У.бр.37/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.37/2023
Скопје, 23.04.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 23 април 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА Одлуката за утврдување на цените на комуналните услуги во делот на собирање, транспортирање и отстранување на комуналниот отпад бр. 0202-415/1 од 20.10.2022 година донесена од страна на Управниот одбор на ЈКП „Комуналец“.

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија во врска со иницијативата на Владимир Гилев од Свети Николе, со Решението У.бр.37/2023 од 10.01.2024 година поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на Одлуката означена во точката 1 од ова решение, бидејќи основано се постави прашањето за нејзината согласност со Уставот и законите.

На седницата Судот утврди дека врз основа на член 15 од Статутот на ЈКП „Комуналец“ Свети Николе, член 19 од Законот за јавни претпријатија („Службен весник на Република Македонија“ број 38/1996, 6/2002, 40/2003, 49/2006, 22/2007, 83/2009, 97/2010, 6/2012, 41/2014, 138/2014, 25/2015, 61/2015, 38/2016, 64/2018, 35/2019, 275/2019) и член 15 став 2 точка 7 од Статутот на ЈКП „Комуналец“ Свети Николе, Управниот одбор на ЈКП „Комуналец“ Свети Николе на седница одржана на ден 20.10.2022 година ја донел Одлуката за утврдување на цените на комуналните услуги во делот на собирање, транспортирање и отстранување на комунален отпад.

Во точката 1 од Одлуката се утврдени цените на дел од комуналните услуги во делот на собирањето на комуналниот отпад и тоа потточка 1 се однесува на цените на горенаведените комунални услуги за домаќинствата, додека потточка 2 се однесува на правните и физичките лица.

Во точката 2 се утврдени цените за вонредно изнесување на отпад без екипа, вонредно изнесување на отпад со екипа од двајца утоварачи и користење депонија.

Во точката 3 се наведува дека цените се утврдени без ДДВ.

Точката 4 предвидува дека со влегување во сила на оваа одлука престануваат да важат Одлуката за утврдување на цените на дел од комуналните услуги во делот на собирањето, изнесувањето и отстранувањето на отпадот бр. 0204-172/4 од 20.07.2009 година и Одлуката за утврдување на цената кај правните лица за административни згради, хали и магацини и воведување нова ставка бр. 0204-294/4 од 07.07.2016 година.

Во точката 5 е регулирано дека оваа одлука влегува во сила и ќе се применува од денот на добивање согласност од Советот на Општина Свети Николе.

III

Согласно со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Според член 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Според член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 14 од Деловникот на Уставниот суд, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување на уставноста на закон, односно уставноста и законитоста на пропис или друг општ акт. При испитувањето на уставноста на закон, односно уставноста и законитоста на пропис или друг општ акт, Уставниот суд може да ја оценува уставноста и законитоста и на одредбите од прописот или другиот општ акт што не се оспорени со иницијативата.

Согласно со член 22 став 1 точка 4 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр. 05/2002), меѓу другото, општините се надлежни за комуналните дејности кои опфаќаат: снабдување со вода за пиење; испорака на технолошката вода; одведување и пречистување на отпадните води; јавно осветлување; одведување и третман на атмосферските води; одржување на јавна чистота; собирање, транспортирање и постапување со комуналниот цврст и технолошки отпад итн.

Во член 36 став 1 точка 15 од истиот закон, се пропишува дека советот на општината врши и други работи утврдени со закон.

Согласно член 14 став 1 од Законот за комунални дејности („Службен весник на Република Македонија“ бр. 95/2012; 163/2013; 42/2014; 44/2015; 147/2015; 31/2016; 64/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 302/2020) комуналните услуги се делат на услуги за задоволување на индивидуалната потрошувачка и услуги за задоволување на заедничката потрошувачка. Во став 2 од истиот член се наведува дека во услуги за задоволување на индивидуалната потрошувачка спаѓаат: обработка и снабдување со вода за пиење; обработка и испорака на технолошка вода; одведување и пречистување на отпадни води; превоз на патници во патниот сообраќај; собирање и транспортирање на комунален отпад; изградба и одржување на гробните места; користење на продажно место на отворени и затворени пазари; чистење на оџаци и опрема за одведување на чад; отстранување на хаварисани возила; одржување на септички јами; испорака на гас до мерен инструмент на корисник и испорака на топлотна енергија до мерниот инструмент на корисникот.

Согласно со член 24 од Законот за комунални дејности надоместокот за користење на комуналните услуги од индивидуалната комунална потрошувачка од член 14 став 1 од овој закон се пресметува во мерни единици, и тоа: снабдување и испорака на вода за пиење во денари по метри кубни; снабдување и испорака на технолошка вода во денари по метар кубен; одведување и прочистување на отпадни води во денари по метри кубни; општински превоз на патници во патниот сообраќај, во денари по патник; снабдување со топлотна енергија во џули/м2/м3; снабдување и испорака на гас во денари по нормален м3; собирање и транспортирање на комунален отпад во денари по м2/кг/паушал или во денари по м3 по член на домаќинство; одржување и користење на пазари на големо и мало, по продажно место, во денари/површина и чистење на оџаци, во денари по м/ф.

При оцена на наводите во доставената иницијатива во однос на оспорената одлука која е објавена во „Службен гласник на Општина Свето Николе“ број 13 од 27.10.2022 година, Судот утврди дека нејзиното донесување и објавување е услов за Одлуката за утврдување на цените на комуналните услуги во делот на собирање, транспортирање и отстранување на комуналниот отпад бр. 0202-415/1 од 20.10.2022 година, донесена од страна на Управниот одбор на ЈКП „Комуналец“, да произведе правно дејство.

Дополнително, при уставно-судската анализа Судот оцени дека Одлуката за утврдување на цените на комуналните услуги во делот на собирање, транспортирање и отстранување на комуналниот отпад бр. 0202-415/1 од 20.10.2022 година донесена од страна на Управниот одбор на ЈКП „Комуналец“ може да се проблематизира во однос на нејзината уставност и законитост.

Во услови кога член 24 алинеја 7 од Законот за комунални дејности, е јасен и прецизен и предвидува дека надоместокот за користење на комуналните услуги од индивидуалната комунална потрошувачка, конкретно за собирање и транспортирање на комунален отпад се пресметува во мерни единици и тоa во денари по м2/кг/паушал или во денари по м3 по член на домаќинство, а во конкретната одлука на ЈКП „Комуналец“ надоместокот е претставен само како цена во денари за метар квадратен за домаќинство. Со таквото постапување, претпријатието, во конкретниот случај, на нејасен и непрецизен начин утврдило тарифа која се однесува на домаќинство независно од неговите членови, односно цената е иста за семејства со различен број на членови. Со тоа ЈКП „Комуналец“ ги пречекорил своите законски овластувања, принципот на супрематија во правниот поредок и правната сигурност на граѓаните како фундаментален принцип на темелната вредност – владеење на правото во уставниот поредок.

Од овие причини Судот оцени дека во конкретниот случај Одлуката за утврдување на цените на комуналните услуги во делот на собирање, транспортирање и отстранување на комуналниот отпад бр. 0202-415/1 од 20.10.2022 година донесена од страна на Управниот одбор на ЈКП „Комуналец“, не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 од Уставот и член 24 од Законот за комунални дејности.

Поради наведените причини, Судот донесе одлука да ја укине Одлуката за утврдување на цените на комуналните услуги во делот на собирање, транспортирање и отстранување на комуналниот отпад бр. 0202-415/1 од 20.10.2022 година донесена од страна на Управниот одбор на ЈКП „Комуналец“, како спротивна на член 8 став 1 алинеи 1 и 6 и член 30 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr. 37/2023
Shkup, 23.04.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 23 prill 2024, miratoi

V E N D I M

1. SHFUQIZOHET Vendimi për përcaktimin e çmimeve të shërbimeve komunale në pjesën e grumbullimit, transportit dhe largimit të mbeturinave komunale nr. 0202-415/1 të datës 20.10.2022 miratuar nga Këshilli Drejtues i NPK “Komunalec”.

2. Ky vendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në lidhje me iniciativën e Vlladimir Gilev nga Sveti Nikolla, me Aktvendimin U.nr. 37/2023 të datës 10.01.2024 inicioi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Vendimit të shënuar në pikën 1 të këtij aktvendimi, pasi me të drejtë u shtrua çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën dhe ligjet.

Gjykata në seancë konstatoi se në bazë të nenit 15 të Statutit të NPK “Komunalec” Sveti Nikollë, nenit 19 të Ligjit për ndërmarrjet publike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 38/1996, 6/2002, 40/2003, 49/2006, 22/2007, 83/2009, 97/2010, 6/2012, 41/2014, 138/2014, 25/2015, 61/2015, 38/2016, 64/2018, 35/2019, 275/2019) dhe nenit 15 paragrafi 2 pika 7 e Statutit të NPK “Komunalec” Sveti Nikollë, Këshilli Drejtues i NPK “Komunalec” Sveti Nikollë në seancën e mbajtur më 20.10.2022, e ka miratuar Vendimin për përcaktimin e çmimeve të shërbimeve komunale në fushën e grumbullimit, transportit dhe deponimit të mbeturinave komunale.

Në pikën 1 të Vendimit janë përcaktuar çmimet e një pjese të shërbimeve edhe atë nënpika 1 ka të bëjë me çmimet e shërbimeve komunale të mësipërme për amvisëritë, ndërsa nënpika 2 ka të bëjë me personat juridikë dhe fizikë.

Në pikën 2, përcaktohen çmimet për heqjen emergjente të mbetjeve pa ekuipazh, largimin emergjent të mbetjeve me ekip prej dy ngarkues dhe përdorimin e deponisë.

Në pikën 3 thuhet se çmimet janë përcaktuar pa TVSH.

Në pikën 4 përcaktohet se me hyrjen në fuqi të këtij vendimi pushon së vlejturi Vendimi për përcaktimin e çmimeve të një pjese të shërbimeve komunale në pjesën e grumbullimit, largimit dhe deponimit të mbetjeve nr. 0204-172/4 të 20.07.2009 dhe Vendimi për përcaktimin e çmimit për personat juridikë për objektet administrative, sallat dhe depot dhe futjen e një zëri të ri nr. 0204-294/4 nga 07.07.2016.

Në pikën 5, rregullohet se ky vendim hyn në fuqi dhe do të zbatohet nga dita e marrjes së pëlqimit nga Këshilli i Komunës së Sveti Nikollës.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i së drejtës është një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutë dhe ligjin. Secili e ka për detyrë ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 110 alineja 2 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 14 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulloreje ose akti tjetër të përgjithshëm. Gjykata Kushtetuese me rastin e shqyrtimit të kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulloreje ose akti tjetër të përgjithshëm, mund ta vlerësojë kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e dispozitave të rregullores ose aktit tjetër të përgjithshëm që nuk kontestohen me iniciativën.

Sipas nenit 22 paragrafi 1 pika 4 e Ligjit për Vetëqeverisje Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 05/2002), ndër të tjera, komunat janë përgjegjëse për aktivitetet komunale që përfshijnë: furnizimin me ujë të pijshëm; dërgimin e ujit teknologjik; largimin dhe pastrimin e ujërave të zeza; ndriçimin publik; largimin dhe trajtimin e ujërave atmosferike; mirëmbajtjen e pastërtisë publike; grumbullimin, transportimin dhe trajtimin e mbeturinave të ngurta dhe teknologjike komunale etj.

Në nenin 36 paragrafi 1 pika 15 e të njëjtit ligj, parashikohet se këshilli i komunës kryen edhe punë të tjera të përcaktuara me ligj.

Në bazë të nenit 14 paragrafi 1 i Ligjit për punët komunale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 95/2012; 163/2013; 42/2014; 44/2015; 147/2015; 31/2016; 64/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 302/2020) shërbimet komunale ndahen në shërbime për kënaqjen e konsumit individual dhe shërbime për kënaqjen e konsumit të përbashkët. Në paragrafin 2 të të njëjtit nen thuhet se shërbimet për përmbushjen e konsumit individual përfshijnë: trajtimin dhe furnizimin me ujë të pijshëm; përpunimin dhe shpërndarjen e ujit teknologjik; largimin dhe pastrimin e ujërave të zeza; transportin e udhëtarëve në komunikacionin rrugor; grumbullimin dhe transportimin e mbeturinave komunale; ndërtimin dhe mirëmbajtjen e varreve; përdorimin e një pike shitjeje në tregje të hapura dhe të mbyllura; pastrimin e oxhaqeve dhe pajisjeve për largimin e tymit; heqjen e automjeteve në avari; mirëmbajtjen e gropave septike; dërgimin e gazit në instrumentin matës të përdoruesit dhe dërgimin e energjisë termike në instrumentin matës të përdoruesit.

Në bazë të nenit 24 të Ligjit për veprimtari komunale, kompensimi për shfrytëzimin e shërbimeve komunale nga konsumi individual komunal nga neni 14 paragrafi 1 i këtij ligji llogaritet në njësi matëse, përkatësisht: furnizimi dhe dërgimi i ujit të pijshëm në denarë për metër kub; furnizimi dhe dërgimi i ujit teknologjik në denarë për metër kub; largimi dhe pastrimi i ujërave të zeza në denarë për metër kub; transporti komunal i udhëtarëve në komunikacionin rrugor, në denarë për pasagjer; furnizimi me energji termike në xhul/m2/m3; furnizimi dhe dërgimi i gazit në denarë për m3 normal; grumbullimi dhe transportimi i mbeturinave komunale në denarë për m2/kg/paushall ose në denarë për m3 për anëtar të amvisërisë; mirëmbajtja dhe shfrytëzimi i tregjeve me shumicë dhe pakicë, për pikë shitjeje, në denarë/sipërfaqe dhe pastrimi i oxhaqeve, në denarë për m/f.

Gjykata me rastin e vlerësimit të pretendimeve në iniciativën e paraqitur në lidhje me vendimin e kontestuar të botuar në “Fletoren Zyrtare të Komunës së Shën Nikollës” numër 13, më datë 27.10.2022, ka konstatuar se miratimi dhe publikimi i tij është kusht për Vendimin për përcaktimin e çmimeve të shërbimeve komunale në pjesën e grumbullimit, transportit dhe deponimit të mbetjeve komunale nr. 0202-415/1 të datës 20.10.2022, miratuar nga Këshilli Drejtues i NPK “Komunalec”, për të prodhuar veprime juridike.

Gjithashtu, gjatë analizës kushtetuese-gjyqësore, Gjykata vlerësoi se Vendimi për përcaktimin e çmimeve të shërbimeve komunale në pjesën e grumbullimit, transportit dhe deponimit të mbetjeve komunale nr. 0202-415/1 të datës 20.10.2022 i miratuar nga Këshilli Drejtues i NPK “Komunalec” mund të vihet në pikëpyetje për nga kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e tij.

Në kushtet kur neni 24 paragrafi 7 i Ligjit për veprimtaritë komunale është i qartë dhe i saktë dhe përcakton se tarifa për shfrytëzimin e shërbimeve komunale nga konsumi individual komunal, konkretisht për grumbullimin dhe transportimin e mbetjeve komunale, llogaritet në njësi matëse dhe se është në denarë për m2/kg/paushall ose në denarë për m3 për amvisëri, në vendimin konkret të NPK “Komunalec” kompensimi është paraqitur vetëm si çmim në denarë për metër katror për një amvisëri. Me një veprim të tillë, kompania në rastin konkret ka përcaktuar në mënyrë të paqartë dhe të pasaktë një tarifë që i referohet një amvisërie pavarësisht nga anëtarët e saj, përkatësisht çmimi është i njëjtë për një familje me numër të ndryshëm anëtarësh. Me këtë, NPK “Komunalec” i ka vënë në pikëpyetje kompetencat e saj ligjore, parimin e supremacisë në rendin juridik dhe sigurinë juridike të qytetarëve si parim themelor i vlerës themelore të sundimit të së drejtës në rendin kushtetues.

Për këto arsye, Gjykata vlerësoi se në rastin konkret Vendimi për përcaktimin e çmimeve të shërbimeve komunale në fushën e grumbullimit, transportit dhe deponimit të mbetjeve komunale nr. 0202-415/1 të datës 20.10.2022 të miratuar nga Këshilli Drejtues i NPK “Komunalec”, nuk është në pajtim me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3, nenin 51 të Kushtetutës dhe nenin 24 të Ligjit për veprimtaritë komunale.

Për arsyet e cekura, Gjykata ka marrë vendim për anulimin e Vendimit për përcaktimin e çmimeve të shërbimeve komunale në seksionin e grumbullimit, transportit dhe deponimit të mbeturinave komunale nr. 0202-415/1 të datës 20.10.2022 të miratuar nga Këshilli Drejtues i NPK “Komunalec”, në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 1 dhe 6 dhe nenin 30 të Kushtetutës.

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska