Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.151/2023
Скопје,10 јануари 2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 10 јануари 2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Правилникот за изменување и дополнување на Правилникот за почетна обука („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.77 од 10 април 2023 година), донесен од Управниот одбор на Академијата за судии и јавни обвинители.
Образложение
I
Кренар Лога од с.Ливади, Струга, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за оценување на уставноста на Прописот означен во диспозитивот на ова решение.
II
На седницата Судот утврди дека оспорениот акт е донесен на 27 март 2023 година. Со него се вршат измени и дополнувања на основниот акт и измените и дополнувањата кои претходат на оспорениот акт на начин што се определува дека практичната настава на слушателите на почетната обука на Академијата за судии и јавни обвинители се изведува во основните судови со проширена надлежност, во апелационите судови, во основните јавни обвинителства и во вишите јавни обвинителства на четирите апелациски подрачја и генерално се уредува начинот на изведување, содржината и времетраењето на практичната настава. Се уредува начинот на оценување на постигнатиот успех на слушателите на практичната настава, целта на оценувањето, како и тоа дека оценувањето го врши Комисија за оценување, бројот на членови на Комисијата, како и органот на Академијата кој ги избира членовите на Комисијата.
Во член 26 од Правилникот е определено дека истиот влегува во сила со денот на неговото донесување, а ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија” и на интернет-страницата на Академијата. Актот е објавен во службеното гласило бр. 77 од 10 април 2023 година.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставувањето на владеењето на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.
Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста. Имено, со донесувањето на прописот и негово објавување во службено гласило од јавен интерес, прописот станува применлив акт.
Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.
Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот, на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.
Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.
Од уводот на оспорениот правилник, кој е предмет на уставно-судска оцена, произлегува дека е донесен на ден 27 март 2023 година. Истиот е објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.77 од 10 април 2023 година. Во член 26 од Правилникот е предвидено дека влегува во сила со денот на неговото донесување, а ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“ и на интернет-страницата на Академијата. Имајќи предвид дека според член 26 од овој правилник истиот влегува во сила со денот на донесувањето, а не по неговото објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“, Судот оцени дека постои сомнение за повреда на член 52 став 1 од Уставот.
Врз основа на изнесеното и утврдената фактичка состојба, Судот оцени дека постои сомнение и за повреда на член 52 став 2 од Уставот поради пречекорување на уставно пропишаниот рок од седум дена за објавување на оспорениот акт. Имено, истиот е донесен на 27 март 2023 година, а е објавен на 10 април 2023 година со што настанало пречекорување на уставно пропишаниот рок за објавување.
Оттаму, пред Судот се постави прашањето за согласноста на оспорениот акт со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 ставови 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.151/2023
Shkup,10 janar 2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovskiи dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 14 janar 2024, miratoi
A K T V E N D I M
INICOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullores për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për trajnim fillestar (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77 nga 10.04.2023), miratuar nga Këshilli Drejtues i Akademisë së Gjykatësve dhe Prokurorve Publikë.
Arsyetim
I
Krenar Loga nga fshati Livadhi i Strugës, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ka dërguar iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullit të përcaktuar në dispozitivin e këtij aktvendimi.
II
Gjykata në seancë përcaktoi se akti i kontestuar është miratuar më 27 mars 2023. Me të bëhen ndryshime dhe plotësime në aktin themelor dhe ndryshimet dhe plotësimet që i paraprijnë aktit kontestues në mënyrë që të përcaktohet se mësimi praktik i dëgjuesve të trajnimit fillestar të Akademisë për gjykatës dhe prokurorë publikë kryhet në gjykatat themelore me kompetencë të zgjeruar, në gjykatat e apelit, në prokuroritë publike themelore dhe në prokuroritë publike më të larta në të katër rajonet e apelit dhe në përgjithësi rregullohet mënyra e realizimit, përmbajtja dhe kohëzgjatja e mësimit praktik. Rregullohet mënyra e vlerësimit të suksesit të dëgjuesve në mësimin praktik, qëllimi i vlerësimit, si dhe fakti që vlerësimi kryhet nga Komisioni për vlerësim, numri i anëtarëve të Komisionit, si dhe organi i Akademisë që zgjedh anëtarët e Komisionit.
Neni 26 i Rregullores parasheh se i njëjti hyn në fuqi ditën e miratimit dhe do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” dhe në faqen e internetit të Akademisë. Akti është botuar në gazetën zyrtare nr. 77, 10 Prill 2023.
III
Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.
Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe dispozitat tjera publikohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe rregullat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.
Publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si supozim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjera juridike.
Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është një akt i publikimit të këtyre akteve dhe i vënies në dispozicion të publikut. Domethënë, me miratimin e rregullit dhe publikimin e tij në një gazetë zyrtare me interes publik, rregulli bëhet akt i zbatueshëm.
Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si gazetë zyrtare e Republikës.
Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta, në publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera nuk i qaste si çështje teknike, por si një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.
Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera afirmohet pikërisht me përcaktimin e një afati kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.
Nga hyrja e rregullores së kontestuar, e cila është lëndë e vlerësimit kushtetues-gjyqësor, rezulton se ajo është miratuar më 27 mars 2023. Është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77 nga 10.04.2023. Në nenin 26 të Rregullores parashihet se hyn në fuqi në ditën e miratimit dhe do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” dhe në ueb faqen e Akademisë. Duke pasur parasysh se sipas nenit 26 të kësaj rregulloreje, ajo hyn në fuqi ditën e miratimit dhe jo pas publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, Gjykata vlerësoi se ekziston dyshimi për shkelje të nenit 52 paragrafi 1 të Kushtetutës.
Në bazë të gjendjes faktike të paraqitur dhe konstatuar, Gjykata vlerësoi se ekziston dyshimi për shkelje të nenit 52 paragrafit 2 të Kushtetutës për shkak të tejkalimit të afatit të përcaktuar me Kushtetutë prej shtatë ditësh për publikimin e aktit kontestues. Përkatësisht, është miratuar më 27 mars 2023 dhe është publikuar më 10 prill 2023, gjë që ka rezultuar me tejkalim të afatit të përcaktuar me Kushtetutë për publikim.
Së këndejmi, para Gjykatës u shtrua çështja e pëlqimit të aktit kontestues me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.
IV
Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska