нормите во делот во кои се оспоруваат се јасни и прецизни формулирани правила кои не оставаат простор за различно толкување од страна на органите кои ги применуваат и истите не создаваат нејаснотии.

Постои начелна уставна и законска основа, врз која се темели функционалноста и суштинската независност на судството и обвинителство. Овие стратешки цели се водени од суштински принципи и вредности, и општо прифатени меѓународни стандарди врз кои треба да се заснова еден модерен правен систем врз основа на независност и непристрасност, квалитет, одговорност и ефикасност.

По однос на наводите за погрешна примена на материјалното право, законодавецот предвидел соодветно правно средство по кое одлучува непосредно повисок суд или обвинителство и истите не се наводи за уставно-судско прашање.

Од направената анализа произлезе дека оспорените делови од одредбите се доволно јасни, прецизни и разбирливи и како такви обезбедуваат правна сигурност и еднаквост на граѓаните, поради што Судот смета дека оспорените законски решенија не може да предизвикаат забуна и правна несигурност на граѓаните во поглед на примената и како такви не имплицираат повреда на уставниот принцип на владеење на правото од член 8 став 1 алинеи 1 и 3 од Уставот.

IV

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.115/2024
Shkup, 17.04.2024

 

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 17 prill 2024, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 76 paragrafit 1 pikës 7 në pjesën “interpretimi i ndryshëm i së drejtës dhe faktet nuk mund të paraqesin bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së gjykatësit” nga Ligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Gjykatat (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/2016) dhe nenit 91 alineja 6 në pjesën “interpretimi i ndryshëm i së drejtës dhe faktet nuk mund të paraqesin bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së prokurorit publik” nga Ligji për Prokurorinë Publike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.42/2020).

Arsyetim

I

Ilko Petrov nga Shkupi ka paraqitur iniciativë në Gjykatën Kushtetuese për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së pjesëve kontestuese të dispozitave të përcaktuara në nenin 76 paragrafi 1 pika 7 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Gjykatat dhe nenin 91 alineja 6 të Ligjit për Prokurorinë Publike pasi, sipas tij, nuk janë në përputhje me nenin 8 paragrafin 1, alinetë 1 dhe 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Parashtruesi i kërkesës thekson se pjesët e kontestuara të dispozitave të përcaktuara në nenin 76 paragrafin 1 pikën 7 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Gjykatat dhe nenin 91 paragrafin 6 të Ligjit për Prokurorinë Publike nuk garantojnë siguri juridike dhe barazi të qytetarëve para ligjit.
Sipas parashtruesit, pjesët e kontestuara të dispozitave u japin gjyqtarëve dhe prokurorëve publikë lirinë për të marrë vendime të njëanshme gjatë marrjes së vendimeve dhe të mos mbajnë përgjegjësi për këtë thjesht sepse kanë liri në interpretimin e dispozitave, ndërsa kjo sipas dispozitave të kontestuara nënkupton kryerjen joprofesionale dhe të pakujdesshme të funksioneve.

Parashtruesi mendon se pjesët e kontestuara të dispozitave janë të paqarta, lënë hapësirë për interpretim vetligjor dhe mendon se duhet të ketë përgjegjësi subjektive, për këtë arsye propozon që Gjykata Kushtetuese të nisë një procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së pjesëvr të kontestuara të dispozitave të parapara në nenin 76 paragrafin 1 pikën 7 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Gjykatat dhe nenin 91 alineja 6 të Ligjit për Prokurorinë Publike dhe t’i anulojë si në kundërshtim me Kushtetutën.

II

Gjykata në seancë konstatoi se neni 76 paragrafi 1 pika 7 në pjesën “interpretimi i ndryshëm i ligjit dhe faktet nuk mund të jetë bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së gjykatësit” të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Gjykatat, përcakton:

(1) Kryerja joprofesionale dhe e pandërgjegjshme e funksionit gjyqësor nënkupton profesionalizëm të pakënaqshëm ose kryerje të papërgjegjshme të gjykatësit, që ndikon në cilësinë dhe shpejtësinë e punës, nëse:
7) me qëllim dhe në mënyrë të pajustifikueshme ka bërë një gabim të madh profesional, ku interpretimi i ndryshëm i ligjit dhe i fakteve nuk mund të përbëjë bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së gjykatësit

Gjykata gjithashtu konstatoi se neni 91, paragrafi 6, në pjesën “interpretimet e ndryshme të ligjit dhe fakteve nuk mund të përbëjnë bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së prokurorit publik” të Ligjit për Prokuroritë Publike, përcakton:

Shkelje e rëndë disiplinuese konsiderohet:

– nëse me dashje dhe në mënyrë të pajustifikueshme bën gabim të madh profesional, me ç’rast interpretimi i ndryshëm i ligjit dhe i fakteve nuk mund të përbëjë bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së prokurorit publik.

III

Në përputhje me nenin 8, paragrafin 1, alinetë 1 dhe 3 të Kushtetutës, vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut janë liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të njohura në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara nga Kushtetuta dhe sundimi i së drejtës.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Në bazë të Amendamentit XXV, i cili e zëvendësoi nenin 98 të Kushtetutës, pushteti gjyqësor ushtrohet nga gjykatat. Gjykatat janë autonome dhe të pavarura. Gjykatat gjykojnë në bazë të Kushtetutës, ligjeve dhe marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën.

Sipas pikës 1 të Amendamentit XXVII të Kushtetutës, gjykatësi nuk mund të thirret në përgjegjësi penale për mendimet e shprehura dhe vendimet e marra gjatë miratimit të vendimeve gjyqësore.

Me Amendamentin XXX të Kushtetutës, i cili zëvendëson paragrafin 2 të nenit 106, Prokuroria Publike funksionet e saj i kryen në bazë të Kushtetutës dhe ligjeve dhe marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën.

Sipas nenit 11 të Ligjit për Gjykatat, gjykatësi vendos në mënyrë të paanshme duke zbatuar ligjin bazuar në vlerësimin e lirë të provave apo dëshmive. Ndalohet çdo formë ndikimi në pavarësinë, paanshmërinë dhe autonominë e gjykatësit në kryerjen e funksionit të tij/saj gjyqësor mbi çdo bazë dhe nga çdo subjekt.

Në pajtim me nenin 7, paragrafët 1 dhe 3 të Ligjit për Prokurorinë Publike, prokurori publik e kryen funksionin e tij në mënyrë të ligjshme, të paanshme dhe objektive, respekton dhe mbron liritë dhe të drejtat e njeriut dhe qytetarit dhe të drejtat e personave të tjerë juridikë dhe në kuadër të kompetencave të tij, shqetësimet për efikasitetin e ndjekjes penale. Askush nuk mund të ndikojë në kryerjen e ligjshme, të paanshme dhe objektive të funksionit të prokurorisë publike.

Neni 70 paragrafi 1 i të njëjtit ligj përcakton se prokurori publik nuk mund të paraburgoset ose të thirret në përgjegjësi për veprimin e ndërmarrë, mendimin e shprehur ose vendimin e marrë, përveç nëse prokurori publik kryen vepër penale gjatë kryerjes së funksionit të tij.

Nga dispozitat e lartpërmendura kushtetuese dhe ligjore del qartë se statusi i gjykatave dhe i prokurorisë publike përcaktohet me vetë Kushtetutën. Gjyqkatësit dhe prokurorët publikë i kryejnë funksionet e tyre në mënyrë të paanshme dhe objektive duke zbatuar ligjin bazuar në vlerësimin e lirë të provave dhe ndalohet çdo ndikim në pavarësinë, paanshmërinë, autonominë dhe objektivitetin në kryerjen e funksioneve të tyre. Ata i kryejnë funksionet e tyre në bazë dhe në kuadër të Kushtetutës dhe ligjeve e marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën dhe nuk mund të mbajnë përgjegjësi për mendimet e shprehura, veprimet e ndërmarra dhe vendimet e marra në procesin e vendimmarrjes.

Dispozita e kontestuar e nenit 76 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Gjykatat përcaktohen kushtet në të cilat gjykatësi mund të shkarkohet nga detyra gjyqësore, ku, ndër të tjera, paragrafi 1 pika 7 e të njëjtit nen parashikon “me dashje dhe në mënyrë të pajustifikueshme ka bërë një gabim të madh profesional, por interpretimi i ndryshëm i ligjit dhe i fakteve nuk mund të përbëjë bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së gjykatësit”. Ky status i gjykatësve, përveç kësaj dispozite të kontestuar, është përcaktuar edhe me Kushtetutë, gjegjësisht gjykatësi nuk mund të mbajë përgjegjësi penale për mendimin e shprehur dhe vendimmarrjen gjatë marrjes së vendimeve gjyqësore.

Në përputhje me dispozitën e parashikuar në nenin 76 të ligjit, gjykatësi i nënshtrohet përgjegjësisë disiplinore për shkelje të rëndë disiplinore që e bën të papërshtatshëm për të kryer funksionin gjyqësor, si dhe përgjigjet për kryerjen joprofesionale dhe të pakujdesshme të funksionit gjyqësor, që përbëjnë bazë për shkarkimin e gjykatësit. Për shkeljen disiplinore të kryer nga gjykatësi vendos Këshilli Gjyqësor i Republikës së Maqedonisë së Veriut, i cili ndër të tjera ka kompetencë për zgjedhjen dhe shkarkimin e gjykatësve.

Dispozita kontestuese e nenit 91, alineja 6 e Ligjit për Prokurorinë Publike është identike në përmbajtje me nenin 76 të Ligjit për ndryshimin e Ligjit për Gjykatat dhe rregullon kushtet në të cilat prokurori publik mund të shkarkohet nga detyra e tij, pas kryerjes së një shkeljeje të rëndë disiplinore, ndër kushtet e tjera në pikën 6 të të njëjtit nen, parashikohet se gabimi i madh profesional me dashje dhe në mënyrë të pajustifikuar është një nga kushtet e largimit nga puna, por në të njëjtën kohë, interpretime të ndryshme të ligjit dhe fakteve nuk mund të përbëjë bazë për përcaktimin e përgjegjësisë së prokurorit publik. Këshilli i Prokurorëve Publik, i cili i zgjedhë dhe i shkarkon prokurorët publikë, është përgjegjës për efikasitetin e punës së prokurorëve publikë, përkatësisht për përcaktimin e punës joprofesionale dhe të pakujdesshme të prokurorisë publike.

Parimi i sundimit të së drejtës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, i përcaktuar në nenin 8, paragrafin 1 alinenë 3, të Kushtetutës, nënkupton se në rendin juridik duhet të ekzistojnë vetëm norma të qarta, të sakta dhe si të tilla do të sigurojnë siguri juridike për qytetarët.

Nga analiza e dispozitave ligjore në pjesët e kontestuara, rezulton se ligjvënësi ka rregulluar në mënyrë të saktë dhe të qartë pavarësinë dhe autonominë në veprimet e gjykatësve dhe prokurorëve publikë në interpretimin e ligjit dhe fakteve të vërtetuara në çdo rast individual, varësisht nga provat materiale, në bazë të Kushtetutës, ligjeve, marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën, duhet të bazohen në parimin e sigurisë juridike, i cili, veç të tjerash, garanton njëfarë stabiliteti në situata juridike dhe jo në kuadrin e interpretimit uniform dhe zbatimin e ligjit, i cili është në interes të lirive dhe të drejtave themelore të personit dhe qytetarit, pasi çdo ngjarje juridike ka specifikat dhe karakteristikat e veta që duhen vlerësuar dhe në asnjë rast nuk mund të barazohet një ngjarje juridike me një tjetër, siç parashtruesi i iniciativës.

Aq më tepër që përcaktimi kushtetues për pavarësinë dhe autonominë e gjykatave, i cili shprehet drejtpërdrejt përmes parimit të bindjes së lirë gjyqësore, nënkupton që gjatë marrjes së vendimeve, gjykatësit vendosin në bazë të provave dhe fakteve, duke vlerësuar çdo pjesë të provave veçmas dhe të gjitha së bashku dhe në përputhje me bindjen e tyre gjyqësore, vendimin e saj e mbështet në faktet vendimtare, por jo në vendimet gjyqësore të dhëna nga gjykatat hierarkike më të larta, të cilat janë miratuar në disa raste të ngjashme. Qëllimi i ligjvënësit në pjesët e diskutueshme të dispozitave ishte që gjykatësi të bazojë vendimin e tij gjyqësor në ligjet materiale dhe parimin e vlerësimit të lirë të provave që dispononte, duke i dhënë liri në interpretimin e ligjit dhe fakteve që ai vërtetoi si bazën thelbësore të vendimit, përkatësisht lirinë në interpretimin e ligjit dhe fakteve nga prokurorët publikë gjatë marrjes së vendimit të prokurorisë publike.

Garantimi i pavarësisë nënkupton vlerësimin e lirë të provave, pavarësinë e gjykatësve dhe prokurorëve publikë në vendimmarrje dhe vendimmarrje ekskluzivisht në bazë të Kushtetutës, ligjeve, marrëveshjeve ndërkombëtare të ratifikuara në përputhje me Kushtetutën dhe parimet e përgjithshme juridike, dhe jo në bazë të praktikës gjyqësore në objekte të rastit.

Në vendet ku zbatohet koncepti i së drejtës zakonore, vendimet e gjykatave më të larta shërbejnë si precedent në të gjitha kontestet e mëvonshme të një natyre identike, që do të thotë se vendimet e marra më parë janë të detyrueshme dhe konsiderohen si burim i ligjit.

Parimi i vlerësimit të lirë të provave buron nga teoria e vlerësimit të lirë të provave, sipas së cilës gjykatësi ia nënshtron faktet që duhet të shërbejnë si bazë materiale për vendimin në analizë logjike dhe psikologjike dhe në varësi të përshtypjes subjektive, ai ose ajo i merr, bazuar në analizën, për secilën provë veç e veç dhe në korrelacion me provat e tjera, gjykatësi vlerëson dhe arrin në përfundimin se cilës provë t’i besojë dhe cilës jo, përkatësisht gjykatësi lirisht dhe në mënyrë të pavarur vlerëson dhe vendos se cilat prova do t’i marrë si të rëndësishme me qëllim të përcaktimit të gjendjes faktike.

E kundërta me teorinë e vlerësimit të lirë të provave është teoria e teorisë juridike ose formale të provave, sipas së cilës vlerësimi i të gjitha provave bëhet sipas rregullave të përcaktuara paraprakisht me ligj, përkatësisht ligji përcakton se cilat prova duhet të të jenë të pranishme që një fakt të konsiderohet i vërtetuar, përkatësisht i vërtetë, që do të thotë se mjetet provuese të përdorura për vërtetimin e fakteve janë të paracaktuara me ligj, si dhe përcaktohet edhe vlera provuese e secilës provë.

Sipas teorisë së vlerësimit të lirë të provave, e pranuar në sistemin tonë legjislativ dhe ligjor, ligji nuk kërkon që gjykatësit të japin llogari për mënyrën se si e kanë formuar bindjen e tyre dhe as nuk parashikon rregulla sipas të cilave ata duhet të përcaktojnë plotësinë dhe mjaftueshmërinë e një prove. Thelbi i vlerësimit të lirë të provave qëndron në të drejtën e gjykatës për të vlerësuar (mos)ekzistencën e fakteve sipas bindjes së saj dhe një vlerësim i tillë nuk kufizohet apo kufizohet nga rregulla të veçanta formale të provave.

Prandaj, Gjykata vlerëson se pretendimet në iniciativë se duhet të ketë përgjegjësi subjektive për interpretimin e ndryshëm të ligjit dhe fakteve nga gjykatësit dhe prokurorët publikë janë të papranueshme. Kjo është veçanërisht e vërtetë pasi normat në seksionin në të cilin ato kundërshtohen janë rregulla të qarta dhe të formuluara saktësisht që nuk lënë hapësirë për interpretime të ndryshme nga organet që i zbatojnë dhe nuk krijojnë paqartësi.

Ekziston një bazë themelore kushtetuese dhe ligjore mbi të cilën bazohet funksionaliteti dhe pavarësia thelbësore e gjyqësorit dhe prokurorisë. Këto synime strategjike udhëhiqen nga parimet dhe vlerat thelbësore dhe standardet e pranuara përgjithësisht ndërkombëtare mbi të cilat duhet të bazohet një sistem ligjor modern i bazuar në pavarësinë dhe paanshmërinë, cilësinë, llogaridhënien dhe efikasitetin.

Lidhur me pretendimet për moszbatim të drejtë të së drejtës materiale, ligjvënësi ka parashikuar që mjeti juridik i duhur të vendoset nga një gjykatë apo prokurori menjëherë më e lartë dhe këto nuk janë pretendime për çështje kushtetueso-gjyqësore.

Nga analiza rezultoi se pjesët e kontestuara të dispozitave janë mjaft të qarta, të sakta dhe të kuptueshme dhe si të tilla sigurojnë siguri juridike dhe barazi për qytetarët, prandaj Gjykata vlerëson se zgjidhjet ligjore të kontestuara nuk mund të shkaktojnë konfuzion dhe pasiguri juridike për qytetarët lidhur me zbatimin e tyre dhe si të tilla nuk nënkuptojnë shkelje të parimit kushtetues të sundimit të së drejtës nga neni 8, paragrafi 1, alinetë 1 dhe 3 të Kushtetutës.

IV

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska