У.бр.184/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.184/2023
Скопје, 31.01.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ–Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 1 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 31 јануари 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на:

– Упатството за царинска вредност (01-074865/16-0002 од 01.06.2018) и
– Корисничкото упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet (01-049268/18-0002, oд 21.06.2018), донесени од страна на директорот на Царинската управа на Република Северна Македонија.

Образложение

Зоран Величковски, адвокат од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на актите означени во диспозитивот на ова решение.

Во иницијативата се укажува дека при увозното царинење на употребувани возила се применуваат одредбите од оспорените упатства, при што Царинската управа, царинската вредност ја утврдува исклучиво врз основа на податоците од германскиот каталог SchwackeNet. Подносителот смета дека, иако со оспорените упатства на физичките и на правните лица им се наметнува обврска увозните давачки да ги плаќаат исклучиво со примена на податоците од овие акти, истите не се објавени во „Службен весник на Република Северна Македонија“, со што се повредува член 8 став 1 алинеја 3 и член 52 став 1 од Уставот. Тој, исто така, укажува дека Царинската управа, Управниот суд и Вишиот управен суд врз основа на оспорените упатства ги донесуваат своите одлуки со кои ги задолжуваат физичките и правните лица, за што во прилог на иницијативата подносителот доставува неколку решенија на Царинската управа и пресуди на Управниот и Вишиот управен суд. Со иницијативата се предлага оспорените упатства да бидат поништени.

На седницата Судот утврди дека оспореното Упатство за царинска вредност е донесено од страна на директорот на Царинската управа на 1 јуни 2018 година и истото било изменето и дополнето во 2018 и 2020 година. Правен основ за донесување на ова упатство е член 7 став 4 од Законот за Царинска управа („Службен весник на Република Македонија“ број 46/2004, 81/2005, 107/2007, 103/2008, 64/2009, 105/2009, 48/10, 158/10, 53/11, 113/12, 43/14, 167/14, 33/15, 61/15, 129/15, 23/16, 120/18, 248/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.122/2021) според кој директорот е надлежен за донесување оперативни инструкции во писмена форма од сите области на царинското и акцизното работење.

Упатството не содржи членови, текстот е поделен на 13 поглавја означени со римски броеви, во кои секој став е означен со број. Насловите на поглавјата се следниве:
I.Општи одредби;
II. Методи за утврдување на царинската вредност на стоката;
III. Елементи кои се вклучуваат и не се вклучуваат во царинската вредност;
IV. Намалување на цената;
V.Царинска вредност на стока што се увезува без плаќање на протвредност;
VI. Утврдување на царинска вредност на носители на податоци наменети за употреба во машините за автоматска обработка на податоци (член 39 од ЦЗ);
VII. Утврдување вистинитост и исправност на документи заради утврдување на царинска вредност (член 42 од ЦЗ);
VIII. Конверзија на валута (член 43 од ЦЗ);
IX.Одложување на конечно утврдување на царинската вредност (член 44 од ЦЗ);
X.Декларација за вредност;
XI.Утврдување на царинска вредност на патнички, комбинирани и лесно доставни товарни возила и мотоцикли од страна на физички лица;
XII.Општи напомени при царинење на возила;
XIII.Завршни одредби.

Во прилог на Упатството се дадени обрасци и конкретни примери за негова употреба.

Во глава I со наслов „Општи одредби“, е наведено дека:

1. Со ова упатство се уредува начинот и постапката која ја спроведуваат организационите единици на Царинската управа на Република Северна Македонија (во натамошниот текст: Царинска управа) при постапката на утврдување на царинската вредност на стоката при увоз.
2. Правен основ за спроведување на постапката на утврдување на царинската вредност на стоката при увоз се:
-член 27-46 од Царинскиот закон (во понатамошниот текст: ЦЗ),
– член 61-93 од Уредбата за спроведување на Царинскиот закон (во понатамошниот текст: УСЦЗ) и
– одредбите на Договорот за примена на член 7 од Општиот договор за царини и трговија (GATT) oд 1994 година и член 7 од Општиот договор за царини и трговија (GATT) од 1994 година (во понатамошниот текст: GATT).
3. Утврдувањето на царинската вредност и сите дополнителни елементи при увозно царинење се во надлежност на вработените во организационите единици каде се врши увозно царинење (во натамошниот текст: царински службеник) и дополнителна контрола на спроведувањето на увозната постапка.
4. Надлежните организациони единици на Царинската управа според одредбите на ова упатство се должни меѓусебната комуникација да ја вршат на начин и постапка определени со одредбите на Прирачникот за интерна комуникација помеѓу организационите единици во ЕДМС (Електронски систем за управување со документи на Царинската управа).

Во глава XI со наслов „Утврдување на царинска вредност на патнички, комбинирани и лесно доставни товарни возила и мотоцикли од страна на физички лица“ е предвидено:

245. Во постапката на утврдување на царинска вредност на патнички, комбинирани и лесно доставни товарни возила и мотоцикли доколку се применува методот на расположиви податоци се користи електронскиот каталог што е достапен на следниот линк: http://schwackenet.de како споредбен каталог (во понатамошниот текст: каталог SchwackeNet). Базата на овој каталог го содржи прегледот на вредностите на нови и употребувани возила заедно со целата нивна дополнителна опрема фабрички вградена.

246. Постапката за користење на електронскиот каталог и начинот на пребарување на податоците е пропишано во Корисничкото упатство за пребарување во каталог SchwackeNet.

Оспореното Корисничко упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet било донесено од страна на директорот на Царинската управа на 21 јуни 2018 година под бр. 01-049268/18-0002 и истото престанало да важи со новото Корисничко упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet, што го донел директорот на Царинската управа и е заведено под бр.01-049268/18-003 од 21.12.2020 година.

Во глава I со наслов „Општи одредби“, е предвидено следново:

1. Со ова корисничко упатство се опишува начинот на пребарување на податоците во каталогот SchwackeNet од страна на вработените во Царинската управа, со цел проценка на вредноста при постапката на увоз на нови и употребувани патнички моторни возила, лесно доставни товарни возила, како и мотоцикл (во натамошниот текст: моторни возила).
2. Schwacke е интернет страница (електронски каталог) каде може да пристапат само овластени царински службеници во царинските испостави каде е дозволено увозно царинење на моторни возила и истата е администрирана од германски администратор SchwackeNet.
3. Воспоставувањето, начинот на користење, како и регистрацијата и функционалностите на www.schwackenet.de e пропишано со ова корисничко упатство.
4. Царинските службеници овластени за пристап во SchwackeNet го користат истиот при проценка на реалната вредност при увозно царинење на моторни возила, на начин и постапка определени со Упатството за царинска вредност.

III

Согласно член 110 од Уставот на Република Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот, како и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето.

Од наводите во иницијативата произлегува дека подносителот ги оспорува двата акти во целина од аспект на принципот на владеењето на правото од член 8 став 1 алинеја 3, како и член 52 став 1 од Уставот кој предвидува дека законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила. Со оглед на тоа што уставната обврска за објавување се однесува само на оние акти што имаат карактер на пропис, како претходно прашање пред Судот се постави прашањето дали оспорените акти воопшто претставуваат прописи подобни за уставно-судска оценка.

Уставниот суд во досегашната уставно-судска практика (Решение У.бр.175/2023 од 20 декември 2023, Решение У.бр. 21/2021,У.бр.23/2021 и У.бр.28/2021 од 27 октомври 2021 година, Решение У.бр.95/2015 од 3 февруари 2016 година, Решение У.бр.29/2003 од 13 март 2004 година, Решение У.бр.130/2003 од 5 ноември 2003 година и др.) укажал дека правните елементи што треба да ги содржи еден пропис по кој Уставниот суд е надлежен да одлучува во смисла на уставната норма од член 110 алинеја 1 од Уставот се следниве: актот да е донесен од орган на државната власт или од организација или институција во вршењето на јавните овластувања доверени со закон, односно донесен од јавно-правен субјект, да содржи општи норми на однесување, односно со него да се уредуваат односи на субјектите во правото на општ начин и за неопределен број на субјекти во правото.

Од анализата на оспореното Упатство за царинска вредност произлегува дека истото е донесено од страна на овластен орган – директорот на Царинската управа на Република Северна Македонија. Упатството е донесено врз основа на член 7 став 4 од Законот за Царинска управа според кој директорот е надлежен за донесување оперативни инструкции во писмена форма од сите области на царинското и акцизното работење.

Од содржината на оспореното упатство, неспорно произлегува дека станува збор за акт со кој на вработените во Царинската управа им се даваат конкретни упатства и инструкции при вршењето на нивните задачи поврзани со утврдување на царинската вредност на стоката (на пример, кои методи да ги применат царинските службеници за утврдување на царинската вредност, кои документи и докази се користат за утврдување на вредноста, во кои случаи царинскиот службеник треба да побара дополнителни докази за утврдување на вредноста, кои податоци треба да ги утврди царинскиот службеник при проверката на декларираната вредност на стоката, како се утврдува царинската вредност кога вредноста на стоката не е пријавена од страна на декларантот, во кои случаи царинскиот службеник може да се посомнева во декларираната вредност на стоката и како се постапува во тие случаи, како се пресметуваат трошоците за превоз, осигурување, манипулација со стоката, како се изготвува и пополнува записникот, како се проверува декларацијата за вредност и како се проверуваат придружните документи итн). Наведените инструкции содржани во оспореното упатство се однесуваат на царинските службеници кои работат во организационите единици на Царинската управа на Република Северна Македонија, односно царинските испостави кои ја спроведуваат постапката на утврдување на царинската вредност на стоката при увоз.

Од анализата на оспореното Корисничко упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet произлегува дека тоа, исто така, е донесено од страна на овластен орган, односно од директорот на Цринската управа на Република Северна Македонија. Корисничкото упатство е донесено врз основа на Упатството за царинска вредност во кое е определено дека во постапката на утврдување на царинска вредност на патнички, комбинирани и лесно доставни товарни возила и мотоцикли во случај кога се применува методот на расположливи податоци се користи електронскиот каталог SchwackeNet како споредбен каталог во кој се дадени вредностите на нови и употребувани возила и дека постапката за користење на електронскиот каталог и начинот на пребарување на податоците се пропишани во Корисничкото упатство за пребарување во каталог SchwackeNet.

Од содржината на оспореното Корисничко упатство за пребарување во каталогот SchwackeNet, произлегува дека со него се опишува начинот на пребарување на податоците во електронскиот каталог SchwackeNet од страна на вработените во Царинската управа, со цел проценка на вредноста при постапката на увоз на нови и употребувани моторни возила.

Од наведеното произлезе оценката дека двете оспорени упатства содржат конкретни насоки и упатства по кои постапуваат вработените во Царинската управа при утврдување на вредноста на стоката при увоз, вклучувајќи ги моторните возила. Станува збор за акти кои по својата содржина претставуваат инструкции кои се однесуваат исклучиво на вработените царински службеници кои ги извршуваат работите на царинење на стока во царинските испостави на Царинската управа. Двете оспорени упатства немаат примена надвор од Царинската управа, што на истите им дава карактер на интерни акти кои не претставуваат прописи.

Оспорените акти не се пропис поради тоа што не содржат општи норми на однесување што би важале за неопределен број на субјекти на правото, не уредуваат односи на општ начин, ниту пак содржат права и обврски за граѓаните, како елементи на еден правен акт што претставува пропис. Обврската за граѓаните да плаќаат царина и други увозни или извозни давачки е утврдена со законите од областа на царинското работење како што е Царинскиот закон.

Имено, Царинскиот закон („Службен весник на Република Македонија“ бр. 39/2005, 4/2008, 48/2010, 158/2010, 44/2011, 53/2011, 11/ 2012, 171/2012, 187/2013, 15/2015, 129/2015, 154/2015, 192/2015, 23/2016, 144/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.110/2021) во член 1 пропишува дека со овој закон се уредуваат правата и обврските на лицата и царинските органи во врска со стоката во патничкиот и стоковиот промет меѓу царинското подрачје на Република Македонија и странските царински подрачја. Законодавецот во член 257 од Царинскиот закон ја овластил Владата да донесе поблиски прописи за спроведување на овој закон. Таков пропис е Уредбата за спроведување на Царинскиот закон што е објавена во службеното гласило („Службен весник на Република Македонија‘‘ бр. 66/2005, 73/2006, 40/2007, 62/2007, 42/2009, 48/2009, 38/2010, 46/2010, 61/2010, 141/2011, 147/2011, 158/2011, 14/2012, 2/2013, 92/2013, 177/2013, 62/2015, 111/2015, 215/2015, 192/2016, 21/2017, 181/2017, 233/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија‘‘ бр.199/2019 и 179/2021) и истата содржи одредби и правила за примена и операционализација на Царинскиот закон.

Според тоа, за Судот е неприфатлив наводот во иницијативата дека оспорените упатства се прописи со кои на физичките и правните лица им се наметнува обврска за плаќање на увозни давачки при увоз на употребувани возила, бидејќи како што е укажано погоре, оваа обврска произлегува од Законот, а не од оспорените акти што ги донесува директорот на Царинската управа. Директорот на Царинската управа со Законот за Царинската управа е овластен да донесува оперативни инструкции во писмена форма од сите области на царинското и акцизното работење. Оттука, директорот на Царинската управа не е овластен да донесува прописи заради примена на Царинскиот закон, туку може да донесува само оперативни инструкции со кои се даваат упатства и насоки на вработените во Царинската управа како да постапуваат при спроведување на конкретните царински постапки, како што се двете оспорени упатства.

Наводите во иницијативата дека Царинската управа царинската вредност ја утврдува исклучиво со примена на податоците во каталогот SchwackeNet и дека и Управниот суд и Вишиот управен суд одлучуваат врз основа на оспорените акти не се од значење за уставно-судската оценка на оспорените акти. Од уставно правен аспект, решавачка околност е оценката дека двата оспорени акт не претставуваат прописи и како такви, тие не подлежат на уставната обврска за објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија (член 52 од Уставот), ниту пак подлежат на уставно-судска контрола согласно член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија.

Оттука, со оглед на тоа што оспорените упатства не ги содржат потребните правни елементи за да се сметаат за прописи, Судот утврди дека тие не се подобни за уставно-судска оцена, поради што во смисла на член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд, се исполнети условите за отфрлање на иницијативата поради ненадлежност.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.184/2023
Shkup, 31.01.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 28 alineја 1 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 31 janar 2024, miratoi

A K T V E N D I M

HIDHET POSHTË iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së:

– Udhëzuesit për vlerësim doganor (01-074865/16-0002 nga 01.06.2018) dhe
– Dhe udhëzuesit për përdoruesit për kërkim në katalogun SchwackeNet (01-049268/18-0002, nga 21.06.2018), i miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Arsyetim

Zoran Veliçkovski, avokat nga Shkupi, Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut i ka parashtruar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së akteve të përcaktuara në dispozitiv të këtij aktvendimi.

Në iniciativë thuhet se gjatë zhdoganimit të importit të automjeteve të përdorura zbatohen dispozitat e udhëzimeve kontestuese, ndërsa Drejtoria Doganore e përcakton vlerën doganore ekskluzivisht në bazë të të dhënave nga katalogu gjerman SchwackeNet. Parashtruesi i kërkesës konsideron se edhe pse udhëzimet e kontestuara u imponojnë personave fizikë dhe juridikë detyrimin për të paguar detyrimet e importit ekskluzivisht duke i zbatuar të dhënat nga këto akte, ato nuk janë publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, me ç’rast është në kundërshtim nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 dhe nenin 52 paragrafin 1 të Kushtetutës. Ai po ashtu thekson se Drejtoria Doganore, Gjykata Administrative dhe Gjykata e Lartë Administrative në bazë të udhëzimeve të kontestuara marrin vendime me të cilat i obligojnë personat fizikë dhe juridikë, për të cilat, përveç iniciativës, parashtruesi i kërkesës i dorëzon edhe disa aktvendime të Drejtorisë Doganore dhe aktgjykimet e Gjykatës Administrative dhe të Gjykatës së Lartë Administrative. Me iniciativën propozohet që udhëzimet e kontestuara të anulohen.

Gjykata në seancë konstatoi se Udhëzimi i kontestuar për vlerën doganore është miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore më 1 qershor 2018 dhe është ndryshuar dhe plotësuar në vitin 2018 dhe 2020. Baza ligjore për miratimin e këtij udhëzimi është neni 7 paragrafi 4 i Ligjit për Drejtorinë Doganore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 46/2004, 81/2005, 107/2007, 103/2008, 64/2009, 105 /2009, 48/10, 158/10, 53/11, 113/12, 43/14, 167/14, 33/15, 61/15, 129/15, 23/16, 120/18, 248/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 122/2021), sipas të cilit drejtori është përgjegjës për miratimin e udhëzimeve operative në formë të shkruar nga të gjitha fushat e veprimtarisë doganore dhe akcize.

Udhëzuesi nuk përmban nene, teksti është i ndarë në 13 kapituj të shënuar me numra romakë, në të cilët çdo paragraf është shënuar me një numër. Titujt e kapitujve janë si më poshtë:

I. Dispozita të përgjithshme;
II. Metodat për përcaktimin e vlerës doganore të mallit;
III. Elementet që përfshihen dhe nuk përfshihen në vlerën doganore;
IV. Ulje e çmimit;
V. Vlera doganore e mallrave që importohen pa pagesë në kundërvlerë;
VI. Përcaktimi i vlerës doganore të bartësve të të dhënave të dedikuara për përdorim në makinat automatike të përpunimit të të dhënave (neni 39 i LD);
VII. Përcaktimi i vërtetësisë dhe korrektësisë së dokumenteve për efekt të përcaktimit të vlerës doganore (neni 42 i LD);
VIII. Shndërrimi i valutës (neni 43 i LD);
IX. Shtyrja e përcaktimit përfundimtar të vlerës doganore (neni 44 i LD);
X. Deklarata e vlerës;
XI Përcaktimi i vlerës doganore të mjeteve të pasagjerëve, të kombinuara dhe mjeteve transportuese të lehta për t’u dorëzuar nga persona fizikë;
XII. Shënime të përgjithshme gjatë zhdoganimit të automjeteve;
XIII. Dispozitat përfundimtare.

Udhëzimit i janë bashkangjitur formularë dhe shembujt specifikë për përdorimin e tij.

Në Kapitullin I të titulluar “Dispozitat e përgjithshme”, thuhet se:

1. Me këtë udhëzim rregullohet mënyra dhe procedura që zbatojnë njësitë organizative të Drejtorisë Doganore të Republikës së Maqedonisë së Veriut (në tekstin e mëtejmë: Drejtoria Doganore) gjatë procedurës së përcaktimit të vlerës doganore të mallit gjatë importimit.

2. Baza ligjore për zbatimin e procedurës së përcaktimit të vlerës doganore të mallit gjatë importimit janë:
-nenet 27- 46 të Ligjit për Doganat (në tekstin e mëtejmë: Ligji për Doganat),
– neni 61- 93 i Dekretit për Zbatimin e Ligjit për Doganat (në tekstin e mëtejmë: DZLD) dhe
– dispozitat e Marrëveshjes për zbatimin e nenit 7 të Marrëveshjes së përgjithshme për doganim dhe tregti (GATT) të vitit 1994 dhe neni 7 i Marrëveshjes së përgjithshme për doganim dhe tregti (GATT) të vitit 1994 (në tekstin e mëtejmë: GATT).

3. Përcaktimi i vlerës doganore dhe të gjithë elementëve shtesë gjatë zhdoganimit të importit janë përgjegjësi e punonjësve në njësitë organizative ku kryhet zhdoganimi i importit (në tekstin e mëtejmë: doganier) dhe kontrolli shtesë i zbatimit të procedurës së importit.

4. Njësitë organizative kompetente të Drejtorisë Doganore, sipas dispozitave të këtij udhëzimi, janë të obliguara të komunikojnë me njëra-tjetrën në mënyrën dhe procedurën e përcaktuar me dispozitat e Doracakut për komunikim intern ndërmjet njësive organizative në EDMS (Sistemi Elektronik i Menaxhimit të Dokumenteve të Drejtorisë Doganore).

Në kapitullin XI me titull “Përcaktimi i vlerës doganore të automjeteve dhe motoçikletave të pasagjerëve, të kombinuara dhe automjeteve lehtësisht transportuese nga persona fizikë” parashikohet:
245. Në procedurën për përcaktimin e vlerës doganore të automjeteve të pasagjerëve, të kombinuara dhe lehtësisht transportuese dhe motoçikletave, nëse zbatohet metoda e të dhënave në dispozicion, përdoret katalogu elektronik i disponueshëm në linkun e mëposhtëm: http://schwackenet.de si katalog krahasues (në tekstin e mëtejmë: katalogu SchwackeNet). Baza e këtij katalogu përmban pasqyrën e vlerave të automjeteve të reja dhe të përdorura së bashku me të gjitha pajisjet e tyre të instaluara në fabrikë.

246. Procedura për përdorimin e katalogut elektronik dhe mënyra e kërkimit të të dhënave është e përshkruar në Udhëzuesin e përdoruesit për kërkim në katalogun SchwackeNet.

Udhëzuesi i kontestuar i përdoruesit për kërkim në katalogun SchwackeNet është miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore më 21 qershor 2018 me nr. 01-049268/18-0002 dhe i njëjti ka pushuar së vlefshmi me Udhëzuesin e ri të përdorimit për kërkim në katalogun SchwackeNet, që është miratuar nga drejtori i Drejtorisë Doganore dhe është i regjistruar me nr. 01-049268/18-003 të datës 21.12.2020.

Në Kapitullin I të titulluar “Dispozitat e përgjithshme”, është paraparë si më poshtë:

1. Ky udhëzues i përdoruesve përshkruan mënyrën e kërkimit të të dhënave në katalogun SchwackeNet nga punonjësit e Drejtorisë Doganore, me qëllim të vlerësimit të vlerës gjatë procedurës së importit të automjeteve të pasagjerëve të reja dhe të përdorura, automjeteve lehtësisht transportuese si dhe si motoçikleta (në tekstin e mëtejmë: automjete motorike).
2. Schwacke është një faqe interneti (katalog elektronik) ku mund të qasen vetëm doganierët e autorizuar në zyrat doganore ku lejohet zhdoganimi i importit të automjeteve dhe administrohet nga administratori gjerman SchwackeNet.
3. Krijimi, mënyra e përdorimit, si dhe regjistrimi dhe funksionalitetet e www.schwackenet.de përshkruhen nga ky udhëzues përdorimi.
4. Zyrtarët doganorë të autorizuar për të hyrë në SchwackeNet e përdorin atë gjatë vlerësimit të vlerës reale gjatë zhdoganimit të importit të automjeteve motorike, në mënyrën dhe procedurën e përcaktuar me Udhëzuesin për vlerën doganore.

III

Sipas nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën, si dhe për pajtueshmërinë e rregulloreve të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 28 alineja 1 e Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse nuk është kompetente për të vendosur për kërkesën.

Nga pretendimet në iniciativë rezulton se parashtruesi i konteston dy aktet në tërësi nga këndvështrimi i parimit të sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3, si dhe neni 52 paragrafi 1 i Kushtetutës i cili përcakton se ligjet dhe rregulloret e tjera publikohen para hyrjes në fuqi. Duke qenë se detyrimi kushtetues për botim u referohet vetëm atyre akteve që kanë karakter rregulloreje, si çështje paraprake para Gjykatës u shtrua pyetja nëse aktet e kundërshtuara në përgjithësi paraqesin rregullime të pranueshme për vlerësim kushtetueso-gjyqësor.

Gjykata Kushtetuese në praktikën e deritanishme gjyqësoro-kushtetuese (Aktvendimi U.nr.175/2023 nga 20 dhjetori 2023, Aktvendimi U.nr.21/2021, U.nr.23/2021 U.nr.28/2021 nga 27 tetori 2021, Aktvendimi U.nr.95/2015 nga 3 shkurti 2016, Aktvendimi U.nr.29/2003 nga 13 marsi 2004, Aktvendimi U.nr.130/2003 nga 5 nëntori 2003 etj.) ka bërë me dije se elementet juridike që duhet t’i përmbajë një rregull sipas së cilit Gjykata Kushtetuese është kompetente për të vendosur në kuptim të normës kushtetuese nga neni 110 alineja 1 e Kushtetutës janë këto: akti është miratuar nga organi i pushtetit shtetëror ose nga një organizatë ose institucion në ushtrimin e kompetencave publike që i janë besuar me ligj, përkatësisht i miratuar nga një subjekt publiko-juridik, që të përmbajë norma të përgjithshme sjelljeje, përkatësisht me të rregullohen marrëdhëniet e subjekteve në ligj në mënyrë të përgjithshme dhe për një numër të pacaktuar të subjekteve në drejtësi.

Nga analiza e Udhëzimit të kontestuar për vlerën doganore, del se ai është miratuar nga organi i autorizuar – drejtori i Drejtorisë Doganore të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Udhëzimi është miratuar në bazë të nenit 7, paragrafit 4 të Ligjit për Administratën Doganore, sipas të cilit drejtori është kompetent për miratimin e udhëzimeve operative në formë të shkruar nga të gjitha fushat e punës doganore dhe akcizës.

Nga përmbajtja e udhëzimit të kontestuar, në mënyrë të padiskutueshme del se ai është akt me të cilin punonjësve të Drejtorisë Doganore u jepen udhëzime dhe instruksione konkrete gjatë kryerjes së detyrave të tyre lidhur me përcaktimin e vlerës doganore të mallit (për shembull cilat metoda t’i aplikojnë nëpunësit doganorë për përcaktimin e vlerës doganore, cilat dokumente dhe dëshmi përdoren për përcaktimin e vlerës, në cilat raste doganieri duhet të kërkojë dëshmi shtesë për përcaktimin e vlerës, cilat të dhëna duhet t’i përcaktojë nëpunësi doganor gjatë kontrollit të vlerës së deklaruar të mallit, pasi vlera doganore përcaktohet kur vlera e mallit nuk raportohet nga deklaruesi, në cilat raste doganieri mund të dyshojë për vlerën e deklaruar të mallit dhe si duhet vepruar në ato raste, si janë kostot e transportit, sigurimi, llogaritja e trajtimit të mallit, si përpilohet dhe plotësohet procesverbali, si kontrollohet deklarata e vlerës dhe si kontrollohen dokumentet shoqëruese, etj.). Instruksionet e dhëna të përfshira në udhëzimin kontestues i referohen doganierëve të cilët punojnë në njësitë organizative të Drejtorisë Doganore të Republikës së Maqedonisë së Veriut, përkatësisht në doganat të cilat e zbatojnë procedurën e përcaktimit të vlerës doganore të mallit gjatë importimit.

Nga analiza e Udhëzuesit të kontestuar të përdoruesit për kërkim në katalogun SchwackeNet, rezulton se ai është miratuar edhe nga organi i autorizuar, përkatësisht nga drejtori i Drejtorisë Doganore të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Udhëzuesi i përdorimit është miratuar në bazë të Udhëzimit për vlerën doganore, në të cilin përcaktohet se në procedurën për përcaktimin e vlerës doganore të automjeteve të pasagjerëve, të kombinuara dhe lehtësisht transportuese dhe motoçikletave, në rastin kur aplikohet metoda e të dhënave të disponueshme, katalogu elektronik SchwackeNet përdoret si një katalog krahasimi në të cilin jepen vlerat e automjeteve të reja dhe të përdorura dhe se procedura për përdorimin e katalogut elektronik dhe mënyra e kërkimit të të dhënave janë të përshkruara në Udhëzuesin e përdoruesit për kërkim në katalogun SchwackeNet.

Nga përmbajtja e Udhëzuesit të kontestuar të përdoruesit për kërkimin në katalogun SchwackeNet, rezulton se me të përshkruhet mënyra e kërkimit të të dhënave në katalogun elektronik SchwackeNet nga punonjësit e Drejtorisë Doganore, me qëllim të vlerësimit të vlerës gjatë procedurës së importit të mjeteve motorike të reja dhe të përdorura.

Nga sa u tha më lart, u konstatua se dy udhëzimet kontestuese përmbajnë drejtime dhe udhëzime konkrete të cilat i respektojnë punonjësit e Drejtorisë Doganore me rastin e përcaktimit të vlerës së mallit gjatë importimit, përfshirë edhe mjetet motorike. Bëhet fjalë për akte të cilat sipas përmbajtjes paraqesin udhëzime që u referohen ekskluzivisht doganierëve të punësuar të cilët e kryejnë punën e zhdoganimit të mallit në njësitë doganore të Drejtorisë Doganore. Dy udhëzimet e kontestuara nuk kanë zbatim jashtë Drejtorisë Doganore, gjë që u jep atyre karakterin e akteve të brendshme që nuk përbëjnë rregulla.

Aktet e kontestuara nuk janë rregullore sepse nuk përmbajnë norma të përgjithshme të sjelljes që do të zbatoheshin për një numër të pacaktuar subjektesh të ligjit, nuk i rregullojnë marrëdhëniet në mënyrë të përgjithshme dhe as nuk përmbajnë të drejta dhe detyrime për qytetarët, si elemente të një akti juridik që i paraqet një rregull. Detyrimi i qytetarëve për të paguar dogana dhe detyrime të tjera të importit ose eksportit përcaktohet nga ligjet e fushëveprimit doganor siç është Ligji për Doganat.

Përkatësisht, Ligji i Doganave (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 39/2005, 4/2008, 48/2010, 158/2010, 44/2011, 53/2011, 11/ 2012, 171/2012, 187 /2013, 15/2015, 129/2015, 154/2015, 192/2015, 23/2016, 144/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 110/2021) në nenin 1 të këtij ligji rregullohen të drejtat dhe obligimet e personave dhe organeve doganore në lidhje me mallrat në tregtimin e udhëtarëve dhe mallrave ndërmjet rajonit doganor të Republikës së Maqedonisë dhe doganave të huaja. Në nenin 257 të Ligjit për Doganat, ligjvënësi e autorizoi Qeverinë që të miratojë rregullore më të përafërta për zbatimin e këtij ligji. Një rregull i tillë është Dekreti për zbatimin e Ligjit për Doganat i publikuar në Gazetën Zyrtare (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 66/2005, 73/2006, 40/2007, 62/2007, 42/2009, 48/2009, 38/2010, 46/2010, 61/2010, 141/2011, 147/2011, 158/2011, 14/2012, 2/2013, 92/2013, 92/2013, 177/2013, 62/2015, 111/2015, 215/2015, 192/2016, 21/2017, 181/2017, 233/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” 199/2019 dhe 179/2021) dhe i njëjti përmban zbatimin dhe funksionalizimin e Ligjit për Doganat.

Rrjedhimisht, për Gjykatën, pretendimi në iniciativë se udhëzimet e kundërshtuara janë rregulla që vendosin detyrimin për personat fizikë dhe juridikë për të paguar detyrimet e importit gjatë importimit të automjeteve të përdorura, është i papranueshëm për Gjykatën, pasi siç u tha më sipër, ky detyrim rrjedh nga Ligji, e jo nga aktet kontestuese të miratuara nga drejtori i Drejtorisë Doganore. Drejtori i Drejtorisë Doganore është i autorizuar me Ligjin për Drejtorinë Doganore që të miratojë udhëzime operative në formë të shkruar nga të gjitha fushat e punës doganore dhe akcize. Prandaj si rrjedhojë, drejtori i Drejtorisë Doganore nuk është i autorizuar të miratojë rregulla për zbatimin e Ligjit për Doganat, por mund të miratojë vetëm udhëzime operative që u japin udhëzime dhe drejtime punonjësve të Drejtorisë Doganore se si të veprojnë gjatë zbatimit të procedurave doganore, siç janë dy udhëzimet e kontestuara.

Pretendimet në iniciativë se Drejtoria Doganore e përcakton vlerën doganore ekskluzivisht duke zbatuar të dhënat në katalogun SchwackeNet dhe se edhe Gjykata Administrative ashtu edhe Gjykata e Lartë Administrative vendosin në bazë të akteve të kontestuara, nuk janë relevante për vlerësimin kushtetueso-gjyqësor të akteve të kontestuara. Nga pikëpamja kushtetueso-juridike, rrethanë vendimtare është vlerësimi se dy aktet e kontestuara nuk përbëjnë rregulla dhe si të tilla nuk i nënshtrohen detyrimit kushtetues për t’u botuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” (neni 52 i Kushtetutës), as nuk i nënshtrohen kontrollit kushtetueso-gjyqësor sipas nenit 110 alineja 2 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Prandaj, duke konsideruar se udhëzimet e kontestuara nuk përmbajnë elementet e nevojshme ligjore për t’u konsideruar si rregulla, Gjykata konstatoi se ato nuk janë të përshtatshme për vlerësim kushtetueso-gjyqësor, prandaj në kuptim të nenit 28 alinesë 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, janë plotësuar kushtet për ta hedhur poshtë iniciativën për shkak të moskompetencës.

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska