У.бр.103/2022 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.103/2022
Скопје, 14.02.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021) на седницата одржана на 14 февруари 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 78-г од Законот за градење („Службен весник на Република Македонија“ бр.130/2009, 124/2010, 18/2011, 36/2011, 54/2011, 13/2012, 144/2012, 25/2013, 79/2013, 137/2013, 163/2013, 27/2014, 28/2014, 42/2014, 115/2014, 149/2014, 187/2014, 44/2015, 129/2015, 217/2015, 226/2015, 30/2016, 31/2016, 39/2016, 71/2016, 132/2016, 35/2018, 64/2018 и 168/5018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.244/2019, 18/2020, 279/2020, 227/2022, 111/2023 и 115/2023).

2. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Даниел Георгиевски од Скопје, до Судот достави иницијатива со која ја оспорува уставноста на член 78-г од Законот за градење.

Според наводите на подносителот на иницијативата, со оспорениот член се повредени член 8 став 1 алинеја 3, член 9, член 15, член 50 и член 55 став 2 од Уставот на Република Северна Македонија.

Во наводите на иницијативата, се наведува дека оспорениот член е спротивен на горенаведените уставни одредби бидејќи се нарушува принципот на владеење на правото и принципот на еднаквост пред законите и правото на судската заштита за сите правни и физички лица.

Во иницијативата се наведува дека со оспорениот член се доделуваат ексклузивни права и повластици на оние субјекти што ги прекршуваат законите и го нарушуваат принципот на владеење на правото. Конкретно, оспорениот член е спротивен на член 8 став 1 алинеја 3, член 9, член 15, член 50 и член 55 став 2 од Уставот затоа што обезбедува дополнителни права само за оние субјекти што незаконски изградиле објекти за индустриски градби со класа на намена Г2 (лесна преработувачка и помалку загадувачка индустрија) кој не е ни објект од јавен интерес за да се прават исклучоци.

Понатаму, според подносителот на иницијативата, нарушување на принципот на владеење на правото има во делот од оспорениот член кој го става извештајот од надзорен инженер за извршен технички преглед во кој е констатирано дека дивоизградената градба може да се употребува над управните акти на надлежните државни органи кои издаваат одобренија за градење и одобренија за употреба во постапката за издавање на одобрение за градење и употреба.

Во наводите на иницијативата се наведува дека со оспорениот член се заобиколува целокупната законска постапка пропишана со член 59 од Законот за градење кој се однесува на постапка за издавање одобрение за градење и член 87 во кој е уредена постапката за одобрение за употреба која се применува и важи за сите правни и физички лица. На тој начин, оние субјекти коишто изградиле објекти без одобрение за градење се доведуваат во повластена положба над останатите субјекти коишто изградиле објекти (или се во постапка за добивање) со одобрение за градење согласно со Законот.

На крајот, подносителот наведува дека со оспорениот член се дерогира правото на судска заштита на заинтересираните лица (соседи) да изјават жалба и да поведат управен спор против нелегално изграден објект чиешто одобрение за градење не станало правосилно според член 65 и член 65-а од Законот на градење, што е спротивно на член 15 и член 50 од Уставот.

Според горенаведеното, се предлага Уставниот суд да донесе одлука со која ќе го поништи оспорениот член од Законот за градење и воедно, според член 27 од Деловникот на Уставниот суд, Судот да донесе решение со кое ќе се запрат сите постапки и преземени дејствија во врска со примената на оспорениот член 78-г од Законот за градење, со што ќе се спречи настанување на штетни и тешко отстранливи последици по јавниот интерес. Исто така, со иницијативата се бара, Уставниот суд да ги поништи и сите акти на надлежните државни органи донесени врз основа на член 78-г од Законот за градење.

На седницата Судот утврди дека во член 78-г став 1 се предвидува дека за индустриски градби со намена Г2 (лесна преработувачка и помалку загадувачка индустрија) и делови на овие градби, кои се изградени без одобрение за градење, може да се издаде одобрение за градење доколку истите се изградени во согласност со параметрите од важечки урбанистички план или друга важечка планска документација и е изработен извештај за извршен технички преглед од надзорен инженер во кој е констатирано дека градбата може да се употребува. Во став 2 е предвидено дека за добивање одобрение за градење за градбите од ставот (1) на овој член, се доставува барање до надлежниот орган од членот 58 од овој закон, кон кое се приложува документацијата утврденa во членот 59 од овој закон како и извештај за извршен технички преглед од ставот (6) на овој член во кој е констатирано дека градбата може да се употребува. Според став 3, постапката за добивање одобрение за градење за градбите од ставот (1) на овој член се спроведува согласно со членот 59 од овој закон. Согласно со став 4, имотно-правните односи за градежната парцела на која се изградени градбите од ставот (1) на овој член треба да се целосно регулирани. Според став 5, висината на надоместокот за уредување градежно земјиште за градбите од ставот (1) на овој член е двојно повисока од надоместокот за уредување градежно земјиште за овие градби, кој е утврден од единиците на локалната самоуправа, односно единиците на локалната самоуправа во Градот Скопје. Во став 6 е предвидено дека за градбите од ставот (1) на овој член, се врши технички преглед од надзорен инженер со овластување А или овластување Б за вршење надзор над изградбата на градби, по што истиот изработува извештај за извршен технички преглед со кој се констатира дали градбата може да се употребува. Според став 7, при вршењето технички преглед надзорниот инженер утврдува дали градбата е изградена согласно со основниот проект, дали има одредени недостатоци кои мора да бидат отстранети, дали има одредени недостатоци кои ги нарушуваат основните барања на градбата кои се однесуваат на механичката отпорност, стабилност и сеизмичка заштита поради кои градбата не може да се употребува и во зависност од утврдената фактичка состојба констатира дали градбата може да се употребува. Согласно со став 8, градбите од ставот (1) на овој член се запишуваат во јавната книга за недвижности по поднесено барање од надлежниот орган од членот 58 од овој закон кој го издал одобрението за градење, кон кое се доставува одобрението за градење, основниот проект, извештај за извршен технички преглед од надзорен инженер во кој е констатирано дека градбата може да се употребува, геодетски елаборат од извршен премер на објектот и доказ за платени трошоци за запишување на објектот во јавната книга на недвижности од страна на барателот. Според став 9, сопственикот на градбата од ставот (1) на овој член за која е издадено одобрение за градење, е должен во рок од една година од денот на правосилноста на одобрението за градење, на кровната конструкција на објектот да постави фотонапонска електроцентрала согласно со одредбите од овој закон, во спротивно надлежниот орган од членот 58 од овој закон кој го издал одобрението за градење донесува акт за ништовност на одобрението за градење, кој се доставува до органот надлежен за водење на јавната книга за запишување на правата на недвижностите и истиот е основ за бришење на сите прибележувања, предбележувања и запишувања поврзани со недвижноста и согласно став 10, формата и содржината на извештајот за извршен технички преглед од надзорен инженер за градбите од ставот (1) на овој член ги пропишува министерот кој раководи со органот на државна управа надлежен за вршење на работите од областа на уредување на просторот.

III

Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во член 9 од Уставот е уредено дека граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Според Амандманот XXI од Уставот со кој се заменува член 15 од Уставот, се гарантира правото на жалба против одлуки донесени во постапка во прв степен пред суд.

Правото на жалба или друг вид на правна заштита против поединечни правни акти донесени во постапка во прв степен пред орган на државната управа или организација и друг орган што врши јавни овластувања се уредува со закон.

Со член 50 од Уставот јасно е утврдено дека секој граѓанин може да се повика на заштита на слободите и правата утврдени со Уставот пред судовите и пред Уставниот суд на Република Северна Македонија во постапка заснована врз начелата на приоритет и итност.

Согласно со член 55 став 2 од Уставот, Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот и презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот.

Според член 110 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот.

Во член 1 од Законот за градење е предвидено дека со овој закон се уредуваат градењето, основните барања на градбата, потребната проектна документација за добивање на одобрение за градење, правата и обврските на учесниците во изградбата, начинот на употреба и одржување на градбата, како и други прашања од значење за градењето.

Во член 3 став 1 од Законот, е предвидено дека секоја градба зависно од намената, треба да ги исполни основните барања за градбата предвидени со параметрите од урбанистичкиот план или државната односно локалната урбанистичка планска документација или проектот за инфраструктура или урбанистичкиот проект за градби од стратешки интерес и други услови пропишани со овој закон и посебните закони. Додека во став 2 е предвидено дека основните барања за градбата се однесуваат на механичка отпорност, стабилност и сеизмичка заштита, заштита од пожар, санитарна и здравствена заштита, заштита на работната и животната средина, заштита од бучава, сигурност во употребувањето, ефикасно користење на енергијата и топлинската заштита, непречен пристап и движење до и во градбата и техничките својства на градежните производи што се користат за изградба.

Со член 57 став 2 од истиот закон се дефинирани градбите од втора категорија, меѓу кои се и индустриските градби.

Во член 58 став 2 од Законот за градење се наведува дека градбите од втора категорија од членот 57 на овој закон се градби од локално значење и одобрение за градење издава градоначалникот на општината, односно градоначалниците на општините во Градот Скопје.

Согласно со член 59 точка 15 од истиот закон, градоначалникот на општината, односно градоначалниците на општините во Градот Скопје како надлежен орган од член 58 на овој закон кој го издал одобрението за градење е должен на инвеститорот да му достави пресметка за плаќање на трошоците за запишување на објектот во јавните книги на недвижности во електронска форма преку информацискиот систем е-одобрение за градење.

Во однос на наводите во иницијативата дека со оспорениот член се дерогира правото на судска заштита на заинтересираните лица лица (соседи), релевантни се членовите 62-а и 65 од Законот за градење.

Според член 62-а од Законот, надлежниот орган што го донел одобрението за градење е должен во рок од три дена од денот на донесувањето на одобрението за градење да ги извести непосредните соседи на градежната парцела за која се донесува одобрението, за издаденото одобрение за градење и дека во рок од 15 дена од денот на издавање на одобрението за градење можат да извршат увид во документацијата. Доколку непосредните соседи не извршат увид и/или не поднесат жалба против одобрението за градење во рок од 15 дена од денот на издавање на одобрението за градење, одобрението за градење станува правосилно. Органот надлежен за водење на јавната книга за запишување на правата на недвижностите е должен да достави податоци за непосредни соседи на градежната парцела за која се донесува одобрение за градење, како и пресметка за трошоците за запишување на објектот во јавните книги за недвижности, во електронска форма, по приемот на барање во електронска форма од надлежниот орган од членот 58 од овој закон.

Со член 65 од истиот закон, во однос на правото на жалба против одобрението за градење издадено од органот на државна управа надлежен за вршење на работите на уредување на просторот, односно Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони односно Министерството за економија, е утврдено дека може да се изјави жалба во рокот определен во член 62-а на овој закон до Државната комисија за одлучување во управна постапка и постапка од работен однос во втор степен, а против одобрението за градење издадено од градоначалникот на општината, односно градоначалникот на Градот Скопје може да се изјави жалба во рокот определен во член 62-а на овој закон до органот на државна управа надлежен за вршење на работите на уредување на просторот. Исто така, жалба може да се изјави против решението за одбивање на барањето за одобрение за градење на органот на државната управа надлежен за работите од областа на уредувањето на просторот, односно Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони односно Министерството за економија, при што е пропишана можноста да се изјави жалба во рок од 15 дена од денот на приемот на решението до Државната комисија за одлучување во управна постапка и постапка од работен однос во втор степен, а против решението за одбивање на барањето за одобрение за градење на градоначалникот на општината, односно градоначалникот на Градот Скопје може да се изјави жалба во рок од 15 дена од денот на приемот на решението до органот на државната управа надлежен за работите од областа на уредувањето на просторот.

Член 65-а во ставовите 1 и 2 предвидува дека инвеститорот може да започне со изградба на градбата врз основа на правосилно одобрение за градење. По исклучок од став 1 на овој член инвеститорот на сопствена одговорност и ризик може да започне со изградба и врз основа на конечно одобрение за градење.

Во глава VII од Зaконот во член 87 се предвидени случаите кога се дава одобрение за употреба за градбите.

Градбата ќе се стави во употреба по издавање на одобрение за употреба за градбите од прва категорија од член 57 на овој закон, по изготвување на извештај за извршен технички преглед од надзорен инженер во кој е констатирано дека градбата може да се стави во употреба за градбите од втора категорија, и за надградбите во случаите од членот 59-ѕ став (1) од овој закон а градбите наменети за индивидуaлно домување со бруто развиена површина до 300 м2 (освен надградбите во случаите од член 59-ѕ став (1) на овој закон) ќе се стават во употреба по давање на изјава заверена кај нотар под полна материјална и кривична одговорност од изведувачот со која ќе потврди дека објектот е изграден во согласност со одбрението за градење и основниот проект или проектот на изведена состојба. Во случаите од членот 59 став (2) алинеја 5 од овој закон, кога градежната парцела е најмалку 90% сопственост на барателот во постапката за одобрение за градење, градбата ќе се стави во употреба по регулирање на имотно правните односи на целата градежна парцела, најдоцна до поднесување на одобрението за употреба односно до подготвување на извештајот за извршен технички преглед од надзорен инженер со доставување на доказот за сопственост за целата градежна парцела согласно со изводот од урбанистички план и геодетскиот елаборат за нумерички податоци до надлежниот орган.

Одобрението за употреба за градбите од прва категорија од членот 57 на овој закон го издава надлежниот орган од членот 58 на овој закон кој го издал одобрението за градење, откако по техничкиот преглед ќе се утврди дека градбата е изградена во согласност со основниот проект или со проектот на изведена состојба доколку се извршени измени во текот на изградбата.

Понатаму, со член 87 ставови 4 и 5 се пропишува дека постапката за издавање одобрение за употреба се спроведува согласно со Законот за општата управна постапка, доколку со овој закон поинаку не е уредено, при што одобрението за употреба на објектот му се издава на инвеститорот врз основа на доказ од јавната книга за запишување на правата на недвижностите – имотен лист со запишано право на сопственост, други стварни права и сите предбелешки и прибелешки или друг доказ за стекнато право на градење согласно со закон. Со ставот 6 од истиот член се утврдува исклучок од став (5) на овој член за линиски инфраструктурни објекти што се државни патишта, локални патишта и улици, водоснабдителни и канализациони системи, железнички пруги, гасоводи, далноводи, продуктоводи, топловоди, нафтоводи, жичари, системи за наводнување и одводнување, магистрални и собирни улици на подрачјето на Градот Скопје, за градбите од стратешки интерес како и хидроцентрали и брани со акумулации, при што е пропишано дека одобрението за употреба на објектот може да му се издаде на инвеститорот, доколку во постапка за експропријација е донесена одлука за воведување во владение на земјиштето согласно со Законот за експропријација.

Со член 87 став 7 е уредено правото на жалба против одобрението за употреба, односно против решението со кое се одбива барањето за издавање одобрение за употреба издадено од органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа на уредувањето на просторот, односно од Дирекцијата за технолошки индустриски развојни зони, односно од Министерството за економија. Утврдено е дека може да се изјави жалба во рок од 15 дена од денот на приемот на одобрението, односно од приемот на решението до Државната комисија за одлучување во управна постапка и постапка од работен однос во втор степен.

Според член 89 став 5 од Законот, за градбите од втора категорија од членот 57 на овој закон и за надградбите во случаите од членот 59-ѕ став (1) од овој закон, техничкиот преглед го врши надзорниот инженер за што изготвува извештај за извршен технички преглед. Извештајот се доставува до општината каде што е изграден објектот заедно со геодетски елаборат од извршен премер на објектот и доказ за платени трошоци за запишување на објектот во јавните книги на недвижности согласно со пресметката од членот 59 став (15) на овој закон.

Наводите на подносителот на иницијативата дека оспорениот член обезбедува дополнителни права и привилегии само за субјектите кои изградиле индустриски објекти со класа на намена Г2 (лесна преработувачка и помалку загадувачка индустрија), кои не се објекти од јавен интерес, со што се заобиколува целокупната постапка за издавање одобрение за градење пропишана со член 59 од Законот и постапката за издавање на одобрение за употреба пропишана со член 87 од Законот, поради што субјектите кои ги изградиле предметните објекти се ставаат во поповолна положба во однос на другите субјекти кои изградиле објекти со одобрение за градење, а се дерогира и правото на судска заштита на заинтересираните лица (соседи), да изјават жалба и да поведат управен спор против нелегално изграден објект чиешто одобрение за градење не станало правосилно согласно со членовите 65 и 65-а од Законот за градење, Судот цени дека се неосновани. Ова од причина што, од содржината на оспорениот член 78-г од Законот за градење, произлегува дека за да се издаде одобрение за градење за индустриски градби со намена Г2 (лесна преработувачка и помалку загадувачка индустрија), како и за делови на овие градби, кои се изградени без одобрение за градење, потребно е истите да се изградени во согласност со важечки урбанистички план или друга важечка планска документација и да биде изготвен извештај за извршен технички преглед од надзорен инженер, во кој е констатирано дека градбата може да се употребува.

Во однос на наводите во иницијативата дека со оспорениот член 78-г од Законот, се заобиколува целокупната законска постапка пропишана со член 59 од Законот за градење кој се однесува на постапка за издавање одобрение за градење, бидејќи субјектите коишто изградиле објекти без одобрение за градење се доведуваат во поповолна положба над останатите субјекти коишто изградиле објекти со одобрение за градење согласно со Законот (или се во постапка за добивање одобрение), Судот цени дека не станува збор за нееднаков третман и положба помеѓу субјекти коишто изградиле објекти со одобрение или без одобрение од причина што, за добивање на одобрение за градење за овие градби се доставува документација и се применува постапка која е предвидена во член 59 од Законот и која се применува за сите видови градби предвидени во член 57 од Законот за кои се издава одобрение за градење. Ова од причина што градбите од член 78-г став 1, треба да ги исполнат истите услови за изградба како и другите градби од овој вид, односно се врши технички преглед од надзорен инженер и се изготвува извештај за технички преглед во кој треба да се констатира дали градбата може да се стави во употреба.

Исто така, од аспект дали е релевантен за уставно-судска оцена Судот имаше предвид дека временскиот период за поднесување барање за добивање одобрение за градење за предметните градби е ограничен, односно согласно со член 9 од Законот за изменување и дополнување на Законот за градење („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.227/22) барање за добивање одобрение за градење за градбите од член 78-г став 1 од овој закон, може да се поднесе во рок од три месеци од денот на влегувањето во сила на овој закон. Оттука, со оглед на тоа дека Законот влегол во сила на 26 октомври 2022 година, произлегува дека предметното барање можело да се поднесе најкасно до 26 јануари 2023 година.

Во однос на наводите на иницијативата дека со оспорениот член има повреда на принципот на владеење на правото кога извештајот за извршен технички преглед на надзорниот инжинер во кој е констатирано дека градбата може да се стави во употреба, се става над управните акти кои ги издаваат надлежните државни органи во постапката за издавање одобрение за градење и одобрение за употреба, Судот го зеде предвид фактот дека во Законот за градење предвидени се два начини на ставање на градбите во употреба во зависност од видот на градбата. Во член 87 став 1 од Законот е утврдено дека градбата ќе се стави во употреба по издавање одобрение за употреба на градбите од прва категорија од член 57 на овој закон, а за градбите од втора категорија по изготвување извештај за извршен технички преглед од надзорен инженер во кој е констатирано дека градбата може да се стави во употреба. Индустриските градби со намена Г2 (лесна преработувачка и помалку загадувачка индустрија) се градби од втора категорија, за кои градби не се издава одобрение за употреба, а согласно со член 89 став 5 од Законот е утврдено дека за градбите од втора категорија од член 57 на овој закон техничкиот преглед го врши надзорниот инженер за што изготвува извештај за извршен технички преглед.

Наводите во иницијативата дека се дерогира правото на судска заштита на заинтересираните лица (соседи) да изјават жалба и да поведат управен спор против нелегално изграден објект чиешто одобрение за градење не станало правосилно согласно со членовите 65 и 65-а од Законот за градење, Судот цени дека се неосновани од причина што за овие градби се издава одобрение за градење согласно член 59 од Законот против кое може да се поднесе жалба согласно член 65 од Законот, и со ниту една одредба од Законот не е исклучена примената на овие одредби во случаите кога се издава одобрение за градење за градбите од член 78-г став 1 од Законот.

Во однос на наводите од иницијативата дека со оспорениот член се доделуваат ексклузивни права и повластици на „оние субјекти што незаконски изградиле објекти“, треба да се има предвид фактот дека со оспорениот член 78-г став 9 од Законот за градење, им се овозможува на сите физички и правни лица кои без одобрение за градење изградиле индустриски градби со намена Г2 (лесна преработувачка и помалку загадувачка индустрија) и делови на овие градби, може да се стекнат со одобрение за градење во истата правна процедура пропишана со овој закон, која се применува за сите видови градби за кои се издава одобрение за градење, со дополнителна обврска да постават фотонапонска електроцентрала на кровната конструкција на објектот, во рок од една година од правосилноста на одобрението за градење, во спротивно надлежниот орган кој го издал одобрението за градење донесува акт за ништовност на одобрението за градење, кој е основ за бришење на сите прибележувања, предбележувања и запишувања поврзани со недвижноста од овој член.

Исто така, треба да се има предвид и фактот дека висината на надоместокот за уредување градежно земјиште комуналии, за градбите од став 1 од оспорениот член 78-г од Законот за градење е двојно поголема од надоместокот за уредување градежно земјиште за овие градби, со што е утврдена и дополнителна обврска за сопственикот на овие градби, согласно со став 5 од оспорениот член од Законот.

Од наведените причини, Судот цени дека се неосновани наводите на иницијативата дека се даваат повластици на субјектите кои изградиле вакви објекти и се заобиколува целокупната законска постапка за добивање на одобрение за градење утврдена со член 59 од Законот за градење, како и постапката за добивање одобрение за употреба утврдена со член 87 од истиот закон, а кои постапки се применуваат за сите физички и правни лица.

Врз основа на горенаведеното, Судот цени дека оспорениот член 78-г од Законот за градење не може да се доведе под сомнение по однос на член 8 став 1 алинеја 3, член 9, член 15, член 50 и член 55 став 2 од Уставот на Република Северна Македонија.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

Издвоено мислење по предметот У.бр.103/2022

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.103/2022
Shkup, 14.02.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska – Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 14 shkurt 2024, miratoi

A K T V E N D I M

1. NUK INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 78-ç të Ligjit për Ndërtim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 130/2009, 124/2010, 18/2011, 36/2011, 54/2011, 13/2012, 144/2012, 25/2013, 79/2013, 137/2013, 163/2013, 27/2014, 28/2014, 42/2014, 115/2014, 149/2014, 187/2014, 44/2015, 129/2015, 217/2015, 226/2015, 30/2016, 31/2016, 39/2016, 71/2016, 132/2016, 35/2018, 64/2018 dhe 168/5018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 244/2019, 18/2020, 279/2020, 227/2022, 111/2023 dhe 115/2023).

2. Ky aktvendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Daniell Georgievski nga Shkupi, Gjykatës i parashtroi iniciativë me të cilën kontestohet kushtetutshmëria e nenit 78-ç të Ligjit për Ndërtim.

Sipas pretendimeve të parashtruesit të iniciativës, me nenin e kontestuar janë shkelur neni 8 paragrafi 1 alineja 3, neni 9, neni 15, neni 50 dhe neni 55 paragrafi 2 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në pretendimet e iniciativës thuhet se neni i kontestuar është në kundërshtim me dispozitat e mësipërme kushtetuese sepse e cenon parimin e sundimit të së drejtës dhe parimin e barazisë para ligjeve dhe të drejtën e mbrojtjes gjyqësore për të gjithë personat juridikë dhe fizikë.

Në nismë thuhet se neni i kontestuar u jep të drejta dhe privilegje ekskluzive atyre subjekteve që i shkelin ligjet dhe e shkelin parimin e sundimit të ligjit. Në veçanti, neni i kontestuar është në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 1 paragrafin 3, nenin 9, nenin 15, nenin 50 dhe nenin 55 paragrafin 2 të Kushtetutës sepse parashikon të drejta shtesë vetëm për ato subjekte që kanë ndërtuar objekte të paligjshme për objekte industriale me klasë G2 (industria e përpunimit të lehtë dhe më pak ndotëse) e cila nuk është as objekt i interesit publik për të bërë përjashtime.

Më tej, sipas parashtruesit të iniciativës, ka shkelje të parimit të sundimit të ligjit në pjesën e nenit kontestues që përfshin raportin e inxhinierit mbikëqyrës për kontroll teknik në të cilin konstatohet se objekti i ndërtuar në mënyrë të paligjshme mund të përdoret mbi aktet administrative të organeve kompetente shtetërore të cilat lëshojnë leje ndërtimi dhe leje përdorimi në procedurën e dhënies së lejeve të ndërtimit dhe përdorimit.

Në pretendimet e iniciativës thuhet se neni kontestues e anashkalon të gjithë procedurën ligjore të parashikuar nga neni 59 i Ligjit të Ndërtimit, i cili i referohet procedurës së dhënies së lejes së ndërtimit dhe neni 87, që e rregullon procedurën e miratimit të përdorimit, i cili është i zbatueshëm dhe i vlefshëm për të gjithë personat juridikë dhe fizikë. Në atë mënyrë, ato subjekte që kanë ndërtuar objekte pa leje ndërtimi vendosen në pozitë të privilegjuar ndaj subjekteve të tjera që kanë ndërtuar objekte (ose janë në proces të marrjes së tyre) me leje ndërtimi në përputhje me Ligjin.

Në fund, parashtruesi thekson se me nenin e kontestuar derogohet e drejta e mbrojtjes gjyqësore të personave të interesuar (fqinjëve) për të bërë ankimim dhe për të nisur një kontest administrativ kundër një objekti të ndërtuar pa leje, miratimi i ndërtimit të të cilit nuk është bërë i vlefshëm sipas nenit 65 dhe nenit 65-a të Ligjit për Ndërtim, që është në kundërshtim me nenin 15 dhe nenin 50 të Kushtetutës.

Nga sa më sipër, propozohet që Gjykata Kushtetuese të marrë vendim me të cilin do të shfuqizohet neni i kontestuar i Ligjit për Ndërtim dhe në të njëjtën kohë, sipas nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, që Gjykata të marrë vendim me të cilin do të ndalohen të gjitha procedurat dhe veprimet e ndërmarra në lidhje me zbatimin e nenit 78-d të kontestuar të Ligjit për Ndërtim, i cili do të parandalojë shfaqjen e pasojave të dëmshme dhe të vështira për t’u hequr për interesin publik. Gjithashtu, me iniciativë, nga Gjykata Kushtetuese kërkohet që të anulojë të gjitha aktet e organeve kompetente shtetërore të miratuara në bazë të nenit 78 të Ligjit për Ndërtim.

Gjykata në seancë konstatoi se në nenin 78, paragrafi 1, parashikohet se për objektet industriale me qëllim G2 (industria e lehtë përpunuese dhe më pak ndotëse) dhe pjesët e këtyre objekteve, të cilat janë ndërtuar pa leje ndërtimi, leje ndërtimi mund të lëshohen nëse janë ndërtuar në përputhje me parametrat e një plani urbanistik të vlefshëm ose dokumentacionit tjetër të vlefshëm të planifikimit dhe është hartuar një raport i kontrollit teknik nga inxhinieri mbikëqyrës në të cilin është vërtetuar se objekti mund të përdoret. Në paragrafin 2, parashikohet se për marrjen e lejes së ndërtimit për objektet nga paragrafi (1) i këtij neni, organit kompetent nga neni 58 i këtij ligji, i paraqitet kërkesë, të cilit i dorëzohet dokumentacioni i përcaktuar në nenin 59 të këtij ligji si dhe raporti për kontroll teknik nga paragrafi (6) i këtij neni, në të cilin është konstatuar se objekti mund të përdoret. Sipas paragrafit 3, procedura për marrjen e lejes së ndërtimit për objektet nga paragrafi (1) i këtij neni kryhet në pajtim me nenin 59 të këtij ligji. Në pajtim me paragrafin 4 duhet të rregullohen plotësisht marrëdhëniet pronësore-juridike për parcelën ndërtimore në të cilën janë ndërtuar objektet nga paragrafi (1) i këtij neni. Sipas paragrafit 5, shuma e kompensimit për zhvillimin e tokës ndërtimore për objektet nga paragrafi (1) i këtij neni është dy herë më e lartë se kompensimi për rregullimin e tokës ndërtimore për këto objekte, i cili caktohet nga njësitë e vetëqeverisjes lokale, përkatësisht njësitë e vetëqeverisjes lokale në Qytetin e Shkupit. Në paragrafin 6 është paraparë se për ndërtimet nga paragrafi (1) i këtij neni, inspektimin teknik e kryen inxhinieri mbikëqyrës me autorizimin A ose autorizimin B për ushtrimin e mbikëqyrjes mbi ndërtimin e objekteve, pas së cilës përgatit një raport të kontrollit teknik me të cilin përcaktohet nëse objekti mund të përdoret. Sipas paragrafit 7, inxhinieri mbikëqyrës gjatë kontrollit teknik përcakton nëse ndërtimi është ndërtuar në përputhje me projektin bazë, nëse ka mangësi të caktuara që duhet të eliminohen, nëse ka të meta që i shkelin kërkesat themelore të ndërtimit që i referohen rezistencës mekanike, qëndrueshmërisë dhe mbrojtjes sizmike për shkak të të cilave objekti nuk mund të përdoret dhe në varësi të gjendjes faktike të vërtetuar, përcakton nëse objekti mund të përdoret. Në pajtim me paragrafin 8, ndërtimet nga paragrafi (1) i këtij neni regjistrohen në librin publik të patundshmërive pas dorëzimit të kërkesës nga organi kompetent nga neni 58 i këtij ligji që e ka lëshuar lejen e ndërtimit, ndaj të cilit nuk dorëzohet miratimi për ndërtim, projekti bazë, raporti për kontrollin teknik të kryer nga inxhinier mbikëqyrës në të cilin është konstatuar se objekti mund të përdoret, raporti gjeodezik nga rilevimi i objektit dhe dëshmi për shpenzimet e paguara për regjistrimin e objektit në librin publik të patundshmërive të paluajtshme nga parashtruesi. Sipas paragrafit 9, pronari i objektit nga paragrafi (1) i këtij neni, për të cilin është lëshuar leje ndërtimi, është i obliguar që në afat prej një viti nga data e vlefshmërisë së lejes së ndërtimit të instalojë termocentralin fotovoltaik në konstruksionin e çatisë së objektit në pajtim me dispozitat e këtij ligji, në të kundërtën organi kompetent nga neni 58 i këtij ligji që e ka lëshuar lejen e ndërtimit do ta miratojë aktin e pavlefshmërisë së lejes së ndërtimit, i cili i dorëzohet organit kompetent për mbajtjen e librit publik për regjistrimin e të drejtave të pasurive të paluajtshme dhe është bazë për fshirjen e të gjitha shënimeve, parashënimeve dhe shënimeve që kanë të bëjnë me pasurinë e paluajtshme dhe në përputhje me paragrafin 10, formën dhe përmbajtjen e raportit për kontrollin teknik të kryer nga inxhinieri mbikëqyrës për objektet nga paragrafi (1) i këtij neni i përcakton ministri i ngarkuar me organin e administratës shtetërore përgjegjës për kryerjen e punëve nga lëmia e planifikimit hapësinor.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Neni 9 i Kushtetutës përcakton se qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut janë të barabartë në liri dhe të drejta pa dallim gjinie, race, ngjyrës së lëkurës, prejardhjes kombëtare dhe shoqërore, besimit politik dhe fetar, pasurisë dhe pozitës shoqërore. Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Sipas Amendamentit XXI të Kushtetutës, i cili e zëvendëson nenin 15 të Kushtetutës, garantohet e drejta e ankimimit ndaj vendimeve të marra në procedurë të shkallës së parë në gjykatë.

E drejta e ankesës ose e mbrojtjes tjetër juridike kundër akteve juridike individuale të miratuara në procedurë në shkallë të parë para organit të administratës ose organizatës shtetërore dhe një organi tjetër që ushtron kompetenca publike rregullohet me ligj.

Me nenin 50 të Kushtetutës përcaktohet qartë se çdo qytetar mund të thirret në mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të përcaktuara me Kushtetutë para gjykatave dhe para Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut në procedurë të bazuar në parimet e prioritetit dhe urgjencës.

Në bazë të nenit 55 paragrafi 2 i Kushtetutës, Republika u jep status të barabartë juridik të gjitha subjekteve në treg dhe merr masa kundër pozicionit monopolist dhe sjelljes monopoliste në treg.

Sipas nenit 110 paragrafit 1 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.

Neni 1 i Ligjit për Ndërtim parashikon se ky ligj e rregullon ndërtimin, kërkesat themelore të ndërtimit, dokumentacionin e nevojshëm të projektit për marrjen e lejes së ndërtimit, të drejtat dhe detyrimet e pjesëmarrësve në ndërtim, mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjes së ndërtimit, si dhe çështje të tjera me rëndësi për ndërtimin.

Në nenin 3 paragrafi 1 i Ligjit parashikohet se çdo objekt, në varësi të qëllimit, duhet t’i plotësojë kërkesat themelore për objektin e parashikuar nga parametrat e planit urbanistik ose dokumentacionit urbanistik shtetëror ose lokal ose projektit të infrastrukturës ose projektin urbanistik për objektet me interes strategjik dhe kushte të tjera të përcaktuara me këtë ligj dhe ligje të veçanta. Ndërsa në paragrafin 2 parashikohet se kërkesat themelore për ndërtimin i referohen rezistencës mekanike, qëndrueshmërisë dhe mbrojtjes sizmike, mbrojtjes nga zjarri, mbrojtjes sanitare dhe shëndetësore, mbrojtjes së punës dhe mjedisit, mbrojtjes nga zhurmat, besueshmërisë në përdorim, shfrytëzimit efikas të energjisë dhe mbrojtjes termike, qasjes dhe lëvizjeve të papenguara pranë dhe në ndërtesa dhe cilësitë teknike të produkteve të ndërtimit të përdorura për ndërtim.

Me nenin 57 paragrafi 2 i të të njëjtit ligj janë përkufizuar ndërtimet e kategorisë së dytë, duke përfshirë edhe ndërtimet industriale.

Neni 58 paragrafi 2 i Ligjit për Ndërtim thotë se objektet e kategorisë së dytë nga neni 57 i këtij ligji janë objekte me rëndësi lokale dhe miratimin për ndërtim e jep kryetari i komunës, përkatësisht kryetarët e komunave në Qytetin e Shkupit.

Në pajtim me nenin 59 pika 15 të të njëjtit ligj, kryetari i komunës, përkatësisht kryetarët e komunave në Qytetin e Shkupit, si organ kompetent nga neni 58 i këtij ligji, i cili e ka dhënë lejen për ndërtim, është i obliguar t’i dorëzojë investitorit një përllogaritje për pagesën e kostove të regjistrimit të ndërtesës në librat publikë të pasurive të paluajtshme në formë elektronike nëpërmjet sistemit të informacionit e-miratimi për ndërtim.

Lidhur me pretendimet në iniciativë se me nenin kontestues derogon të drejtën e mbrojtjes gjyqësore të personave të interesuar (fqinjëve), relevante janë nenet 62-a dhe 65 të Ligjit për Ndërtim.

Sipas nenit 62-a të ligjit, organi kompetent që e ka dhënë lejen e ndërtimit është i detyruar t’i njoftojë fqinjët e afërt të parcelës ndërtimore për të cilën është lëshuar miratimi, në afat prej tre ditësh nga dita e lëshimit të lejes së ndërtimit dhe se brenda 15 ditëve nga dita e dhënies së lejes së ndërtimit mund të kontrollojnë dokumentacionin. Nëse fqinjët e afërt nuk kryejnë inspektim dhe/ose ankimim ndaj lejes së ndërtimit brenda 15 ditëve nga data e lëshimit të lejes së ndërtimit, leja e ndërtimit merr formë të prerë. Organi përgjegjës për udhëheqjen e librit publik për regjistrimin e të drejtave të pasurive të paluajtshme është i detyruar të paraqesë të dhëna për fqinjët e afërt të parcelës ndërtimore për të cilën është lëshuar leja ndërtimi, si dhe një përllogaritje e kostove të regjistrimit të objektit në librat publikë të pasurive të paluajtshme, në formë elektronike, pas pranimit të kërkesës në formë elektronike nga organi kompetent nga neni 58 i këtij ligji.

Neni 65 i të njëjtit ligj, në lidhje me të drejtën e ankimit kundër lejes së ndërtimit të lëshuar nga organi i administratës shtetërore përgjegjës për kryerjen e punëve të planifikimit hapësinor, përkatësisht Drejtoria për Zonat Zhvillimore Industriale Teknologjike, përkatësisht Ministria e Ekonomisë, është përcaktuar se mund të bëhet ankimim brenda afatit të përcaktuar në nenin 62-a të këtij ligji në Komisionin shtetëror të vendimmarrjes në procedurë administrative dhe në procedurë të marredhënies së punës në shkallë të dytë, kundër lejes së ndërtimit të lëshuar nga kryetari i komunës, gjegjësisht kryetarit të Qytetit të Shkupit, mund të parashtrohet ankesë në afatin e përcaktuar në nenin 62-a të këtij ligji te organi i administratës shtetërore përgjegjës për kryerjen e punëve të planifikimit hapësinor. Po ashtu, kundër vendimit për refuzimin e kërkesës për miratimin e ndërtimit mund të bëhet ankesë e organit të administratës shtetërore përgjegjëse për çështje nga lëmia e planifikimit hapësinor, përkatësisht Drejtorisë për Zonat Zhvillimore Industriale Teknologjike, gjegjësisht Ministrisë së Ekonomisë, me të cilën parashihet mundësia e ankesës në afat prej 15 ditësh nga dita e pranimit të vendimit në Komisionin Shtetëror për Vendimmarrje në procedurë administrative dhe procedurë të marrëdhënies së punës në shkallë të dytë dhe kundër aktvendimit për refuzimin e kërkesës për miratim të ndërtesës të kryetarit të Komunës, përkatësisht kryetarit të Qytetit të Shkupit, mund t’i parashtrohet ankesë organit të administratës shtetërore përgjegjës për çështje nga lëmia e planifikimit hapësinor në afat prej 15 ditësh nga dita e pranimit të aktvendimit.

Neni 65-a në paragrafët 1 dhe 2 parashikon se investitori mund të fillojë ndërtimin e objektit në bazë të një leje ndërtimi të plotfuqishme. Me përjashtim të paragrafit 1 të këtij neni, investitori me përgjegjësi personale dhe në rrezik të tij mund të fillojë ndërtimin në bazë të miratimit përfundimtar të ndërtimit.

Në kapitullin VII të ligjit, në nenin 87, janë paraparë rastet kur jepet miratimi për përdorim të objekteve.

Objekti do të vihet në përdorim pas dhënies së lejes për përdorim për objektet e kategorisë së parë nga neni 57 i këtij ligji, pas përgatitjes së raportit për kontrollin teknik të kryer nga inxhinieri mbikëqyrës në të cilin është konstatuar se objekti mund të vihet në përdorim për objektet e kategorisë së dytë dhe për sendërtime në rastet nga neni 59-j paragrafi (1) i këtij ligji dhe objektet e dedikuara për banim individual me sipërfaqe të zhvilluar bruto deri në deri në 300 m2 (përveç përmirësimeve në rastet nga neni 59-j paragrafi (1) i këtij ligji) do të vihet në përdorim pas dhënies së deklaratës së vërtetuar nga noteri nën përgjegjësinë e plotë materiale dhe penale nga sipërmarrësi që e vërteton se objekti është ndërtuar në përputhje me lejen e ndërtimit dhe projektin bazë ose project në gjendje zbatuese. Në rastet nga neni 59 paragrafi (2) alineja 5 e këtij ligji, kur parcela ndërtimore është së paku 90% në pronësi të aplikuesit në procedurën e lejes së ndërtimit, objekti do të vihet në përdorim pas rregullimit të marrëdhënieve juridike pronësore të të gjithë parcelës ndërtimore, më së voni deri në dorëzimin e autorizimit për shfrytëzim, përkatësisht deri në përgatitjen e procesverbalit për kontrollin teknik të kryer nga inxhinieri mbikëqyrës me paraqitjen e dëshmisë së pronësisë për të gjithë parcelën ndërtimore në përputhje me certifikatën e planit urbanistik planin dhe raportin gjeodezik për të dhënat numerike pranë organit kompetent.

Lejen e përdorimit për objektet e kategorisë së parë nga neni 57 i këtij ligji e lëshon organi kompetent nga neni 58 i këtij ligji që e ka lëshuar lejen e ndërtimit, pasi nga kontrolli teknik konstatohet se objekti është ndërtuar në përputhje me projektin bazë ose projektin e gjendjes së prejardhur nëse gjatë ndërtimit janë bërë ndryshime.

Për më tepër, në nenin 87 paragrafët 4 dhe 5 përcaktohet se procedura për dhënien e lejes së shfrytëzimit kryhet në pajtim me Ligjin për Procedurën e Përgjithshme Administrative, përveç nëse me këtë ligj është rregulluar ndryshe, ku leja për shfrytëzimin e objektit i lëshohet investitorit në bazë të dëshmive nga libri publik për regjistrimin e të drejtave të paluajtshmërisë – akt pronësie me të drejta pronësore të regjistruara, të drejta të tjera sendore dhe të gjitha vërejtjet dhe shënimet ose dëshmi të tjera të së drejtës së fituar për ndërtim në përputhje me ligjin. Me paragrafin 6 të të njëjtit nen parashikohet përjashtimi nga paragrafi (5) i këtij neni për objektet infrastrukturore të linjës që janë rrugët shtetërore, rrugët dhe rrugët lokale, sistemet e ujësjellësit dhe kanalizimeve, hekurudhat, gazsjellësit, përçuesit, tubacionet e prodhimit, tubacionet e ngrohjes, tubacionet e naftës, teleferikët, sistemet e ujitjes dhe kullimit, rrugët kryesore dhe kolektore në zonën e Qytetit të Shkupit, për objektet me interes strategjik si dhe hidrocentrale dhe diga me akumulimet, me të cilat parashihet se miratimi për shfrytëzimin e objektit mund t’i jepet investitorit, nëse në procedurën e shpronësimit është marrë vendim për marrjen në posedim të tokës në pajtim me Ligjin për Shpronësim.

Me nenin 87 paragrafin 7 rregullohet e drejta e ankesës kundër lejes për përdorim, përkatësisht kundër vendimit me të cilin refuzohet kërkesa për lëshimin e lejes së përdorimit të lëshuar nga organi i administratës shtetërore përgjegjës për kryerjen e punëve në fushën e planifikimit hapësinor, gjegjësisht nga Drejtoria për Zonat e Zhvillimit Teknologjik Industrial, përkatësisht nga Ministria e Ekonomisë. Është konstatuar se ankimimi mund të bëhet brenda 15 ditëve nga dita e marrjes së miratimit, përkatësisht nga marrja e vendimit në Komisionin Shtetëror për vendimmarrje në procedurë administrative dhe në procedurën e punësimit të shkallës së dytë.

Sipas nenit 89 paragrafi 5 i Ligjit, për ndërtimet e kategorisë së dytë nga neni 57 i këtij ligji dhe për sendërtimet në rastet nga neni 59-j paragrafi (1) i këtij ligji, kontrollin teknik e kryen inxhinier mbikëqyrës, për të cilin përgatit një raport për rishikimin e performancës teknike. Raporti i dorëzohet komunës ku është ndërtuar objekti së bashku me raportin gjeodezik nga rilevimi ekzekutiv i objektit dhe vërtetimin e shpenzimeve të paguara për regjistrimin e objektit në librat e patundshmërive publike në pajtim me përllogaritjen nga neni 59 paragrafi (15) i këtij ligji.

Pretendimet e parashtruesit të nismës se nenit të kontestuar parashikon të drejta dhe privilegje shtesë vetëm për subjektet që kanë ndërtuar objekte industriale me të klasës qëllimi G2 (industria përpunuese e lehtë dhe më pak ndotëse), të cilat nuk janë objekte me interes publik, duke anashkaluar kështu të gjithë procedurën e dhënies së lejes së ndërtimit të përcaktuar me nenin 59 të ligjit dhe procedurën për dhënien e lejes së përdorimit të parashikuar nga neni 87 i Ligjit, për shkak të së cilës subjektet që i kanë ndërtuar objektet në fjalë janë vendosur në një pozicion më të favorshëm në raport me subjektet e tjera që kanë ndërtuar objekte me leje ndërtimi si dhe të drejtën e mbrojtjes gjyqësore të personave të interesuar (fqinjëve), për të deklaruar ankesën dhe për të nisur një kontest administrativ ndaj një objekti të ndërtuar pa leje, leja e ndërtimit të së cilës nuk është dhënë në formë të plotfuqishme sipas neneve 65 dhe 65-a të Ligjit për Ndërtim, Gjykata vlerëson se janë të pabaza. Kjo pasi, nga përmbajtja e nenit 78-d kontestues të Ligjit për Ndërtim, rezulton se për dhënien e lejes së ndërtimit për objektet industriale me qëllim G2 (industria përpunuese e lehtë dhe më pak ndotëse), si dhe për pjesë të këtyre objekteve, të cilat janë ndërtuar pa leje ndërtimi, është e nevojshme që ato të ndërtohen në përputhje me një plan urbanistik të vlefshëm ose dokumentacion tjetër të vlefshëm planifikues dhe të hartohet një procesverbal për kontroll teknik nga inxhinieri mbikëqyrës, në të cilin është konstatuar se ndërtesa mund të përdoret.

Lidhur me pretendimet në iniciativë se neni 78 i kontestuar i Ligjit anashkalon të gjithë procedurën ligjore të parashikuar nga neni 59 i Ligjit për Ndërtim, i cili i referohet procedurës së dhënies së lejes së ndërtimit, sepse subjektet që kanë ndërtuar objekte pa leje ndërtimi janë vënë në një pozicion më të favorshëm se subjektet e tjera që kanë ndërtuar objekte me miratim ndërtimi në përputhje me Ligjin (ose janë në proces miratimi), Gjykata vlerëson se nuk bëhet fjalë për trajtim dhe pozicion të pabarabartë ndërmjet subjekteve që kanë ndërtuar objekte me miratim ose pa miratim për arsye se për marrjen e lejes së ndërtimit për këto objekte paraqitet dokumentacioni dhe zbatohet një procedurë e parashikuar në nenin 59 të Ligjit dhe që zbatohet për të gjitha llojet e objekteve të parashikuara në nenin 57 të Ligjit për të cilin është lëshuar miratimi për ndërtim. Kjo për arsye se ndërtimet nga neni 78-d paragrafi 1 duhet t’i plotësojnë të njëjtat kushte ndërtimi si ndërtimet e tjera të këtij lloji përkatësisht bëhet kontroll teknik nga inxhinier mbikëqyrës dhe hartohet procesverbali i kontrollit teknik në të cilin duhet të konstatojë nëse ndërtesa mund të vihet në përdorim.

Gjithashtu, nga pikëpamja nëse është relevant për vlerësimin kushtetues-gjyqësor, Gjykata e ka pasur parasysh se afati kohor për paraqitjen e kërkesës për marrjen e lejes së ndërtimit për objektet në fjalë është i kufizuar, përkatësisht në pajtim me nenin 9 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Ndërtim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 227/22) kërkesë për marrjen e lejes së ndërtimit për objektet nga neni 78-d paragrafi 1 i këtij ligj mund të paraqitet brenda tre muajve nga data e hyrjes në fuqi të këtij ligji. Pra, duke qenë se ligji ka hyrë në fuqi më 26 tetor 2022, rezulton se kërkesa në fjalë mund të dorëzohet jo më vonë se 26 janar 2023.

Në lidhje me pretendimet e iniciativës se me nenin kontestues ka shkelje të parimit të sundimit të së drejtës kur raporti për shqyrtimin teknik të inxhinierit mbikëqyrës, në të cilin konstatohet se ndërtimi mund të vihet në përdorim, vendoset mbi aktet administrative të nxjerra nga organet kompetente shtetërore në procedurën e dhënies së lejes së ndërtimit dhe lejes së përdorimit, Gjykata e ka marrë parasysh faktin se Ligji për Ndërtim i parashikon dy mënyra të vënies në përdorim të objekteve në varësi të lloji i ndërtimit. Në nenin 87 paragrafin 1 të Ligjit, është përcaktuar se objekti do të vihet në shfrytëzim pas dhënies së lejes për shfrytëzim të objekteve të kategorisë së parë nga neni 57 i këtij ligji dhe për objektet e kategorisë së dytë pas përgatitjes së raportit për kontrollin teknik nga inxhinieri mbikëqyrës në të cilin është vërtetuar se objekti mund të vihet në përdorim. Objektet industriale me qëllim G2 (industria përpunuese e lehtë dhe më pak ndotëse) janë objektet e kategorisë së dytë, për të cilat objektet nuk jepen leje për shfrytëzim dhe në pajtim me nenin 89 paragrafi 5 të Ligjit është përcaktuar se për objektet e kategorisë së dytë nga neni 57 i këtij ligji, kontrollin teknik e kryen inxhinieri mbikëqyrës, për të cilin përgatit raportin e kontrollit teknik.

Pretendimet në iniciativë se e drejta e mbrojtjes gjyqësore të personave të interesuar (fqinjëve) për të deklaruar ankesën dhe për të nisur një kontest administrativ kundër një objekti të ndërtuar pa leje, miratimi i ndërtimit të të cilit nuk ka qenë i plotfuqishëm, në përputhje me nenet 65 dhe 65-a të Ligjit për Ndërtim. Gjykata vlerëson se ato janë të pabaza për faktin se për këto objekte është lëshuar leje ndërtimi në përputhje me nenin 59 të Ligjit kundër të cilit mund të bëhet ankimim në përputhje me nenin 65 të Ligjit dhe pa asnjë dispozitë të Ligjit nuk përjashtohet zbatimi i këtyre dispozitave në rastet kur për objektet lëshohet leje ndërtimi nga neni 78-d paragrafi 1 i Ligjit.

Lidhur me pretendimet nga iniciativa se neni kontestues u jep të drejta dhe privilegje ekskluzive “atyre subjekteve që kanë objekte të ndërtuara pa leje”, duhet pasur parasysh fakti se neni 78-d paragrafi 9 i Ligjit për Ndërtim u mundëson të gjithë personave fizikë dhe juridikë të cilët pa leje ndërtimi kanë ndërtuar objekte industriale me qëllim G2 (industria e lehtë përpunuese dhe më pak ndotëse) dhe pjesë të këtyre objekteve, mund të fitohen me leje ndërtimi në të njëjtën procedurë ligjore të parashikuar nga ky ligj, e cila zbatohet për të gjitha llojet e ndërtesave për të cilat jepet leja e ndërtimit, me detyrim shtesë për të instaluar një termocentral fotovoltaik në strukturën e çatisë së ndërtesës, brenda një viti nga vlefshmëria e lejes së ndërtimit përndryshe organi kompetent që e ka dhënë lejen e ndërtimit nxjerr akt për pavlefshmërinë e lejes së ndërtimit, i cili është bazë për fshirjen e të gjitha shënimeve, parashënimeve dhe shënimeve që kanë të bëjnë me pasurinë e paluajtshme nga ky nen.

Duhet të merret parasysh edhe fakti se shuma e kompensimit për rregullimin e tokës ndërtimore për objektet komunale, për objektet nga paragrafi 1 i nenit 78-d të kontestuar të Ligjit për Ndërtim është dyfishi i shumës së kompensimit për rregullimin e tokës ndërtimore për këto objekte, për të cilën është krijuar obligim shtesë për pronarin e këtyre objekteve, në pajtim me paragrafin 5 të nenit të kontestuar të Ligjit.

Për arsyet e cekura, Gjykata vlerëson se janë të pabaza pretendimet e iniciativës se u jepen privilegje subjekteve që kanë ndërtuar objekte të tilla dhe se anashkalohet e gjithë procedura ligjore për marrjen e miratimit për ndërtim i përcaktuar me nenin 59 të Ligjit për Ndërtim, si dhe procedura për marrjen e miratimit për shfrytëzim e përcaktuar me nenin 87 të të njëjtit ligj dhe procedura të cilat zbatohen për të gjithë personat fizikë dhe juridikë.

Bazuar në sa më sipër, Gjykata vlerëson se neni 78-d i kontestuar i Ligjit për Ndërtim nuk mund të vihet në dyshim në lidhje me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3, nenin 9, nenin 15, nenin 50 dhe nenin 55 paragrafin 2 të Kushtetutës të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në bazë të lartpërmendurës Gjykata, me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska