У.бр.23/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.23/2023
Скопје, 14.11.2023 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 14 ноември 2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 31 став 6 прва реченица во делот „со полно работно време” и втората реченица од истиот став од Законот за вршење на сметководствени работи („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.173/2022).

Образложение

Сашо Цветановски од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на член 31 став 6 прва реченица во делот „со полно работно време” и втората реченица „Обврзниците за водење на сметководство, кои согласно со Законот за трговските друштва се поврзани лица, може да вработат едно исто лице со скратено работно време” од истиот став од Законот означен во точката 1 од ова решение.

Според подносителот, оспорениот дел од членот од Законот е во спротивност со член 8 став 1 алинеи 1, 3, 7 и 8, членовите 9, 11, член 32 ставовите 1 и 2, член 51, член 54 ставовите 1, 2 и 3 и член 55 ставовите 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија.

Во образложението на иницијативата подносителот го цитира член 32 став 5 од Уставот. Во овој контекст, според подносителот, утврдувањето на правото на работа и неговата содржина се уредува со закон и колективни договори. Воедно, укажува на правото на работа како основно економско-социјално право утврдено во Уставот, а кое се манифестира преку правото на пристап до вработување и остварување на ова право по засновање на работен однос како договорен однос кој се уредува со Законот за работни односи.

Според подносителот, оспорениот дел од членот од Законот е во спротивност со правото на пристап до вработување и осигурување во случај на невработеност кое е уредено со Законот за вработување и осигурување во случај на невработеност, цитирајќи го член 1 според кој Законот уредува прашања на размена на трудот, правото и обврските на работодавачите, невработените лица, другите лица кои бараат работа и други прашања од значење за вработувањето, како и член 1–а во кој е предвидено дека секој има право на пристап до вработување без какви било ограничувања, согласно со принципот на еднаков третман утврден во Законот за работни односи и други закони, според кој забранета е дискриминацијата при вработување по основ на брачен статус, боја на кожа, пол, јазик, политичко или друго убедување, активност во синдикат, национална припадност, социјален статус, инвалидност, возраст, сопственост, општествен или друг статус.

Подносителот смета дека оспорениот дел од одредбата е спротивен на Законот за работни односи потенцирајќи гo член 6 став 1 од овој закон според кој работодавецот не смее барателот (кандидат) на вработување или работникот да го става во нееднаква положба, цитирајќи ги основите за дискриминација (раса, боја на кожата, пол, возраст, здравствена состојба, имотна состојба или заради други лични околности) и надоврзувајќи се на член 7 став 4 точка 1 од Законот, според кој дискриминацијата во смисла на член 6 е забранета и во однос на условите за вработување. Подносителот го цитира и член 48 од овој закон.

Подносителот смета дека со оспорениот дел од член 31 став 6 од Законот за вршење на сметководствени работи, како услов за вработување за целите на финaнсиското известување се пропишува полното работно време на вработениот сметководител и/или овластен сметководител, а кој согласно член 31 став 7 ги потпишува годишната сметка и даночните пријави само на обврзникот за водење сметководство каде што е вработен. Според подносителот, работодавачот мора да вработи сметководител и/или овластен сметководител исклучиво со полно работно време за да има кој да му ги потпише годишната сметка и даночните пријави, или како опција согласно член 31 став 8 од Законот, за целите на финансиското известување да ангажира надворешен субјект, трговец поединец-сметководител/овластен сметководител или друштво за вршење на сметководствени работи кој поседува лиценца за работа.

Според подносителот со оспорените делови од членот на Законот се ставаат во нееднаква положба кандидатите за вработување сметководители и овластени сметководители кои заради одредени лични околности (грижа за деца, болест, сопружник) бараат работа на пазарот на трудот со неполно работно време. Подносителот смета дека полното работно време не е доказ за нивните стручни способности, а со ова барање со оспорените законски одредби се врши дискриминација и кандидатите за вработување се ставаат во нееднаква правна положба на пазарот на трудот. Воедно им се ускратува правото и изборот да остваруваат приходи од други извори.

За подносителот, оспорената одредба има елементи на присилна работа бидејќи работа со полно работно време е спротивна на личните можности. За работодавачите произлегуваат последици од намалената понуда на пазарот на труд и понеквалитетни финансиски извештаи како резултат на тоа, со што на индиректен начин се ограничува правото на движење-флуктуацијата на работната сила што е спротивно на слободата на пазарот и претприемништвото како една од темелните вредности на Уставот. Оспорената законска одредба ја загрозува еднаквата правна положба на сите субјекти на пазарот, а работодавачите се дискриминираат и ставаат во нееднаква правна положба на пазарот.

Во дополнувањето на образложението на иницијативата е наведено дека со исполнување на законските услови за стекнување на уверение за сметководител/овластен сметководител не се обезбедува професионална компетентност на вршителот на сметководствени работи. Подносителот наведува дека со законско наметнување на полното работно време како услов за потпишување на годишните сметки и даночните пријави, се оневозможува професијата за одредени лица со висока професионална компетенција. Смета дека сметководителот/овластениот сметководител и со полно и со неполно работно време би ја имал истата одговорност за финансиско известување.

Од наведените причини во иницијативата со нејзиното дополнување се предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот дел на членот од Законот и истиот да го поништи или укине.

На седницата Судот утврди дека член 31 став 6 од Законот за вршење на сметководствени работи, гласи:

(6) За целите на финансиското известување обврзникот за водење на сметководство може да вработи сметководител и/или овластен сметководител со полно работно време. Обврзниците за водење на сметководство, кои согласно со Законот за трговските друштва се поврзани лица, може да вработат едно исто лице со скратено работно време.

III

Според член 8 став 1 алинеи 1, 3, 7 и 8 од Уставот на Република Северна Македонија, основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, владеењето на правото, слободата на пазарот и претприемништвото, хуманизмот, социјалната правда и солидарноста се темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во согласност со член 9 од Уставот, граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Според член 11 од Уставот, физичкиот и моралниот интегритет на човекот се неприкосновени и се забранува секој облик на мачење, нечовечко или понижувачко однесување и казнување, се забранува присилна работа.

Правото на работа како дел од економските, социјални и културни права на граѓаните, произлегува од самиот Устав, поконкретно од член 32 ставови 1 и 2 произлегува дека секој има право на работа, слободен избор на вработување, секое работно место е достапно секому под еднакви услови, (принцип на еднаквост). Согласно член 32 став 4 од Уставот секој вработен има право на платен дневен, неделен и годишен одмор, а од овие права вработените не можат да се откажат.

Во согласност со член 32 став 5 од Уставот, остварувањата на правата на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективни договори. Уставот преку формулацијата „со закон” одредува дека тоа може да се стори со еден, но и со повеќе закони и колективни договори од соодветната област.

Член 51 став 1 од Уставот уредува дека во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, а според став 2 на наведениот член, секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно член 54 став 1 од Уставот, слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат само во случаи утврдени со Уставот. Според член 54 став 2, слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат за време на воена или вонредна состојба според одредбите на Уставот, а според став 3, ограничувањето на слободите и правата не може да биде дискриминаторско по основ на пол, раса, боја на кожа, јазик, вера, национално или социјално потекло, имотна или општествена положба.

Во согласност со член 55 ставови 1 и 2 од Уставот (oснови на економските односи), се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото, а Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот и презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот.

Согласно со член 110 алинеја 1 од Уставот, Уставниот суд на Република Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот.

Согласно член 1 од Законот за вршење на сметководствени работи („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.173/2022) се уредуваат условите на вршење на сметководствени работи, субјектите кои вршат сметководствени работи, условите за стекнување со статус на сметководител и овластен сметководител, организацијата и работењето на Институтот на сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, основањето и надлежностите на Советот за унапредување и надзор на сметководствената професија и други прашања во врска со вршењето на сметководствени работи.

Според член 2 од Законот, се определени одделни поими употребени во овој закон кои го имаат следново значење: 1. „Сметководствени работи” се идентификување, сортирање и обработка на податоци врз основа на сметководствени документи и водење на трговски/деловни книги за финансиските трансакции на обврзник за водење на сметководство, нивно анализирање, евидентирање и составување на годишна сметка и/или финансиски извештаи во согласност со закон. 4. „Обврзник за водење сметководство” е физичко или правно лице кое има обврска да води трговски/деловни книги и да составува годишна сметка и/или финансиски извештаи во согласност со закон. 5. „Вршител на сметководствени работи” е вработено лице кое може да биде со статус на сметководител или овластен сметководител.

Начинот на стекнување статус на сметководител и овластен сметководител, како и условите и постапката за стекнување на уверение за сметководител/овластен сметководител се уредуваат со одредбите од член 25 до член 29 од Законот.

Оспорениот дел од одредбата е уреден со делот од Законот кој е систематизиран во посебна глава VI. Вршење на сметководствени работи и поднесување на годишна сметка (од член 31 до член 34). Во оваа глава се дефинираат физичките и правните лица кои можат да вршат сметководствени работи и обврзниците кај кои истите можат да вршат сметководствени работи.

Член 31 став 1 од Законот предвидува дека содржините и предметот на вршење на сметководствени работи, основните, главните и дополнителните цели и задачи ги утврдува Управниот одбор на Институтот на сметководители и овластени сметководители. Право за вршење на сметководствени работи како и право за потпишување на сите документи за финансиско известување стекнуваат сметководител и/или овластен сметководител кој е запишан во предвидениот регистар на Институтот и поседува уверение за сметководител или овластен сметководител издадено од Институтот. Понатаму, во ставовите 2 и 3 од истиот член е утврден делокругот на сметководствени работи и за кои обврзници за водење сметководство ги вршат сметководителот, односно овластениот сметководител, а согласно став 4 дека задолжително ги потпишуваат годишната сметка и даночните пријави за обврзникот за кој водат трговски/деловни книги. Во став 5 од истиот член е определено дека обврзникот за водење на сметководство, може да вработи вршител на сметководствени работи или сметководствен приправник кој нема право за потпишување на годишните сметки и/или финансиски извештаи.

Во член 31 став 6 од Законот, којшто е предмет на иницијативата, е уредено дека за целите на финансиското известување обврзникот за водење на сметководство може да вработи сметководител и/или овластен сметководител со полно работно време, (дел кој го проблематизира подносителот од аспект на наводите во иницијативата). Како оспорен дел во иницијативата се наведува и втората реченица од овој став која уредува можност за обврзниците кои согласно Законот за трговски друштва се поврзани лица, да вработат едно исто лице со скратено работно време.

Понатаму, од член 31 став 7 произлегува дека вработениот сметководител и/или овластен сметководител ги потпишува годишната сметка и даночните пријави само за обврзникот за водење на сметководство каде што е вработен или на него поврзани лица со наведување на датумот на составување и потпишување како и регистарскиот број под кој е евидентиран во соодветниот регистар.
Во преостанатите ставови 8, 9, 10, 11, 12 и 13 од член 31 се уредува можност на обврзникот за водење на сметководство со договор за вршење на сметководствени работи да ангажира трговец поединец-сметководител, трговец поединец-овластен сметководител или друштво за вршење на сметководствени работи кој поседува лиценца издадена од Институтот, како и за кои правни лица и под кои услови овие субјекти можат да ги вршат сметководствените работи согласно овој закон.

Законот за работни односи („Службен весник на Република Македонија” број 62/2005, 106/2008, 161/2008, 114/2009, 130/2009, 50/2010, 52/2010, 124/2010, 47/2011, 11/2012, 39/2012, 13/2013, 25/2013, 170/2013, 187/2013, 113/2014, 20/2015, 33/2015, 72/2015, 129/2015, 27/2016 и 120/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 110/2019, 267/2020, 151/2021, 288/2021 и 111/2023) претставува lex generalis закон односно на општ начин ги уредува работните односи и ги пропишува основните, односно минималните права. Во член 1 став 1 уредува дека работните односи меѓу работниците и работодавачите се воспоставуваат со склучување на договор за вработување, а според став 2 работниот однос се уредува со овој и со друг закон, колективен договор и договорот за вработување.

Според член 5 од Законот за работните односи „работно време” е времето во кое работникот работи и ги извршува своите работи и работни задачи согласно со закон, колективен договор и договорот за вработување. Во член 48 од овој закон се уредува дека договор за вработување може да се склучи, исто така, и за работно време пократко од полното работно време (неполно работно време), а правата и обврските од работниот однос се остваруваат пропорционално на времето за кое е склучен договорот за вработување. Во член 49 став 1 од истиот закон е утврдено дека работникот може да склучи договор за вработување со неполно работно време со повеќе работодавачи и така да го постигне полното работно време определено со Законот. Во член 116 ставови 1 и 5 од овој закон се предвидува дека полното работно време не смее да биде подолго од 40 часа неделно, а ако полното работно време не е определено со закон или колективен договор, се смета како полно работно време, работното време од 40 часа неделно.

Од наведените одредби произлегува дека Законот за работни односи го дефинира полното работно време кое не смее да биде подолго од 40 часа неделно, а предвидува и склучување договор за вработување со неполно работно време кое е пократко од полното.

Во својата досегашна уставно-судска пракса, Уставниот суд зазел став дека постоењето на Законот за работните односи како општ закон (lex generalis), не претставува пречка законодавецот во рамките на своите уставни овластувања со други, посебни закони, да доуреди и прецизира одредени прашања од одредена област и тоа само по себе не претставува повреда на уставниот принцип на еднаквост (член 9 од Уставот) и на принципот на владеењето на правото (член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот).

Во оваа смисла, од анализата на претходно цитираните одредби, Законот за вршење на сметководствени работи како посебен (lex specialis) закон, ги уредува условите на вршење на сметководствените работи и положбата и статусот на сметководствената професија, при што, имајќи ја предвид спецификата на материјата која се уредува, ја исклучува примената на други закони во целост или делумно, во врска со сите прашања уредени со овој закон (lex specialis derogat legi generali). Според овој принцип, предност во примената има специјалниот закон, а одредбите од општиот закон се применуваат само доколку со посебниот закон определено прашање не е поинаку уредено. Примената на ова правно начело, не значи постоење на нејасни и двосмислени норми во правниот поредок и повреда на владеењето на правото кое како темелна вредност на уставниот поредок претпоставува постоење и почитување на општи стандарди и позитивни законски норми. Граѓаните се еднакви пред законот, но законите регулираат конкретни области и треба да обезбедат еднаквост на граѓаните на кои тие закони се однесуваат. Владеењето на правото подразбира и транспарентност на условите и критериумите за стекнување и губење на одредени права, како и почитување на законите од страна на оние на кои тие закони се однесуваат.

Предметниот закон јасно ги утврдува критериумите за достапност на работното место сметководител или овластен сметководител и не го ускратува или ограничува правото на вработување и еднаквите услови за достапност на работното место, ниту се ускратува или се забранува правото да работи и да се вработува со скратено работно време на повеќе работни места. Според Законот, секој сметководител или овластен сметководител може да го склучи договорот за вработување со својот работодавец на полно или скратено работно време, или пак да основа друштво за вршење сметководствени работи или да се регистрира како трговец поединец.

Имено, водењето на сметководство, составувањето и поднесувањето на сметководствени искази во согласност со закон и прифатените сметководствени принципи, прифатена практика и меѓународните стандарди за професионално однесување има за цел точно, вистинито, сигурно, сеопфатно и ажурно да се искажат билансните позиции, состојбата на средствата, обврските, изворите на средствата, приходите и расходите и резултатите од работењето на секој правен субјект. Законот уредува кој може во име на обврзникот за водење на сметководство да го спроведува финансиското известување кое опфаќа потпишување на годишната сметка и даночните пријави и доставување и потврдување на податоците до надлежните институции.

Имајќи ја во предвид специфичноста на сметководствената дејност и спроведување на финансиското известување, законодавецот со оспорената одредба му дава можност на обврзникот на начин што предвидел потписникот (сметководител/овластен сметководител) да биде вработен кај обврзникот со полно работно време, или единствено за обврзниците кои согласно Законот за трговски друштва се поврзани лица, да вработи едно исто лице со скратено работно време.

Поради природата, сложеноста и спецификата на работата, која бара целосна посветеност за успешно реализирање на работните обврски како и веродостојност и заштита на податоците при потпишувањето на завршната сметка и даночните пријави, потребно е вработениот сметководител/овластениот сметководител да сноси поголема одговорност која произлегува од финансиското известување.

Имајќи го предвид наведеното, оспорениот дел е во функција на поголема правна заштита на субјектите на ниво на вршењето на сметководствени работи и не е спротивен на Законот за работни односи. Посебната уреденост за целите на финансиското известување, е во насока на заштита на правните лица, како и заштита на веродостојноста на податоците поради специфичноста на работите кои бараат сметководствена точност и поголема одговорност и има за цел да обезбеди целосни, вистинити и веродостојни информации за резултатите на финансиската состојба и финансиската успешност на обврзникот за водење на сметководство. Законот не ги исклучува останатите можности за ангажирање на правни лица за целите на финансиско известување кои се наведени во останатата содржина на член 31.

Од изнесените уставни одредби, покрај другото, произлегува дека уставна обврска на законодавецот е при уредувањето на прашањата во врска со остварувањето на правата, обврските и одговорностите на работникот и работодавачот од работниот однос, вклучително и правото на платен дневен, неделен и годишен одмор, граѓаните да ги става во еднаква правна положба. Оспорениот дел од законската одредба не ги нарушува уставните гаранции ниту ги повредува гарантираните права на платен дневен, неделен и годишен одмор, од кои работникот не може да се откаже.

Преку уредувањето на работно време за целите на финансиското известување Законот утврдува унифицирани критериуми кои подеднакво важат за сите сметководители и/или овластени сметководители кои ќе се вклучат во работниот процес, и не го нарушуваат принципот на еднаквост гарантиран со Уставот, владеењето на правото, како и темелните вредности утврдени во член 8 од Уставот, а на кои укажа подносителот во иницијативата. Оттука, не може да стане збор за ограничување во правото на работа и изборот при вработување, и повреда на принципот на еднаквост утврден во член 32 став 2 од Уставот во смисла дека секое работно место е достапно секому под еднакви услови.

Воедно, од аспект на наводите на подносителот не се доведува во прашање начелото дека Републиката гарантира слобода на пазарот и претприемништвото и дека обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот утврдено во член 55 од Уставот. Принципот на еднаквост подразбира еднакво постапување со еднаквите, а различно со нееднаквите, односно за ист вид субјекти на пазарот, за ист правен однос да им се обезбедат ист по вид и обем права и обврски. Делот од оспорената одредба кој се однесува на обврзниците кои се поврзани лица произлегува од нивниот различен статус и својството на таквите субјекти согласно Законот за трговските друштва.

Неосновани се наводите во иницијативата кои укажуваат на повреда на член 11 од Уставот, односно дека со оспорената одредба се воведува присилна работа, ако се има предвид законската дефиниција дека „работниот однос” е договорен однос меѓу работникот и работодавачот во кој работникот доброволно се вклучува во организираниот процес на работа кај работодавачот, за плата и други примања, лично непрекинато ја извршува работата според упатствата и под надзор на работодавачот.

Имајќи ги предвид наводите во иницијативата, нема поврзаност на оспорената одредба со член 1 од Законот за вработување и осигурување во случај на невработеност, според кој овој закон уредува прашања за размена на трудот, правата и обврските на работодавачите, невработените лица, други лица кои бараат работа и државата, во врска со вработувањето и осигурувањето во случај на невработеност и други прашања од значење за вработувањето. Според содржината на оспорениот дел од одредбата, неосновани се поврзувањата со член 1-а од овој закон, како и поврзувањето со член 6 од Законот за работни односи, доколку се имаат предвид цитираните основи за дискриминација предвидени во овие закони, како и цитираните основи за дискриминација: пол, раса, боја на кожа, јазик, вера, национално или социјално потекло, имотна или општествена положба, кои се предвидени во член 54 став 3 од Уставот.

Имајќи го предвид погоре изнесеното, Судот оцени дека не може основано да се постави прашањето за согласноста на оспорениот дел од член 31 став 6 од Законот за вршење на сметководствени работи со член 8 став 1 алинеи 1, 3, 7 и 8, членовите 9, 11, член 32 став 1 и 2, член 51, член 54 став 1, 2 и 3 и член 55 ставови 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија, а на кои се повика подносителот на иницијативата.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.23/2023
Shkup, 14.11.2023

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 14 nëntor 2023, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 31, paragrafi 6, fjalia e parë në pjesën “me orar të plotë pune” dhe fjalia e dytë e po këtij paragrafi të Ligjit për kryerjen e punëve të kontabilitetit (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.173/2022).

Arsyetim

Sasho Cvetanovski nga Shkupi, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 31 paragrafi 6, fjalia e parë në pjesën “me orar të plotë pune” dhe fjalia e dytë “Librat për mbajtjen e kontabilitetit, të cilët në përputhje me Ligjin për shoqëritë tregtare janë persona të lidhur, mund të punësojë një person me orar të shkurtuar të punës” nga i njëjti paragraf i Ligjit të përcaktuar në pikën 1 të këtij aktvendimi.

Sipas parashtruesit, pjesa kontestimore e nenit të Ligjit është në kundërshtim me nenin 8 paragrafi 1 alinetë 1, 3, 7 dhe 8, nenet 9, 11, nenin 32 paragrafët 1 dhe 2, nenin 51, nenin 54 paragrafët 1, 2 dhe 3 dhe nenin 55 paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në arsyetimin e iniciativës, parashtruesi citon nenin 32 paragrafin 5 të Kushtetutës. Në këtë kontekst, sipas parashtruesit, përcaktimi i së drejtës për punë dhe përmbajtja e saj rregullohet me ligj dhe me marrëveshje kolektive. Në të njëjtën kohë, ai vë në dukje të drejtën e punës si një e drejtë themelore ekonomike dhe sociale e përcaktuar në Kushtetutë, e cila manifestohet nëpërmjet të drejtës për qasje në punësim dhe realizimin e kësaj të drejte pas themelimit të marrëdhënies së punës si një marrëdhënie kontraktuale e rregulluar me Ligjin për marrëdhënie pune.

Sipas parashtruesit, pjesa e kontestuar e nenit të ligjit është në kundërshtim me të drejtën e qasjes në punësim dhe sigurim në rast të papunësisë e cila është e rregulluar me Ligjin për punësim dhe sigurim në rast të papunësisë, duke cituar nenin 1 sipas të cilit Ligji rregullon çështjet e shkëmbimit të punës, të drejtat dhe detyrimet e punëdhënësve, të papunëve, personave të tjerë që kërkojnë punë dhe çështje të tjera me rëndësi për punësim, si dhe neni 1-a, i cili përcakton se secili ka të drejtën e punësimit pa kurrfarë kufizimi, në përputhje me parimin e trajtimit të barabartë të përcaktuar në Ligjin për marrëdhënie pune dhe ligjet tjera, sipas të cilave diskriminimi gjatë punësimit në bazë të gjendjes martesore, ngjyrës së lëkurës, gjinisë, gjuhës, bindjeve politike apo të tjera, aktivitetit në sindikatë, përkatësisë kombëtare, statusit social, invaliditetit, moshës, pronësisë, statusi social ose status tjetër.

Parashtruesi konsideron se pjesa e kontestuar e dispozitës është në kundërshtim me Ligjin për marrëdhëni pune, duke theksuar nenin 6 paragrafi 1 të këtij ligji, sipas të cilit punëdhënësi nuk mund ta vendosë aplikuesin (kandidatin) për punësim ose punëtorin në pozitë të pabarabartë, duke përmendur arsyet për diskriminim (racën, ngjyrën e lëkurës, gjininë, moshën, gjendjen shëndetësore, gjendjen pronësore ose për shkak të rrethanave të tjera personale) dhe duke u ndërlidhur me nenin 7 paragrafi 4 pika 1 të Ligjit, sipas të cilit diskriminimi në kuptimin e neni 6 është i ndaluar edhe në lidhje me kushtet e punësimit. Parashtruesu citon edhe nenin 48 të këtij ligji.

Parashtruesi konsideron se pjesa kontestuese e nenit 31, paragrafi 6 i Ligjit për kryerjen e punës së kontabilitetit, si kusht për punësim për qëllime të raportimit financiar përcaktohet orari i plotë i punës për të punësuarin kontabilistit dhe/ose kontabilist i autorizuar dhe i cili në përputhje me nenin 31 paragrafi 7 nënshkruan llogarinë vjetore dhe deklaratat tatimore vetëm të personit përgjegjës për mbajtjen e llogarive ku është i punësuar. Sipas parashtruesit, punëdhënësi duhet të punësojë një kontabilist dhe/ose kontabilist të autorizuar kryesisht me orar të plotë pune që të ketë dikë që të nënshkruajë llogarinë vjetore dhe deklaratat tatimore, ose si opsion në pajtim me nenin 31 paragrafi 8 i Ligjit, për qëllime të raportimit financiar, të angazhojë një subjekt të jashtëm, tregtar individ-kontabilist/kontabilist të autorizuar ose shoqëri për kryerjen e punëve të kontabilitetit që posedon licencë pune.

Sipas parashtruesit, pjesët e kontestuara të nenit të ligjit i vënë në pozitë të pabarabartë kandidatët për punësimin e kontabilistëve dhe kontabilistëve të autorizuar të cilët për shkak të rrethanave të caktuara personale (kujdesi ndaj fëmijëve, sëmundjes, bashkëshortit) kërkojnë punë në tregun e punës me orar jo të plotë pune. Parashtruesi konsideron se puna me orar të plotë nuk është dëshmi e aftësive të tyre profesionale dhe me këtë kërkesë dispozitat ligjore të kundërshtuara diskriminojnë dhe kandidatët për punësim vendosen në pozitë të pabarabartë juridike në tregun e punës. Njëkohësisht u shkurtohet e drejta dhe zgjedhja për të fituar të ardhura nga burime të tjera.

Për parashtruesin, dispozita e kontestuar ka elemente të punës së detyruar sepse puna me orar të plotë është në kundërshtim me mundësitë personale. Për punëdhënësit, dalin pasoja të uljes së ofertës në tregun e punës dhe si rrjedhojë raportet financiare jo cilësore, me çka në mënyrë indirekte kufizohet e drejta e lëvizjes – luhatje të fuqisë punëtore, e cila është në kundërshtim me lirinë e tregut dhe sipërmarrësisë si një nga vlerat themelore të Kushtetutës. Dispozita e kontestuar ligjore kërcënon pozitën e barabartë juridike të të gjithë subjekteve në treg dhe punëdhënësit diskriminohen dhe vendosen në pozitë të pabarabartë juridike në treg.

Në plotësimin e arsyetimit të iniciativës thuhet se plotësimi i kërkesave ligjore për marrjen e certifikatës për kontabilist/kontabilist i autorizuar nuk siguron kompetencë profesionale të realizuesit të punëve të kontabiliteti. Parashtruesi thekson se me vendosjen ligjore të punës me orar të plotë si kusht për nënshkrimin e llogarive vjetore dhe deklaratave tatimore, pamundësohet profesioni i personave të caktuar me kompetencë të lartë profesionale. Konsideron se kontabilisti/kontabilisti i autorizuar me orar të plotë dhe me pa orar të plotë pune do të kenë të njëjtën përgjegjësi për raportimin financiar.

Për arsyet e cekura në iniciativën me plotësimin e saj, propozohet që Gjykata të inicojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës së kontestuar të nenit të Ligjit dhe ta anulojë ose shfuqizojë atë.

Gjykata në seancë konstatoi se neni 31 paragrafi 6 i Ligjit për Kontabilitet thotë:

(6) Për qëllime të raportimit financiar, personi përgjegjës për udhëheqjen e kontabilitetit mund të punësojë kontabilist dhe/ose kontabilist të autorizuar me orar të plotë pune. Të obliguarit për udhëheqjen e kontabilitetit, të cilët në pajtim me Ligjin për shoqëri tregtare janë persona të lidhur, mund të punësojnë të njëjtin person me orar të shkurtuar të punës.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 paragrafët 1, 3, 7 dhe 8 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të pranuara në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë, sundimi i së drejtës, liria e tregut dhe sipërmarrësisë, humanizmi, drejtësia sociale dhe solidariteti janë vlera themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në përputhje me nenin 9 të Kushtetutës, qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut janë të barabartë në liritë dhe të drejtat pa marrë parasysh gjininë, racën, ngjyrën e lëkurës, origjinën kombëtare dhe shoqërore, besimin politik dhe fetar, pronën dhe pozitën shoqërore. Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Sipas nenit 11 të Kushtetutës, integriteti fizik dhe moral i një personi është i pacenueshëm dhe ndalohet çdo formë torture, trajtimi dhe dënimi çnjerëzor ose nënçmim, ndalohet puna e detyruar.

E drejta për punë, si pjesë e të drejtave ekonomike, sociale dhe kulturore të qytetarëve, rrjedh nga vetë Kushtetuta, më konkretisht nga neni 32 paragrafët 1 dhe 2, rrjedh se kushdo ka të drejtën e punës, zgjedhjen e lirë të punës, çdo vend pune është i disponueshëm për të gjithë në kushte të barabarta, (parimi i barazisë). Në pajtim me nenit 32 paragrafi 4 të Kushtetutës, çdo i punësuar ka të drejtën e pushimt të paguar ditor, javor dhe vjetor dhe nga këto të drejta të punësuarit nuk mund të heqin dorë.

Në përputhje me nenin 32 paragrafi 5 të Kushtetutës, realizimi i të drejtave të punonjësve dhe pozita e tyre rregullohen me ligj dhe me marrëveshje kolektive. Kushtetuta përmes formulimit “me ligj” përcakton se kjo mund të bëhet me një, por edhe me disa ligje dhe marrëveshje kolektive nga fusha përkatëse.

Neni 51 paragrafi 1 i Kushtetutës përcakton se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në pajtim me Kushtetutën dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe me ligj, dhe sipas paragrafit 2 të nenit në fjalë, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 54 paragrafi 1 i Kushtetutës, liritë dhe të drejtat e njeriut dhe qytetarit mund të kufizohen vetëm në rastet e përcaktuara me Kushtetutë. Sipas nenit 54 paragrafi 2, liritë dhe të drejtat e njeriut dhe qytetarit mund të kufizohen gjatë gjendjes së luftës ose gjendjes së jashtëzakonshme sipas dispozitave të Kushtetutës, dhe sipas paragrafit 3, kufizimi i lirive dhe të drejtave nuk mund të jetë diskriminues në bazë të gjinisë, racës, ngjyrës së lëkurës, gjuhës, fesë, origjinës kombëtare ose sociale, pronës ose pozitës shoqërore.

Në përputhje me nenin 55, paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës (bazat e marrëdhënieve ekonomike), garantohet liria e tregut dhe e sipërmarrësisë dhe Republika siguron pozitë të barabartë juridike të të gjitha subjekteve në treg dhe merr masa kundër pozitës monopoliste dhe sjelljes monopoliste në treg.

Në pajtim me nenin 110 paragrafi 1 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.

Në bazë të nenit 1 të Ligjit për kryerjen e shërbimeve të kontabilitetit (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 173/2022), rregullohen kushtet për kryerjen e shërbimeve të kontabilitetit, subjektet që kryejnë shërbime të kontabilitetit, kushtet për fitimin e statusit të kontabilist dhe kontabilist i autorizuar, organizimi dhe funksionimi i Institutit të kontabilistëve dhe kontabilistëve të autorizuar të Republikës së Maqedonisë së Veriut, themelimi dhe kompetencat e Këshillit për avancimin dhe mbikëqyrjen e profesionit të kontabilitetit dhe çështje të tjera që lidhen me kryerjen e punëve të kontabilitetit.

Sipas nenit 2 të ligjit, përcaktohen terme të veçantë të përdorura në këtë ligj, të cilat kanë këtë kuptim: 1. “Punët e kontabilitetit” janë identifikimi, renditja dhe përpunimi i të dhënave në bazë të dokumenteve të kontabilitetit dhe mbajtja e librave të tregtisë/afariste për transaksionet financiare të debitorit për mbajtjen e kontabilitetit, analizimin e tyre, regjistrimin dhe përpilimin e llogarive vjetore dhe/ose raporteve financiare në përputhje me ligjin. 4. “Debitori për mbajtjen e kontabilitet” është personi fizik ose juridik, i cili ka për obligim të mbajë libra tregtarë/afaristë dhe të përgatisë llogaritë vjetore dhe/ose raportet financiare në përputhje me ligjin. 5. “Kryerës i punëve të kontabilitetit” është punonjësi që mund të ketë statusin e kontabilistit ose kontabilistit të autorizuar.

Mënyra e marrjes së statusit të kontabilistit dhe kontabilistit të autorizuar, si dhe kushtet dhe procedura për marrjen e certifikatës për kontabilist/kontabilist të autorizuar rregullohen me dispozitat e nenit 25 deri në nenin 29 të Ligjit.

Pjesa kontestuese e dispozitës është e rregulluar me pjesën e ligjit e cila është sistemuar në kapitullin e veçantë VI. Kryerja e punëve të kontabilitetit dhe paraqitja e llogarisë vjetore (nga neni 31 deri në nenin 34). Në këtë kapitull përcaktohen personat fizikë dhe juridikë që mund të kryejnë punë të kontabilitetit dhe debitorët te të cilët të njëjtit mund të kryejnë punë të kontabilitetit.

Neni 31 paragrafi 1 i ligjit parashikon se përmbajtja dhe lënda e kryerjes së punës së kontabilitetit, qëllimet dhe detyrat themelore, kryesore dhe plotësuese përcaktohen nga Këshilli Drejtues i Institutit të Kontabilistëve dhe Kontabilistëve të Autorizuar. Të drejtën për të kryer punëe e kontabilitetit, si dhe të drejtën për të nënshkruar të gjitha dokumentet e raportimit financiar, e fiton një kontabilist dhe/ose kontabilist i autorizuar, i cili është i regjistruar në regjistrin e përcaktuar të Institutit dhe posedon certifikatë për kontabilist ose kontabilist të autorizuar të lëshuar nga Instituti. Për më tepër, në paragrafët 2 dhe 3 të të njëjtit nen, është përcaktuar fushëveprimi i punës së kontabilitetit dhe për cilët debitorë për kryerjen e kontabilitetit i kryejnë kontabilistët, gjegjësisht kontabilisti i autorizuar dhe në përputhje me paragrafin 4 se detyrimisht i nënshkruajnë llogarinë vjetore dhe deklaratat tatimore për debitorin për të cilin kryejnë libra transaksione/afariste. Në paragrafin 5 të të njëjtit nen, përcaktohet se debitori për mbajtjen e kontabilitetit mund të punësojë një realizues të punëve të kontabilitetit ose një praktikant kontabilist që nuk ka të drejtë të nënshkruajë llogaritë vjetore dhe/ose raportet financiare.

Në nenin 31 paragrafi 6 i ligjit, i cili është objekt i iniciativës, është rregulluar që për qëllimet e raportimit financiar, debitori për kryerjen e punëve të kontabilitetit mund të punësojë një kontabilist dhe/ose një kontabilist të autorizuar me orar të plotë pune, (pjesë që e problematizon parashtruesi për sa i përket pretendimeve në iniciativë). Si pjesë e kontestuar në iniciativë theksohet edhe fjalia e dytë e këtij paragrafi, e cila rregullon mundësinë e debitorëve që janë persona të lidhur në pajtim me Ligjin për shoqëritë tregtare, të punësojnë një person të njejtë me orar të shkurtuar.

Më tej, nga neni 31 paragrafi 7, rezulton se kontabilisti i punësuar dhe/ose kontabilisti i autorizuar nënshkruan llogarinë vjetore dhe deklaratat tatimore vetëm për debitorin për mbajtjen e kontabilitetit ku është i punësuar ose për personat e lidhur me të, duke treguar datën e përpilimit dhe nënshkrimin si dhe numrin e regjistrimit me të cilin është evidentuar në regjistrin përkatës.

Në paragrafët tjerë 8, 9, 10, 11, 12 dhe 13 të nenit 31, rregullohet mundësia e debitorit që për mbajtjen e kontabilitetit me kontratë për kryerjen e punëve të kontabilitetit të angazhojë tregtar individ – kontabilist të autorizuar ose shoqëri për kryerjen e punëve të kontabilitetit që posedon licencë të lëshuar nga Instituti, si dhe për cilat persona juridikë dhe në çfarë kushtesh këto subjekte mund të kryejnë punë kontabiliste në përputhje me këtë ligj.

Ligji për marrëdhënie pune (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 62/2005, 106/2008, 161/2008, 114/2009, 130/2009, 50/2010, 52/2010, 124/2010, 47/2011, 11/2012, 39/2012, 13/2013, 25/2013, 170/2013, 187/2013, 113/2014, 20/2015, 33/2015, 72/2015, 129/2015, 27/2016 dhe 120/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 110/2019, 267/2020, 151/2021, 288/2021 dhe 111/2023) paraqet ligj lex generalis gjegjësisht rregullon marrëdhëniet e punës në mënyrë të përgjithshme dhe parasheh të drejtat themelore, pra minimale. Në nenin 1, paragrafi 1, rregullohet se marrëdhënia e punës ndërmjet punëtorëve dhe punëdhënësve vendoset me lidhjen e kontratës për punësim, dhe sipas paragrafit 2, marrëdhënia e punës rregullohet me këtë dhe ligje të tjera, me kontratë kolektive dhe me kontratën për punësim.

Sipas nenit 5 të Ligjit për marrëdhënie pune, “orar pune” është koha gjatë së cilës i punësuari punon dhe kryen punën dhe detyrat e tij në përputhje me ligjin, me kontratën kolektive dhe kontratën e punësimit. Neni 48 i këtij ligji parashikon se kontrata e punësimit mund të lidhet edhe me orar më të shkurtuar se orari i plotë i punës (orar jo i plotë pune), dhe të drejtat dhe obligimet e marrëdhënies së punës realizohen në përpjesëtim me kohën për të cilën është lidhur marrëveshja për punësim. Në nenin 49, paragrafi 1 i të njëjtit ligj, përcaktohet se i punësuari mund të lidhë kontratë pune me orar jo të plotë pune me disa punëdhënës dhe në këtë mënyrë të arrijë punësimin me orar të plotë të përcaktuar me ligj. Në nenin 116, paragrafët 1 dhe 5 të këtij ligji, përcaktohet se puna me orar të plotë nuk mund të jetë më e gjatë se 40 orë në javë, dhe nëse puna me orar të plotë nuk është e përcaktuar me ligj ose me kontratë kolektive, konsiderohet me orar të plotë, orari i punës prej 40 orë në javë.

Nga dispozitat e përmendura del se Ligji për marrëdhënie pune përcakton punën me orar të plotë, e cila nuk duhet të jetë më e gjatë se 40 orë në javë dhe parasheh lidhjen e kontratës së punës me orar jo të plotë pune që është më e shkurtër se me orar të plotë të punës.

Në praktikën e deritanishme kushtetuese-gjyqësore, Gjykata Kushtetuese mbajti qëndrimin se ekzistenca e Ligjit për marrëdhënie pune si ligj i përgjithshëm (lex generalis) nuk paraqet pengesë që ligjvënësi, në suaza të kompetencave të tij kushtetuese me ligje tjera të veçanta, të rregullojë dhe të saktësojë çështje të caktuara nga një fushë e caktuar dhe kjo në vetvete nuk përbën shkelje të parimit kushtetues të barazisë (neni 9 i Kushtetutës) dhe të parimit të sundimit të së drejtës (neni 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës).

Në këtë kuptim, nga analiza e dispozitave të cituara më parë, Ligji për kryerjen e punëve të kontabilitetit si ligj i veçantë (lex specialis) rregullon kushtet e kryerjes së punës së kontabilitetit dhe pozitën dhe statusin e profesionit të kontabilitetit, duke marrë parasysh specifikën e materies që rregullohet, përjashton zbatimin e ligjeve të tjera tërësisht ose pjesërisht, në lidhje me të gjitha çështjet e rregulluara me këtë ligj (lex specialis derogat legi generali). Sipas këtij parimi, ligji i veçantë ka përparësi përparësi në zbatimin e tij, dhe dispozitat e ligjit të përgjithshme zbatohen vetëm nëse çështja e përcaktuar me ligjin e veçantë nuk është rregulluar ndryshe. Zbatimi i këtij parimi juridik nuk nënkupton ekzistencën e normave të paqarta dhe të dyshimta në rendin juridik dhe shkeljen e sundimit të së drejtës, e cila si vlerë themelore e rendit kushtetues paraqet ekzistencën dhe respektimin e standardeve të përgjithshme dhe normave juridike pozitive. Qytetarët janë të barabartë para ligjit, por ligjet rregullojnë fusha të veçanta dhe duhet të sigurojnë barazi të qytetarëve ndaj të cilëve zbatohen ato ligje. Sundimi i ligjit nënkupton edhe transparencën e kushteve dhe kritereve për fitimin dhe humbjen e të drejtave të caktuara, si dhe respektimin e ligjeve nga ata për të cilët zbatohen ato ligje.

Ligji në fjalë përcakton qartë kriteret për qasshmërinë në vndin e punës kontabilist ose kontabilist i autorizuar dhe nuk e mohon apo kufizon të drejtën e punësimit dhe kushtet e barabarta për qasshmëri në vendin e punës, as nuk e mohon apo ndalon të drejtën për punë dhe të jetë i punësuar me orar të shkurtuar të punës. Sipas ligjit, çdo kontabilist ose kontabilist i autorizuar mund të lidhë kontratë pune me punëdhënësin e tij me orar të plotë ose të shkurtuar të punës, ose të themelojë një shoqëri për kryerjen e punëve të kontabilitetit ose të regjistrohet si tregtar individ.

Konkretisht, mbajtja e kontabilitetit, përpilimi dhe paraqitja e pasqyrave të kontabilitetit në përputhje me ligjin dhe parimet e pranuara të kontabilitetit, praktika e pranuar dhe standardet ndërkombëtare për sjelljen profesionale ka për qëllim paraqitjen e pozitave të bilancit në mënyrë të saktë, të vërtetë, të sigurt, në mënyrë të plotë dhe të përditësuar, gjendjen e mjeteve, obligimet, burimet e fondeve, të ardhurat dhe shpenzimet dhe rezultatet e funksionimit të çdo personi juridik. Ligji rregullon se kush mund të kryejë raportimin financiar në emër të personit përgjegjës për kontabilitet, i cili përfshin nënshkrimin e llogarisë vjetore dhe deklaratat tatimore dhe dërgimin dhe konfirmimin e të dhënave në institucionet kompetente.

Duke marrë parasysh specifikën e veprimtarisë së kontabilitetit dhe zbatimin e raportimit financiar, ligjvënësi me dispozitën e kontestuar i jep debitorit mundësinë, në një mënyrë të parashikuar nga nënshkruesi (kontabilist/kontabilist i autorizuar), të jetë i punësuar te debitori me orar të plotë pune, ose vetëm për debitorët të cilët në pajtim me Ligjin për shoqëritë tregtare janë persona të lidhur, të punësojnë të njëjtin person me orar të shkurtuar të punës.

Për shkak të natyrës, kompleksitetit dhe specifikës së punës, e cila kërkon angazhim të plotë për zbatimin me sukses të obligimeve të punës si dhe besueshmërinë dhe mbrojtjen e të dhënave gjatë nënshkrimit të llogarisë përfundimtare dhe deklaratave tatimore, është e nevojshme që kontabilisti i punësuar/kontabilisti i autorizuar të mbajë përgjegjësi më të madhe që rrjedh nga njoftimi financiar.

Duke marrë parasysh sa më sipër, pjesa kontestuese është në funksion të mbrojtjes më të madhe juridike të subjekteve në nivel të kryerjes së punës së kontabilitetit dhe nuk është në kundërshtim me Ligjin për marrëdhënie pune. Rregullimi i veçantë për qëllime të raportimit financiar synon mbrojtjen e personave juridikë, si dhe mbrojtjen e besueshmërisë së të dhënave për shkak të specifikës së çështjeve që kërkojnë saktësi kontabiliteti dhe përgjegjësi më të madhe, dhe synon të sigurojë informata të plota, të vërteta dhe të besueshme për rezultatet e gjendjes financiare dhe suksesit financiar të debitorit për mbajtjen e kontabilitetit. Ligji nuk përjashton mundësitë e tjera për punësimin e personave juridikë për qëllime të raportimit financiar, të cilat janë të përcaktuara në pjesën tjetër të përmbajtjes së nenit 31.

Nga dispozitat kushtetuese të paraqitura, ndër të tjera, del se detyrimi kushtetues i ligjvënësit është në rregullimin e çështjeve që kanë të bëjnë me realizimin e të drejtave, obligimeve dhe përgjegjësive të të punësuarit dhe punëdhënësit nga marrëdhënia e punës, duke përfshirë edhe të drejtën e pushimit të paguar ditor, javor dhe vjetor, qytetarët t’i vendosin në pozitë të barabartë ligjore. Pjesa e kontestuar e dispozitës ligjore nuk cenon garancitë kushtetuese dhe as të drejtat e garantuara për pushime të paguara ditore, javore dhe vjetore, nga të cilat i punësuari nuk mund të heqë dorë.

Nëpërmjet rregullimit të orarit të punës për qëllime të raportimit financiar, Ligji përcakton kritere të unifikuara që vlejnë njësoj për të gjithë kontabilistët dhe/ose kontabilistët e autorizuar që do të përfshihen në procesin e punës dhe nuk cenojnë parimin e barazisë të garantuar nga Kushtetuta, sundimi i së drejtës, si dhe vlerat themelore të përcaktuara në nenin 8 të Kushtetutës, të theksuara nga parashtruesi në iniciativë. Prandaj, nuk mund të bëhet fjalë për kufizimin e së drejtës për punë dhe zgjedhjen gjatë punësimit, dhe shkeljen e parimit të barazisë të përcaktuar në nenin 32 paragrafi 2 të Kushtetutës në kuptimin që çdo vend pune është në dispozicion të të gjithëve në kushte të barabarta.

Në të njëjtën kohë, nga këndvështrimi i pretendimeve të parashtruesit, parimi se Republika garanton lirinë e tregut dhe sipërmarrësisë dhe se siguron një pozicion të barabartë juridik për të gjitha subjektet në treg të përcaktuar në nenin 55 të Kushtetutës nuk vihet në dyshim. Parimi i barazisë nënkupton trajtim të barabartë me të barabartët, dhe trajtim të ndryshëm ndaj të pabarabartëve, pra për të njëjtin lloj subjektesh në treg, për të njëjtën marrëdhënie juridike, atyre duhet t’u sigurohet i njëjti lloj dhe shtrirje e të drejtave dhe obligimeve. Pjesa e dispozitës kontestuese që i referohet debitorëve të cilët janë palë të lidhura rrjedh nga statusi i ndryshëm i tyre dhe natyra e subjekteve të tilla sipas Ligjit për shoqëritë tregtare.

Pretendimet në iniciativë që tregojnë shkelje të nenit 11 të Kushtetutës, pra se dispozita e kontestuar parashikon punën e detyruar, janë të pabaza, nëse merret parasysh përkufizimi ligjor se “marrëdhënie pune” është një marrëdhënie kontraktuale ndërmjet të punësuarit dhe punëdhënësit në të cilën i punësuari angazhohet vullnetarisht në procesin e organizuar të punës tek punëdhënësi, për paga dhe të ardhura të tjera, personalisht e kryen vazhdimisht punën sipas udhëzimeve dhe nën mbikëqyrjen e punëdhënësit.

Duke marrë parasysh pretendimet në iniciativë, nuk ka asnjë lidhje ndërmjet dispozitës së kontestuar dhe nenit 1 të Ligjit për punësim dhe sigurim gjatë kohës së papunësisë, sipas të cilit ky ligj rregullon çështjet e shkëmbimit të punës, të drejtat dhe obligimet e punëdhënësve, personave të papunë, etj. personat tjerë që kërkojnë punë dhe shteti, në lidhje me punësimin dhe sigurimin në rast të papunësisë dhe çështje të tjera me rëndësi për punësim. Sipas përmbajtjes së pjesës kontestimore të dispozitës, lidhjet me nenin 1a të këtij ligji, si dhe lidhja me nenin 6 të Ligjit për marrëdhëniet e punës, janë të pabaza, nëse merren parasysh arsyet e përmendura të diskriminimit të parashikuara në këto ligje, si dhe shkaqet e cituara të diskriminimit: gjinia, raca, ngjyra e lëkurës, gjuha, feja, origjina kombëtare ose shoqërore, pasuria ose pozita shoqërore, të cilat janë të parapara në nenin 54 paragrafi 3 i Kushtetutës.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerësoi se çështja e pëlqimit të pjesës kontestuese të nenit 31 paragrafi 6 të Ligjit për kryerjen e punëve të kontabilitetit me nenin 8 paragrafi 1 alinetë 1, 3, 7 dhe 8, nenet 9, 11, neni 32 paragrafi 1 dhe 2, neni 51, neni 54 paragrafi 1, 2 dhe 3 dhe neni 55 paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, të cilave u referohet parashtruesi i iniciativës.

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska